Пән: Математика
Сынып: 6 «а»
Күні, уақыты:
Пән мұғалімі: Бахитова Д. К. санаты 12, Тассай ОМ
Сабақ тақырыбы: «Екі айнымалысы бар теңдеулер жүйесін шешу».
Сабақтың мақсаттары:
Білімділік: Оқушылырға екі айнымалысы бар сызықтық теңдеулерді шешудің алмастыру, қосу тәсілдерін мәтінді есесп шығару барысында қолдана білу бейімділіктерін қалыптастыру.
Дамытушылық: Оқушыларды теориялық білімдерінпрактикада қолдана білу дағдысының қалыптасуы.берілген тапсырманы орындай отырып, пәнге қызығушылығын, танымдық белсенділігін арттыру, шығармашылыққа баулу.
Тәрбиелік: Өз ойын анық жеткізу, ынтымақтастыққа, ұжымдық ауызбіршілікте жұмыс істеуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: танымдық
Сабақтың типі: белсенді
Сабақтың әдіс-тәсілдері: СТО, диалог, сұрақ-жауап, таңдау, оқуды бағалау
Пәнаралық байланыс: әдебиет, тарих
Құрал-жабдықтар: компьютер, презентеция, маркер, стикер, улестірмелі материалдар, бағалау парағы; оқулықтар: «Математика», Алдамұратова Т.А.; Атамұра,2011; тест тапсырмалары. «Математика»авт:.Алдамұратова Т.А., т.б.: Атамұра, 2010.
Көрнекіліктер: «Математиканы көрші отырған адамның шығарғанына қарап меңгере алмайсын» Ежелгі Грек ақыны Нивей;
«Батыр өзі өлсе де, аты өлмейді», «Қызы батыр ел- ұлы ел»; Алия Молдағулованың портреті, «Аңызға айналған арулар» атты көрме
Уақыты Мұғалімнің әрекеті
Оқушының әрекеті
2 мин
Ұйымдастыру
Сәлемдесу. Түгендеу.
Ынтымақтастық атмосферасын қалыптастыру.
Саламатсыз ба, оқушылар. Бүгінгі сабағымда сіздерді көргеніме өте қуаныштымын. Ендеше жақсы көңіл күймен сабағымызды бастайық.
«Математиканы көрші отырған адамның шығарғанына қарап меңгере алмайсын» Ежелгі Грек ақыны Нивей айтқан еді, сондықтан бүгін әр қайсыныз жақсы жұмыс жасап, өз білімдерін көрсете біліңіз.
Екі топқа екі конверттің біреуін таңдатып, екі топқа бөлу.
1 топ – Алмастыру тобы
2 топ – Қосу тобы
Оқушылар сабақтың басында өз көңіл күйіне байланысты смайликті таңдап ағашқа жабыстырады.
Конверттерді таңдау арқылы екі топқа бөленеді.
мин
Үй тапсырмасын тексеру (10 ұпай)
5 ұ
5 ұ
Графиктік сурет
Алмастыру, қосу тәсілдің ережелері
Қосымша сұрақ: графиктік тәсіл
Ереже бойынша реті
Ереже
1
-Табылған өрнекті екінші теңдеудегі осы айнымалынын орнына қою керек. Сонда бір айнымалысы бар сызықтық теңдеу шығады
2
- Шыққан бір айнымалысы бар сызықтық теңдеуді шешіп, ондағы айнымалынын мәнін табу керек
3
- Теңдеудің біреуіндегі бір айнымалыны екіншісі арқылы өрнектеу керек
4
- Табылған айнымалынын мәнін екінші айнымалыны табу өрнегіндегі орнына қойып, екінше айнымалыны табу керек
Ретімен орналастыр Алмастыру тобы
Ретімен орналастыр Қосу тобы
Ереже бойынша реті
Ереже
1
- Шыққан бір айнымалысы бар сызықтық теңдеуді шешіп, ондағы айнымалының мәнің табу керек;
2
- Айнымалылардың біреуінің коэффициенттері қарама – қарсы сандар болатындай көбейткіштерге (-ке) жүйенің теңдеулерінің екі жағында (бір теңдеуін) көбейту керек
3
Айнымалылардың біреуінің табылған мәніне сәйкес екінші айнымалының мәнің табу керек
4
- Жүйе теңдеулерінің он жақтарын және сол жақтарын мүшелеп қосып немесе азайтып, оны бір айнымалысы бар теңдеуге айналдыру керек
Топ басшысы топтың атын қорғайды 1)
Әр тәсілдің ережесін ретімен орналастырады;
2) Әр тәсілдің ережесін айтады;
3) Мысал келтіру арқылы түсіндіреді.
