Бастапқы бақылау жұмысы

І нұсқа

1.Соңына дейін жүретін реакцияларды аяқта а) кальций оксидімен натрий гидроксиді; б) магний нитраты мен күміс; в) барий гидроксиді мен күкірттісутек қышқылы; г) темір(ІІ) бромиді мен калий гидроксиді. Бір теңдеудің иондық теңдеулерін жаз

2. Мына өзгерістерді орында: S → H2S → FeS → H2S →SO2

3.10г аммиак пен 10г тұз қышқылымен әрекеттескенде түзілген тұздың массасын есепте

ІІ нұсқа

1.Мына тұздардың ортасын анықтаңдар: а) магний сульфаты; ә) темір (ІІІ) нитраты; б) мырыш карбонаты; в) алюминий хлориді; г)калий сульфаты

2.10г хлорсутек газының көлемін есепте

3.0,5моль әктас 10% 150г тұз қышқылымен әрекеттескенде түзілген газдың көлемін есептеңдер

І нұсқа

1.Соңына дейін жүретін реакцияларды аяқта а) кальций оксидімен натрий гидроксиді; б) магний нитраты мен күміс; в) барий гидроксиді мен күкірттісутек қышқылы; г) темір(ІІ) бромиді мен калий гидроксиді. Бір теңдеудің иондық теңдеулерін жаз

2. Мына өзгерістерді орында: S → H2S → FeS → H2S →SO2

3.10г аммиак пен 10г тұз қышқылымен әрекеттескенде түзілген тұздың массасын есепте

ІІ нұсқа

1.Мына тұздардың ортасын анықтаңдар: а) магний сульфаты; ә) темір (ІІІ) нитраты; б) мырыш карбонаты; в) алюминий хлориді; г)калий сульфаты

2.10г хлорсутек газының көлемін есепте

3.0,5моль әктас 10% 150г тұз қышқылымен әрекеттескенде түзілген газдың көлемін есептеңдер

І нұсқа

1.Соңына дейін жүретін реакцияларды аяқта а) кальций оксидімен натрий гидроксиді; б) магний нитраты мен күміс; в) барий гидроксиді мен күкірттісутек қышқылы; г) темір(ІІ) бромиді мен калий гидроксиді. Бір теңдеудің иондық теңдеулерін жаз

2. Мына өзгерістерді орында: S → H2S → FeS → H2S →SO2

3.10г аммиак пен 10г тұз қышқылымен әрекеттескенде түзілген тұздың массасын есепте

ІІ нұсқа

1.Мына тұздардың ортасын анықтаңдар: а) магний сульфаты; ә) темір (ІІІ) нитраты; б) мырыш карбонаты; в) алюминий хлориді; г)калий сульфаты

2.10г хлорсутек газының көлемін есепте

3.0,5моль әктас 10% 150г тұз қышқылымен әрекеттескенде түзілген газдың көлемін есептеңдер

І нұсқа

1.Соңына дейін жүретін реакцияларды аяқта а) кальций оксидімен натрий гидроксиді; б) магний нитраты мен күміс; в) барий гидроксиді мен күкірттісутек қышқылы; г) темір(ІІ) бромиді мен калий гидроксиді. Бір теңдеудің иондық теңдеулерін жаз

2. Мына өзгерістерді орында: S → H2S → FeS → H2S →SO2

3.10г аммиак пен 10г тұз қышқылымен әрекеттескенде түзілген тұздың массасын есепте

ІІ нұсқа

1.Мына тұздардың ортасын анықтаңдар: а) магний сульфаты; ә) темір (ІІІ) нитраты; б) мырыш карбонаты; в) алюминий хлориді; г)калий сульфаты

2.10г хлорсутек газының көлемін есепте

3.0,5моль әктас 10% 150г тұз қышқылымен әрекеттескенде түзілген газдың көлемін есептеңдер

І нұсқа

1.Соңына дейін жүретін реакцияларды аяқта а) кальций оксидімен натрий гидроксиді; б) магний нитраты мен күміс; в) барий гидроксиді мен күкірттісутек қышқылы; г) темір(ІІ) бромиді мен калий гидроксиді. Бір теңдеудің иондық теңдеулерін жаз

2. Мына өзгерістерді орында: S → H2S → FeS → H2S →SO2

3.10г аммиак пен 10г тұз қышқылымен әрекеттескенде түзілген тұздың массасын есепте

ІІ нұсқа

1.Мына тұздардың ортасын анықтаңдар: а) магний сульфаты; ә) темір (ІІІ) нитраты; б) мырыш карбонаты; в) алюминий хлориді; г)калий сульфаты

2.10г хлорсутек газының көлемін есепте

3.0,5моль әктас 10% 150г тұз қышқылымен әрекеттескенде түзілген газдың көлемін есептеңдер

І нұсқа

1.Соңына дейін жүретін реакцияларды аяқта а) кальций оксидімен натрий гидроксиді; б) магний нитраты мен күміс; в) барий гидроксиді мен күкірттісутек қышқылы; г) темір(ІІ) бромиді мен калий гидроксиді. Бір теңдеудің иондық теңдеулерін жаз

2. Мына өзгерістерді орында: S → H2S → FeS → H2S →SO2

3.10г аммиак пен 10г тұз қышқылымен әрекеттескенде түзілген тұздың массасын есепте

ІІ нұсқа

1.Мына тұздардың ортасын анықтаңдар: а) магний сульфаты; ә) темір (ІІІ) нитраты; б) мырыш карбонаты; в) алюминий хлориді; г)калий сульфаты

2.10г хлорсутек газының көлемін есепте

3.0,5моль әктас 10% 150г тұз қышқылымен әрекеттескенде түзілген газдың көлемін есептеңдер

Гальваникалық элементтер. Гальваникалық элементтер негізі-нен мына төмендегі екі белгі бойынша сипатталып, бөлінеді:

1. Гальваникалық элементтің негізгі әрекеті болып есептелетін ондағы процестер қосындысыньщ сипаты бойынша топтасады.

108

Мұндай процестер химиялық реакциялар бір электролиттің екі ерітіндісіндегі әр түрлі концентрацияны теңеуге бағытталған про-цестер болуы мүмкін. Осы топтағы белгі бойынша біріккен электродтар химиялық және концентрациялық болып өзара онан әрі бөлінеді.

2. Гальваникалық элементтердегі екі ерітіндіні қосатын сұйық жалғастырушының жоқ немесе бар болуына орай топтасады. Егер гальваникалық элементте ондағы екі ерітінді арасын қоса-тын сұйық жалғастырушысы болса, онда мұндай гальваникалық элементтерді тасымалдаушысы бар не тасымалды тізбек деп атай-ды. Ал, егер сұйық жалғастырушысы жоқ болса, оны тасымалсыз тізбек дейді.

