Аңлатма яҙыу.
Уҡытыу махсус(коррекцион) дөйөм белем биреү мәктәптәренең 7-9 кл. өсөн башҡорт теленән эш программаһы.
Эш прогаммаһы 17 сәғәткә бүленгән ( 0,5 сәғәт)
Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған «Башҡорт теленән программа» (Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең I-IX кластары өсөн) нигеҙендә төҙөлдө. Төҙөүселәре Толомбаев Х. А., Дәүләтшина М.С., Ғәбитова З. М., Усманова М. Г.- Ижевск: «Книгоград», 2008.
Башҡорт телен уҡытыу маҡсаттары
Уҡыусыларҙы башҡорт телендә һөйләгәнде, уҡығанды, радио-телетапшырыуҙар тыңлағанды аңлау күнекмәләре булдырыу (аудирование).
Башҡорт теленең өндәрен, һүҙҙәрен дөрөҫ әйтеп, үҙ-ара һөйләшергә, тәҡдим ителгән темалар, ситуациялар буйынса һөйләргә өйрәтеү.
Һәр класс өсөн махсус төҙөлгән дәреслектәрҙге, уҡыу ҡулланмаларындағы текстарҙы башҡорт телендә сыға торған “Йәншишмә”, “Аҡбуҙат”, “Аманат”, “Шоңҡар”, “Йәшлек” гәзит-журналдарын үҙ аллы һәм аңлы уҡыу күнекмәләрен биреү (чтение).
Аралашыуҙа була торған типик һөйләмдәрҙе күсереп, үҙ фекерҙәрен билдәле кимәлдә үҙ аллы яҙыу күнекмәләрен булдырыу (элементарное письмо).
Башҡорт телен өйҙә, йәмәғәт тормошонда, хеҙмәт процесында практик файҙаланырға өйрәтеү.
Башҡорт телен практик өйрәнеүгә бәйләп, балаларҙы башҡорт халҡының тарихы, мәҙәниәте, сәнғәте, әҙәбиәте, милли йолалары, башҡорт халҡының күренекле шәхестәре, уларҙың эшмәкәрлеге, ижады һ.б. менән таныштырыу, балаларҙы башҡорт донъяһына алып инеү, башҡорт халҡына, үҙҙәре йәшәгән төйәккә ихтирам һәм һөйөү тәрбиәләү.
Уҡыу предметына дөйөм характеристика
Коммуникатив компетенция телмәр эшмәкәрлегенең төрҙәре, һөйләү һәм яҙма телмәр төрҙәрен үҙләштереүҙе иҫәптә тота, тел материалын һәм күнекмәләрҙе кәрәкле ситуацияларҙа ҡуллана белеүҙе талап итә. Коммуникатив компетенция аралашыуҙың маҡсатын билдәләй, телмәр ситуацияһын баһалай белеүҙе, аралашыусының коммуникация ысулдарын һәм ниәттәрен иҫәпкә алыуҙы, адекват стратегик аралашыуҙы һайлауҙы һәм үҙ телмәреңде аңлы рәүештә үҙгәртергә әҙер булыуҙы күҙ уңында тота.
Тел һәм лингвистик компетенция йәмғиәт күренеше булараҡ, тел тураһында тейешле белемде үҙләштереү нигеҙендә уның төҙөлөшөн, үҫешен, хәрәкәттә булыуын формалаштырыуҙы аңлата; башҡорт әҙәби теленең төп нормаларын үҙләштереү; һүҙлек запасын һәм уҡыусы телмәренең грамматик төҙөлөшөн байытыу; фән булараҡ лингвистика тураһында тейешле белем, уның төп бүлектәренә кәрәкле булған тел күренешен һәм факттарын анализлау һәм баһалау мөмкинлеген формалаштырыу; төрлө төрҙәге лингвистик һүҙлектәр менән ҡуллана белеү.
Мәҙәни компетенция туған телдең мәҙәниәтен сағылдырыусы форма булараҡ аңлауҙы күҙ уңында тота, тел һәм халыҡ тарихының ьәйләнештә булыуын, башҡорт теленең милли – мәҙәни үҙенсәлеген, башҡорт телмәр этикет нормаларын үҙләштереүҙе, халыҡ –ара аралашыу мәҙәниәтен үҙләштереү; милли мәҙәни компонентлы һүҙҙәр мәғәнәһен аңлатыуҙы белдерә.
Башҡорт теле курсының коммуникатив – эшмәкәрлек йүнәлешен көсәйтеү, уны белем алыуҙа метапредмет һөҙөмтәләргә йүнәтеү кешенең тышҡы мөхиткә тиҙ яраҡлашыу һәләтле һәм унда әүҙем эшмәкәрлекте дауам итеүгә һәләтле булараҡ, функциональ грамоталылыҡты формалаштырыуҙың мөһим шарттары булып тора.
Функциональ грамоталылыҡтың мөһим индикаторы – предмет – ара статус: коммуникатив универсаль уҡыу эшмәкәрлеге (телмәр эшмәкәрлегенең бөтә төрҙәре менән эш итеү, тиңдәштәре һәм оло кешеләр менән аралашыуҙы ҡороу; һөйләү һәм яҙма телмәрҙе адекват ҡабул итеү, ҡуйылған проблема буйынса үҙ ҡарашыңды теүәл дөрөҫ, логик яҡтан төҙөк һәм тасуири өйтеп биреү, аралашыу процесында телдән һәм яҙма телмәре нормаларын һәм башҡорт телмәр этикетын һаҡлау); танып белеү универсаль уҡыу эшмәкәрлеге (проблеманы асыҡлау, дөрөҫ аргументлай белеү, логик яҡтан дөрөҫ фекер йөрөтөү, иҫбатлау, раҫлаусы йә кире ҡағыусы тезис килтереү; библиографик эҙләнеүҙе тормошҡа ашырыу, төрлө сығанаҡтарҙан кәрәкле мәғлүмәтте алыу, төп һәм өҫтәмә мәғлүмәтте билдәләү, уҡыу маҡсатын асыҡлау, аралашыу маҡсатынан сығып уҡыу төрөн һайлау мәғлүмәти – компьютер сараларын ҡулланыу; мәғлүмәтте ситемаға килтереү һәм киренән эшкәртеү һәм уны төрлө ысулдар меән күрһәтеү һ. б.); регулятив универсаль уҡыу эшмәкәрлеге (эшмәкәрлек маҡсатын ҡуя һәм аныҡ итеп әйтә белеү, эшмәкәрлекте эҙмә – эҙлекле планлаштыра һәм кәрәк саҡта үҙгәртә белеү; үҙ контроль, үҙ баһалау, үҙ коррекциалау һ. б. тормошҡа ашырыу.) Функциональ грамоталылыҡтың мөһим компоненты телмәр эшмәкәрлеге төрҙәренә нигеҙләнә һәм мәктәптә туған телде өйрәнеү аша уҡыусыларҙың фекерләү һәләтен маҡсатлы йүнәлештә үҫтереүҙе күҙ уңында тота.
Функциональ грамоталылыҡты формалаштырыу, уҡыусыларҙың телмәр эшмәкәрлеген камиллаштырыу башҡорт теленең төҙөлөшө һәм аралашыуҙың төрлө шарттарында уны ҡулланыу үҙенсәлетәрен белеү нигеҙендә төҙөлә. Уҡыу процесы телде анализлау күнекмәләрен формалаштырыуға ғына йүнәлдерелгән булырға тейеш түгел, ә шулай уҡ телмәр мәҙәниәтен тәрбиәләү, тормошта мөһим күнекмәләрҙе формалаштырыу, төрлө уҡыу төрҙәрен ҡулланыу, тексты мәғлүмәти эшкәртеү, мәғлүмәтте төрлө формала эҙләү, телмәр ситуацияһына, әҙәби тел нормаларына һәм аралашыуҙың этик нормаларына яраҡлы төрлө ысулдарын файҙаланыу. Шулай итеп, төп дөйөм белем биреү мәктәптәрендә башҡорт телен уҡытыу баланың дөйөм мәҙәни кимәлен үҫтерергә, артабан уҡыуын төрлө белем биреү учреждениеларында дауам итә алырлыҡ кимәлдә булырға тейеш.
Уҡыу предметын үҙләштереүҙең шәхсән, метапредмет, предмет һөҙөмтәләре. “Башҡорт теле” предметын өйрәнеү һөҙөмтәләре
Төп мәктәп сығарылыш уҡыусыларын башҡорт (туған) теленән программаһы үҙләштереүҙең шәхси һөҙөмтәләре булып түбәндәгеләр тора:
1)Башҡорт телен башҡорт халҡының төп милли – мәҙәни ҡиммәте булараҡ аңлау, интеллектуаль, ижади һәләтлектәрен һәм шәхестең мораль – этик сифаттарын үҫтереүҙә туған телдең ролен, уның мәктәптә белем алыу процесындағы әһәмиәтен билдәләү;
2) Башҡорт теленең эстетик ҡиммәтен аңлау; туған телгә ҡарата ихтирам, уның менән ғорурланыу тойғоһо тәрбиәләү; милли мҙәни сағылыш булараҡ, башҡорт теленең таҙалығын һаҡлау тураһында хәстәрлек күреү; телмәр үҙ камиллаштырыуға ынтылыу:
3) аралашыу процесында кәрәкле һүҙлек запасына эйә булыу һәм үҙ фекереңде иркен еткереү өсөн тейешле грамматик сараларҙы үҙләштереү; үҙ телмәреңде күҙәтеү һәм уны баһалау күнекмәһен булдырыу.
