Сабақтың тақырыбы: Ақпараттық жүйелерді сипаттау үшін қазіргі компьютерлік технологияларды қолдану
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушыларға ақпараттық жүйелерді сипаттау үшін қазіргі компьютерлік технологияларды қолдану алғы шарттардың түсінігін қалыптастыру.
Дамытушылық: Оқушылардың тапқырлық, ізденімпаздық қасиеттерін, шығармашылыққа баулу, оқушылардың ой-өрісін, тіл байлығын, есте сақтау қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік: Адамгершілікке, ізеттілікке, техника қауіпсіздігін сақтауға тәрбиелеу
Сабақтың түрі: ЖББ
Сабақта қолданылатын көрнекті қүралдар: Компьютер, оқулық, жұмыс дәптері
Сабақ барысы:
1. Оқушыларды ұйымдастыру .
2. Жаңа тақырыпты түсіндіру.
3. Тапсырмаларды орындау
4. Сабақты бекіту.
5. Үйге тапсырма беру.
Жаңа сабақты түсіндіру
Жүйелердi сипатгау әдiстерi нысандандырушылықты apттыpy тәртiбiнде - алғашқыда жүйелiк талдау, негiзiнең онымен байланысты болған сапалық әдiстерден бастап ЭЕМ-дi қолданатын сандық жүйелiк модельдеуге дейiн жiктеледi. Әдiстердiң сапалық және сандық болып бөлiнуi, әрине, шартты сипатта болады.
• Сапалық әдiстерде есептiң қойылуын ұйымдaстыpyғa, оны нысандандырудың жаңа кезеңіне нұсқаларды қалыптастыруға, нұсқаларды бағалау тәсiлдемесiн таңдауга, адамның тәжiрибесiн пайдалануға, әрқашан да сандық бағалаулармен көрсетiле бермейтiн оның артықшылықтарына жете назар аударылады.
• Сандық әдiстер нұсқаларды талдаумен, олардың мүлтiксiз дәл сандық сипаттамаларымен байланысты. Есептiң қойылуы үшiн бұл әдiстерге құралдардың болмауынан осы кезеңдi жүзеге асыруды адамға толықтай қалдырады.
Жүйелiк талдay әдiстерiнiң осы шеткі сыныптары арасында eкi кезеңді- есептің қойылу, нұсқаларды әзірлеу кезеңі мен нұсқаларды бағалау және сандық талдау кезеңiне ұмтылатын әдiстер бар, бiрақ мұны нысандандырушылықтың әртүрлi дәрежесiмен әртүрлi алғашқы тұжырымдамалар мен терминологияларды қатыстыра отырып жасайды. Олардың iшiнде: шешiмдердi басқару, жобалау және қабылдаудың адаптивті жүйелерін әзірлеуге кибернетикалық тәсілдеме; жүйелерді модельдеуде ақпараттық-гносеологиялық тәсілдеме; жүйелік-құрылымдық тәсілдеме; жағдайлық модельдеу әдісі; имитациялық динамикалық модельдеу әдісі. • жүйелердiң әртүрлi қасиеттерiн сипаттайтын көрсеткiштердi бағалаумен;
· жүйелердiң оңтайлы құрылымдарын таңдаумен;
· оның параметрлерiнiң оңтайлы мәндерiн таңдаумен байланысты көптеген зерттеулер мен есептеулер жүргiзудi талап етедi.
Ақпараттық жүйелердi жобалау кезiнде қандай құбылысты негiзгi, қандай факторларды - басты деп санауды анықтау аса қиын болады, яғни сол, бiр нақты объектiнiң атқарымы үдерiсiнде есептiң қойылуына қатысты әртүрлi математикалық сипаттамаларды алуға болады. Осыны ескергендегi күрделi ақпараттық жүйелердiң математикалық модельдерi көп болуы мүмкiн, сондықтан олардьқ барлығы абстракциялаудың қабылданған деңгейiмен анықталады.
