Къырымтатар эдебияты
Мевзу. Умер Ипчи «Къартлар» - метин (2-3 парча).
Метинни аудирлев.
Макъсад: 1. У.Ипчининъ фаалиети акъкъында субет
2. «Къартлар» метиннинъ II-III парчасынен танышув.
3. Талебелерде фикир этюв къабилиетини инкишаф эттирмек.
4. Мустакъиль окъув алышкъанлыкъларыны инкишаф эттирмек;
5. Окъувгъа, бильгиге меракъ догъурмакъ.
6. Лугъат байлыгъыны зенгиллештирмек;
7. Багъламалы нутукъны инкишаф эттирмек.
Дерснинъ донатмасы: У.Ипчининъ портреты, лугъат сезлери,аталар сезлери, ресим, презентация.
Дерснинъ кетишаты.
I. Тешкилий дакъкъа.
Селямлашув.
II.Дерске эмоциональ азырлыкъ корюв.
1.Бир шиир окъуйым, динъленъиз.
Мен окъумыш оладжам.
Окъуп, бильги аладжам!
Гъайрет этип,тырышып,
Яхшы адам оладжам!
Бизлер де,балалар,бу шиирдеки сезлерни акъылымызгъа алып,чокъ бильгили ве акъыллы адам олмакъ керекмиз.
- Раледе ренкли карточкалар бар.Къырмызы,мавы, ешиль ренкли.
Оларгъа бакъынъыз ве кейфинъизге келишкен тюсни сайланъыз.
2.Окъув къабилиетини арттырмакъ ичюн , чалышмагъа девам этейик.
- Вазифе: етишмеген созукъ арифлерини къойып, сезлерни окъынъыз.
Б…ст…н; М…скъ…лдж…; къ…рм…з…; т…ф…г, къ..рт; къ…рп…з; с…л…м; а…къ…къ…т.
- Терс (наоборот) окъув.
Рэ риб мада илтемки , къылзамшалнъа аднагъамло.
III. Нутукъ инкишафы дакъкъасы.
«Икметлик ве акъылсызлыкъ» акъкъында аталар сезлеринен иш.
Эр бир адам икметли,анълашмазлыкъ олмагъанда.
(Все мудрецы, покуда нету спора).
Дели сезни сечмейип сача, амма берекетни акъыллы алыр.
(Дурак сеет слова без разбора, но урожай достается мудрому).
Бу аталар сезлерини насыл анълайсыз?
IV. Эв вазифесини тешкерюв.
1.У.Ипчининъ омюр ве иджадыны сорамакъ.
1.Умер ипчи къачынджы сенеси догъды?
2. Насыл мектепте тасильни алды?
3. Насыл эсерлер яратты?
4. Насыл пьесалар яратты?
Бир –эки талебе Умер Ипчи акъкъында янъы малюмат тапып айталар.
У.И. секиз яшында бабадан оксюз къала,омюрнинъ азап-хорлукъларыны башындан кечирди.
Бир тилим отьмек къазанмакъ ичюн, о чешит ерлерде чалышмагъа меджбур ола: къавелерде,ашханелерде- савут ювуджы,ишчи.Умернинъ гонълюне окъув- бильгиге авеслик,бахытлы келеджекке умют догъа.
Бильгисини арттырмакъ ичюн,Уфудаки Алие медресесинде сербест динълейиджи олып окъуй.
Лякин онъынъ эсас мектеби омюр олды.
У.И. Къырым койлеринде оджалыкъ эте, халкъымызнынъ, яшларнынъ бильгилерини котермеге тырыша.
2.«Къартлар» метиннинъ I- парчасыны суаллер боюнджа текрарламакъ.
1.Сеитджемиль къарт Сеттар къарткъа насыл «селям» ийберди?
2.Къач шахыстан (лиц)метин ибарет.
3.Сеттар къартнынъ къыяфети акъкъында айтылгъан сатырларыны китаптан тапынъыз.
3. Физдакъкъа.
Насыл дюльбер алма корьдик.
Ерлеримизден берабер турдыкъ
Къолларымызны котердик
Онъы узьмеге къыйын олды
Чюнки ель котерильди
Биз текаран секирдик
Ве оны узып алдыкъ.