1. Алмастыру тобы:
1)- Теңдеудің біреуіндегі бір айнымалыны екіншісі арқылы өрнектеу керек;
2)-Табылған өрнекті екінші теңдеудегі осы айнымалынын орнына қою керек. Сонда бір айнымалысы бар сызықтық теңдеу шығады;
3) - Шыққан бір айнымалысы бар сызықтық теңдеуді шешіп, ондағы айнымалынын мәнін табу керек;
4)- Табылған айнымалынын мәнін екінші айнымалыны табу өрнегіндегі орнына қойып, екінше айнымалыны табу керек.
2. Қосу тобы:
1)- Айнымалылардың біреуінің коэффициенттері қарама – қарсы сандар болатындай көбейткіштерге (-ке) жүйенің теңдеулерінің екі жағында (бір теңдеуін) көбейту керек;
2)- Жүйе теңдеулерінің он жақтарын және сол жақтарын мүшелеп қосып немесе азайтып, оны бір айнымалысы бар теңдеуге айналдыру керек;
3) - Шыққан бір айнымалысы бар сызықтық теңдеуді шешіп, ондағы айнымалының мәнің табу керек;
4) - Айнымалылардың біреуінің табылған мәніне сәйкес екінші айнымалының мәнің табу керек.
19 минут
Деңгейлік тапсырмаларды орындау
1 деңгей
2 ұпай
-Оқушылар, бүгінгі сабағымыз Ұлы Жеңістің 70 жыл мерей тойы қарсанында өткелі отыр. 1941 жылы 22 мауысымда қасиетті жеріміз, бейбіт жатқан еліміз құлақ естіп, көз көрмеген апатқа ұшырады. Ер азаматтар асығыс соғысқа аттанды. Кейбіреуі өздері сұранып аттанды. Солардың ішінде біздің жерлесіміз де болды. Ол Әлия Молдағұлова.
Әлия Молдагулова туралы не білесіз?
Ол қай жылы және қайда дүниеге келді?
Оны білу үшін үшін келесі тапсырманы дұрыс орындау керек.
(қосымша 1)
Міне балалар кім айта алады. Биыл Алия апамыздың нешеге толар еді? Дұрыс 90 жасқа.
Ұлы Отан Соғысы басталғанда Әлия не бары 17 жаста ғана еді. 1942 жылдың аяқ кезінде ол өзі сұранып, атқыштар мектебіне оқуға түсті. Оны үздік бітіріп шыққан соң майданға аттанды. 1944 жылы. Біздің әскерлер жаппай шабуылда Ленинград маңындағы елді – мекен үшін қатты ұрыс болып, шабуылға шығуға бұйрық берілуі сол-ақ еді, алдынғы қатарлы жас қазақ қызы «Отан үшін алға!» деп ұмтылды. Батыр қызды қостап соңынан барлық жауынгерлер лап қояды. Жауған оққа қарамастан батыр қыз қыстаққа алдымен кіреді. Ондағы жауды атып өлтіреді. Жаудың күші тойтаралып, қыстақ біздің қолға өтті.
Сұрақтарға жауап береді.
Бір айнымалыны екінші айнымалы арқылы өрнектейді, жауаптар жазылған конвертті тандайды. Егер конверттің іші бос болса онда есепті дұрыс шешпегендері деп түсінеміз. Ал дұрыс шешсе конверттің ішінен стикерге жазылған мәліметтерді Әлия Молдагулованың суреті бейнеленген постерге жабыстырады.
2 деңгей
3 ұпай
(Қосымша – 2)
Екі топ өз тәсілдерімен шығарады.
Әр топ есепті шығара келе шыққан жауаптарын берілген жауаптар нұсқалары ішінен тауып постерге стикер арқылы қосымша мәлемет жапсырады.
3 деңгей
5 ұпай
-Шаттансың қыз тудым деп қазақ шаттан,
Әлия Отанына болған мақтан.
Бежиница маңында тұлғасы тұр,
Дегендей: «Ерлікке аттан, еңбекке аттан!»
Бұл жермен сонау заман Пушкин өткен,
Желдіртіп қоңыраулы атын жеккен.
Сол жерді жаудан сақтап қаламын деп,
Қазақтың Әлия қызы қанын төккен.
Казачиха дөңінде тұлғасы тұр,
Дегендей: «Ерлікке аттан, еңбекке аттан!»