Химиялық элемент. Химиялық процестердің энергиясын бірден және тікелей электр энергиясына түрлендіріп жіберетін электро-химиялық элементтерді химиялық деп атайды. Олар әр түрлі екі элементтен тұратындықтан, оларға әр түрлі табиғи сипаттағы электоодты реакциялар тән. Екі электродтағы ерітінді бірдей болса, яғни екі электрод бір электролит ерітіндісіне батырылса, онда мұндай элементті тасымалсыз элемент деп атайды. Әрине, мұндай электродтарда диффузиялық потенциал айырымы болуы мүмкін емес. Процесс бұған кері болса, айталық, екі электрод не екіге бөлінген, не екі ыдыстағы екі электролит ерітіндісіне баты-рылса, онда осы электролит ерітінділерінің арасын жалғастыру-шысы бар элементті тасымалды дейді.

Тасымалды химиялық элементтер қатарына Якоби-Даниэль элементі жатады:

(-)Zп|ZпSО4||СиSО4|Си( + )

Бұл элементте электрохимиялық механизм бойынша, өздіпнен Zп + СиSО4->-Си + ZпSО4 химиялық процесс жүреді. Бір электродта Zп->-Zп2+ + Zе реакция бойынша мырыш тотықса, ал екінші мыс электродында Си2+ + 2е->-Си реакция бойынша мыс тотықсызда-нады. Ал, егер жалпы элементтегі электрод потенциалын салыс-тырғанда, мырыш электроды теріс, мыс электроды оң зарядта-лады екен. Егер екі электролит ерітіндісіндегі диффузиялық по-тенциалды болдырмаса, онда бұл элементтің электр қозғаушы күші келесі тендеумен анықталады:

Сыныбы – 10 а күні________

§ 2.8. Элементтердің периодты түрде өзгеретін қасиеттері.

Білімділік мақсаты:

дамытушылық

тәрбиелік:

Химиялық элемент атомының қауызына байланысты элементтердің қасиеттерінің топ пен период бойынша периодты түрде өзгеруі(атом радиусы,электронтартқыштық,электртерітілік,иондану энергиясы) туралы білімдерін қалыптастыру;

химиялық элементтің топ,период бойынша периодты өзгеретін қасиеттерін сипаттай білу,қорытындылай білу,көңіл аудару,есте сақтау білік- дағдыларын дамыту;

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Жаңа сабақ түсіндіру.

Сабақ өткізілу түрі:

фронталды әңгімелесу,қорытынды жасау,жаттығулар орындау, кітаппен өзбетінше жұмыс істеу, 10-ЕТЖ-1,

Құралдар мен реактивтер:

Кітап, дәптер, интерактивті тақта . Д.И.Менделеевтің ХЭПЖ , 10-ЕТЖ-1.

Ұйымдастыру

кезеңі:

(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.)

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

-оқушыларды психологиялық дайындау.

.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

1.Ауызша сұрақтар: № 23,25,44,57,87 элементтердің сипаттамалары

2. Өзіндік жұмыс

Натрий сульфиді, аммоний сульфатындағы азот және күкірттің электрондық формулаларын жазыңдар

Жаңа сабақ түсіндіру кезеңі:

Атом радиусы..

Атом радиусы элементтің қасиетіне әсер етеді. Радиус неғұрлым үлкен болса, сыртқы деңгейдің электрондары соғұрлым әлсіз тартылады. Керісінше атом радиусы кемігенде электрондар ядроға күшті тартылады.

Период бойынша атом радиусы солдан оңға қарай кемиді. Мұны ядро заряды артқанда электрондардың тартылу күшінің өсуімен түсіндіреді. Топшада жоғырыдан төмен қарай атом радиусы артады, өйткені қосымша электрондық қабаттың қосылуы нәтижесінде атомның көлемі ұлғаяды. (2.20-сурет).

Иондану энергиясы.

Иондану энергиясы j – бұл атомнан тиісті электрондарды жұлып алуға жұмсалатын энергия. Ол әдетте электронвольтпен өрнектеледі. Атомнан электронды үзіп алғанда, соған сәйкес катион түзіледі: мұндағы j-иондану энергиясы.

Элементтердің химиялық қасиеттері иондану энергиясына тәуелді. Мысалы, иондану энергиясы аз сілтілік металдардың (2.22-сурет), айқын металдық қасиеттері бар. Бейметалдардың атомдарында металдарға қарағанда иондану энергиясының мәні үлкендеу. Бекзат газдардаң химиялық инерттігі оларлың иондану энергиясының мәнінің жоғары болуымен түсіндіріледі.

Электронтартқыштық. Атомдар электрондарды тек қана беріп қоймай, қосып алып соған сәйкес аниондар түзеді. Атомға бір электрон қосылғанда бөлінетін энергияны электронтартқыштық Е деп атайды.

Электронтартқыштық әдетте иондану энергиясы сияқты электронвольтпен өрнектеледі. Әр түрлі атомдардың электронтартқыштық мәндерінің өзгеруінде заңдылық бар. Ол сыртқы деңгейінде 7 электроны бар галогендерде едәуір жоғары болады. Галогендер бір электронды қосып алып, инертті газдар сияқты сыртқы деңгейі 8 электрон болатын тұрақты конфигурацияға ие болуға ұмтылады:

0 _

Cl+e = Cl-+ E ,

мұндағы Е – электронтартқыштық.

Электртерістілік. Элементтердің бейметалдық немесе металдық қасиеттері электртерістілік деп аталатын шамамен сипатталады, ол атомның иондану энергиясы мен электронтартқыштық мәндеріне сүйеніп есептеледі.

Электртерістілік ұғымын 1932 ж. америкалық ғалым Л.Полинг енгізген. Электртерістілік – бұл қосылыстағы атомның өзіне электрондарды тарту қабілеті. Электртерістіктің алғашқы шкаласын құрған да Л. Полинг.

Жеке жұмыс

1.Мына заттардың құрамындағы элементтердің валенттілігін табыңдар.

СІ О2, ВаН2, РbО, ТіO2, АІ4 С3

2. Zn3( PO4)2 - құрамындағы азоттың массалық үлесін есепте.

3.Тотығу дәрежесін анықта

H2CO3 , KCl, H3PO4 , Mg, N2 , Na2SO4 , CaS, H2Cr2O7

4. 5моль әктастың массасын, молекулалар санын есепте

5.Атом мен ионның айырмашылығы

6.№11 және 12 элементтердің иондану энергиясын салыстыр

7.№17 және 35 элементтердің электронтартқыштық қасиеттерін салыстыр

Жұптық жұмыс

1.ІҮ А топшасындағы элементтердің қасиеттерінің периодтылығы

2.ІҮ периодтың А топшасындағы элементтердің қасиеттерінің периодтылығы

Сыныбы – 10 а күні________

Дамытушылық

тәрбиелік:

Оқушыларға d -элемент мырыш атомының құрылысы мен кристалл торларының ерекшеліктері туралы білімді қалыптастыру; мырыш,оның табиғатта кездесуі,қасиеттері,қолданылуы,алынуы;

d -элемент мырыш атомының құрылысы мен кристалл торларының ерекшеліктерін басқа элементтерден ажырата білу, электрондық формула құрастыру ,жеке атомға сипаттама беру,әр топтың атомдарының айырмашылығын түсіндіре білу ,қорытынды жасау,жүйелеу, сөздік қорын молайту білім-білік дағдыларын дамыту.