V. Янъы мальземени анълатув.
1.Оджанынъ сезю.
Икяенинъ II ве III парчасынен таныш оладжакъмыз.
Гузель окъугъан талебелер 2-нджи парчаны окъуйлар.
2. Таныш олмагъан лугъат сезлерни язмакъ.
Кебен – стог
Аякъмашна - велосипед
Омуз – плечо
Куньлешюв – спор
Манълайы – лоб
Чубар – пестрый
3.Метиннинъ II-парчасынен таныш олмакъ.
4. Икяенинъ II- парчасы боюнджа суаллерге джевап бермек.
1.Икяе ким адындан айтыла?
2. Не себептен Сеттар къарт къарт Сеитджемиль къарткъа къарпыз еллай?
3. Елда Умер кимни раст кетирди?
5. Козьлер ичюн гимнастика.
6.Таныш олмагъан сезлерни лугъат дефтерине язмакъ.
Мыскъыл – насмешка
Эппейи – довольно
Гизленмек – прогуляться
Кенар – край
Тенбиелемек – воспитывать.
Зерреленмек – треснуть
7. Метиннинъ III-парчасынен таныш олмакъ.
«Зынджырчыкъ» киби окъумагъа девам этемиз.
8. Икяенинъ III- парчасы боюнджа суаллерге джевап бермек.
1. Танъ коюнинъ джемааты не ичюн топлангъан?
Джевабыны метинден тапынъыз.
2. Куньлешювде ким енъип чыкъты?
3. Куньлешюв къач кунь девам этти?
4. Бу ресим метиннинъ насыл парчасындан?
Метинден тапып окъынъыз.
[pic]
5.Куньлешувнинъ манасы олды мы?
6. Куньлешювнен бир шейге етмек мумкюн ми?
7. Насыл бу аталар сезини анълайсыз?
Эр бир анълашмазлыкъта акъикъат догъа.
(В любом споре рождается истина.)
8. Инатлыкъ (упрямство) ве исрар (упорство) сезлерининъ фаркъыны анълатынъыз.
VI. Пекитюв.
Икяе боюнджа аудирлев.
1) Сеттар къартнынъ къыяфети насыл?
А) Адий бир къарт.
Б) Томалакъ, тири, чал сакъаллы.
В) Бир кимсеге ошамагъан.
2) Сеттар къарткъа насыл « селям» елланды?
А) къавун
Б) Къарпуз
В) Къыяр.
3) Не себептен къартлар бири бирине къарпуз еллайлар?
А) куньлешкени ичюн
Б) бир ойын
В) озь ара денъишелер
4)Къач кунь куньлешюв девам этти?
А) он кунь
Б) он эки кунь
В) дерт кунь
5) Куньлешувде ким енди?
А) Сеттар къарт
Б) Сеитджемиль къарт
В) Умер
VII. Дерснинь нетиджеси (диолог)
- Балалар, биз бугунь не акькьында лаф аттик?
- Насыл масалнен таныштыкь?
- Насыл сезлер хатырынъызда кьалды?
- Берильген аталар сезлернинъ арасында дерсимизге келишкенини тапынъыз.
Дели сезни сечмейип сача, амма берекетни акъыллы алыр.
(Дурак сеет слова без разбора, но урожай достается мудрому).
Тили татлы,джаны – аджы.
Вакътында япылмагъан ишке къар ягъа.
VIII. Эв вазифеси:
Масалны окув с.37- 41
Суаллерге джевап бермек.
Икяе этмеге азырланмакъ.
Къырым мухтар джумхуриети яшлар ве спорт, илим ве тасиль назирлиги
Симферополь шеэр шурасынынъ тасиль башкъарувы
№15 «Мектеп-багъча»
Окъув тербиевий комплекси
Къырымтатар эдебиятындан
ачыкъ дерс
Мевзу:
Умер Ипчи «Къартлар» -
метин (2-3 парча).
Азырлады: 4-Т башлангъыч сыныф оджасы,
специалист- Эмирсалиева Севиля Эмирсалиевна
Акъмесджит 2012