Башҡорт (туған) теле программаһын үҙләштереүҙең метапредмет һөҙөмтәләре булып:
1)телмәр эшмәкәрлегенең бөтә төрҙәрен үҙләштереү:
аудирование һәм уҡыу:
телдән һәм яҙма хәбәр иткән мәғлүмәтте (коммуникатив йүнәлеш , текст темаһы, төп фекер; төп һәм өҫтәлмә мәғлүмәт) адекват ҡабул итеү;
төрлөсә уҡыу күнекмәләрен булдырыу (эҙләнеү, ҡарап сығыу, танышыу, өйрәнеү), төрлө стилдәге, жанрҙағы текстарҙы үҙләштереү;
төрлө стилдәге, жанрҙағы тексты ишетеп, адекват ҡабул итеү; төрлө төрҙәге аудирование менән эш итеү (һайлап алыу, танышыу);
төрлө сығанаҡтарҙан мәғлүмәтте һайлап алыу һәләтлеге (матбуғат саралары, уҡыу өсөн тәғәйенләнгән компакт дискылар, интернет ресурстары); төрлө типтағы һүҙлектәр менән иркен ҡулланыу, белешмә өсөн әҙәбиәт, шулай уҡ электрон ҡулланмаларҙан һайлап алыу күнекмәләрен булдырыу;
һайлап алыу алымдары менән эш итә белеү һәм тәғәйен темаға материалды системаға килтереү; уҡыу йә аудирование һөҙөмтәһендә алынған мәғлүмәтте үҙ аллы эҙләй алыу күнекмәләренә эйә булыу; мәғлүмәтте ҡайтанан эшләй алыу, еткерә белеү;
стилистик үҙенсәлектәрҙе иҫәпкә алып, йөкмәткенән һәм ҡулланылған тел сараларынан сығып фекерҙе сағыштыра алыу;
һөйләү һәм яҙыу:
алдағы уҡыу эшмәкәрлегенең (индивидуаль һәм коллектив)маҡсатын билдәләү һәләтлеге, хәрәкәттең эҙмә – эҙлелеге, өлгәшелгән һөҙөмтәләрҙе баһалау һәм телдән һәм яҙма формала адекват аныҡ әйтеү;
тыңланған йә уҡылған тексты тәҡдим ителгән кимәлдә (план, конспект, һөйләү, аннотация) һөйләй алыу;
төрлө стилдә , жанрҙа, адресланыуға ҡарап телдән һәм яҙма текст төҙөй алыу;
телдән һәм яҙма формала үҙ фекереңде иркен еткерә белеү, тексты логик яҡтан эҙмә – эҙлекле төҙөү талаптарын һаҡлау;
төрлө төрҙәге монологты (хәбәрләү, һүрәтләү, фекер йөрөтөү, төрлө төрҙәге монологтарҙың берләшеүе) һәм диалог (этикеты һүҙ эсенә алған, диалог – һорашыу, диалог – аралашыуға өндәү, диалог – фекер алышыу һ. б.; төрлө төрҙәге диалогтың берләшеүен) үҙләштереү;
ғәмәлдә төрлө телмәрҙәге аралашыуҙың орфоэпик, лексик, грамматик, хәҙерге башҡорт әҙәби теленең стилистик нормаларын һәм яҙма телдә төп орфографик һәм пунктуацион ҡағиҙәләрҙе һаҡлау;
телмәр этикет нормаларын һәм яҙма телдә төп орфографик һәм пунктуацион ҡағиҙәләрҙе һаҡлау;
телмәр этикет нормаларын һаҡлап, аралаша алыу, телмәр аралашыу процесында ым – ишара, мимиканы урынлы ҡулланыу;
Уҡыу процесында һәм көндәлек аралашыуҙа үҙ телмәреңде контролдә тотоу; йөкмәткенән, һүҙҙәрҙе урынлы ҡулланыуҙан сығып, үҙ телмәреңде баһалай белеү; грамматик һәм телмәр хаталарын таба һәм уларҙы төҙәтә белеү; үҙ тексыңды мөхәррирләү һәм камиллаштыра алыу;
Үҙ тиңдәштәреңдең аудиторияһында ҙур булмаған доклад, реферат менән сығыш яһау; бәхәстә, төрлө аргументтар ҡулланып, көнүҙәк проблемалар буйынса сығыштарҙа ҡатнашыу;
2) алынған белем һәм күнекмәләрҙе көндәлек тормошта ҡуллана белеү; туған телде башҡа фәндәрҙә белем алыу сығанағы булараҡ файҙаланыу; тел күренештәрен анализлау буйынса алған белем һәм күнекмәләрҙе предмет – ара (сит тел, әҙәбиәт һ.б. дәрестәрҙә) ҡулланыу;
3) аралашыу процесында тирә – яҡтағы кешеләр менән коммуникатив маҡсатлы бәйләнештә, ниндәйҙер эш төрөн эшләү, бәхәстә, күтәрелгән көнүҙәк темаларҙа фекер алышыуҙа ҡатнашыу; шәхестәр менән мәҙәни аралшыу барышындағы төрлө ситуацияларҙа телмәр этикетының милли – мәҙәни нормаларын үҙләштереү.
Предмет һөҙөмтәләре:
1)телдең төп функциялары тураһында, башҡорт теленең башҡорт халҡының милли теле, БР –ның дәүләт теле булыуы тураһында, тел һәм халыҡ мәҙәниәтенең бәйләнештәре тураһында, кеше һәм йәмғиәт тормошондағы роле тураһында ҡараш булдырыу;
2) гуманитар фәндәр системаһында туған телдең урынын һәм мәғарифта тулыһынса уның ролен аңлау:
3) туған тел тураһында төп фәнни нигеҙҙе үҙләштереү; уның кимәл һәм берәмектәр бәйләнешен аңлау;
4) тел ғилеменең төп аңлатмалары: лингвистика һәм уның төп бүлектәре; тел һәм телмәр, телмәр аралашыуы, һөйләү һәм яҙма телмәр, монолог, диалог һәм ураҙың төрҙәре; аралашыу ситуациялары, фәнни, публицистик, рәсми – эшлекле стилдәр, матур әҙәбиәт теле; фунцианаль – мәғәнәүи телмәр төрҙәре (хикәйәләү, һүрәтләү, фекер йөрөтөү); текст, текст төрҙәре; телдең төп берәмектәре, уларҙың билдәләре һәм телмәрҙә ҡулланыу үҙенсәлектәрен үҙләштереү;
5) башҡорт теленең лексикаһы һәм фразиологияһының төп стилистик ресурстарын, башҡорт әҙәби теленең төп нормаларын үҙләштереү:
6) телдең төп берәмектәрен, гамматик категорияларын анализлау һәм таныу, тел берәмектәрен аралашыу шарттарына ярашлы ҡулланыу;
7) һүҙгә анализ төрҙәрен (фонетик, морфематик, һүҙъяһалыш, лексик, морфологик), төп билдә һәм структура күҙлегенән сығып, күп аспектлы анализ яһау;
8) тел һүрәтләү саралары һәм уларҙы телмәрҙә ҡулланыу;
9) туған телдең эстетик функцияһын таныу, матур әҙәбиәт текстарын анализлағанда телмәрҙең эстетик кимәлен баһалау.
Уҡыу-уҡытыу программаһында планлаштырылған һөҙөмтәләрҙе үҙләштерелеүен баһалау
Класта һәм өйҙә башҡарыла торған яҙма эштәр өйрәтеү һәм тикшереү характерында була. Уларға түбәндәгеләр инә:
- башҡорт теленән төрлө типтағы күнегеүҙәр;
- тәржемә эштәре (башҡорт теленән рус теленә һәм киреһенсә);
- дәреслектәрҙәге әҙәби текстарға пландар төҙөү;
һорауҙарға яҙма яуаптар һәм иншалар;
- тел һәм әҙәби материалдар буйынса аналитик һәм дөйөмләштереү тибындағы схемалар, проекттар һ.б. төҙөү.
Башҡорт теленең сирек йәки йыл аҙағында контроль эштәр, ҙур темаларҙан һуң проект эштәре үткәрелә, инша, изложение яҙҙырыла.Сирек аҙағында контроль эштәр программаның өйрәнелгән материалын үҙләштереүҙе тикшереү маҡсатында уҙғарыла. Программа материалының үҙләштереү кимәле уҡыусыларҙың дәрестәрҙә телдән биргән яуаптарына һәм яҙма эштәренә ҡарап баһалана. Бының өсөн башҡорт теленән һәр класта түбәндәге күләмдә контроль эштәр, яҙма эштәр үткәреү ҡарала:
Яҙма эш төрҙәре (изложение,инша) яҙыу уҡыусыларҙың уҡыу кимәленә, белеменә, мөмкинселегенә ҡарап уҡытыусы ҡарамағына ҡалдырыла һәм улар урынына шул уҡ күләмдә түбәндәге яҙма эштәр үткәрергә мөмкин:
-карточкалар менән эш;
-тест;
-һүрәт буйынса һөйләмдәр төҙөү;
-текста һөйләмдәрҙә һүҙҙәр тәртибе;
-терәк текстар менән инша яҙырға өйрәнеү:
-һүҙлек диктанты;
-һөйләмдәр төҙөү;
-һүҙлек менән эш;
-һүрәтләү иншаһы;
-синквейн төҙөү (слайд төҙөү: шәжәрәләр, минең ғаиләмде…)
- проект эштәре.
Телдән биргән яуаптарҙы баһалау критерийҙары
Үтелгәндәрҙе ҡабатлау, уҡыусылар6ан яуап алыу,уларҙың башҡорт теле буйынса белемдәрен, белеүҙәрен һәм күнекмәләрен тикшереү,иҫәпкә алыу,шуның менән бергә,алған белемдәргә таянып, тел берәмектәренә,күренештәренә аңлатма бирергә өйрәтеү алымдарының береһе иҫәпләнә.
Уҡыусының яуабын баһалағанда,түбәндәге критерийҙар менән эш ителергә тейеш:
Яуаптың тулы һәм дөрөҫ булыуы;
Үтелгәнде аңлы үҙләштереү,аңлау кимәле;
Яуаптың телмәр төҙөлөшө, әҙәби тел нормаларына ярашлы булыуы.
Уҡыусының телдән биргән яуабы үтелгән материалдың уҡытыусы тәҡдим иткән өлөшөн логикә эҙмә-эҙлекле аңлатманы эсенә алған бәйләнешле телмәр булырға,яуап биреүсе баланың өйрәнелгән ҡағиҙәләргә,билдәләмәләргә таянып эш итә белеүен күрһәтергә тейеш.
Әгәр уҡыусы:
тәҡдим ителгән теманы тулы аңлатһа,тел төшөнсәләренә дөрөҫ билдәләмә бирһә;
үтелгән материалды тулы аңлауын, белемдәрен практик ҡуллана белеүен күрһәтһә;
Материалды эҙмә-эҙлекле һәм әҙәби тел нормаларына ярашлы аңлатһа, уның яуабы «5» билдәһе менән баһалана.
Әгәр уҡыусы «5» билдәһен ҡуйыу талаптарына ярашлы яуап бирһә, ләкин һирәк яһала торған хаталар ебәреп тә уҡытыусы иҫкәртеүенән һуң уларҙы төҙәтеп барһа,телендә,телмәр төҙөлөшөндә һирәк-һаяҡ яңылышлыҡтар китһә,уның яуабы «4» билдәһе менән баһалана.
Әгәр уҡыусы тәҡдим ителгән темаға ҡараған төп төшөнсәләрҙе аңлауын һәм белеүен күрһәтһә,ләкин
Материалды тулы аңлата алмаһа, төшөнсәләрҙең һәм ҡағиҙәлҙрҙең билдәләмәһендә хаталар ебәрһә;
әйткән фекерҙәрен тулы һәм иҫбатлауҙы нигеҙләй белмәһә,үҙ миҫалдарын килтерә алмаһа;
Яуабында эҙмә-эҙлелек һаҡланмаһа,телмәр төҙөлөшөндә хаталар булһа,уның яуабы «3» билдәһе менән баһалана.
Әгәр уҡыусы һоралған материалдың күберәк өлөшөн белмәүен,билдәләмәләрҙе һәм ҡағиҙәләрҙе әйткәндә уларҙың төп фекерен боҙоуға килтерә торған хаталар ебәрһә, материалды икеләнеүҙәр менән системаһыҙ аңлатһа, уның яуабы «2» билдәһе менән баһалана
Грамматик биремдәрҙе баһалағанда түбәндәгеләрҙе иҫәпкә алыу тәҡдим ителә:
«5» билдәһе бөтә эште лә теүәл йә бер хата булғанда,
«4» билдәһе эштең яртыһынан күберәге дөрөҫ эшләнгәндә,
«3» билдәһе яртыһынан әҙерәге дөрөҫ әшләнгәндә,
«2» билдәһе бер эш тә дөрөҫ эшләнмәгәндә ҡуйыла.