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Аралас сабақ

Құралдар мен реактивтер:

Кітап, дәптер, интерактивті тақта ,10-ЕТЖ-1, ХЭПЖ.

Ұйымдастыру

кезеңі:

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ; -оқушыларды психологиялық дайындау. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

Жеке папсырма 1.5%60г мырыш хлоридінің ертіндісіне 2г мырыш хлориді қосылды , мырыш хлоридінің массалық үлесі қандай? 2. 20г мырыш натрий гидроксидімен әрекеттескенде түзілген тұздың зат мөлшері 3.Мыстың табиғи қосылыстары 4. Мыстың алу әдістері. 5. Мыстың химиялық қасиеттері. 6. Мыстың қолданылуы Сыныпқа тапсырма 15г мырыш пен мыстан тұратын құймаға күкірт қышқылымен әсер еткенде 3л газ түзілді . Құймадағы мыстың массасы қандай?

Жаңа сабақты түсіндіру кезеңі

Жаңа сабақ -кітаппен өз бетінше жұмыс : параграф 7.2оқу (178-179 бет). Мырыш Цинкит –ZnО Мырыш алдамшысы ZnS Цинк шпаты ,галмей– ZnСО3 Мырыш – бірінші топтың қосымша топшасының.Тотығу дәрежесі– ( +2). Табиғатта кездесуі: мырыш жер қыртысындағы массасы бойынша мөлшері 0,001 % Ол көбінесе, қосылыстар түрінде кездеседі. Кен орындары: Жезқазған ,Оңтүстік Қазақстан, , Кенді Алтайда бар. Шымкент,Өскемен металлургия зауытында өндіріледі. Алынуы:

Оттекті құрамды кендерінен: гидрометаллургиялық жолмен

2ZnS +3О2------- 2ZnO +2 SO2

2ZnO + C------CO +Zn

ZnO+Н 2SO4------------ ZnSO4+ Н 2O

электролиз

2ZnSO4+ 2Н 2O --------------------

-----------2Н2SO4+2 Zn +O2

Мырыштың биологиялық маңызы : адам ағзасында жетіспеген жағдайда дәм және иіс сезуі нашарлайды. Қолданылуы: көбінесе құймаларда (жез, нейзильбер, цинкаль). 2. 9-В-3көрсету.

Білімді жүйелеу және қорытындылау

1.Хабарлама «Цинк» 2.№1-4 жаттығулар(ауызша) 3.№6 есеп

Үй тапсырмасын беру кезеңдері:

1. Параграф 7.2- оқу . № 5,7 есеп

2. Шығармашылық жұмыс есептер тақырыпқа сәйкес шығару

Сабақ қорытындысын шығару:

- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою

Рефлексия кезеңі

Білімділік міндеттері:

-оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру.

-оқушылардыңөзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым –қатынас принципін үйрету.Өздерің сабақта не істеп үлгердіңіздер?Сыныптастарыңызға немен көмектесе алдыңыздар. қызықты болды ма? Білгендеріңнің маңызы қандай? Сабақтың қай кезеңі ұнады?

Сыныбы – 10 а күні________

дамытушылық

тәрбиелік:

Хром,оның табиғатта кездесуі,қасиеттері,қолданылуы,алынуы;

хромның электрондық формуласын құрастыру ,оның атомына сипаттама беру,әр топтың атомдарының айырмашылығын түсіндіре білу ,қорытынды жасау,жүйелеу, сөздік қорын молайту білім-білік дағдыларын дамыту.

Ізденуге, қайталау жұмыстарын жүргізуге , еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Аралас сабақ

Құралдар мен реактивтер:

Кітап, дәптер, интерактивті тақта ,10-ЕТЖ-1, ХЭПЖ.

Ұйымдастыру

кезеңі:

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

*Үй жұмысы 5-7 жаттығу есептерді тексеру

*Жеке тапсырмалар: 1. Галмей құрамындағы мырыштың массалық үлесін анықта 2. 0,6моль мырыш алдамшысының массасын есепте 3. Мырыш ионын мырыш хлоридін калий гидроксидімен әрекеттестіріп анықтауға болады. Осы реакцияның толықжәне қысқартылған иондық теңдеулерін жаз. 4. Мырыштың периодтық жүйедегі орны , атом құрылысына сипаттама бер, табиғатта кездесуін сипатта. 5.Мырыш, мырыш қосылыстарының екідайлы қасиеттерін сипатта. 6.200г цинкиттің зат мөлшерін, молекулалар санан анықта 7. Мырыштың физикалық қасиеттері,алу әдістерін сипатта

*Сыныпқа тапсырма: 5 120г натрий гидроксиді мен 2 80г мырыш нитраты әрекеттескенде түзілген тұздың массасын ,зат мөлшерін есепте.

* Бағалау

Жаңа сабақ

Жаңа сабақ -кітаппен өз бетінше жұмыс : параграф 7.3оқу Хром Хром – алтыншы топтың қосымша топшасының элементі,тотыңу дәрежесі–(+2,+3,+6) Табиғатта кездесуі: хром жер қыртысындағы массасы бойынша мөлшері 0,03 % Ол көбінесе, қосылыстар түрінде кездеседі. Хромит немесе хромды теміртас FeCr2 O4 (Ақтөбе обл) және Cr2 O3 хром (ІІІ) оксиді кең таралған. Ақтөбе және Ақсу ферроқұйма зауыттарында өндіріледі. Хром космоста, жұлдызда, метеориттердебар екені анықталған. Алынуы: Алюминотермия: FeO* Cr2 O3 +C -------- 2Cr +Fe + 4CO