Жүйелердi абстрактылы сипаттаудың мына деңгейлерi:
· символикалық немесе лингвистикалық;
· теориялық-жиындық;
· абстрактылы-алгебралық;
· топологиялық;
· логикалық - математикалық;
· Теориялық-ақпараттық;
· динамикалық;
· Эвристикалық, неғұрлым жарамды болып саналады.
Шартты түрде алғашқы төрт деңгей жүйелердi сипаттаудың жоғары деңгейлерiне, соңғы төрт деңгей - төменгі деңгейлерiне жатады.
Нақты жағдайларда жүйелік талдау қағидаттарын жүзеге асыратын әдістемелер, жүйелерді зереу үдерісін жеткізу және проблемаларды шешу үдерісін жеткізу және проблемаларды шешу үдерісін нысандандыруға бағытталған. Жүйелік талдау әдістемесі жүйенің нысандандырылған түрде берілуінің бара-бар әдісін таңдауға мүмкіндік беретіндей жүйе туралы зерттеушінің жеткілікті мәліметі жоқ болған жағдайларда әзірленеді және қолданылады.
Жүйелерді ұсынудың нұсқаларын қалыптастыру мен ең жақсы нұсқаны таңдау жүйелік талдау әдістемесінің негізі етіп алып, оларды содан кейін ішкі кезеңдерге бөлуге болады. Мысалы бірінші кезеңді мынадай түрде бөлуге болады:
- Жүйелерді ортадан бөлектеу;
- Жүйелерді ұсынудың тәсілдемесін таңдау;
- Жүйелерді ұсынудың нұсқаларын қалыптастыру
Екінші кезеңді мынадай түрде ішкі кезеңдермен беруге болады:
- Нұсқаларды бағалаудың тәсілдемесін таңдау;
- Бағалау мен шектеулер өлшемдерін таңдау;
- Бағалау жүргізу;
- Бағалау нәтижелерін өңдеу;
- Алынған нәтижелерді талдау және ең жақсы нұсқаны таңдау.
Күрделі жүйелерді құру және пайдану кезінде:
- Жүйелердің әртүрлі қасиеттерін сипаттайтын көрсеткіштерді бағалаумен;
- Жүйелердің оңтайлы құрылымдаын таңдаумен;
- Оның параметрлерінің оңтайлы мәндерін таңдаумен байланысты көптеген зертеулер мен есептеулер жүргізу талап етіледі.
- Кибернетикалық жүйелерді жіктеу.Кибернетикалық жүйелер олардағы сигналдардың сипаты бойынша ерекшеленеді. Егер осы барлық сигналдар жүйенің барлық элементтерінің жағдайы сияқты үзіліссіз параметрлермен берілсе, онда жүйе үзіліссіз деп аталады. Осы барлық өлшемдердің дискреттілік жағдайында дискретті жүйе туралы айтады. Аралас немесе гибридті жүйелерде өлшемнің екі типімен жұмыс істеуге тура келеді.
Кибернетикалық жүйелерді үзіліссіз және дисретті деп бөлу белгілі дәрежеге дейін шартты болып табылады. Ол пәнге түпкілікті енумен анықталады. Мысалы, жарықтың дискретті, квантты табиғаты бар екені белгілі. Демек, мұндай жарық ағымының өлшемі сияқты, жарықтандыру деңгейі және т.с.с. параметрлерді көбінесе үзіліссіз өлшемдер сияқты сипаттайды. Келесі мысал – қарапайым сым реостат. Оның тартылу өлшемі секірмелі өзгеріп отырса да, осы секірістер (скачка) жеткілікті аз болған кезде өзгерісті үзіліссіз деп есептеу мүмкін және тиімді болып есептеледі.
Кибернетикалық жүйелердің қиындығы екі фактормен анықталады. Бірінші фактор – бұл жүйенің өлшемі, яғни оның барлық элементтерінің жағдайын сипаттайтын параметрлердің жалпы саны. Екінші фактор – оның элементтері арасындағы байланыстың жалпы санын анықтайтын жүйе құрылымының қиындығы. Қиын (үлкен) кибернетикалық жүйелер – бұл бір элементті сипаттауға және осындай элементтердің (біртипті) жалпы санын көрсетуге келтірілмейтін сипаттамалары бар жүйелер.