Уҡыусылар өсөн тел буйынса уҡыу- уҡытыу методик комплекты:
1. М.Ғ.Усманова,З.М.Ғәбитова. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 5-се класы уҡыусылары өсөн. – Өфө : Китап, 2010.
2. М.Ғ.Усманова,З.М.Ғәбитова, Г.Н.Абдулхаева. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 6-сы класы уҡыусылары өсөн. – Өфө : Китап, 2010.
3. М.Ғ.Усманова,З.М.Ғәбитова, Л.Ғ.Вәлишина. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 7-се класы уҡыусылары өсөн. – Өфө : Китап, 2010.
4. Толомбаев Х.А., Дәүләтшина М.С. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 8- се класы уҡыусылары өсөн дәреслек. – Өфө: Китап, 2006.
5. Ғәбитова З.М., Усманова М.Ғ. Башҡорт теле: Уҡытыу урыҫ телендә алып барылған мәктәптәрҙе 9-сы синыф уҡыусылары өсөн дәреслек. – Өфө: Китап, 2005. – 168 б.
Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе ( Содержание тем)
6 класс
Беҙҙе мәктәп ҡаршылай – 2 сәғәт
1 сентябрь- Белем көнө. Уҡыусыларҙың хеҙмәт көндәре башланыуы. Белем, тел тураһында мәҡәлдәр өйрәнеү. Грамматика буйынса 1-5-се кластарҙа үткәндәрҙе ҡабатлау.
Башҡортостан ере буйлап- 2 сәғәт
Башҡортостан Республикаһы, уның тарихы, күренекле шәхестәре, байлыҡтары менән танышыу. Тема буйынса һөйләү телмәрен үҫтереү, ижади эштәр башҡарыу. Башҡорт телендә эйәлек төшөнсәһе. Сифат. Сифат дәрәжәләре. Синоним. Антоним. Омоним.
Юл йөрөү ҡағиҙәләре һәм билдәләре- 1 сәғәт
Хәүефһеҙлек, юл йөрөү ҡағиҙәләре,транспорт төрҙәре тураһында һөйләргә,өйрәтеү,уҡыу материалын тасуири,аңлы уҡыу. Рәүеш.
Рәүеш дәрәжәләре.
Почта.Телефон.Телеграф-2 сәғәт
Почтала үҙеңде тота,телефондан дөрөҫ һөйләшә белеү,хат яҙыу ҡағиҙәләренә өйрәтеү.Ҡылым.Ҡылым һөйкәлештәре.Хәбәр һөй-кәлеше.Хәҙерге заман.
Ҡыш дауам итә– 2 сәғәт
Ҡыш миҙгеленең үҙенсәлектәре.Текстар уҡыу ,шиғырҙар,һынамыштар ятлау,һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү,һүҙ байлығын арттырыу.Ҡылымдың хәбәр һөйкәлеше.Үткән заман. Киләсәк заман.
Дуҫ ҡәҙерен бел– 3сәғәт
Ысын дуҫлыҡтың ҙур мәғәнәгә эйә булыуы,уны һаҡлай белеү.Дуҫлыҡ хаҡында әҫәрҙәр уҡыу,мәҡәлдәр табыу. Ҡылымдың шарт һөйкәлеше.
Башҡортостан йылғалары,күлдәре.Экология мәсьәләһе- 2 сәғәт.
Башҡортостандың тәбиғәте,уның байлыҡтары тураһындағы мәғлүмәт менән таныштырыу.Республикалағы йылға, күлдәр тураһында текстар уҡыу.Уларҙың атамаларының мәғәнәһе,килеп сығышы тураһында һөйләшеү.Экология мәсьәләһе.Ҡылымдың теләк һөйкәлеше.
Бына тағы яҙ килде-2 сәғәт
Яҙ миҙгеленең үҙенсәлектәре. Яҙғы тәбиғәтте күҙәтеү.Осоп килеүсе ҡоштар тураһында һөйләшеү.1 май,9май байрамдары.Грамматика буйынса 6-сы класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау.
Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе
7 калсс
I. Яңынан мәктәпкә (1сәғәт)
5-6-сы кластарҙа алған белемдәрҙе тулыландырыу. Был тема буйынса яҙыусылар, шағирҙар ижады менән таныштырыу, яңы текстар уҡыу. Диалог һәм монолог ярҙамында бәйләнешле һөйләм төҙөү дауам итә. Туған тел, белем, уҡытыусы, мәктәп һәм көҙгө байлыҡ тураһында һөйләшеү күберәк урын ала. Бәйләнешле текст төҙөү, бер телдән икенсе телгә тәржемә итеү күнегеүҙәре башҡарыла. Көҙ, көҙгө эштәр, уңыш йыйыу темаһы төп урындарҙың береһен алып тора.
Мәктәп, уҡыу, китап, икмәк, уңыш, емеш-еләк тураһында мәҡәлдәр, әйтемдәр, йомаҡтар менән танышыу.
II. Ауыл тормошо (1 сәғәт)
Ауыл тормошо, ауыл кешеләренең көнкүреше, хеҙмәт, игенсе хеҙмәте тураһында әңгәмәләр үткәреү. Игенсе эшенең нескәлектәрен һөйләү. Ауыл тормошоноң ҡала тормошонан айырмалы яҡтары тураһында аңлатыу. Ауыл еренән сыҡҡан күренекле шәхестәрҙең тормош юлы менән таныштырыу, осрашыуҙар ойоштороу.
III. Башкортостан буйлап сәйәхәт (2,5 сәғәт)
Башҡортостан тураһында 1-6 кластарҙа үтелгәндәрҙе ҡабатлап, белгән фактик материалды эҙмә-эҙлекле итеп һөйләргә өйрәнеү. Был тема буйынса уҡыусыларға яңы мәғлүмәт биреү. Тыуған еребеҙҙең сал тарихы барлығын, Башҡортостан тураһында рус яҙыусылары, «Урал» эпосы, һуңғы йылдарҙағы тарихи Башҡортостан ерендә үткәрелгән фәнни экспедициялар мәғлүмәттәре менән таныштырып китеү («Арҡайым», «Сынташты», боронғо ҡалалар, алтын әйберҙәр табыу һ.б. тураһында), бының өсөн һуңғы йылдарҙа сыҡҡан матбуғат баҫмаларына мөрәжәғәт итеү. Был тема буйынса тәҡдим ителгән әҫәрҙәр менән танышыу, уҡыусыларҙың яҙыу һәм һөйләү телмәрен үҫтереү өҫтөндә эш алып барыла.
IV. Спорт. Спорт кәрәк-ярактары (2 сәғәт)
Кешегә сәләмәт булыу өсөн спорт менән шөғөлләнергә кәрәк икәнлеген аңлатыу һәм был турала уҡыусылар менән һөйләшеү, әңгәмә ойоштороу. Уҡыусылар үҙҙәре спорт менән ҡыҙыҡһыныуҙары, күренекле спортсмендар тураһында һөйләргә өйрәтеү. Спорт тураһында теле-радио тапшырыуҙары, газета материалдары буйынса һөйләү.
Башкортостанда спорт төрҙәре. Спорт өлкәһендә данлыҡлы кешеләр..
V. Мин һәм беҙҙең ғаилә (2 сәғәт)
Уҡыусы үҙенең ғаиләһе тураһында тулы һәм иркен һөйләй белергә тейеш. Сөнки был тема йылдан-йыл ҡабатлана. Ғаилә ағзаларын дөрөҫ атау, уларға ихтирамлы, иғтибарлы булырға өйрәтеү. Ғаилә, ғаилә ағзалары тураһында яҙылған әҫәрҙәр уҡыу, уларҙы аңлы ҡабул итергә өйрәтеү, һөйләү күнекмәләрен үҫтереү. Уҡылған әҫәрҙәр буйынса план төҙөргә өйрәтеү, план буйынса һөйләү. Телмәр үҫтереүгә айырым иғтибар бирелә. Был бүлектә билдәле рәссамдарҙың әҫәрҙәре күп кенә урын алған. Картинаны ҡарай, аңлай һәм уның йөкмәткеһен һөйләргә өйрәтеү.
VI. Әсәйҙәр байрамы. (2 сәғәт)
Әсәй, өләсәйҙәрҙең изгелеге, ҡәҙере хаҡында әҫәрҙәр уҡыу, йөкмәткеһе өҫтөндә эш төрҙәре башҡарыу, һүҙлек байлыҡтарын арттырыу. "Катын-ҡыҙҙар байрамы тураһында әңгәмәләр, иртәлектәр үткәреү, данлыҡлы ҡатын-ҡыҙҙар менән осрашыуҙар ойоштороу.
VII. Сәнғәт оҫталары. (3 сәғәт)
Республиканың данлыҡлы һәм арҙаҡлы шәхестәре менән танышыуҙы дауам итеү. Сәнғәт оҫталарының тормош юлы һәм ижады менән таныштырыу. Теле-радио тапшырыуҙар, яҙмалар ҡарау. Уларҙың әҫәрҙәрен таныу, данлыҡлы кешеләребеҙ тураһында һөйләй белеү. Йырҙар өйрәтеү, бергәләп йырлау, һәләтле балалар менән йырҙар өйрәнеү. Мәктәп сәхнәһе өсөн концерт номерҙары әҙерләү.
VIII. Борон-борон заманда... (1сәғәт)
Башҡорт халыҡ ижады темаһын киңәйтеү, уҡыусыларҙың белгәндәрен тулыландырыу, һүҙ байлығын, һөйләү телмәрен үҫтереү маҡсат булып тора. Күберәк иғтибарҙы тексты аңлы ҡабул итеү һәм йөкмәткеһен һөйләй белеүгә йүнәлтеү. Бында башҡорт халыҡ әкиәттәренән башҡа, Ф.Туғыҙбаеваның «Тайыштабан ниңә уйнарға сыҡманы?» әкиәте лә урын алған. Уларҙың айырмаһын билдәләп үтеү кәрәк.
IХ. Берҙәмлек, дуҫлыҡ, тыныслыҡ (1 сәғәт) Иң төп темаларҙың береһе - берҙәмлек, дуслык, тыныслыҡ. Бында тик кешеләр араһындағы дуҫлыҡ тураһында ғына һөйләшеү бармаясаҡ, ә халыҡ-ара булған мөнәсәбәттәр ҙә иғтибар үҙәгендә торорға тейеш. Был тема буйынса уҡыусыларҙы аңлап фекер йөрөтөргә һәм һөйләй белергә өйрәтеү. Уҡылған әҫәрҙәрҙең йөкмәткеһе буйынса фекер алышыу, әңгәмә ойоштороу.
X. Йәмле йәй (2 сәғәт)
Йәй миҙгеленең үҙенсәлектәрен билдәләү. Уҡыусыларҙың һүҙ байлығын арттырыу, һөйләү һәм яҙыу телмәрен үҫтереү. Тәбиғәтте күҙәтеү, алған тәьҫораттар буйынса фекер алышыу. Был айҙарҙа уҙғарылған Милли байрамдар менән таныштырыу, улар тураһында белгәндәрен һөйләү. Балаларҙың йәйге ялы, хеҙмәте, ололарға ярҙамы тураһында әҫәрҙәр уҡыу һәм әңгәмәләр үткәреү.