Cr2 O3 + 2Al ------- Al2 O3 + 2Cr Қасиеттері: күмістей -ақ түсті жылтыр,ең қатты,шыныға сызат түсіретін металл.Хромның беті мөлдір оксид қабықшасымен қапталған,ол өте жұқа ,бірақ химиялық өте тұрақты,тіпті қышқылдың өзі қиындықпен бұзады.Осы қабықшаға байланысты хром жемірілуге тұрақты,тіпті ылғал ауадада бұзылмайды. Сұйылтылған қышқылдардың өзі біраз уақыттан кейін ғана әрекеттесе бастайды. Азот қышқылы хромды пассивтейді. Хром қосылыстары: хром оксиді CrO-пирофорлы ұнтақ, негіздік оксид, тұз қышқылында ериді, қыздырғанда хром(3) оксидіне айналады ; Cr2 O3 -қиын балқитын күңгірт жасыл түсті ұнтақ,қаттылығы корундқа жақын амфотерлі оксид; CrO3- қанық –қызыл түсті кристалды зат,күшті тотықтырғыш,қышқылдық оксид, ( хром қышқылын түзеді Н2 CrO4; гидроксидтері Cr(OН)2, Cr(OН)3 *Хром (ІІІ) қосылыстары тотықсыздандырғыштар , олар күшті тотықтырғыштардың(СІ2 , Br2, H2 O2, KMnO4) әсерінен тотығады Сr2(SO4)3 +2 KMnO4 +7 H2 O = K2 Cr2 O7 + 2Mn(OH)4 + 3H2 SO4

Қолданылуы : хром және оның құймалары қара металлургияда қолданылатын қазіргі жаңа техниканың бағалы легирлеуші элементі. Таттанбайтын болат-18% хром және 8% никелден тұрады. Хром қосылыстарын тері илеуде,бояулар жасауда қолданады.

Білімді жүйелеу және қорытындылау

Оқулықтағы: *5жаттығу *6-есеп *Хабарлама «Хром»

Үй тапсырмасын беру кезеңдері:

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар.

Параграф 7.3- оқу . № 2.3,4,7,8

2. Күнделікке жазғанын тексеру

Сабақ қорытындысын шығару:

- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою

Рефлексия кезеңі

-оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру.

-оқушылардыңөзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым –қатынас принципін үйрету.Өздерің сабақта не істеп үлгердіңіздер?Сыныптастарыңызға немен көмектесе алдыңыздар. қызықты болды ма? Білгендеріңнің маңызы қандай? Сабақтың қай кезеңі ұнады?

Сыныбы – 10 а күні________

Білімділік мақсаты:

дамытушылық

тәрбиелік:

Темір,оның табиғатта кездесуі,қасиеттері,қолданылуы,алынуы;

темір атомының электрондық формуласын құрастыру , темір атомына сипаттама беру,әр топтың атомдарының айырмашылығын түсіндіре білу ,қорытынды жасау,жүйелеу, сөздік қорын молайту білім-білік дағдыларын дамыту.

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Аралас сабақ

Құралдар мен реактивтер:

Кітап, дәптер, интерактивті тақта , ХЭПЖ мыс ,темір, мырыш тұздарының ерітіндісі,сілті.

Ұйымдастыру

кезеңі:

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

Жаңа сабақ

Цинк және хром атом құрылысы,қасиеттер, алынуы мен қолданылуын салыстырыңдар.

Кластер бойынша: оқушылардың өз бетінше жұмысы: ХЭПЖ орны: 4 период, 8топ,қосымша топша , 26 протон, 30 нейтрон, 26 электрон. Табиғатта кездесуі : гематит - триоксид дитемір – қызыл теміртас; магнетит – магнитті теміртас – тетраоксид тритемір; лимонит, пирит, сидерит. Соколов-Сарбай кен орны . Алынуы: алюмотермия, сутекпен немесе көміртек (2) оксидімен тотықсыздандыру

• Қолданылуы: құймаларында магнитсіздену қасиеті.

• Темірдің химиялық қасиеттері:

Неге темір көптеген қосылыстармен әрекеттеседі? (активтілігі жоғары) *+О2, +Н2О, +С12, +С, +күкірт, +қышқыл, +солтұз: Тотықсыздандырғыш бола алады. Дәлелдеңдер. Электрондық баланс.

4Fe + 3О2 ---------2Fe2О3 4Fe + 2 Н2О+3О2 ------4Fe(OH)3 2Fe +3С12 ------2FeС13 3Fe + С-------Fe3С Fe +S -----FeS 3Fe +4Н2О ------2Fe3О4 +4Н2

Fe + 4НNО3 (p)-------Fe(NO3)3 +NO+2H2O Fe + H2SO4--------FeSO4 +H2 Fe +2HCl ----------FeCl2 + H2 Fe +CuSO4--------- FeSO4 + Fe *Темір қосылыстары:

Қара түсті ұнтақ, суда ерімейді. Негіздік қасиет көрсетеді

Fe2O3

Күрең, қоңыр ұнтақ, суда ерімейді. Бұл оксидке де негіздік қасиет тән.Бірақ жоғары температурада ол екідайлы оксидтер сияқты негіздік оксидтермен және балқытқанда сілтімен қосылады.

Fe(OH)2

жасыл тұнба

Fe(OH)3

қызыл қоңыр тұнба

Темірдің табиғи қосылыстары

гематит

магнетит

қасиеттері

Fe2O3, қызыл теміртас қатты зат

Fe3O4 магнитті теміртас қатты зат

*Лабораториялық тәжірибе «Мыс,темір, мырыш иондарын сапалық анықтау» *Мыс,мырыш хлориттері + сілті ==көкілдір және ақ түсті қоймалжың тұнбалар *Үш валентті темір иондарын анықтау үшін калий тиоцианатын да реактив ретінде қолданады: FeCl3 + 3KSCN = Fe(SCN)3 + 3KCl калий тиоцианаты темір тиоцианаты(қан қызыл түсті) Fe³⁺ катиондарын анықтау үшін сары қан тұзы калий (ll) гексацианоферратын K4[Fe(CN)6] қолданады. 4FeCl3 + K4[Fe(CN)6] ↔ Fe4[Fe(CN)6]3↓ + KCl Гексацианоферрат (ll) иондары [Fe(CN)6]^4- темір Fe³⁺ катиондарымен әрекеттескенде қара көк тұнба – темір (lll) гексацианоферраты(ll) (берлин көгілдірі) түзіледі: 3[Fe(CN)6]^4- + 4Fe³⁺ ↔ Fe4[Fe(CN)6]3↓

Fe²⁺ иондарын анықтау үшін калий гексацианоферрат (lll) - [Fe(CN)]^3- иондары Fe²⁺ катиондарымен әрекеттескенде де, қара көк тұнба – темір (ll) гексацианоферраты (lll) (турнбуль көгі) түзіледі: 2[Fe(CN)6]^3- + 3Fe²⁺ = Fe3[Fe(CN)6]2↓

Білімді жүйелеу және қорытындылау

*Хабарлама «Темір» , * 3-жаттығу, *4-жаттығу , *5-жаттығу

Үй тапсырмасы

* Параграф 7.5- оқу * Күнделікке жазғанын тексеру

Сабақ қорытындысын шығару:

- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою

Рефлексия кезеңі

Білімділік міндеттері:

-оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру.

-оқушылардыңөзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым –қатынас принципін үйрету.Өздерің сабақта не істеп үлгердіңіздер?Сыныптастарыңызға немен көмектесе алдыңыздар. қызықты болды ма? Білгендеріңнің маңызы қандай? Сабақтың қай кезеңі ұнады?