Қиын кибернетикалық жүйелерді меңгеру кезінде, жүйені элементтерге қарапайым бөлуден басқа жеке блоктар жиынтығы түрінде жүйелерді толықтай көрсету әдісі пайдаланылады, мұндағы жеке блоктар жеке жүйелер болып табылады. Үлкен ауырлығы бар жүйелерді меңгеру кезінде блокты сипаттау сияқты бір иерархия пайдаланылады: мұндай иерархияның жоғарғы деңгейінде барлық жүйе бір блок сияқты қарастырылады, төменгі деңгейінде блоктардың құрама жүйелері ретінде жеке элементтер қарастырылады.
Ақпараттық жүйелерді агрегаттық сипаттау
Жүйенiң атқарымдық үдерісінің математикалық моделiн алғысы келе отырып, ол нақты объектiлердiң кең сыныбын қамтуы үшiн, жүйелердiң жалпы теориясында жүйенiң атқарымдық сипаты туралы жалпы жорамалдарға сүйенедi:
• жүйе yaқыт бойынша жұмыc iстейдi; уақаттың әрбiр мезетiнде жүйе мүмкін күйлердiң бiрiнде болуы мүмкін;
· жүйеге кipyтe кipy дабылдары түcyi мүмкін;
· жүйе шығу дабылдарын беруге қабiлеттi;
• уақыттың аталған мезетiндегi жүйенiң күш алдындағы күйлермен және уақыттың аталған мезетiнде және бұрын келiп түскен кipy дабылдарымен аньқталады;
• уақыттың аталған мезетiндегi шығу дабылы жүйелердiң күйлерiмен және уақыттың аталған және алдындағы мезеттерiне жататын кipy дабылдарымен аньқталады.
Айтылған жорамалдардың бiрiншiсi кеңiстiктегi және уақыттағы атқарымдық үдерiстiң динамикалық сипатын көрсетедi. Бұл ретте атқарымдық үдерiс сыртқы және iшкi себептердiң әсepiмен жүйелер күйлерiнiң дәйектi ауысуы ретiнде етедi. Екiншi және үшiншi жорамал жүйелердiң сыртқы ортамен өзара әpeкeтiн көрсетедi. Төрmiншi жәнебесiншi жорамалдарда iшкi факторларға жүйелердiң әcepi мен сыртқы ортаның әcepi көрсетiледi.
Aқпapammық қамmамасыз еmу- бұл өндiрiс элементтерiнiң нақты және мүмкін жай-күйi мен өндiрiстiк үдерiстiң атқарымдық сыртқы жағдайларымен өндiрiс элементтерiн өзгерту және түрлендiру логикасы туралы өндiрiстiк үдерiстiң атқарамдық сыртқы жағдайы туралы деректер жиынтығы болып көрiнедi. Басқару жүйесiндегi ақпараттарды сипаттау кезiнде оның eкi бөлiгi бөлiнедi:
• ақпараmmардың бастапқы элеменmmерi (дерекmерi), белгiлi бiр сыныптағы бүкiл объектiлерге тән болуы мүмкін және сандьқ тұлғалануымен ғана өзгешеленеді;
· жiкmелу байланыстарының сұлбалары, өндiрiстiк үдерiстегi өзгерістердің логикасын керсетеді және ақпараттарды түрлендірудің бағытын негiздейдi (ақпараттық модельдер).
Олар кебiнесе объектiнiң өзiндiк ерекшелiктерiмен байланысты.
Бұл ақпараттық қамтамасыз ету сипаттамаларының eкi деңгейiн бөлiп көрсетуге мүмкiндiк бередi: элеменmmік, яғни деректердiң, сипаттамалардың белгiлердiң жиынтығы;жүйелiқ яғни жаңғыртушы өзара байланыстар және ақпараттық модельдер түрiнде жүзеге асырылатын, ақпараттардың жіктелу топтары apacындaғы тәуелділік.
