ҰЛТТЫҚ ҒЫЛЫМ АКАДЕМИЯСЫНЫҢ ОРТАЛЫҚ ҚАЗАҚСТАН БӨЛІМШЕСІ
ЖАС ЗЕРТТЕУШІЛЕРДІҢ КІШІ ҒЫЛЫМ АКАДЕМИЯСЫ
ҚАРАҒАНДЫ ОБЛЫСЫ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ
«ҚАЗІРГІ ЖАСТАР ТІЛІНІҢ СӨЙЛЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ»
(тіл секциясы, ағылшын тілі)
Орындаған: Ж.Ақылбаев атындағы
[link] жүйемен ие болмайды.
Жаргондық лексикалық бөлiгi - сайман, бiр емес, (соның iшiнде және одан тарлау жоғалған) көп әлеуметтiк топ. Олардың ортақ қорының сөзi форманы және мән бiр жаргоннан басқасына өте өзгерте алады: «аргоға қараңғылатсын - олжаны қашыртсын, сонан соң - (жауап алуда) қулансын, қазiргi жастар жаргонында - жауаптан балдырлап, жалтару.
Жаргонның лексикасы қайта мағыналау, метафоризации, қайта ресiмдеу, дыбыстық қысқарту әдеби тiлдi базасында жолымен салады, тағы сол сияқтылар, сонымен бiрге басқа тiлдегi сөздер және морфемалардың белсендi меңгеруi. Мысалы: құламалы-сәндi, iскер, үй - пәтер, бакстер - долларлар, қол арба - автокөлiк, тартып қалсын - кетсiн, баскет - баскетбол, чувак - (сыған тiлден) жiгiт. Жаргон қазiргi тiлде кең таратуды алдын алды, (жастар сленгi) жастардың тiлiнде әсiресе.
Жаргон сөздеріне мысалдар:
«Дүкенге барсаң тіске басар немесе тамақ ала келші» деудің орнына «маганзиннен сущняк, хавчик ала салшы», «кешкісін қолың бос болса үйге қонақ болып кет» деудің орнына «кешке если че маған қарай тартыл», «ата-анаң білмей ме?» — деп сұрар болса, «мамка-батялар курста ма?» деген неше түрлі паразит сөздер бар.
2.1. 5-7 сынып аралығындағы оқушылардан алынған практикалық сауалнама
Сауалнаманың мақсаты: оқушылар сленг немесе жаргон сөздері қандай мағына беретінін сүрау. Сленг тілінде сөйлеу әуесқойлық па әлде әдепсіздік пе, оқушыларға түсіндіру мақсатында мен өзім қатарлас сыныптастарымнан сауалнама алдым.
Сауалнама сұрақтары:
1. Сленг және жаргон сөзінің мағынасы бір ма?
а) иә, ә) жоқ, б) білмеймін
2. Сіз жолдастарыңызбен сленг тілінде сөйлесесіз бе?
а) иә, ә) жоқ, б) білмеймін
3. Сленг және жаргон тілінде сөйлеу тіл байылық қорын бұзбай ма?
а) иә, ә) жоқ, б) білмеймін
4. Сленг немесе жаргон сөздерінде сөйлеу басқа елдерге еліктеу, ұлттық құндылықтарға әсер етпей ме?
а) иә, ә) жоқ, б) білмеймін
Сауалнаманың қорытындысы бойынша, 5-7 сынып арасында 29 оқушыдан, сленг сөзіне байланысты жоғарыда көрсетілген 4 сұрақ алынды. Қорытынды бойынша, сленг және жаргон сөзінің мағынасы бірдей емес екен. Оқушылар сленг тілінде өз - ара сөйлеспейді. Оқушылардың ойынша сленг немесе жаргон сөздері сөздік қорды бұзбайды деп қорытындылады. Сленг және жаргон сөздері басқа елдерге еліктеу, ұлттық құндылықтарға әсер ететіндігін, оқушылар өз ойлары бойынша қорытындылады.
Қорытынды
Сленг және жаргон сөздері адамдар үшін пайдасы жоқ. Сленг сөздері біздің тілдік қорымызды молайтпайды. Сленг сөздері, жастар үшін еліктеу. Сол себепті біз жастарымызға дұрыс тәрбие мен сөйлеу мәнерін үйретуге тиістіміз. Елбасымыз Қазақстан халқына жолдауында «Үш тұғырлы тілде білу – баянды болашақтың кепілі» деген болатын. Соған байланысты ана тіліміздің, тек ғана ана тіліміз емес, басқа тілдердің де абыройын асырып, мәртебесін үш тілде дамыту мақсатында, сленг тіліде ғана емес, өз тілінде дұрыс сөйлеу мақсатында осы зерттеу жұмысын жаздым. Қортындылай келе төмендегідей ойға келдім:
Сленг тілінің мағыздылығын өз бетімше ашуға тырыстым. Сленг тілінде сөйлеу, тіл байлығын молайтпайтынына көз жеткіздім.
Сленг тілінде сөйлеу әуесқойлық па әлде әдепсіздік пе, оқушыларға түсіндіру мақсатында мен өзіммен бірге оқитын сыныптастарымнан сауалнама алып, қорытынды жасадым. Сленг және жаргон сөздерінің мағынасын аштым.
Өзіндік қорытынды жасай келе төмендегідей ұсыныс жаздым:
ҰСЫНЫС:
Тіл қадірін түсіну;
Тілдік нормаларды сақтау;
Жастар өз ортасында мәдениетті сөйлеуге үйренсе;
Ұлттық құндылықтарын ескере отырып, әдемі, сауатты сөйлеуге үйренсе;
Әрбір сынып сағаттарында, тілді меңгерту сабақтарында мұғалімдер оқушыларға сленг сөзі мен жаргон сөздердің айырмашылығын түсіндірсе, сауатты оқушылар саны артар еді.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Қазақ тілі. Энциклопедия. А:. Қазақстан Республикасы Білім, мәдениет және
денсаулық сақтау министрлігі, Қазақстан даму институты, 1998 жыл, 509 бет.
2. //“Мектептегі шетел тілі” 2010-2011ж
3. Шестикрылов П. Аmerican slang. – М:.- 2006ж.
4. В.Н. Крупнов. В творческой лаборатории переводчика. Издательство:
«Международные отношения». – М:.-1976ж.
5. Қазақ ұлттық энциклопедиясынан Р.Әміров, Қазақ ауызекі тілінің синтаксистік
ерекшеліктері, 1972ж.
6. М.Серғалиев, Ш. Нұрғожина, Қазақ сөйлеу тілінің экспрессивті – эмоционалды
лексикасы, 1995ж.