Сыныбы – 10 б күні________

дамытушылық

тәрбиелік:

Темір,оның табиғатта кездесуі,қасиеттері,қолданылуы,алынуы;

темір атомының электрондық формуласын құрастыру , темір атомына сипаттама беру,әр топтың атомдарының айырмашылығын түсіндіре білу ,қорытынды жасау,жүйелеу, сөздік қорын молайту білім-білік дағдыларын дамыту.

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Аралас сабақ

Құралдар мен реактивтер:

Кітап, дәптер, интерактивті тақта , ХЭПЖ мыс ,темір, мырыш тұздарының ерітіндісі,сілті.

Ұйымдастыру

кезеңі:

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

Жаңа сабақ

«Ой қозғау» *ХЭПЖ орны *Табиғатта кездесуі *Алынуы *Физикалық қасиеттері *Темірдің маңызы

*Темір қосылыстары:

Қара түсті ұнтақ, суда ерімейді. Негіздік қасиет көрсетеді

Fe2O3

Күрең, қоңыр ұнтақ, суда ерімейді. Бұл оксидке де негіздік қасиет тән.Бірақ жоғары температурада ол екідайлы оксидтер сияқты негіздік оксидтермен және балқытқанда сілтімен қосылады.

Fe(OH)2

жасыл тұнба

Fe(OH)3

қызыл қоңыр тұнба

Темірдің табиғи қосылыстары

гематит

магнетит

қасиеттері

Fe2O3, қызыл теміртас қатты зат

Fe3O4 магнитті теміртас қатты зат

*Лабораториялық тәжірибе «Мыс,темір, мырыш иондарын сапалық анықтау» *Мыс,мырыш хлориттері + сілті ==көкілдір және ақ түсті қоймалжың тұнбалар *Үш валентті темір иондарын анықтау үшін калий тиоцианатын да реактив ретінде қолданады: FeCl3 + 3KSCN = Fe(SCN)3 + 3KCl калий тиоцианаты темір тиоцианаты(қан қызыл түсті) Fe³⁺ катиондарын анықтау үшін сары қан тұзы калий (ll) гексацианоферратын K4[Fe(CN)6] қолданады. 4FeCl3 + K4[Fe(CN)6] ↔ Fe4[Fe(CN)6]3↓ + KCl Гексацианоферрат (ll) иондары [Fe(CN)6]^4- темір Fe³⁺ катиондарымен әрекеттескенде қара көк тұнба – темір (lll) гексацианоферраты(ll) (берлин көгілдірі) түзіледі: 3[Fe(CN)6]^4- + 4Fe³⁺ ↔ Fe4[Fe(CN)6]3↓

Fe²⁺ иондарын анықтау үшін калий гексацианоферрат (lll) - [Fe(CN)]^3- иондары Fe²⁺ катиондарымен әрекеттескенде де, қара көк тұнба – темір (ll) гексацианоферраты (lll) (турнбуль көгі) түзіледі: 2[Fe(CN)6]^3- + 3Fe²⁺ = Fe3[Fe(CN)6]2↓

Білімді жүйелеу және қорытындылау

*Хабарлама «Темір» , * 2-жаттығу, *4-жаттығу , *5-жаттығу

Үй тапсырмасы

* Параграф 5,8- оқу 3,6 жаттығу * Күнделікке жазғанын тексеру

Сабақ қорытындысын шығару:

- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою

Рефлексия кезеңі

Білімділік міндеттері:

-оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру.

-оқушылардыңөзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым –қатынас принципін үйрету.Өздерің сабақта не істеп үлгердіңіздер?Сыныптастарыңызға немен көмектесе алдыңыздар. қызықты болды ма? Білгендеріңнің маңызы қандай? Сабақтың қай кезеңі ұнады?

Дамытушылық

тәрбиелік:

Темір,оның табиғатта кездесуі,қасиеттері,қолданылуы,алынуы;

темір атомының электрондық формуласын құрастыру , темір атомына сипаттама беру,әр топтың атомдарының айырмашылығын түсіндіре білу ,қорытынды жасау,жүйелеу, сөздік қорын молайту білім-білік дағдыларын дамыту.

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Аралас сабақ

Құралдар мен реактивтер:

Кітап, дәптер, интерактивті тақта , ХЭПЖ мыс ,темір, мырыш тұздарының ерітіндісі,сілті. Тлапсырмалар. Слайдтар

Ұйымдастыру

кезеңі:

-оқушыларды психологиялық дайындау.

-Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

-топқа топтастыру : Алюминий; Магний; Кальций

Білу

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

Жеке тапсырмалар: Ітоп *Магнийдің табиғи қосылыстары *Кальций табиғи қосылыстары *Магний мен кальцийдің химиялық қасиеттері

ІІ топ

*Магний мен қальцидің қосылыстары *Ғаныштағы кальцийдің массалық үлесін есепте *Магнезиттің 2молінің массасын есепте

ІІІ топ * Алюминийдің алу әдістері *Алюминий қосылыстарының қасиеттері * Алюминий хлориді, магний хлориді, кальций хлориді ертінділерін бір-бірінен ажырат

Түсіну

Жаңа сабақ

Талдау

Оқушылардың өз бетінше жұмысы: І топ ХЭПЖ орны: 4 период, 8топ,қосымша топша , 26 протон, 30 нейтрон, 26 электрон. Табиғатта кездесуі : гематит - триоксид дитемір – қызыл теміртас; магнетит – магнитті теміртас – тетраоксид тритемір; лимонит, пирит, сидерит. Соколов-Сарбай кен орны . ІІ топ

Алынуы: алюмотермия, сутекпен немесе көміртек (2) оксидімен тотықсыздандыру

Сутектермия FeO+H2→ H2O + Fe

[pic]

• Қолданылуы: құймаларында магнитсіздену қасиеті.