7-се класта үткәндәрҙе ҡабатлау, дөйөмләштереү.
Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе
8 калсс
Мәктәпкә барабыҙ (1 сәғәт).
Был тема буйынса 5-6 класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау, һүҙлек байлығын арттырыу. Тема буйынса эҙмә-эҙлекле һөйләмдәр төҙөтөү, ҡыҫҡа ғына хикәйә төҙөргә өйрәтеү. Текст өҫтөндә эшләү,план төҙөү, план буйынса һөйләү. Мәктәп, класс торошо һ.б. хаһында әңгәмәләр ойоштороу. Белем, китап тураһында мәҡәлдәр ҡойоу. 5-6 класта үтелгәндәрҙе иҫкә төшөрөү. Һөйләмдә һүҙҙәр тәртибе. Өндәрҙе дөрөҫ әйтеү.
Көҙгө эштәр һәм көҙгө күренештәр ( 3,5 сәғәт)
Көҙгө үҙгәрештәрҙе бергәләп күҙәтеү, кешеләрҙең көҙгө хеҙмәтен күҙәтеү. Темаға ҡағылышлы текстар уҡыу. Муллыҡ, хеҙмәт тураһында мәҡәл, әйтемдәр менән танышыу. Һынамыштар уҡыу. Синтаксис. Маҡсаты буйынса һөйләм төрҙәре. Логик баҫым. Исем менән ҡылымды ҡабатлау.
Өфө - Башҡортостандың баш ҡалаһы ( 2 сәғәт )
Өфө - башҡортостандың баш ҡалаһы. Өфө ҡалаһы, уның үткәне, бөгөнгөһө тураһында әңгәмә үткәреү. Уның иҫтәлекле урындары тураһында һөйләшеү, һүрәттәр ҡарау. Һөйләм телмәрен үҫтереү. Рефераттар яҙҙырыу һәм уны класс алдында ҡыҫҡаса һөйләтеү кеүек эштәр ҡулланырға мөмкин. Башҡорт ҡылымдарының төҙөлөшө. Барлыҡ төшөнсәһе һәм уның бирелеше.
Хеҙмәт төбө - хөрмәт ( 2 сәғәт )
Кеше тормошонда хеҙмәттең роле, тигән темаға әңгәмә ҡороу. Данлыҡлы хеҙмәт ветерандары менән осрашыу ойоштороу. Уҡыусыларға ниндәй һөнәр оҡшауы тураһында һөйләтеү, яңы мәғлүмәттәр биреү. Һөнәрҙәр тураһында шиғырҙар, хикәйәләр уҡыу. Хеҙмәт , һөнәрҙәр тураһында мәҡәлдәр өйрәнеү. Ябай һөйләм. Һөйләмдең баш киҫәктәре. Эйә менән хәбәрҙең ярашыуы. Юҡлыҡ, булмағанлыҡ төшөнсәләре.
Ҡыш дауам итә ( 2 сәғәт )
Ҡыш миҙгеле тураһында белгәндәрҙе системалаштырыу, һүҙлек байлығын арттырыу кеүек эштәр ентекле алып барыла. Ҡыш тураһында текстар, шиғырҙар, мәҡәлдәр, һынамыштар уҡыу яңы йылға бағышланған йырҙар, мәҡәл һәм әйтемдәр. Яңы йыл менән ҡотлау открыткаһы яҙырға өйрәнеү. Уҡытыусы һайлаған текст буйынса изложение яҙыу. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау. Эйә менән хәбәр араһында һыҙыҡ.
Салауат Юлаев – халҡыбыҙҙың милли батыры ( 1 сәғәт)
С.Юлаевтың биографияһы, ижады менән танышыу. Уның шиғырҙарын ятлау, шиғырҙарының һаҡланыу тарихы тураһында әңгәмә ойоштороу. С.Юлаевтың тормошо, батырлығы, ижады тураһында уҡыусыларҙан төрлө ижади эштәр эшләтеү. ( һүрәттәр төшөрөү, инша яҙыу, стенгәзит сығарыу)һ.б. Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре тураһында төшөнсә. Аныҡлаусы.
Йәмле яҙ, һағындыҡ һине! ( 2 сәғәт )
Яҙ миҙгеле тураһында белемдәрҙе системалаштырыу. Яҙғы байрамдар- 1 Май һәм Еңеү байрамы тураһында һөйләшеү. Яҙғы тәбиғәт күренештәре, ҡоштарҙы ҡаршылау, баҡса эштәре тураһында әңгәмәләр үткәреү. Тултырыусы.
Беҙ йондоҙҙар булып ҡайтырбыҙ ( 2 сәғәт )
Башҡорт халҡының Бөйөк Ватан һуғышындағы ҡаһарманлығы. Ветерандарға, батырҙарға ҡарала ихтирам, ғорурланыу тойғоһо тәрбиәләү. Данлыҡлы кешеләр менән кисәләр, осрашыуҙар ойоштороу. Хәл. Һүҙлек менән эш күнек мәләре үткәреү.
Ай Уралым, Уралым...( 2 сәғәт )
Башҡортостан, уның үткәне, бөгөнгөһө хаҡында әңгәмә үткәреү. Республикабыҙҙың күренекле урындары менән таныштырыу. Йәйге тәбиғәтте күҙәтеү, ололарҙың һәм балаларҙың йәйге эштәре тураһында диолог һәм монологтар төҙөү. 8- се класта үтелгәндәрҙе ҡабатлау.
Уҡытыу предметының төп йөкмәткеһе
9 класс
Һаумы, мәктәп! (2 сәғәт)
Эш төрҙәре «Көҙ» темаһы менән берлектә алып барыла. «Көҙ» һәм «Мәктәп» темаһына шиғырҙар, әҫәрҙәр уҡыу; мәҡәл, әйтемдәр, йомаҡтар, һынамыштарҙы иҫкә төшөрөү.
Тыуған Республикаға ҡарата мөхәббәт, ғорурлыҡ тойғоһо, тәбиғәткә һаҡсыл ҡараш тәрбиәләргә. Улар тураһында һөйләргә, яҙырға өйрәтеү. Башҡортостандың ер аҫты, ер өҫтө байлыҡтары тураһында әңгәмәләр үткәреү.
Атамалар ни һөйләй? 2 сәғәт.
Кеше тормошонда атамаларҙың да (кеше исеме, фамилияһы, атаһының исеме; ауыл, ҡала, тау, йылға һ.б.) роле ҙур. Унһыҙ тормошто күҙ алдынала килтереп булмай. Атамалар бик күп. Тел ғилемендә уларҙы өйрәнеүсе фән бар. Ул – ономистика. Онамистика фәне үҙе бер нисә тармаҡтан тора: антропонимика, этнонимика, милли, халыҡ, ҡәбилә исемдәрен, зоонимика ҡош-ҡорт, хайуан ҡушаматтарын, космонимика өйрәнеүсе фән.
Был теманы үтеү уҡыусының бала саҡтан уҡ үҙҙәре йәшәгән ауыл, ҡала, уларҙың янындағы атамаларҙың мәғәнәләрен белергә теләгән ҡыҙыҡһыныуын ҡәнәғәтләндерә, тыуған төйәк менән ғорурланырға мөмкинлек бирә. Сөнки атамаларҙа ил тарихы, ер һәм ошо ерҙә йәшәгән халыҡтың тел үҙенсәлектәре, халаҡ тормошо, ғөрөф-ғәҙәте, йолалары һ.б. сағыла.
Беҙ ҡышты ла яратабыҙ. 2 сәғәт.
Бәйләнешле телмәрҙең яҙма һәм телдән формаларына берҙәй әһәмиәт бирелә. Ҡыш миҙгеле, уның үҙенсәлектәре тураһында һөйләү күҙ уңында тотола.
Башҡорт театры. 2 сәғәт.
Башҡортостанда театр сәнғәте. Республикалағы театрҙар һәм уларҙың эшмәкәрлеге хаҡында дөйөм мәғлүмәт биреү. М.Ғафури исемендәге Башҡорт Академия драма театрының барлыҡҡа килеүе тарихы (халыҡ артистары З.Бикбулатова, А.Мөбәрәков, Г.Мөбәрәкова). Театорҙың күренеклк артистарының тормошо һәм ижады менән таныштырыу, улар тураһында һөйләргә өйрәтеү.
Театрҙың үткәне һәм киләсәге буйынса фекер алышыу ойоштороу.
Башҡорт халыҡ ижады. 1,5 сәғәт.
Халыҡ ижады тураһында дөйөм төшөнсә. Фольклорҙың коллектив ижад булыуы. Фольклор һәм яҙма әҙәбиәттең айырмаһын билдәләү, улар тураһында һөйләргә өйрәтеү.
Башҡорт аты. 1,5 сәғәт.
Уҡыусылырҙы башҡорт атының килеп сығыуы, тарихи үткәне менән таныштырыу. Аттарҙың кеше тормошондағы мөһим ролен билдәләү. Йәш үһенсәлектәре буйынса бүленеүен билдәләү, уҡыусылырҙан дөрөҫ итеп әйттереү. Аттарға ҡарата ҡыҙыҡһыныусанлыҡ, улар тураһында күберәк белеү теләге тыуҙырыу.
Башҡорт халыҡ милли аштары. 2 сәғәт.
Башҡорт халҡының милли аштары менән таныштырыу. Уларҙы әҙерләү үҙенсәлектәренбилдәләү. Башҡорт милли аштары тураһында текстар менән таныштырыу.
Уҡыусылырҙың һөйләү, яҙыу телмәрен үҫтереү өҫтөндә ентеклк эш дауам итә.
Күңелле яҙ килә. 2 сәғәт.
Башҡортостандағы яҙғы тәбиғәт күренештәре. Ҡала һәм ауылда яҙғы эштәр: ҡоштар, хайуандар һәм үҫемлектәр тормошо, яҙғы байрамдар тураһында әңгәмәләр үткәреү. Тәбиғәткә экскурсиялар ойоштороу. Дарыу үләндәренән гербарийҙар төҙөү, Еңеү көнөн билдәләү. Һуғыш ветерандары менән осрашыу, иҫтәлектәр яҙып алыу буйынса эш дауам итә.
Уҡытыу урыҫ телендә алып барылған мәктәптәрҙең
VI класс өсөн башҡорт теленән 2016– 2017 уҡыу йылына календарь-тематик план
Иҫкәрмә
План буйынса
Фактик үтәлеше
I сирек - 4 сәғәт.
Беҙҙе мәктәп ҡаршылай - 2 сәғәт.