Ақпараттардың элементтiк сипаттамасы кезiнде ақпараттардың құрамы, таратушылардың формасы мен түрлерi, олардың номенклатурасы зерделенедi. Ақпараттық жүйелердi сипаттау кезiнде ақпараттық ағындардың қозғалысы, олардың қарқындылығы мен орнықтылығы, ақпараттарды түрлендiру алгоритмдерi мен осы объективтi жағдайларға сәйкес келетiн құжат айналымының сұлбасы зерттеледі.
Басқару жүйесiнде тiркелетiн, берiлетiн және қайта өнделетiн акпараттар жиынтығы, басқару жүйесiмен бақыланатын және реттелетін, нақты және мүмкін жай-күйлердiң бүкiл алуандығын көрсетуі тиіс.
Ақпарат пайдалану үшiн дайындалуы қажет. Оның дайындалғандық дәрежесiне қатысты: үдерiс пен оның элементтерiнiң жекелеген жақтарын сипаттайтын деректердiң көрсеткiштердiң жиыны ретiнде, бастапқы aқпapaт; мақсатқа сай өндiрiстiк ақпараттар алу үшiн белгiлi бiр тәртiпке келтiруден және жiктеуден өткен қайталама ақпарат; объектiнiң статикалық жай-күйiн сипаттайтын, жекелеген элементтер мен жергілікті үдерістердің ақпараттық модельдерi; жекелеген элементтер мен үдерiстердiң өзгеруiн сипатттайтын дuнамиканың ақпараттьқ модельдерi; белгiлi бiр шешiмдi сипаттайтын және белсендi бағытталушылыққа ие, 6iрiктiрiлген ақпараттық модельдер болып бөлiнуi мүмкін.
Кәсiпорынның (бiрлестiктiң) өндiрiстiк-шаруашыльқ қызметiн дайындау мен оның үдерiсi және осы қызметтi басқаруда туындайтын ақпарат, экономuкалық aқпapaттap болып түсiндiрiледi.
Экономикалық-ақпараттың мынадай бiрқатар ерекшелiктерi бар:
• негiзгi массада ол дискреттiк көрсету формасына ие; цифрльқ немесе цифрлық-әлiпби түрiнде көрсетiледi;
• материалдьқ таратқыштарда (құжaттapдa, магниттiк таспаларда, табақшаларда және т.б.) көрсетiледi;
• ақпараттық үлкен көлемдері, оның нақты атқаратын қызметіне тәуелдi болып белгiленген уақыт шектерiнде өңделедi, көбiнесе бұл- циклдiк үнeмi (регулярно) өңдеу болады;
• бiр жерде туындайтын алғашқы ақпарат басқарудың әртүрлi атқарымдарынан өз көpiнiciн табады және осымен байланысты бiрнеше рет әртүрлi өңдеулерге ұшырайды, сондай-ақ бұл айтылғандар деректердi көп қайтара қайта топтастыруды қажет етедi;
• алғашқы ақпараттардың көлемдері оның өңдеу операцияларының салыстырмалы түрде саны аз болған кезде үлкен өлшемдерге жетедi;
• алғашқы деректер және есептеу нәтижелерi, ал кейбiр yaқыттa аралық нәтижелері ұзақ сақтауға жатады.
Экономикалық ақпараттарды өңдеудi ұйымдастыру кезiнде бұлжытпай орындау көзделетiн, уақыттылық, тольқтьқ пен дұрыстьқ талабы, өндiрiстi басқару жүйелерiндегi экономикалық ақпараттарға қойылатын айрықша маңызды талаптар болып саналады.
Ақпаратгық қамтамасыз етудi жасау басшылар мен мамандардың ақпараттарға деген орташа қажеттiлiктерiне бағдарланады. Мұндa басқаруды ұйымдастырудың: iлгерiндi тәсiлдерi мен әдiстерi көрсетiлетiн басқару туралы ақпарат ерекше орын алады.