ІІІ тол

Темірдің химиялық қасиеттері:

Неге темір көптеген қосылыстармен әрекеттеседі? (активтілігі жоғары) *+О2, +Н2О, +С12, +С, +күкірт, +қышқыл, +солтұз: Тотықсыздандырғыш бола алады. Дәлелдеңдер. Электрондық баланс. 4Fe + 3О2 ---------2Fe2О3 4Fe + 2 Н2О+3О2 ------4Fe(OH)3 2Fe +3С12 ------2FeС13 3Fe + С-------Fe3С Fe +S -----FeS 3Fe +4Н2О ------2Fe3О4 +4Н2 Fe + 4НNО3 (p)-------Fe(NO3)3 +NO+2H2O Fe + H2SO4--------FeSO4 +H2 Fe +2HCl ----------FeCl2 + H2 Fe +CuSO4--------- FeSO4 + Fe

*Темірдің биологиялық маңызы

Темірдің ең көп мөлшері мына өсімдіктер, тағамдар құрамында:

Итмұрын тұнбасы Орамжапырақ алма Қара шие Сиыр еті Малдың бауырында болады

Дін: Құранда темір туралы «Сондай-ақ темірді түсірдік. Онда мықты күш, әрі адамзат үшін қажеттер бар…»

Лаборатормяялық жұмыс

*Үш валентті темір иондарын анықтау үшін калий тиоцианатын да реактив ретінде қолданады: FeCl3 + 3KSCN = Fe(SCN)3 + 3KCl калий тиоцианаты темір тиоцианаты(қан қызыл түсті) Fe³⁺ катиондарын анықтау үшін сары қан тұзы калий (ll) гексацианоферратын K4[Fe(CN)6] қолданады. 4FeCl3 + K4[Fe(CN)6] ↔ Fe4[Fe(CN)6]3↓ + KCl Гексацианоферрат (ll) иондары [Fe(CN)6]^4- темір Fe³⁺ катиондарымен әрекеттескенде қара көк тұнба – темір (lll) гексацианоферраты(ll) (берлин көгілдірі) түзіледі: 3[Fe(CN)6]^4- + 4Fe³⁺ ↔ Fe4[Fe(CN)6]3↓

Fe²⁺ иондарын анықтау үшін калий гексацианоферрат (lll) - [Fe(CN)]^3- иондары Fe²⁺ катиондарымен әрекеттескенде де, қара көк тұнба – темір (ll) гексацианоферраты (lll) (турнбуль көгі) түзіледі: 2[Fe(CN)6]^3- + 3Fe²⁺ = Fe3[Fe(CN)6]2↓

Қолдану

Білімді жүйелеу және қорытындылау

1. *Хабарлама «Темір» Эйфель мұнарасы

1889 жылы Парижде француз инженері Гюстов Эйфель алып мұнара құрылысын аяқтады. Париж эмблемасына айналған мұнара биіктігі 300 метр, таза темір металынан тұрады.

2. Тест

1. Гематиттің формуласын көрсетіңдер?

а) Ғе2О3 в) Na2SO4 с) Ғе(ОН)2 д) Ғе3О4 е) Ғе2О3* пН2О

2. Ғе3О4 қосылысында темір қандай тотығу дәрежесін көрсетеді?

а) +3 в) +2 с) +1 д) +3,+4 е) +2 , +3

3 Темірдің балқу температурасы

а) 1083⁰С в) 1339⁰С с) 1539⁰С д) 1683⁰С е) 1639⁰С

4. Қай реакция жүрмейді? а) Zn+НСІ→ в) Сu+НСІ→ с) Ғе+НСІ→ д) Hg+НСІ→ е) Pb +НСІ→

5. Темірдің нейтрон саны а) 26 в) 28 с) 30 в) 56 с) 32

3. Оқулықпен жұмыс

І топ * 3- есеп Массасы 32 г темір(ІІІ) оксидін тотық-сыздандыру үшін қанша алюминий қажет?

ІІ топ *4- есеп Гематиттегі (Ғе2О3) темірдің массалық үлесі қандай?

ІІІ топ *5-жаттығу Өзгерісті жүзеге асырыңыз

Ғе → ҒеСІ3 → Ғе(ОН)3→ Ғе2( SО4)3

Үй тапсырмасын беру кезеңдері:

* Параграф 5,8- оқу

*№ 6-8 жаттығу, есеп * Күнделікке жазғанын тексеру

Сабақ қорытындысын шығару:

Сұрақтар

1.Жер қыртысында таралуы бойынша төртінші орында

2. Ақ түсті күміс тәрізді металл

3. Бұл металдың қосылысы қаттылығы бойынша алмаздан кейін екінші орын алады.

4. Валентілігі 2,3,6-ға тең

5. Бұл металды алғашқы кезде “ Аспан тасы“ деп атаған

6.Тоқ пен жылуды жақсы өткізеді

**жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.. Баға қою

Рефлексия кезеңі

-оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру.

-оқушылардыңөзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым –қатынас принципін үйрету.Өздерің сабақта не істеп үлгердіңіздер?Сыныптастарыңызға немен көмектесе алдыңыздар. қызықты болды ма? Білгендеріңнің маңызы қандай? Сабақтың қай кезеңі ұнады?

ІІ топтың негізгі топша металдарының жалпы сипаттамасы

Білімділік мақсаты:

дамытушылық

тәрбиелік:

ІІ топтың негізгі топша металдарының жалпы сипаттамасы , магний және кальцийдің ХЭПЖ орны, атом құрылысы,, қасиеттері, қолданылуы, алынуы туралы білімді қалыптастыру;

магний және кальцийдің химиялық қасиеттері мен алынуын сипаттайтын реакция теңдеуін құрастыра білу біліктіліктерін дамыту, қорытынды жасау,жүйелеу, сөздік қорын молайту білім-білік дағдыларын дамыту.

сабақ уақытын тиімді пайдалану,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Аралас сабақ

Құралдар мен реактивтер:

Кітап, дәптер, интерактивті тақта , кесте №5.4, спирт шамы, тұз қышқылының ерітіндісі, сымтемір, натрий, калий, литий, кальций тұздары

Ұйымдастыру

кезеңі:

(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.) -сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ; -оқушыларды психологиялық дайындау. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

Білу

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

Жеке тапсырмалар: 1.Сілтілік металдар сипаттамасы 2.Натрий мен калийдің периодтық жүйедегі орны, атом құрылысы 3. Натрийдің қосылыстары 4. Калийдің қосылыстары 5.Натрий мен калийдің алу әдістері

Түсіну

Жаңа сабақ

Қолдану

1.Жаңа сабақты түсіндіру: кестені толтыру:

магний

кальций

Атом құр

2е 8е 2е

2е 8е 8е 2е

Табиғат та кездесуі:

Таралуы бойынша сегізінші орында,200 минералдың құрамына кіреді: MgCO3 магнезит, MgCO3*CaCO3 доломит, KCl*MgCl2*6H2O карналлит, Mg2SiO4 оливин, 3MgO*2H2O*2SiO2 асбест. Қазақстанда доломит пен, асбесттің қоры бар. Мұхит,теңіз,тұзды көлдер суларында магнийдің көп мөлшері бар. Магний фотосинтез процесі жүргізеді , адам ағзасына магний қажет.

Жер шарында кең таралған элемент, жер қыртысындағы таралуы бойынша 5 орында,ал табиғатта кальций қосы-лыс тарын бар жерде кездестіруге болады:тау жыныстары,сазды кендер,мұхит,теңіз,өзен сула рында,өсімдікпен жануар организмдерінде. Кең таралған қосылыстары: кальций карбонаты - бор, мрамор, әктас,ұлу тас, кальцит, маржан, коралдар,ғанышСаSО4*2Н2О; фосфорит -апатит Са3(РО4)2, флюорит СаF2.

