Оқушыларды оқуға ынталандыру әдістерін қолдану
Білім- адамдардың белгілі бір жүйедегі ұғымдарының, деректері мен пайымдауларының, т.б. жиынтығы. Білім адамзат мәдениетінің ең ауқымды ұғымдарының бірі болып табылады. Ол сана, таным, объективті әлем, субъект, ойлау, логика, ақиқат, парасат, ғылыми және т.б. күрделі де терең ұғымдармен тығыз байланыста әрі сБілім деген не? "Білім" дегеніміз адамзат тіршілігінің барысында жинақталған әлеуметтік тәжірибе: күнделікті тіршілікте, ғылымда, саясатта, ара қатынаста, өндірісте, қоршаған табиғи және қоғамдық қатынаста тануда т.б. Сол адамзат тіршілігін сақтап және оны алға қарай қорғап, дамытып отырудың қажетті заңдылығы – тәжірибенің ұрпақтан ұрпаққа жеткізіліп, беріліп отыратындығы.
Өмірге келген жас бала, одан соң, жасөспірім, жастар тіршілік тәжірибесін негізінен үш ортадан көріп, біліп, түйісініп, өзі қатынаса жүріп жинайды. Ол - отбасы, қоршап жатқан орта және арнайы білім жүйесі. Өсіп келе жатқан жас адам осы үшеуінің арасынан бой көтеретін субъект. Үш орта өзара байланысты болып, балаға жүйелі ықпал етуге мүмкін. Керісінше, әрқайсы өзінше әрекет етіп, тіпті бірінің ықпалы екіншісінікіне қайшы келуге де ықпал. Осы әр қилы ықпалдар мен әсерлерді өз бойына өткізетін оъект біреу. Ол - бала, жасөспірім, жас. Бала алдында жауапты іс тұрады: нені алу, нені алмау керек? Неден үйреніп, неден жирену қажет? Бұған ол қандай жауап табады, бұл баланың өмірге алғашқы қадамдарын басып қандай тәрбие алғанына, неге бағдарлағанына, ойлау қабілетіне байланысты. Білім беру – өркениетті саяси әлеуметтенудің қозғаушы күш.
Жеке тұлғаның саяси – әлеуметтік мәртебесі, оның материалдық әл аукатының денгейі мен қоршаған ортадағы беделді, көбінесе алған білімінің сапасына байланысты болып келеді. «Математикалық сауаттылық»- ауызша, жабаша қабілеттерін қалыптастыру арқылы оқушының «математикалық сауаттылықты» меңгере білу қабілетін шындайды. Оқыту әдістері, тәсілдері және құралдары туралы ұғым.
Оқу –танымдық іс-әрекетті ынталандыру әдістері
Ю.К. Бабанский оқу-танымдық іс-әрекетті ынталандыру әдістерін топтады. Ол іс-әрекет 3 бөліктен: ұйымдастыру, ынталандыру, бақылау.
Бинарлық әдістер бір-бірімен тығыз байланысты оқыту мен оқудың тәсілдерін (хабарлау, міндеттер қою, мұғалімнің тапсырма беруі, оқушылардың тыңдауы, жаттығулар орындауы, есептер шығаруы, мәтінді оқуы, т.б.) қолдануды талап етеді. Мысалы, мұғалім оқушыларға фактілер мен ережелерді хабарлайды, заттарды көрсетеді, фактілердің мәнін түсіндіреді, оларға сұрақтар қояды. Егер оны тәсілдердің арасында түсіндіру тәсілдері, дәлірек айтсақ фактілерді талдау, салыстыру, хабарлау, т.б басым болса, онда оқыту әдісін түсіндірмелі деп атауға болады. Егер негізгі тәсіл - ақпараттарды, фактілерді ұсынумен шектелсе, (мысалы: мұғалім оқушыларға ережелерді жаттауды ұсынады, бірақ ереженің мәнін түсіндірмей, оны жаттау тәсілін айтады), онда оқыту әдісі ақпараттық- хабарлау, немесе оны жай ғана хабарлама әдісі деп атайды. Осыған сәйкес бірінші жағдайда оқушылар заттарды бақылап, фактілерді есінде сақтайды, мұғалімнің түсіндіргенін тындайды және ой елегінен өткізеді, ақпараттық сұрақтарға жауап іздейді. Бұл жерде оқу әдісі репродуктивтік, дәлірек айтсақ жаңа ережені оқушылар дайын күйінде меңгереді (оқушылар фактілерді талдап, ережелер шығармайды). Егер оқыту әдісі хабарлау әдісі болса, оқудың негізгі тәсілі жаттау, оқушылардың үлгі бойынша жұмыс істеуі. Мұндай оқу әдісін шартты түрде орындаушылық деп атаймыз. Сондықтан оқушының кітаппен жұмысы оқу әрекетінің тәсілі болып табылады.