1
Белем байрамы. Башҡорт теленең үҙенсәлекле өндәре
3-4
0,5
Регулятив УУЭ - план буйынса эшләргә өйрәнеү, үҙ эшмәкәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хаталарҙы табыу һәм төҙәтеү, үҙ-үҙеңде баһалау.Башҡорт теленә хас булған өндәрҙе дөрөҫ әйтеү өҫтөндә эшләү, к-г, ҡ-ғ, п-б күсәгилешлеген, һөйләмдә һүҙҙәр тәртибен үҙләштереү,
Коммуникатив УУЭ - әңгәмә ҡора белеү, икенсе кешенең фекерен тыңлап аңлау, текстан ниндәйҙер мәғлүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фекереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы: “Беҙҙе мәктәп ҡаршылай” темаһына әңгәмә ҡороу
Танып белеү УУЭ – текстан кәрәкле мәғлүмәт таба алыу оҫталығы, төрлө текстарҙы уҡыу һәм логик һығымтаға килеү: республикала үткәрелгән байрамдар, Р.Ғарипов тураһында мәғлүмәттәргә эйә булыу
Шәхескә йүнәтелгән УУЭ –урта класс уҡыусыларының рухи ҡиммәттәрен билдәләү, уларҙың уратып алған мөхиттең төрлө өлкәләренә ҡарата мөнәсәбәтен формалаштырыу: “Тыныслыҡ”, “Мәктәп, мәктәптә үҙеңде нисек тоторға кәрәк?” темаһына әңгәмә ҡороу.
2
Мәктәп. Я.Ҡолмой. Фонетика һәм орфография.
5-6
0,5
3
Бөгөн тәүге көҙ айы. С.Муллабаев.
Һөйләм төрҙәре
14-15
0,5
4
Беҙ мәктәптә
16-17
0,5
Башҡортостан ере буйлап (2 сәғәт)
Регулятив УУЭ - план буйынса эшләргә өйрәнеү, үҙ эшмәкәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хаталарҙы табыу һәм төҙәтеү, үҙ-үҙеңде баһалау: Башҡортостан тураһында белгәндәрен иҫкә төшөрөү, яңы мәғлүмәттәр үҙләштереү, эйәлек заты ялғауҙарын телмәрҙә ҡулланырға өйрәнеү
Коммуникатив УУЭ - әңгәмә ҡора белеү, икенсе кешенең фекерен тыңлап аңлау, текстан ниндәйҙер мәғлүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фекереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы: 21-се, 24-се биттәрҙәге һорауҙарға яуап биреү, үҙеңдең исемеңдең мәғәнәһе тураһында һөйләргә өйрәнеү
Танып белеү УУЭ – текстан кәрәкле мәғлүмәт таба алыу оҫталығы, төрлө текстарҙы уҡыу һәм логик һығымтаға килеү: С.Юлаевты милли батыр булараҡ ҡына түгел, ә шағир булараҡ белеү. С.Юлаев образының һынды сәнғәттә сағылышын өйрәнеү
Шәхескә йүнәтелгән УУЭ – урта класс уҡыусыларының рухи ҡиммәттәрен билдәләү, уларҙың уратып алған мөхиттең төрлө өлкәләренә ҡарата мөнәсәбәтен формалаштырыу: тыуған ер, уның арҙаҡлы шәхестәре менән ғорурланыу, уның тәбиғәтенә, ҡаҙылма байлыҡтарын һаҡсыл ҡараш булдырыу
5
Башҡортостан. Салауат Юлаев. Башҡорт телендә эйәлек төшөнсәһе
23-25
0,5
6
Изложение “Икмәк – барыһына ла баш”
24
0,5
7
Хаталар өҫтөндә эш.Ф. Фәтҡуллина Мин батыр. Сифат тураһында төшөнсә.
27-28
0,5
8
Файҙалы ҡаҙылмалар. С Бәҙретдинов. Башҡортостандың күренекле урындары
29-34
0,5
IIсирек- 4 сәғәт
Юл йөрөү ҡағиҙәләре һәм тамғалары. Беҙ бөтәбеҙ ҙә йәйәүлеләр (1 сәғәт)
9
Светофор. Б.Байым
47-48
0,5
Регулятив УУЭ - план буйынса эшләргә өйрәнеү, үҙ эшмәкәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хаталарҙы табыу һәм төҙәтеү, үҙ-үҙеңде баһалау: рәүеш, рәүеш дәрәжәләре тураһында белешмә алыу, яңы һүҙҙәр үҙләштереү
Коммуникатив УУЭ - әңгәмә ҡора белеү, икенсе кешенең фекерен тыңлап аңлау, текстан ниндәйҙер мәғлүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фекереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы: тема буйынса диалог ҡорорға өйрәнеү, телмәрҙә рәүештәрҙе ҡулланыу
Танып белеү УУЭ – текстан кәрәкле мәғлүмәт таба алыу оҫталығы, төрлө текстарҙы уҡыу һәм логик һығымтаға килеү: Б.Байым, А.Игебаев тураһында яңы мәғлүмәттәр юл йөрөү ҡағиҙәләренең тарихы тураһында белеү
Шәхескә йүнәтелгән УУЭ – урта класс уҡыусыларының рухи ҡиммәттәрен билдәләү, уларҙың уратып алған мөхиттең төрлө өлкәләренә ҡарата мөнәсәбәтен формалаштырыу: юл йөрөү ҡағиҙәләренең һәм тамғаларының мөһимлеген аңлау
10
“Юл йөрөү ҡағиҙәләре һәм тамғалары” проекты
50
0,5
11
Почта. Телеграф. Телефон. (2 сәғәт) Телефондан һөйләшеү. Ҡылым.
54-55
0,5
Регулятив УУЭ - план буйынса эшләргә өйрәнеү, үҙ эшмәкәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хаталарҙы табыу һәм төҙәтеү, үҙ-үҙеңде баһалау: ҡылым тураһында мәғлүмәт алыу, аралашыу сараларын иҫкә төшөрөү
Коммуникатив УУЭ - әңгәмә ҡора белеү, икенсе кешенең фекерен тыңлап аңлау, текстан ниндәйҙер мәғлүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фекереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы: телефондан һөйләшеү ҡағиҙәләрен булдырыу, шул ҡағиҙәләргә ярашлы әңгәмә ҡороу
Танып белеү УУЭ – текстан кәрәкле мәғлүмәт таба алыу оҫталығы, төрлө текстарҙы уҡыу һәм логик һығымтаға килеү: телефонды уйлап табыусы А.Белл тураһында белеү, ҡылым һөйкәлештәре менән танышыу, гәзиттәр тураһында ҡыҙыҡлы мәғлүмәттәр уҡыу
Шәхескә йүнәтелгән УУЭ – урта класс уҡыусыларының рухи ҡиммәттәрен билдәләү, уларҙың уратып алған мөхиттең төрлө өлкәләренә ҡарата мөнәсәбәтен формалаштырыу: этикет ҡағиҙәләре менән танышыу
12
Уҡыуҙа ла, ялда ла бергә. Ҡылым төрҙәре.
58-59
0,5
13
Почта. Ҡылымдың бойороҡ һөйкәлеше
60-61
0,5
14
Хат яҙыу, телеграмма ебәреү. Гәзит-журналға мәҡәлә яҙыу. Ҡылымдың хәбәр һөйкәлеше. Хәҙерге заман.
62-65
0,5
9.12
Ҡыш дауам итә – 2 сәғәт
15
Ҡыш. “Ҡылым” темаһын ҡабатлау
68-69
0,5
16.12
Регулятив УУЭ - план буйынса эшләргә өйрәнеү, үҙ эшмәкәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хаталарҙы табыу һәм төҙәтеү, үҙ-үҙеңде баһалау: ҡыш тураһында белгәндәрен иҫкә төшөрәләр, яңы мәғлүмәт туплайҙар, рус теленән башҡорт теленә тәржемә итеү күнекмәләре өҫтөндә эшләйҙәр
Коммуникатив УУЭ - әңгәмә ҡора белеү, икенсе кешенең фекерен тыңлап аңлау, текстан ниндәйҙер мәғлүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фекереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы: ҡышҡы уйындар, ҡышҡы тәбиғәт тураһында әңгәмә ҡороу
16
1-се ярты йыллыҡа контроль эш (Ҡушымта №2) Хаталар өҫтөндә эш. Йомғаҡлау
0,5
26.12
III - сирек - 5 сәғәт.
17
Ҡышҡы уйындар. Хәбәр һөйкәлеше. Киләсәк заман.
76-77
0,5
Танып белеү УУЭ – текстан кәрәкле мәғлүмәт таба алыу оҫталығы, төрлө текстарҙы уҡыу һәм логик һығымтаға килеү: ғинуар айының үҙенсәлектәре, Башҡортостан ҡоштары тураһында белеү
Шәхескә йүнәтелгән УУЭ – мәктәп уҡыусыларының рухи киммәттәрен билдәләү, уларҙың уратып алған мөхиттең төрлө өлкәләренә ҡарата мөнәсәбәтен формалаштырыу: тәбиғәткә ҡарата һаҡсыл ҡарарға өйрәнеү
18
Ҡыш. Үтелгәндәрҙе ҡабатлау, дөйөмләштереү
0,5
Дуҫлыҡ ҡәҙерен бел (4 сәғәт)
19
Дуҫлыҡ ҡәҙерен бел.
80-81
0,5
Регулятив УУЭ - план буйынса эшләргә өйрәнеү, үҙ эшмәкәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хаталарҙы табыу һәм төҙәтеү, үҙ-үҙеңде баһалау: ҡылымдың шарт һөйкәлеше тураһында мәғлүмәт алыу
Коммуникатив УУЭ - әңгәмә ҡора белеү, икенсе кешенең фекерен тыңлап аңлау, текстан ниндәйҙер мәғлүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фекереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы: дуҫтары тураһында һөйләргә өйрәнеү
Танып белеү УУЭ – текстан кәрәкле мәғлүмәт таба алыу оҫталығы, төрлө текстарҙы уҡыу һәм логик һығымтаға килеү: дуҫлыҡ тураһында мәҡәл-әйтемдәр өйрәнеү, композитор А.Ғайбдрахманов ижадын өйрәнеү, БВһ ваҡытында халыҡ үткән ауырлыҡтар тураһында белеү
Шәхескә йүнәтелгән УУЭ – урта класс уҡыусыларының рухи ҡиммәттәрен билдәләү, уларҙың уратып алған мөхиттең төрлө өлкәләренә ҡарата мөнәсәбәтен формалаштырыу: дуҫлыҡ ҡәҙерен белергә өйрәнеү
20
Дуҫлыҡ. Кем дуҫ? Д.Фәтихов. Ҡылым
82-83
0,5
21
“Минең дуҫым” проекты өҫтөндә эш
0,5
22
Әсәйемдең тыуған көнө.
А.Ғабдрахманов.
84-85
0,5
23
Дуҫлыҡ ауыр саҡта һынала. Р.Бикбаев. Ҡылымдың шарт һөйкәлеше
86-88
1
24
Дуҫлыҡ менән шаярмайҙар. Әкиәт. Шарт һөйкәлеше
92
1
IV сирек.(4 сәғәт)
Башҡортостан йылғалары, күлдәре. Экология мәсьәләһе (2 сәғәт)
25
Башҡортостан тәбиғәте.