Физикалық қасиет тері кесте №5,4

Ақ түсті,жеңіл,ауада тез арада оксид қабықшасымен қапталатын металл, балқу температурасы -651 С, кальцийден аздап қаттылау.

Күмістей ақ түсті металл,қатты лау тығыздығы(1,55) балқу температурасы– 840С,сілтілік металдар сияқты сақтайды.

Химия лық қасиет тері

Сілтілік металдармен салыстырғанда белсендігі аз төмен Галогендермен: Mg + Cl2== MgCl2 Күкіртпен: Mg +S== MgS Жанады: 2Mg + О2== 2MgО Сумен:Mg+Н2О=^t=МgО+Н2 Қышқылдармен конц Н2SО4 енжарланады. Көптеген метал лдарды тотықсыздандырады: TiCl4+ 2Mg==2MgCl2 +Ti

Сілтілік металдармен салыстырғанда белсендігі аз төмен Галогендермен: Ca + Cl2== СаCl2. Күкіртпен: Са +S== СаS Жанады: 2Са + О2== 2СаО сумен :Са +2Н2О== Са(ОН)2+Н2

Көптеген металлдарды тотықсыздандырады:Ti,Zr,V,Uоксидтері мен хлоридтерінен таза металл алады.

Алынуы

Балқыманың электролизі

Балқыманың электролизі

Қолданылуы

Магний құймалары авиацияда, машина жасауда қолданылады

Кальций құймалары авиацияда, машина жасауда қолданылады

Анықтау

Ақ тұнба Mg (ОН)2

Жалынды кірпіш-қызыл түске бояйды

Сары түс

Калий

Күлгін түс

Кальций

Кірпіш-қызыл түсті

Деңгейлік жұмыс І деңгей 1-жаттығу ІІ деңгей 2- жаттығу ІІІ деңгей 3-жаттығу

Сабақ қорытындысын шығару:

.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою Үйге тапсырма§5,5 оқу 4-5 –жаттығулар

Рефлексия кезеңі

-оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру. -оқушылардыңөзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым –қатынас принципін үйрету. Сыныптастарыңызға немен көмектесе алдыңыздар. қызықты болды ма? Білгендеріңнің маңызы қандай? Сабақтың қай кезеңі ұнады?

Сыныбы – 10 б күні________

дамытушылығы

тәрбиелілігі

Оқушылардың металдар туралы алған білімдерін бекіту;

Металдардың электрондық формуласын құрастыру, химиялық қасиеттерін,алынуын сипаттайтын химиялық реакция теңдеулерін құру білім-біліктілік, дағдысын жетілдіру талдау,қорытындылау біліктіліктерін дамыту,есте сақтау қабілеттерін дамыту;

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Бекіту сабағы

Құралдар мен реактивтер:

Кітап, дәптер, интерактивті тақта,. Интернет мәліметі. тапсырмалар

Ұйымдастыру

кезеңі:

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ; -оқушыларды психологиялық дайындау. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

Үй тапсырмасын тексеру

*«Кім көп біледі» 1.Темірдің табиғатта кездесуі 2. Темір қосылыстары 3. Темірдің атом құрылысы, физикалық қаситтері 4. Темірдің химиялық қасиеттері 5. Темірдің ІІ валентті қосылыстары 6.Темірдің ІІІ валентті қосылыстары 7. Темір иондарын анықтау. 8. Темірдің құймалары және маңызы

*Үй ге берілген жаттығулар мен есептерді тексеру

Жаңа сабақ

*Тест жұмысы

*Есептер шығару

3.Массаы 1.8,1г алюминий мен галоген әрекетттескенде массасы 81,1г алюминий галогин галогениді түзілді. Алюминиймен реакция үшін қандай галоген алынған? болатын

4.8,1 2.алюминий мен 190,4г 20%-тік күйдіргіш калий ерітіндісінің әрекеттесуі нәтижес нәтижесінде жиналған газдың көлемін (қ.ж.) анықтаңдар.

Үй тапсырмасы

1. Ү тарауды қайталау

2. Бақылау жұмысына дайындық жүргізу

3. Есептер шығару 1-6

10-ЕТЖ-1 бойынша № 9-28- 9-31(196 бет)

Сабақ қоры-тындысын шығару кезеңі.

- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою.

Рефлексия кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру.

-оқушылардыңөзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым –қатынас принципін үйрету.

Сыныбы – 10 б күні________

дамытушылық:

тәрбиелік:

Оқушылардың металдардың химиялық қасиетері мен алынуын тәжірибеде тексеру;

тәжірибе жасау ,химиялық реакция теңдеулерін құру білім-біліктілік, дағдысын тексеру,талдау,қорытындылау біліктіліктерін дамыту,есте сақтау қабілеттерін дамыту;

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Эксперимент

Құралдар мен реактивтер:

Кітап, дәптер, интерактивті тақта, сынауықтар,тұрғылар,құрғақ жанғыш зат,сіріңке, спирт шамдары,индикаторлар, цинк сульфаты, натрий карбонаты, натрий, хлориді ,темір(3) сульфаты, тұз қышқылының ,мыс хлоридінің ерітінділері темір, кальций, цинк түйіршіктері, тигель.

Ұйымдастыру

кезеңі:

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ; -оқушыларды психологиялық дайындау. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

Жаңа сабақ Практикалық жұмысты орындау

1-есеп Индикаторларды пайдаланып магний сульфаты, натрий карбонаты, натрий хлориді ертінділерін анықтаңдар.

2-есеп Берілген тұз –натрий карбонаты екенін дәлелдеңдер.

3-есеп Ертіндісі бар сынауықтардың қайсысында мынадай тұздар: темір(ІІІ)хлориді, мыс(ІІ)хлориді, кальций хлориді бар екенін анықтаңдар.

3. Практикалық жұмыс қорытындысын жазу.

4. Жұмыс орнын ретке келтіру.

Үй тапсырмасын беру кезеңі:

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар..

2.Дәптерге жазғандарын тексеру .

Үй тапсырмасын орындауға нұсқау беру. 5,1-5,8 тарауды қайталау.

Рефлексия кезеңі:

-оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру.

-оқушылардыңөзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым –қатынас принципін үйрету.

Сыныбы – 10 а күні________

дамытушылық:

тәрбиелік:

Оқушылардың металдардың химиялық қасиетері мен алынуын тәжірибеде тексеру;

тәжірибе жасау ,химиялық реакция теңдеулерін құру білім-біліктілік, дағдысын тексеру,талдау,қорытындылау біліктіліктерін дамыту,есте сақтау қабілеттерін дамыту;

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Эксперимент

Құралдар мен реактивтер:

Кітап, дәптер, интерактивті тақта, сынауықтар,тұрғылар,құрғақ жанғыш зат,сіріңке, спирт шамдары,индикаторлар, цинк сульфаты, натрий карбонаты, натрий, хлориді ,темір(ІІІ) сульфаты, тұз қышқылының ,мыс хлоридінің ерітінділері темір, кальций, цинк түйіршіктері, тигель.