Түсіндіру әдісі жаңа тақырыпты түсіндіргенде жиі қолданылады, бірақ бекіту кезінде оқушылар білімді дұрыс меңгермегенде де қолданылады. Химиялық, физикалық, математикалық есептерді шығарғанда теоремаларды оқығанда, табиғат және қоғам құбылыстарының түбірлі себептерін және салдарын ашу кезінде түсіндіру әдісі жиі қолданылады.
Қазіргі өмірдің талабы-оқу және тәрбие процесін түбегейлі өзгерту. Оқушының сабаққа қызығушылығын арттыра отырып, әдепті ұрпақ тәрбиелеу. Соңғы кездегі зерттеулерге сүйенсек, жоғары сынып оқушыларының арасында білім сапасы барған сайын төмендеп барады. Оқушының барлығын әр мұғалім өз сабағына қызықтырып, жетелеп кету мүмкін емес. Жаңашыл педагогтар іс-тәжірибесін сол ортаның, оқушының психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, мұғалім мен оқушының арасында өзара түсінушілік болған кезде шешуге болады.
Сабақ өткізудің әдістері:
1. Жаңа тақырыпты түсіндіру;
2. Жаңа тақырыпты меңгерді ме, жоқ па? Сұрақтар қою арқылы қысқаша шолу жасау;
3. Тақырыпты терең меңгерту, есептер шығарып бекіту;
4. Үнемі өткен тақырыптарды қайталап, бақылау жасап отыру;
5. Оқушыға үнемі өзара өзіне-өзі бақылау жасату, біліміне анализ жасай білуге үйрету, дағдыландыру;
6. Оқушы білімін бағалауға қаталдыққа, немқұрайлыққа жол бермеу;
7. Сабақ барысында есеп шығару кезінде өздіктерінен көбірек жұмыс істеуге бейімдеу;
8. Оқушы білімін бағалауға жариялықтың, нақтылықтың болуы.
Сабақтың басты мақсаттары терең ойластырылмаса оқушыны сабақ тартпайды, мұғалімнің құр қаталдығынан оқушы жалқау тыңдаушыға айналады. Бұл оқушыны зеріктіреді. Сондықтан қазіргі кезде оқушыларды өз бетінше жұмыс жасатпай сабақ өткізу мүмкін емес. Дегенмен сабақ барысында оқушылардың өздігімен ойлауына түрткі болудың қиындығын әр мұғалім біледі. Сол себепті мен сабақ барысын да үлестірме карточкаларды жиі пайдаланамын. А, В, С-деңгейде кейде қабілеті төмен оқушылардың өзі жақсы баға алатын тапсырманы орындауға ұмтылады, ынталанады. Карточкамен жұмыс жасаудың өте маңызды мақсаты-оқушыларды өз бетімен жұмыс жасауға мәжбүр ету. Қолына карточка тиген оқушы есепті өз бетімен шығаруға тырысады. Оқыту барысында біркелкіліктің кері әсер етуіне байланысты өз бетімен жұмыс жасауды кең және үнемі пайдаланғанда формаларының әр түрлі болып келуі тиіс. Сондықтан мен карточкадан басқа өз бетімен жұмыс жасаудың басқа да түрлерін пайдаланамын. Оған:
1. Өзін-өзі тексерумен ұштастырылған өзіндік жұмыс;
2. Бірін-бірі тексерумен ұштастырылған өзіндік жұмыс жатады;
3. Оқушылар жұмыстарын орындап болған соң өткен тақырып, формулаларды, шығарылған есептерді салыстырып қателері болса түзетеді.