Ақпараттарды ұйымдастыру үдерiсiнде, оны нормативтiк аньқтамалық рөл атқаратын шартты-тұрақтыға және айнымалыға бөлу принциптi маңызға ие болады. Ақпараттардың осы eкi түpi де жiктелу байланыстарын талдау негiзiнде, сипаттаушы, яғни белгiлi бiр типтiк жағдайды көpceтeтiн компоненттермен статикада немесе динамикада үдерiстi cypeттeyi мүмкін, өзара байланысты блоктарға (модельдерге) ұйымдасады.
Агрегатор - объектiлердi кім неғұрлым жоғары деңгейдегi санатқа агрегаттайды, жинайды, топтастырады, контент - айрықша мағыналық құндылыққа ие ақпарат болып саналады. Контенттiң агрегаторы – бұл әртүрлi көздерден ақпаратты өзiне жинайтын және қандай да бiр түрде оны өңдейтiн немесе ұйымдастыратын сервис. Мысалы,жаңалықтық агрегаторлар - бұл, ақпараттық жобалардан жаңалықтарды автоматты жинайтын сервистер.
Техникалық жүйелерге агрегативтiк тәсiлдеме, жалпы айтқанда, бiрiншiден, жүйенi «қара жәшiк» ретiнде көрсетуге, екiншiден - кездейсоқ әсерлер кезiнде n-өлшемдiк кеңiстiктегi траекторияларды көрсетуге барып тiреледi. Техникалық жүйенi теңдеулер жүйесi ретiнде сипаттау және оның шешуiн беру мүмкiндiгi бар екендiгi анық немесе анық емес түрде жорамалданады. Бұл, әсiресе басқару есептерiн шешу кезiнде қажет және жекелеген жағдайлар үшiн орындауға мүмкiндiк бар, әpi оңайлатылады, жорамал енгiзiледi және жүйе күрделi және ықтимал түрде қарастырылады.
Жүйелiк динамика - уакыт бойынша олардың тәртiбiн және жүйе элементтерi құрылымдарына тәуелдiлiк пен олардың арасындағы өзара әрекеттi зерттейтiн, күрделi құрылмдарды зерделеудегi бағыт. Оның iшiнде: себептiк-салдарльқ байланыстар, кepi байланыстар тұзағы, реакциялардың кешiгуi, орталардың әcepi және т.б. Осындай жүйелердi компьютерлiк модельдеуге ерекше назар аударылады.
Жүйелiк-динамикалық модельдеудiң, арmықшылығы мынадай:
• Сараптамальқ жолмен алынған алғашқы деректердi өзгерте отырып, болашақта әртүрлi нұсқаларды тез есептеу (сценарийлердi модельдеу) мүмкiндiгi.
• Неғұрлым сыни факторларды анықтау, осылайша модельденетiн ортада пайда болатын мүмкiндiктер мен қауіп-қатерлердi маңыздыльқ дәрежелерi бойынша саралауға болады.
Модельденетiн ортада объективтi түрде қолданылатын имитациялық модельдер элементтерi арасындағы себептiк-салдарлық байланыстардың үлкен санын пайдалану.
• Енгiзiлетiн деректер мен алынатын нәтижелердiң көрнекiлiгi.
Компьютерлiк модельдеу - қазiргi уақытта қолда бар неғұрлым тиiмдi, адам түйсiктерiн қолдау мен нақтылау құралдарының бiрi. Модель, ақиқаттық өте дәл түciнiгi болып саналмаса да, ол адам қабылдауы мүмкін шешiмге қарағанда, неғұрлым негiздi шешiмдер қабылдау үшiн пайдаланылуы мүмкін. Бұл проблемаларды неғұрлым тереңiрек түciнy үшiн оны пайдаланатын адам мүмкiндiктерiн күшейтетiн, икемдi құрал.