Ұйымдастыру

кезеңі:

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ; -оқушыларды психологиялық дайындау. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

Жаңа сабақ Практикалық жұмысты орындау

1-есеп Индикаторларды пайдаланып магний сульфаты, натрий карбонаты, натрий хлориді ертінділерін анықтаңдар.

2-есеп Мырыштан мырыш гидроксидін алыңдар

3-есеп Берілген тұз –натрий карбонаты екенін дәлелдеңдер.

4-есеп Ертіндісі бар сынауықтардың қайсысында мынадай тұздар: темір(ІІІ)хлориді, мыс(ІІ)хлориді, кальций хлориді бар екенін анықтаңдар.

3. Практикалық жұмыс қорытындысын жазу.

4. Жұмыс орнын ретке келтіру.

Үй тапсырмасын беру кезеңі:

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар..

2.Дәптерге жазғандарын тексеру .

Үй тапсырмасын орындауға нұсқау беру. 5,1-5,8 тарауды қайталау.

Рефлексия кезеңі:

-оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру.

-оқушылардыңөзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым –қатынас принципін үйрету.

Қазақстандағы түсті металдар[

[link] түрінде кездеседі

2.Күкірттің аллотропиялық түр өзгерістері Күкірттің бірнеше кристалдық түрлері белгілі, оның ішіндегі орнықтылары ромбылық α-күкірт және моноклинді β-күкірт. Күкірттің тығыздығы 2,07 г/см3 (α-түрі) және 1,96 г/см3 (β-түрі), балқу t 112,8°С, қайнау t 444,6°С, жылу өткізгіштігі 0,208 Вт/(м·град)..

3.күкірт (ІҮ, ҮІ)оксидтері

Күкірт (ІV оксиді) SO2, Түссізөткіриістігаз, Тойынған сулы ерітіндісі 10,3% -200C

SO2 + n H2 O = SO2 x n H2 O

SO2 +2H2S =3S +2 H2O тотықсыздандырғыш

5SO2 +2KMnO4+2H2O =2H2 SO4 +2 MnSO4+K2SO4 тотықтырғыш

4.Күкірт қышқылы түссіз, ұшпайтын, май тәріздес, суда жақсы еритін, сүйык зат. Тығыздығы 1,84 г/см3, массалык үлесі 98%. Ол 280°С-та қайнайды, ал 10,4°С-та кристалданады

Химиялық қасиеттері: Zn +H2SO4= ZnSO4+H2 (сұйық)

Cu +2H2SO4= CuSO4+SO2 +2H2O (концентрлі)

H2SO4 +CuO = CuSO4 +H2O

Cu(OH)2 +H2SO4= CuSO4 +2H2O

Сапалық реакция H2SO4 +BaCl2= 2HCl +BaSO4↓

5.Сульфаттар: Орта тұздар — сульфаттар, қышқыл тұздар — гидросульфаттар.

ғаныш минералы CaS04* 2Н2 0 Жамбыл, Na2 S04*10H2 0-минералын мирабилит н\е Глаубер тұзы- Арал, Балхаш, тотияйын CuS04*5H2 0, темір купаросы FeS04*7H2 0

Жаңа сабақты бекіту

Жаттығулар мен есептер

1.төмендегі айналуларды іске асыруға болатын реакция теңдеулерін жазыңдар:

H2S → S→SO2→H2SO СаSO3

2.Күкірт 4 оксидінің сутек және ауамен салыстырғандагы тығыздығы қандай?

3.SO3– оксиді қышқылдық оксид екендігін реакция теңдеулерін жазып дәлелдендер

Үйге тапсырма 1. §8.14- 8.19 оқу

2. 7,9,10 есептер

Химия 9а Өтілген күні

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі

дамытушылығы

тәрбиелілігі

Сабақтың көрнекілігі:

Сабақтың барысы:

«Білу» теориясы

«Білу» практикасы

«Жинақтау, білу»

Күкірт қышқылы және оның тұздары

Күкірт қышқылы және оның тұздарының қасиеттері, алу әдістері, маңызы туралы түсінік беру, сульфат ионын анықтау

Күкірт және оның қосылыстары. Күкірттің аллотропиялық түр өзгерістері, күкіртсутек, күкірт (ІҮ, ҮІ)оксидтерінің қасиеттері, алу әдістері, маңызы туралы түсініктерін тереңдету. Дүниетанымын кеңейту.

Оқушыларды өзбетінше білімдерін жетілдіруге дағдыландыру, күкіртті сутек туралы мәлімет беру; оқушыларды адамгершілікке, табиғатты сүюге тәрбиелеу.

1.Интерактивті тақта

2.Тақырып тапсырмалары

3.Ерігіштік қатары

4. кесте

І. Ұйымдастыру

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

***Жеке тапсырмалар

1 Табиғаттағы күкірт

2.Күкірттің физикалық қасиеттері

3. Күкірттің химиялық қасиеттері

4. Күкіртсутек

5. Күкірт (ІҮ)оксиді

6. Күкірт ( ҮІ)оксиді

***Үй жұмысы

ІІІ.Жаңа сабақ

Жоспары

1.Құрылысы: Ол екінегізді күшті қышқыл, орта және қышқыл тұздар түзеді.

2.Алу әдісі SO3+H2O =H2 SO4

3.Физикалық қасиеттері: түссіз, ұшпайтын, май тәріздес, суда жақсы еритін, сүйык зат. Тығыздығы 1,84 г/см3, массалык үлесі 98%. Ол 280°С-та қайнайды, ал 10,4°С-та кристалданады

4.Химиялық қасиеттері: Zn +H2SO4= ZnSO4+H2

Cu +2H2SO4= CuSO4+SO2 +2H2O

H2SO4 +CuO = CuSO4 +H2O

Cu(OH)2 +H2SO4= CuSO4 +2H2O

Сапалық реакция H2SO4 +BaCl2= 2HCl +BaSO4↓

5.Сульфаттар: Орта тұздар — сульфаттар, қышқыл тұздар — гидросульфаттар.

ғаныш минералы CaS04* 2Н2 0 Жамбыл, Na2 S04*10H2 0-минералын мирабилит н\е Глаубер тұзы- Арал, Балхаш, тотияйын CuS04*5H2 0, темір купаросы FeS04*7H2 0

ІҮ Жаңа сабақты бекіту

Жаттығулар мен есептер

Жұмыс дәптерінен 28-32 тапсырмалар

Ү.Үйге тапсырма 1. §15 оқу

2.1-12 тақырыптарды қайталау

3.Оқулықтан А және В нұсқалары 79-80 беттер

10 сынып химия