Екі топқа келесі тапсырма үлестіріледі.
(Қосымша -3)
Оқушылар есептің шартың талдайды, теңдеулер жүйесін құрастырады. Екі топ өз тәсілдерімен шығарады. Шыққан жауаптарын берілген жауаптар нұсқалары ішінен тауып постерге жапсырады.
5 минут
Тест тапсырмалары
10 ұпай
жылдың 14 –ші қантары. Төртінші батальонға жауды Казачиха деревнясынан қуып шығып, Новосокольники –ДНО темір жолын босату тапсырылған. Берік бекініс жасап алған басқыншылар пулеметтен, миномет пен зеңбіректен оқ жаудырып, біздің солдаттардың шабуылын тежеді. Осындай сын сағатта Әлия: «Отан үшін! Сталин үшін!»- деп ұран тастап алға ұмтылды, жауынгерлерді жаңа шабуылға бастады. Қолдасқан айқас та болып жатты. Күтпеген жерден немістің офицері Әлияның гимнастеркасынан ұстай алған еді, ол бұлқынып шығып, өз автоматынофицерге қаратты. Бірақ фашист оны бірінші болып атып қалды. Ең соңғы күшін жинаған Әлия өзін атқан жауды автоматымен жайратты да, ауыр жараланды. Осы шайқаста Әлия біздің жауынгерлерді шабуыл жасауға алты рет көтеріп, бір өзі отыз бестен астам фашистердің көзін жойған. Батыр қыз денесі Малый Удрай өзенінің жағасындағы биік төбенің басына қойылды. Кейіннен Монаковаға 1965 жылы қайта жерленді.осындай ерен ерлігі үшін Әлия Нұрмұханбетқызына СССР Жоғарғы Советінің Президиумының 1944 жылғы мауысымының төртінші жұлдызында Совет Одағының Батыры атағы берілді.
Пәнге деген қызығушылығын және шығармашылық қабілетін дамыту. Өтілген материалды пысықтау. Екі топқа тест тапсырмалары таратылады.
(Қосымша -4)
«5»-9,10 ұпай
«4»- 6,8 ұпай
«3» - 3,5 ұпай
Есептердің шығару жолдарын талдайды. Берілген теңдеудегі у-ті х арқылы өрнектейді; сандар жұбы қай жүйенің шешімі болатынын тексереді; теңдеулер жүйесін алмастыру, қосу тәсілмен шешеді.
10 минут
Жинақтау
10 ұпай
Ал енді, балалар, назарларымызды сабақ бойы дұрыс жауаптарымен құрастырылған постерге аударайық. Постерге қарап Әлия Молдагулованың өмірбаяны туралы шағын айтып берейік.
Бүгінгі сабағымызда Әлия Молдагулова туралы біршама мағлумат алдық деп ойлаймын, енді өздерін ерлік туралы, батырлық туралы қандай мақал мәтел білесіңдер?
Постер қорғайды.
Ерлік, батырлық туралы білетін мақал – мәтелдерді айтады. Ерлік туралы өз ойларын ортаға салады.
2 минут
Бағалау
Оқушылардың бағаларын талдау арқылы қорытынды бағаны шығару
Бағалау парағы бойынша оқушылар өздерін бағалайды
1 минут
Үйге тапсырма
Алмастыру тобы: № 1550
Қосу тобы: № 1511
Күнделіктеріне жазады
1 минут
Рефлексия
Смайликтер тарату арқылы оқушылардың көңіл –күйін аңықтау
Қосымша -1:
Алмастыру тобы: берілген теңдеудегі у-ті х арқылы өрнектеңдер.
8х+у=-4
x-5y=3
2x-3y=4
Қосу тобы: берілген теңдеудегі х-ті у арқылы өрнектеңдер.
4х-у = 8
х+4у = -12
7х+2у = 14
Жауаптар:
Алмастыру тобы:
Жауабы
Мауысым
1925
Жауабы
у=8х+4
16
Жауаптар:
Қосу тобы:
Жауабы
Хобда ауданы
Бұлақ ауылы
Жауабы
Ақтөбе облысы
Қосымша – 2:
Алмастыру тобы:
1)
Қосу тобы:
2)
Жауаптары: Алмастыру тобы
х=- 4 х= 4
х=6
Әкесі Сарқұлов Нұрмұханбет, анасы Маржан Молдағұлова
у= - 6
у=6
у=-4
Нағашы әжесі Тәжікен, нағашы ағасы Молдағұлов Әбубәкір, нағашы апасы Сәпура
Жауаптары: Қосу тобы
8 жасында 1933 жылы анасының інісі Әубәкір Молдағұловтың тәрбиесіне береді
у= 2
у= - 2
у= 9
1941 жылы оқуын бітіріп, Ташкентке жұмысқа кетеді
Қосымша -3
Алмастыру тобы:
Әсел 3 кг кәмпит және 2 кг печенье үшін 580 тг төледі. Сәуле сондай 5кг кәмпит және 1 кг печенье үшін 780 тг төледі. Бір кг кәмпит және 1кг печеньенің бағасы неше теңге?