93-94
0,5
Регулятив УУЭ - план буйынса эшләргә өйрәнеү, үҙ эшмәкәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хаталарҙы табыу һәм төҙәтеү, үҙ-үҙеңде баһалау: ҡылымдың теләк һөйкәлешен, һандарҙы өйрәнеү, Башҡортостан йылғалары, күлдәре тураһында белгәндәрен иҫкә төшөрөү
Коммуникатив УУЭ - әңгәмә ҡора белеү, икенсе кешенең фекерен тыңлап аңлау, текстан ниндәйҙер мәғлүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фекереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы: Башҡортостан тураһында һөйләргә өйрәнеү, телмәрҙә һандарҙы дөрөҫ ҡулланыу
26
Ағиҙел буйында.
95
0,5
Танып белеү УУЭ – текстан кәрәкле мәғлүмәт таба алыу оҫталығы, төрлө текстарҙы уҡыу һәм логик һығымтаға килеү: Башҡортостан йылғалары, күлдәре тураһында яңы мәғлүмәткә эйә булалар, һан төркөмсәләрен өйрәнәләр
Шәхескә йүнәтелгән УУЭ – башланғыс класс уҡыусыларының рухи киммәттәрен билдәләү, уларҙың уратып алған мөхиттең төрлө өлкәләренә ҡарата мөнәсәбәтен формалаштырыу: тәбиғәткә һаҡсыл ҡараш булдырыу, һандарҙың кеше тормошонда мөһим урын алыуын аңлайҙар
27
Тәбиғәтте һаҡлау. Рәт һандары
108-109
0,5
28
Экология мәсьәләһе. Кәсер һандары
112-114
0,5
Бына тағы яҙ килде (2 сәғәт)
29
Бына тағы яҙ килде. Грамматика буйынса үтелгәнде ҡабатлау
118
0,5
Регулятив УУЭ - план буйынса эшләргә өйрәнеү, үҙ эшмәкәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хаталарҙы табыу һәм төҙәтеү, үҙ-үҙеңде баһалау: “яҙ” темаһына алдағы кластарҙа үткәндәрен иҫкә төшөрәләр, күсмә ҡоштар тураһында һөйләшәләр
Коммуникатив УУЭ - әңгәмә ҡора белеү, икенсе кешенең фекерен тыңлап аңлау, текстан ниндәйҙер мәғлүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фекереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы: “Ҡоштар ҡайта” темаһына әңгәмә ҡороу, һорауҙарға тулы, дөрөҫ яуап биреү
Танып белеү УУЭ – текстан кәрәкле мәғлүмәт таба алыу оҫталығы, төрлө текстарҙы уҡыу һәм логик һығымтаға килеү: дарыу үләндәре тураһында белешмә алалар, ҡоштарҙың тәбиғәткә килтергән файҙалары тураһында һөйләйҙәр
Шәхескә йүнәтелгән УУЭ – урта класс уҡыусыларының рухи ҡиммәттәрен билдәләү, уларҙың уратып алған мөхиттең төрлө өлкәләренә ҡарата мөнәсәбәтен формалаштырыу: башҡорт телен өйрәнеүҙең әһәмиәтен аңлау.
30
Ҡоштар ҡайта. Үҫемлектәр.
117
0,5
31
Йыллыҡ контроль эш (Ҡушымта №4)
0,5
32
Хаталар өҫтөндә эш. Йомғаҡлау.
0,5
Уҡытыу урыҫ телендә алып барылған мәктәптәрҙең
VII класс өсөн башҡорт теленән 2016-2017 уҡыу йылына календарь-тематик план.
№
Тема
биттәр
сәғәт
7 класс
Уҡыусыларҙың эшмәкәрлегенә характеристика
Иҫкәрмә
План буйынса
Фактик үтәлеше
I сирек - 4 сәғәт.
I
Яңынан мәктәпкә - 1 сәғәт.
1.
Беренсе сентябрь – Белем көнө. М.Кәрим “Уҡытыусыма
4-5
0,5
Шәхси: аралашыу этикетын үҫтереү, үҙ-аллы фекерләү, уҡытыусы һөнәренә хөрмәт, тыуған тәбиғәткә ҡарта һөйөү тәрбиәләү,Баш
Регулятив: дәрестә уҡытыусы ярҙамында маҡсат ҡуйырға өйрәнеү, дәрестә эш тәртибен билдәләү, күмәкләп төҙөлгән план буйынса эшләү, эш алымдарының дөрөҫлөгөн баһалау, үҙеңдең эш алымдарыңды маҡсатҡа ярашлы итеп планлаштырыу, ебәрелгән хаталар һөҙөмтәһендә эш
алымдарын үҙгәртеү, яңы талаптар ҡуйыу, үҙ фекереңде логик яҡтан эҙмә-эҙлекле итеп әйтергә өйрәнеү.
Коммуникатив: өйрәнелгән әҫәрҙән яңы һүҙҙәрҙе телмәрҙә ҡуллана белеү, дөрөҫ итеп һөйләй белеү күнекмәләрен булдырыу, башҡаларҙы тыңлай һәм аңлай белеү, һөйләү һәм аралашыу оҫталығын үҫтереү.
Белем арттырыу: үҙеңә кәрәкле мәғлүмәтте эҙләргә өйрәнеү, дәреслектән үҙеңә кәрәкле мәғлүмәтте ала белеү
2.
Б. Бикбай. “Туған тел” Ҡылым төркөмсәләре.Уртаҡ ҡылым
6-9
0,5
II
Ауыл тормошо-1 сәғәт
1.
Икмәк юлы. Мин ярҙамсы.К.Булат
20-23
0,5
Шәхси: икмәкте ҡәҙерен белеү, хеҙмәткә һөйөү тәрбиәләү, милли аштар менән ғорурланыу
Регулятив: дәрестә уҡытыусы ярҙамында маҡсат ҡуйырға өйрәнеү, дәрестә эш тәртибен билдәләү, күмәкләп төҙөлгән план буйынса эшләү.
Коммуникатив: текстарҙы үҙаллы һөйләй белеү, бөтөн телмәр төҙөү, телмәрҙе мәҡәлдәр менән байытыу башҡаларҙы тыңлай һәм аңлай белеү, һөйләү һәм аралашыу оҫталығын үҫтереү.
Белем арттырыу: үҙеңә кәрәкле мәғлүмәтте табыу, уны тейешле йүнәлештә ҡуллана белеү.
2.
Алтын башаҡтар.(әкиәт)
21-22
0,5
III
Башҡорт ере буйлап сәйәхәт -2 сәғәт
1.
М. Кәрим. “Башҡортостан” Яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ исем исемдәрҙең яҙылышы
34-37
0,5
Шәхси: тыуған ил. Тыуған ергә һөйөү, кеше исемдәренең тормоштағы роле хаҡында әңгәмә.
Регулятив: темаға ярашлы төрлө эш алымдарын планлаштырыу, план буйынса эҙләнеү эштәре менән шөғөлләнеү
Коммуникатив:дөрөҫ һөйләмдәр төҙөү, һорауҙарға тулы яуаптар бирә белеү, бәйләнешле телмәр төҙөй белеү.
Белем арттырыу: төрлө сығанаҡтарҙан кәрәкле материалды эҙләй һәм таба белеү
2.
“Урал” башҡорт халыҡ йыры
36-37
0,5
3.
Р. Ғарипов “Урал йөрәге”
39-40
0,5
4.
Башҡортостан символикаһы
Йомғаҡлау
40-41
0,5
II сирек -4 сәғәт
IV
Спорт. Спорт кәрәк-яраҡтары-2 сәғәт.
1.
Беҙҙең ғаилә - ярышта
47-48
0,5
Шәхси: Йәмғиәт урындарында үҙеңде тотоу ҡағиҙәләрен белеү, сәләмәт йәшәү рәүешен алып барыу, спорт менән ҡыҙыҡһыныу
Регулятив: ҙур булмаған проекттар төҙөү, уҡытыусы ярҙамында һөйләү планы төҙөү, план буйынса һөйләү
Коммуникатив:сәләмәтлек хаҡында мәҡәлдәр һәм әйтемдәр менән телмәрҙе байытыу, башҡаларҙы тыңлай һәм аңлай белеү, һөйләү һәм аралашыу оҫталығын үҫтереү.
Белем арттырыу: ерле материалдарҙы таба белеү һәм уны уҡыу процесында ҡуллана белеү
2.
Башҡортостанда спорт төрҙәре
55-56
0,5
3.
Китапханала
51-52
0,5
4.
Башҡортостан – чемпиондар иле (проект эше)
59-60
0,5
V Мин һәм беҙҙең ғаилә-2 сәғәт.
1.
Әсәй күҙҙәре. К. Шафиҡова
64-65
0,5
Шәхси: Салауат Юлаевтың ҙур шәхес булыуын аңлау һәм уның менән ғорурланыу, ғаилә мөнәсәбәттәренең киләсәк тормштағы роле, ғаилә ҡиммәттәре тураһында әңгәмә
Регулятив: дәрестә эш тәртибен билдәләү, күмәкләп төҙөлгән план буйынса эшләү, эш алымдарының һайлау, үҙеңдең эш алымдарыңды маҡсатҡа ярашлы итеп планлаштырыу, кәрәк ерҙә эш алымдарын үҙгәртеү, яңы талаптар ҡуйыу, схемалар төҙөү
Коммуникатив: схема буйынса бәйләнешле телмәр төҙөү, уны төрлө һүрәтләү саралары менән байытыу
Белем арттырыу: төрлө сығанаҡтарҙан мәғлүмәттәр тупларға өйрәтеү, уны системаға һалырға өйрәтеү
2.
Салауаттың туғандары. Әсә һүҙе
65-67
0,5
3
Ярты йыллыҡҡа контроль
Хаталар өҫтөндә эш
1
III сирек -5 сәғәт
VI
Әсәй – әсәкәйем-2сәғәт
1.
Хаталар өҫтөндә эш
Ф.Рәхимғолова. “Беҙҙең әсәй”. Теҙеү теркәүестәре
80-81
0,5
Шәхси: Әсәләрҙең бөйөклөгөн аңлау, уларға хөрмәт тәрбиәләү,аралашыу этикетын үҫтереү, үҙ-аллы фекерләү, Регулятив: эш алымдарының дөрөҫлөгөн баһалау, үҙеңдең эш алымдарыңды маҡсатҡа ярашлы итеп планлаштырыу, төрлө ситуациалар һәйләшеүҙәр планлаштырыу, план буйынса эш алымдарын билдәләү, уларҙы баһалау
Коммуникатив: диалогтар төҙөү, бөйләнешле телмәр төҙөү, әсәйҙәр тураһында ҡанатлы һүҙҙәрҙе телмәрҙә ҡулланыу, текстың аҙағын дауам итеү
Белем арттырыу: һүҙлектәр менән эш итеү, күк есемдәре, сәскәләр тураһында мәғлүмәтле булыу
2.
З.Воскресенская “Әсә”. Ш. Биҡ-ҡол “Атай менән өләсәй”Эйәртеү теркәүестәре
81-83
0,5
3.
Етегән йондоҙ(Әкиәт)
82-83
0,5
4.
Й. Солтанов. “Ҡәнәфер сәскәһе”
84-85
0,5
VII
Сәнғәт оҫталары-3 сәғәт
1.