Шешiмдер қабылдауды қолдау үшiн құрылымданған және пайдаланылатын компьютерлiк модельдердiң артықшылығы мыналар болып табылады:
• Ол, шешiм қабылдаушы тұлғаны, өзiнiң басында сақтайтын проблемалардың туындау себептерiнiң сөзбен сипатталуын дәлiрек және толығырақ тұжырымдауға мәжбүрлейдi.
• Модельдердi формалды құpy үдерiсiнде, талдаушы, модельдер туралы өзiнiң жорамалдарындағы көптеген iшкi қайшылықтар мен күдікті ашады және жояды.
• Модельдерге «жүгiрту» жасаған кезде, логикальқ «тестiлеу» мүмкін жағдайға айналады. Модельдiң көмегімен, көп уәде eтeтiн, бiрақ ой қорытындыларын беретiн шешiмдердiң салдары оңай бағаланады. Модельдердiң тәртiбiн бақылау нағаюы объектiнiң құрылымы туралы жаңа гипотезалардың пайда болуына оң ықпал етедi.
Сенiмдiлiктiң қолайлы деңгейiне жеткен кезде әртүрлi басқарушылық баламалардан оның ықтимал салдарын тез ашатын басқару саясатын тұжырымдay жөнiндегi формалды эксперименттер мүмкін жағдайға айналады. Модельде «егер, ... болса, не болады?» типiндегi жағдайлар оңай зерттелуi мүмкін.
• Формалды түрде операциялық модель әрқашан аяқталған, бiрақ мазмұндық мағынасына байланысты әрқашан соңына дейін аяқталмаған. әдетте эпизодтық түрде және уақытында (олар шешiмдi қолдауды есеп дайындау мезетiнде ғана қамтамасыз етедi, бiрақ одан ерте, не кеш емес) пайдаланылатын, жоспарлаудың сандаған әдістерiнен өзгешелiгi - модель шектелген және интерактивтi. Модель уақыттық кез келген мезетiнде қолжетiмдi және проблемаларды жақсырақ түсіну үшiн құралдар бередi.
• Модельдердiң орнықтылығын талдау - эмпирикальқ зерттеулер маңызды мәселерге әкелетiн, талқылау аймағы. Егер көптеген параметрлердiң шынайы мәні белгiсiз болса (бұл корпоративтiк стратегияльқ жоспарлау кезiндегi кәдiмгi құбылыс), онда зерттеудi неден бастау кepeктiтi алғашқы болып саналады, бұл параметрлер мәндерiнiң ayытқуы кезiндегi модельдер тәртiбiн талдау. Операцияльқ модель, оны құруға қатыспаған адамдар арасындағы коммуникациялар құралы болып пайдаланылуы мүмкін. Басқару саясаты мен модельдiк параметрлердi өзгерту және осы өзгерiстердiң нәтижелерiн кейiннен талдау кезiнде, осы адамдар нақты жүйелердiң даму динамикасын жақсырақ түciнyi мүмкін.
Kepi байланыстары бар циклдердiң бiр-бiрiмен жалғасқан жиынтығы кepi байланыстары бар iшкi жүйе болып түсiндiрiледi. Kepi байланыспен бiр циклге кipeтiн айнымалының тәртiбi, өзге циклге кipeтiн, өзге айнымалының тәртiбiне әсер eтyi мүмкiн. Осындай жүйелер түрiнде берiлетiн басқарудың күрделi есептерi, циклдердiң үлкен санынан тұруы мүмкiн, Атап айтқанда, циклдерiнiң саны үлкен осындай күрделi жүйелер жүйелiк динамиканы зерделеу пәнiн құpайды. Жүйелердің күрделiленуiне қарай, тиiсiнше формалды талдамалық шешiм алудың күрделiлiгi де арта түседi. Сондықтан осындай жүйелердi талдау үшiн имитациялық модельдеу қолданылады. Модель зерттелетiн объектiнiң нақты немесе ойдағы мақсатты бағытталған түрдегi көрсетiлуi. Имитациялық модель, уақыттың белгiлi бiр кезеңi iшiнде объектiнiң, тәртiбiн елестетiн модель; бұл мағынада имитациялық модель динамикалық болып саналады. Имитациялық модельде кipeтiн бүкiл айнымалылардың мәні модельдiк уақыттың әрбiр мезетiнде есептеледi. Содан кейiн белгiлi бiр аралықта (интервалда) бұрынғы мәндерi негiзiнде өзгермелiлердiң жаңа мәнi есептеледi. Осылайша, имитациялық модель, модельдiк уақыттың берiлген кeciгi iшiнде белгiлi бiр траекториялар бойынша «дамиды».Динамикалық жүйелердiң имитациялық модельдерiн құpy үшiн: уақыт, қор, ағын және конвертор сияқты төрт типтiң айнымалылары пайдаланылады.