4. Оқушылар есепті шығарып болған соң бірінің дәптерін бірі тексереді. Қателерін көретіп формула, ережелерін көрсетеді.
Мұндай жұмыстар оқушылардың зейінін, жауапкершілігін, өз ой пікірлерінің дұрыс қалыптасуын жолға қояды. Оқушының ойлау қабілетін дамытуына және сабаққа ынтамен қатысуына, ал мұғалімге сабақта уақытты тиімді пайдалануға, оқушының әр сабақ сайын білімін бағалауға, мұғалім оқушы арасындағы қарым-қатынасты жақсартуға тигізер пайдасы зор. Оқушылардан сұрау-бекіту кезеңіне көбірек уақыт бөлемін. Ол білімнің сапасына, тиянақты болуына көмектеседі деп есептеймін.
Қорытынды.
Қазіргі мектеп ғылым жетістіктері мен адам қызметінің әртүрлі салаларының сұраныстарына сәйкес ертеңгі күннің қажеттіліктеріне сай бола отырып, мектеп бітіруші түлектің алдағы өміріне қажетті білімінің берік іргетасын қалауы керек. Сондықтан, білімдер мен икемділіктер білім жүйесін құруға арналуы тиіс. Жалпы, білім жүйесінде ақпараттық технологиялардың тереңдеп енуі оны оқыту әдістемесін ғана емес, мазмұнын да өзгерте бастады. Математика саласындаматематикалықәдістер мен математикалықойлауғанаемес, жалпығылымидүниетанымын да жаңаруда. Мектептематематикалықбілім беру мазмұнынжаңарту мен оны оқытуәдістемесінжетілдіруденбұрынматематикалықбілім беру сапасынжолғақоюымызқажет.
Қазіргікездематематикалықсауаттылыққақатыстыбелгіліқайшылықтантуындағанпроблемалықсұрақзерттеужұмысыныңтақырыбынтаңдауғаықпалеткенеді.
Қайшылықтыңмәні:
-Математика пәніненоқушылардыңбілімсапасытөменболғаны;
-Математика пәнініңөмірдегімаңыздылығы, қажеттілігі;
-PISA, TIMSS халықаралықзерттеулердіңнәтижелерініңтөмендігі. Техникалық мамандықтар қажет болғандықтан жаратылыстану -математикалық бағытқа көңіл бөлінеді. Сонымен ғылыми зерттеу жұмысының нәтижесі ретінде төмендегідей ұсыныстар туындады. Оқушылардың математикалық сауаттылығын арттыру үшін тиімді әдіс-тәсілдерді қолдануымыз қажет.Оларды дұрыс таңдап, жүйелі түрде қолану керек. Әдіс-тәсілдердің тиімділігінің арқасында оқушылардың пәнге деген қызығушылығы артып, білім деңгейлері жоғарылайды, оқушылар олимпиадаларда жүлделі орындарға ие бола алады. Оқушылардыңматематикалықсауаттылығы PISA шеңберіндегітестілеудеңгейлерінежетеді. XXI ғасырдыңкөшбасшысы – жаңашыл, ізденімпаз, шеберұстаз. XXI ғасырұстазыбүгінгікүнталабынасайжан-жақтыдамыған, өміргереалистіктұрғыданқарайтын, тереңбілімменқаруланғаноқушытұлғасынсомдауүшінөзі де шеберліктіңшыңынанкөрінуітиіс. Қазіргітаңдаоқуүрдісіндематематиканыоқытуда сан-алуанжаңаәдіс-тәсілдер мен технологияларсапалыбілімберудеүлкенрөлатқарады.
( Баяндама )