Х.Әхмәтов - композитор
87-88
0,5
Шәхси: сәнғәт оҫталарыбыҙ менән ғорурланыу, улар өлгөһөндә тәрбиә алыу, мәҙәни кимәл һәм мәҙәниәт тураһында әңгәмә ойоштороу
Регулятив: проект планлштырыу һәм уны тормошҡа ашырыуҙа аныҡ эштәр билдәләү, башҡарылған эштәрҙе баһалау һәм үҙ фекерҙәрен белдереү
Коммуникатив: телмәр мәҙәниәте хаҡында һүҙ алып барыу, нәфис һүҙ күнекмәләре алыу
Белем арттырыу: телмәр мәҙәниәтен өйрәнеүгә өлгөләр табыу, уларҙы телмәрҙә ҡулланыу, төрлө саралар ярҙамында үҙ телмәреңде тикшереү, камиллыҡҡа ынтылыу
2.
Ҡумыҙсы Р. Заһретдинов
90-92
0,5
3.
Мәшһүр бейеүсе Рәшиҙә Туй-сина
93-95
0,5
4.
Ете – ғәжәп һан.
96
0,5
5.
С. Юлаев-башҡорт халыҡ батыры
96-97
0,5
7.
“Сәнғәт оҫталары” проекты өҫтөндә эш
0,5
IV сирек - 4 сәғәт
VIII Борон-борон заманда-1 сәғәт
1.
“Ирәндек”
106-112
0,5
Шәхси: әкиәттәр нигеҙендә тәрбиәүи эш, халыҡ ижадына һөйөү
Регулятив: уҡытыусы ярҙамында маҡсат ҡуйырға өйрәнеү, төҙөлгән план буйынса эшләү, эштәрҙе баһалау, эш алымдарын маҡсатҡа ярашлы итеп планлаштырыу, үҙ фекереңде логик яҡтан эҙмә-эҙлекле итеп әйтергә өйрәнеү.
Коммуникатив: әкиәттәр яҙыу, телмәр мәҙәниәте өҫтөндә эшләү
Белем арттырыу: үҙеңә кәрәкле мәғлүмәтте эҙләргә өйрәнеү, уны ҡуллана белеү
2.
Ф. Туғыҙбаева “Тайыш табан ниңә уйнарға сыҡманы?”
113-115
0,5
IX
Берҙәмлек, дуҫлыҡ, тыныслыҡ-1сәғәт.
Шәхси: дуҫлыҡ мөнәсәбәттәре булдырыу, дуҫлыҡ хаҡында әңгәмә.
Регулятив: темаға ярашлы төрлө эш алымдарын планлаштырыу, план буйынса эҙләнеү эштәре менән шөғөлләнеү
Коммуникатив:дөрөҫ һөйләмдәр төҙөү, һорауҙарға тулы яуаптар бирә белеү, бәйләнешле телмәр төҙөй белеү.
Белем арттырыу: төрлө сығанаҡтарҙан кәрәкле материалды эҙләй һәм таба белеү
1.
К. Кинйәбулатова “Дуҫтарым күп”
120-122
0,5
2.
С. Әлибай"Ҡайын һыуы"
0,5
XI
Йәмле йәй -2 сәғәт
1.
З. Ҡотлогилдина “Йәй
138-139
0,5
Шәхси: эшкә, хеҙмәткә ҡарата һөйөү формалаштырыу.
Регулятив:эш барышын планлаштырыу, үҙ эшмәкәрлектәрен баһалау.
Коммуникатив: үҙ фекереңде асыҡ, дөрөҫ итеп һөйләй белеү күнекмәләрен
булдырыу, башҡаларҙы тыңлай һәм аңлай белеү, һөйләү һәм аралашыу оҫталығын үҫтереү.
Белем арттырыу: үҙеңә кәрәкле мәғлүмәтте эҙләргә өйрәнеү,уны тейешле йүнәлештә ҡуллана белеү.
2.
“Кем ялҡау?”
141-142
0,5
3.
Йыллыҡ контроль
0,5
4.
Хаталар өҫтөндә эш
Йомғаҡлау
151-153
0,5
Уҡытыу урыҫ телендә алып барылған мәктәптәрҙең
VIII класс өсөн башҡорт теленән 2016-2017 уҡыу йылына календарь-тематик план
Тема
сәғәт һаны
биттәр
8
Универсаль уҡыу эшмәкәрлеге.
Иҫкәрмә
план.
үткәр.
I сирек – 4 сәғәт.
Беҙ мәктәпкә барабыҙ – 1сәғәт.
1
“Мәктәпкә барабыҙ”.К.Кинйәбулатова
0,5
4-9
1.Регулятив УУЭ -план буйын-са эшләргә өйрәнеү,үҙ эшмә-кәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хата-ларҙы табыу һәм төҙәтә бе-леү,үҙ-үҙеңде баһалау. 2.Коммуникатив УУЭ – әңгәмә ҡора белеү,икенсе кешенең фекерентыңлап аңлау,текстан ниндәйҙер мәғлүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фе-кереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы.3.Танып белеү УУЭ-бирелгән текстарҙы уҡыу һәм логик һығымтаға килеү. 4.Шәхескә йүнәтелгән УУЭ-уҡыусыларҙың рухи ҡиммәт-тәрен билдәләү,уларҙың ура-тып алған мөхиттең төрлө өл-кәләренә ҡарата мөнәсәбәтен формалаштырыу.
2
Б.Бикбай. “Туған тел”.Һөйләмдә һүҙҙәр тәртибе.
0,5
10-11
Көҙгө эштәр, көҙгө тәбиғәт. Логик баҫым. 3 сәғәт.
3
Көҙ билдәләре. “Көҙ” Ф.Ғөбәйҙуллина.
0,5
25-26,28
1.Регулятив УУЭ -план буйын-са эшләргә өйрәнеү,үҙ эшмә-кәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хата-ларҙы табыу һәм төҙәтә бе-леү,үҙ-үҙеңде баһалау. 2.Коммуникатив УУЭ – әңгәмә ҡора белеү,икенсе кешенең фекерентыңлап аңлау,текстан ниндәйҙер мәғлүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фе-кереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы.3.Танып белеү УУЭ-В.Меос тураһында мәғлүмәт йыйыу. 4.Шәхескә йүнәтелгән УУЭ-уҡыусыларҙың рухи ҡим-мәттәрен билдәләү, уларҙың уратып алған мөхиттең төрлө өлкәләренә ҡарата мөнәсә-бәтен формалаштырыу.
4
“Көҙгө урман” С.Муллабаев.
0,5
31-32
5
В.Меос. “Шығайҙағы ҡайындар” инша
0,5
24
6
Өндәү һөйләм. Логик баҫым.
0,5
39-40
7
Көҙгө уңыш. Тәмленең дә тәмлеһе. А.Игебаев.
0,5
40,44
8
Контроль диктант.
0,5
II сирек – 4 сәғәт.
Өфө – Башҡортостандың баш ҡалаһы - 2 сәғәт.
9
Өфө – беҙҙең баш ҡалабыҙ.
0,5
47-49
1.Регулятив УУЭ -план буйын-са эшләргә өйрәнеү,үҙ эшмә-кәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хата-ларҙы табыу һәм төҙәтә бе-леү,үҙ-үҙеңде баһалау. 2.Коммуникатив УУЭ – әңгә-мәлә ҡатнашыу, һорауҙарға яуап биреү.3.Танып белеү УУЭ- Өфө ҡалаһы тураһында белемдәрен тәрәнәйтеү, ҡала-ның иҫтәлекле урындары тура-һында мәҫлүмәттәр йыйыу. 4.Шәхескә йүнәтелгән УУЭ-уҡыусыларҙың рухи ҡиммәт-тәрен билдәләү,уларҙың ура-тып алған мөхиттең төрлө өл-кәләренә ҡарата мөнәсәбәтен формалаштырыу.
10
Н.Дәүли. “Өфө ни өсөн матур?”
0,5
51,53,55
11
Р.Янбулатова “Гүзәл Өфөм - баш ҡалам”.
0,5
57
12
Аллаяров “Хинган тауҙары аша.”
0,5
58
Хеҙмәт төбө- хөрмәт - 2 сәғәт.
13
Зарядкаға баҫ!
0,5
76-77
14
Ә.Атнабаев “Ҡара икмәк”.
0,5
86-87
15
Сиреккә контроль эш.
0,5
16
Хаталар өҫтөндә эш. Йомғаҡлау.
0,5
-
III сирек – 5 сәғәт.
Ҡыш дауам итә - 2 сәғәт.
17
Ҡыш дауам итә.
0,5
88-89
1.Регулятив УУЭ -план буйын-са эшләргә өйрәнеү,үҙ эшмә-кәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хата-ларҙы табыу һәм төҙәтә бе-леү,үҙ-үҙеңде баһалау. 2.Коммуникатив УУЭ – әңгәмә-лә ҡатнашыу , үҙ фекереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы. 3.Танып белеү УУЭ-үҙ аллы эшмәкәрлектең уҡыусыны үҫтереүе һәм уны ошо үҫеште (үҙгәреште) аңлауы. 4.Шәхескә йүнәтелгән УУЭ-уҡыусыларҙың рухи ҡиммәт-тәрен билдәләү,уларҙың ура-тып алған мөхиттең төрлө өл-кәләренә ҡарата мөнәсәбәтен формалаштырыу.
18
Н.Нәжми ижады. “Ҡыш.”
0,5
92-93
19
С.Әлибаев. “Ҡышҡы урман”.
0,5
95-96
20
Е.Кучеров. “Бураны ла, тамсыһы ла булыр”.
0,5
99
С.Юлаев – башҡорт халҡының милли батыры - 81сәғәт.
21
С.Юлаев – башҡорт халҡының милли батыры.
0,5
100-102
1.Регулятив УУЭ –китап менән эшләү,уҡыу һәләтен үҫтереү, уҡыусының үҙ аллы эшмәкәр-леген булдырыу. 2.Коммуникатив УУЭ – әңгәмә ҡора белеү,икенсе кешенең фекерентыңлап аңлау,текстан ниндәйҙер мәғлүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фе-кереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы.3.Танып белеү УУЭ-бирелгән текстарҙы уҡыу һәм логик һығымтаға килеү.Милли батырҙың тормошо менән та-нышыуҙы дауам итеү, картина-лар, кинофильмдар, һәйкәл-дәр тураһында мәғлүмәт йы-йыу. 4.Шәхескә йүнәтелгән УУЭ уҡыусыларҙың рухи ҡим-мәттәрен билдәләү,уларҙың уратып алған мөхиттең төрлө өлкәләренә ҡарата мөнәсә-бәтен формалаштырыу.
22
Палдискиҙа Салауат музейы.
0,5
103-104
Йәмле яҙ, һағындыҡ һине - 72сәғәт.
23
Өмөтлө яҙ. Яҙҙың билдәләре.
0,5
109-110
1.Регулятив УУЭ -план буйын-са эшләргә өйрәнеү,үҙ эшмә-кәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хата-ларҙы табыу һәм төҙәтә бе-леү,үҙ-үҙеңде баһалау. 2.Коммуникатив УУЭ – әңгәмә ҡора белеү,икенсе кешенең фекерентыңлап аңлау,текстан ниндәйҙер мәғлүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фе-кереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы.3.Танып белеү УУЭ-бирелгән текстарҙы уҡыу һәм логик һығымтаға килеү. 4.Шәхескә йүнәтелгән УУЭ-уҡыусыларҙың рухи ҡиммәт-тәрен билдәләү,уларҙың ура-тып алған мөхиттең төрлө өл-кәләренә ҡарата мөнәсәбәтен формалаштырыу.