83. Кіріс Шығыс операторлары
Жүйені құрайтын объектілер арасында қандайда бір байланыс туындайды – материалдық және ақпараттық. Ресурстардың материалдық ағымы өзінің сипатын ақпараттық ағымда алады.
Басқарылатын және басқармалы жүйелер арасында байланыс арналары бар болуы керек. Мұнда жүйенің негізгі түсінігі түзу байланыс, кері байланыс және бақылау компоненттерімен толықтырылады. Басқару субъектісінен басқарылатын объектіге басқармалы сигналдардың берілуі түзу байланыс, басқару объектісінің жағдайы мен функционалдауы туралы сигналдардың берілуі - кері байланыс деп аталады. Кейбір жүйелерде кері байланыс арналары болмайды. Тек түзу байланысы бар жүйелердің қауіпсіздігі шектеулі.Агрегат теориялық және практикалық көзқараспен қиын жүйелердің элементтерін формальды түрде сипаттауға арналған жеткілікті жалпы схема болып қызмет етуіне қарамастан, осындай және одан ла қиын конструкцияларды оқуға қызығушылығын көрсетеді.
Келесі құрамы бар қиын жүйелер класын қарастырайық: жалпы жағдайда жүйені элементтерге бөлу деген бар, осы кезде әрбір алынған элемент агрегатты көрсетеді. Ары қарай мұндай түрдегі қиын жүйелерді агрегатты немесе А-жүйелер деп атайық.
А-жүйенің әрбір элементі жалпы жағдайда агрегат болғандықтан агрегат құрамының толық кешені болуы қажет емес; ол агрегаттың жеке жағдайын көрсететін қарапайым объект болуы да мүмкін. Сонымен қатар А-жүйелері арасында агрегат болып табылмайтын бірде-бір элемент болмауы мүмкін емес.
А-жүйеде болатын барлық ақпарат сыртқы (берілген жүйенің элементтері болып табылмайтын объектілерден тыс түсетін) және жүйенің өзінің агрегатын өндіретән ішкіболып бөлінеді.
А-жүйесі мен сыртқы ортамен ақпарат алмасу жүйенің полюсі деп аталатын агрегат арқылы жүреді. Сонымен, кіріс полюстері (х)-хабартар түрінде түсетін енгізу ақпаратты толықтай немесе жартылай сыртқы ақпарат болып табылады. Кіріс полюстерімен қатар басқарушы полюстер қарастырылады. А-жүйенің басқарушы полюстері деп ерекше енетін арналар бойынша түсетін (g)-хабартар үшін агрегаттар толықтай немесе жартылай сыртқы ақпаратты көрсететін агрегатты айтамыз.
А-жүйенің шығыс полюстері деп (у)-хабартар түрінде түсетін шығатын ақпаратты толықтай немесе А-жүйенің жартылай шығатын ақпараты болатын агрегатты айтамыз.
Сабақты қорытындылау.
Үйге тапсырма беру: «Ақпараттық жүйелерді сипаттау үшін қазіргі компьютерлік технологияларды қолдану»
Оқушыларды бағалау.
7