Қосу тобы:
Саяхатшы велосипедпен 6 сағ және жаяу 4 сағ 92 км жүріп өтті. Егер жаяу жүргендегі жылдамдығы велосипедпен жүргендегісінен 7 км/сағ кем болса, оның велосипедпен жүргендегі жылдамдығын және жаяу жүргендегі жылдамдығын анықтандар.
А-тобының Шешуі:
Жауабы: Бір кг кәмпиттің бағасы 140 тг, 1кг печеньенің бағасы 80 теңге.
Қ-тобының Шешуі:
Жауабы: Велосипедпен жүргендегі жылдамдығы 12 км/сағ, жаяу жүргендегі жылдамдығы 5 км/сағ.
140 28
21
Нағашысы Сапура Әлияны Ленинградтағы балалар үйіне тапсырады
12
80
5
14 қантар 1944 жылы ерлікпен қаза тапты
1942 жылдың 18желтоқсанын -да Рыбинск қаласынан бір команда құрамында мергендер - нұсқаушылар дайындайтын Орталық қыздар мектебіне оқуға түсіп, үздік бітіріп шығады.
4 маусым 1944 жылы СССР Жоғарғы Советінің Президиумының «Кеңес Одағының батыры» атағы берілді
Қосымша - 4
Тест тапсырмалары Қосу тобы
Тапсырма
ұ/с
Жауаптар
1
3x+2y=4 теңдеуінен айнымалы у-ті өрнекте
1
-
2
(-2;1) жұбы қай жүейнің шешімі болатынын тексер.
1
-
3
теңдеулер жүйесін алмастыру тәсілімен шеш.
3
(3; 2)
(2; 3)
(3; 4)
(4; 3)
4
теңдеулер жүйесін қосу тәсілімен шеш.
2
(2; 2,5)
(6; 3,5)
(2; -2,5)
(6; -3,5)
5
Есептің шартына сәйкес теңдеулер жүйесін тандап ал.
Есеп.
Тіктөртбұрыштың периметрі 20 см. Оның ұзындығы енінен 6 см артық. Тіктөртбұрыштың қабырғаларын тап
3
-
Тест тапсырмалары Алмастыру тобы
Тапсырма
ұ/с
Жауаптар
1
3x-15y=4,5 теңдеуінен айнымалы х-ті өрнекте
1
-
2
(-3;2) жұбы қай жүйенің шешімі болатынын тексер.
1
-
3
теңдеулер жүйесін алмастыру тәсілімен шеш.
3
(0; 3)
(3; 0)
(1,5; -1,5)
(-1,5; 1,5)
4
теңдеулер жүйесін қосу тәсілімен шеш.
2
(2; -2)
(-9,5; 8)
(-2; 2)
(-0,8; 1,5)
5
Есептің шартына сәйкес теңдеулер жүйесін тандап ал.
Есеп.
Тіктөртбұрыштың периметрі 46 см. Оның ені ұзындығынан 8 см кіші. Тіктөртбұрыштың қабырғаларын тап.
3
-
Тест кілті:
1
2
3
4
5
Қосу тобы
С
D
B
C
В
Алмастыру тобы
С
D
B
C
В
Бағалау парағы
р/с
Оқушының аты-жөңі
Үй тапсырмасы
Деңгейлік тапсырмалар
Тест тапсырмасы
Постерді қорғау
Жалпы ұпай саны (мах 40)
Қорытынды баға
Графиктік сурет (мах 5 ұпай)
Ереже
(мах 5 ұпай)
1тапс
(мах 2 ұпай)
2 тапс
(мах 3 ұпай)
3 тапс
(мах 5 ұпай)
(мах 10 ұпай)
(мах 10 ұпай)
Бағалау шкаласы:
«5» - 37 – 40 ұ;
«4» - 30-36 ұ;
«3» - 24-29 ұ.