24
“Йырлай – йырлай еңеү яуланыҡ”.К.Кинйәбулатова.
0,5
113-115
25
Диктант.
0,5
26
Хаталар өҫтөндә эш. Р.Ниғмәти. “Ватан”.
0,5
116-117
IV сирек -4 сәғәт.
Беҙ ҡайтырбыҙ йондоҙҙарға әүерелеп - 2 сәғәт.
27
“Сәскәле ай”. С.Әлибаев
0,5
121
1.Регулятив УУЭ -план буйын-са эшләргә өйрәнеү,үҙ эшмә-кәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хата-ларҙы табыу һәм төҙәтә бе-леү,үҙ-үҙеңде баһалау. 2.Коммуникатив УУЭ – әңгәмә ҡора белеү,икенсе кешенең фекерентыңлап аңлау,текстан ниндәйҙер мәғлүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фе-кереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы.3.Танып белеү УУЭ- мәктәп, ҡала музейҙарында осрашыуҙарға йөрөү, ветеран-дар менән осрашыу.. 4.Шәхескә йүнәтелгән УУЭ-уҡыусыларҙың рухи ҡиммәт-тәрен билдәләү,уларҙа Тыуған илгә ҡарата ғорурланыу тойғо-һо,патриотик тойғо тәрбиәләү.
28
“Һалдат тора киләсәкте тотоп”.( Йәншишмә гәзитенән)
0,5
122-123
29
М.Харис “Хат”.
0,5
124-125
30
Р.Насиров “Үлемһеҙ батырлыҡ”.
0,5
125-127
Ай, Уралым, Уралым - 2 сәғәт.
31
32
33
34
Илдар Хужин. “Тыуған ерем биҙәктәре”.
М.Кәрим “Тыуған ил тураһында уйланыуҙар"
Р.Нурмөхәмәтов “Ағиҙел башында төш мәле"
Йыллыҡ контроль эш
0,5
0,5
0,5
0,5
128-129
1.Регулятив УУЭ -план буйын-са эшләргә өйрәнеү,үҙ эшмә-кәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хата-ларҙы табыу һәм төҙәтә бе-леү,үҙ-үҙеңде баһалау. 2.Коммуникатив УУЭ – әңгәмә ҡора белеү,икенсе кешенең фекерентыңлап аңлау,текстан ниндәйҙер мәғлүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фе-кереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы.3.Танып белеү УУЭ-бирелгән текстарҙы уҡыу һәм логик һығымтаға килеү. 4.Шәхескә йүнәтелгән УУЭ-уҡыусыларҙың рухи ҡиммәт-тәрен билдәләү,уларҙың ура-тып алған мөхиттең төрлө өл-кәләренә ҡарата мөнәсәбәтен формалаштырыу.
Уҡытыу урыҫ телендә алып барылған мәктәптәрҙең
IX класс өсөн башҡорт теленән 2016-2017 уҡыу йылына календарь-тематик план
Тема
сәғәт һаны
биттәр
9
Универсаль уҡыу эшмәкәрлеге
Иҫкәрмә
план.
үткәр.
I сирек – 4 сәғәт
Һаумы, мәктәп!– 2 сәғәт.
1
А.Игебаев “Бик тә кәрәк тыныслыҡ”.
0,5
1.Регулятив УУЭ- китап менән эшләү, уҡыу,һөйләү телмәрен үҫтереү,уҡыусының үҙ аллы эшмәкәрлеген булдырыу. 2.Коммуникатив УУЭ –әңгәмә-лә ҡатнашыу, һорауҙарға яуап биреү. 3.Танып белеү УУЭ –үҙ аллы эшмәкәрлектең уҡыусы-ны үҫтереүе һәм уның ошо үҫеште аңлауы, яҙыу һәләтен үҫтереү. 4.Шәхескә йүнәтел-гән УУЭ-уҡыусыларҙың рухи ҡиммәттәрен билдәләү.
2
М.Кәрим “Алтын көҙ”.
0,5
3
М.Аҡмулла “Көҙ”.
0,5
4
Аҡ ҡайын
0,5
Ергә мәрхәмәт – илгә бәрәкәт -2 сәғәт.
5.
“Көҙгө көн”.(К. Ушинский)
0,5
1.Регулятив УУЭ -план буйын-са эшләргә өйрәнеү,үҙ эшмә-кәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хата-ларҙы табыу һәм төҙәтә бе-леү,үҙ-үҙеңде баһалау. 2.Коммуникатив УУЭ – әңгәмә ҡора белеү,икенсе кешенең фекерентыңлап аңлау,текстан ниндәйҙер мәғлүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фе-кереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы.3.Танып белеү УУЭ-бирелгән текстарҙы уҡыу һәм логик һығымтаға килеү. 4.Шәхескә йүнәтелгән УУЭ-уҡыусыларҙың рухи ҡиммәт-тәрен билдәләү,уларҙың ура-тып алған мөхиттең төрлө өл-кәләренә ҡарата мөнәсәбәтен формалаштырыу.
6.
В.Меостың “Ҡоштар китә” картинаһы буйынса инша.
0,5
7.
Хаталар өҫтөндә эш. Т.Ғәниева “Оло ялан”.
0,5
8.
“Кеше ғүмере”.
0,5
II сирек.- 4 сәғәт
Атамалар ни һөйләй? -2 сәғәт.
9.
Ә.Атнабаев “Ағиҙел”.
0,5
1.Регулятив УУЭ -план буйын-са эшләргә өйрәнеү,үҙ эшмә-кәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хата-ларҙы табыу һәм төҙәтә бе-леү,үҙ-үҙеңде баһалау. 2.Коммуникатив УУЭ – әңгәмә ҡора белеү,икенсе кешенең фекерентыңлап аңлау,текстан ниндәйҙер мәғлүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фе-кереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы.3.Танып белеү УУЭ-бирелгән текстарҙы уҡыу һәм логик һығымтаға килеү. 4.Шәхескә йүнәтелгән УУЭ-уҡыусыларҙың рухи ҡиммәт-тәрен билдәләү,уларҙың ура-тып алған мөхиттең төрлө өл-кәләренә ҡарата мөнәсәбәтен формалаштырыу.
10.
Ғ.Рамазанов “Тыуған илебеҙ – Башҡортостан”.
0,5
11.
Д.Мырҙаҡаева “Өфө һуҫары”.
0,5
12.
Р.Насири “Ш.Мөхәмәтйәнов”.
0,5
Беҙ ҡышты ла яратабыҙ –2 сәғәт.
13.
Ф.Рәхимғолова “Ҡыш”.
0,5
1.Регулятив УУЭ -план буйын- са эшләргә өйрәнеү,үҙ эшмә-кәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хата-ларҙы табыу һәм төҙәтә бе-леү,үҙ-үҙеңде баһалау. 2.Коммуникатив УУЭ – әңгәмә ҡора белеү,икенсе кешенең фекерентыңлап аңлау,текстан ниндәйҙер мәғлүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фе-кереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы.3.Танып белеү УУЭ-бирелгән текстарҙы уҡыу һәм логик һығымтаға килеү. 4.Шәхескә йүнәтелгән УУЭ-уҡыусыларҙың рухи ҡиммәт-тәрен билдәләү,уларҙың ура-тып алған мөхиттең төрлө өл-кәләренә ҡарата мөнәсәбәтен формалаштырыу.
14.
Ш.Бабич “Кем өсөн?”, “Ҡышҡы юлда”.
0,5
15.
2-се ярты йыллыҡҡа контроль эш.
0,5
16.
Халалар өҫтөндә эш. Йомғаҡлау.
0,5
III сирек – 5 сәғәт.
Башҡортостан театрҙары -2 сәғәт.
17.
Ф.Фәтхуллин “Башҡортостан театрҙары”.
0,5
1.Регулятив УУЭ -план буйын- са эшләргә өйрәнеү,үҙ эшмә-кәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хата-ларҙы табыу һәм төҙәтә бе-леү,үҙ-үҙеңде баһалау. 2.Коммуникатив УУЭ –бирел-гән тема буйынса диалогтар төҙөү ,текстан ниндәйҙер мәғ-лүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фекереңде ке-шегә еткерә алыу оҫталығы. 3.Танып белеү УУЭ-“Башҡорт-остан театрҙары” темаһы бу-йынса мәғлүмәттәр туплау, билдәле артистарға арнап альбомдар төҙөү. 4.Шәхескә йүнәтелгән УУЭ –уҡыусылар-ҙың рухи ҡиммәттәрен билдә-ләү,уларҙың уратып алған мөхиттең төрлө өлкәләренә ҡарата мөнәсәбәтен форма-лаштырыу.
18.
“Яңы театр” (Башҡортостан календарынан)
0,5
19.
Ә.Әбүшахманов “Арыҫлан Мөбәрәков”.
0,5
20.
Ф.Латипова “Балҡы, Нур!”.
0,5
Башҡорт халыҡ ижады – 1,5 сәғәт.
21.
Ә.Сөләймәнов “Башҡорт халыҡ ижады”.
0,5
1.Регулятив УУЭ -план буйын- са эшләргә өйрәнеү,үҙ эшмә-кәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хата-ларҙы табыу һәм төҙәтә бе-леү,үҙ-үҙеңде баһалау. 2.Коммуникатив УУЭ – әңгәмә ҡора белеү,икенсе кешенең фекерентыңлап аңлау,текстан ниндәйҙер мәғлүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фе-кереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы.3.Танып белеү УУЭ-бирелгән текстарҙы уҡыу һәм логик һығымтаға килеү.
22.
“Урал батыр” эпосы.
0,5
23.
Йомаҡ, әйтем, таҡмаҡ, мәҡәл. Йомғаҡлау.
0,5
Башҡорт аты- 1,5 сәғәт.
24.
Иҙелбай “Ел, ерәнем!”
0,5
1.Регулятив УУЭ -план буйын- са эшләргә өйрәнеү,үҙ эшмә-кәрлегеңде дәрестең маҡсаты менән сағыштыра белеү, хата-ларҙы табыу һәм төҙәтә бе-леү,үҙ-үҙеңде баһалау. 2.Коммуникатив УУЭ – әңгәмә ҡора белеү,икенсе кешенең фекерентыңлап аңлау,текстан ниндәйҙер мәғлүмәт таба алыу күнекмәһен булдырыу, үҙ фе-кереңде кешегә еткерә алыу оҫталығы.3.Танып белеү УУЭ- “аттар” темаһы буйынса проект эше башҡарыу.
4.Шәхескә йүнәтелгән УУЭ-уҡыусыларҙың рухи ҡиммәт-тәрен билдәләү,уларҙың ура-тып алған мөхиттең төрлө өл-кәләренә ҡарата мөнәсәбә-тен формалаштырыу
25.
Б.Байым “Бәләкәс”.
0,5
26.
“Башҡорт аты ниндәй була?”
0,5
