Тема: Кадыг демдек (Ъ)
(Быжыглаашкын кичээли)
Кичээлдин сорулгалары:
Ооредиглиг: уругларнын кадыг демдек дугайында алган билиглерин быжыглап, катаптаар; кыскаладыр, ок-биле адаар ажык уннерни будавайн, шын дыннап, номчуп билирин чедип алыр.
Сайзырадыглыг: чуруктар, оюннар, мергежилгелер дузазы-биле уругларнын харылзаалыг аас чугаазын, угаан-медерелин, кичээнгейин, салаа-сайгыдын сайзырадыр.
Кижизидиглиг: дириг амытаннарга ынак болурунга кижизидер.
Кичээлдин дерилгези: чуруктар, сигналдыг карточкалар, ном, проектор.
Кичээлдин чорудуу:
Организастыг кезээ.
- Экии, уруглар!
- Бо хун чуруунче корунерем. Кандыг-дыр?
- Хун бугу-ле амылыг чуулдерге чылыгны, чырыкты база херелдерин берип чоруур. Силер база бо кичээлде бот-боттарынарже корушкеш хулумзуржуп, эки чуулдерден кузенер.
Кичээлдин сорулгазын дамчыдары.
- Бо кичээлди ооренип эрткен ужуувуске быжыглаашкын кичээли кылдыр эрттирер бис. Кичээлди анаа эвес, а бир онзагай кылдыр эрттирээлинер.
- Бо чурукта кымыл? (Айболит чуруун коргузер)
- Силер ам шупту Айболит эмчинин дузалакчылары болуп, аарыг дириг амытаннарга дузалажып, оларны эмнээр силер. Ол дээрге, янзы-буру онаалгалар, мергежилгелерни шын кууседир болзунарза, силернин дузанар, эмнээшкининер болур. Ынчангаш шупту демниг ажылдаалынар.
Ооренип эрткенинге катаптаашкын.
- Айболитке кандыг дириг амытаннар кээп турганыл?
- Силерден койгун дуза дилеп чедип келди. (Койгун чуруун азар.) Койгуннун чузу аарый бергенил?
Койгунга дуза.
- Дараазында даалгаларны кууседиилинер.
1. Оюн «Ужуктерден состерни тургус».
- Ужуктер состер болур дээш, боттарынын туруштарын тыппайн турар-дыр. Состер болур кылдыр тургузаалынар.
А О Т Ъ
(ат, от, аът, оът)
- Шын-дыр, эр-хейлер! Бо туругскан состернин кайы бирээзи-биле домактардан аас-биле чогаадынар.
(Уругларнын харыылары).
- Даалгаларны шын куусеткеш, койгунга дузалаптывыс, уруглар. Койгун силерге ооруп четтиргеш, эки ажылдаан уругларны шаннап тур. (Жетоннар бээр).
Адыгга дузалажыр. (Адыг чуруун азар)
1. Таблица-биле ажыл.
Ат – аът
От – оът
Эт – эът
Кат – каът
2. Ном-биле ажыл. (арын 88). Состерни, домактарны чангыстап номчуур.
3. Кыдыраашка ажыл.
Чараш бижилге: ъ демдекти бижиир
Домакты самбырадан дужуруп бижиир: Аът суурда хой.
Аътка дузалажыр. (Аъттын чуруун азар)
Ужуктер кожаазы-биле ажыл.
Ъ демдектин туружун тывар, ун илеретпес деп чувени катаптаар.
Словарь состери-биле ажыл. Состернин шын бижилгезин, адалгазын катаптаар, сактып алыр.
Аът, оът, эът, каът, чаъс.
Инекке дузалажыр. (Инек чуруун азар)
Оюн «Кым эн кичээнгейлигил?» Адаан состер ишитинден ок-биле адаар состер таваржырга сигналдыг карточкаларны кодурер.
Час, аът, ат, чаъс, эт, каът, эът, кат, оът, от.
- Бо дузалашкан дириг амытаннарывыстын аразында кайы дириг амытанда ъ демдек хереглеттинип турарыл?
- Аъттын кижиге ажыынын дугайында чугаалап корунерем.
- А бо чуу чылы болур ийик?
Аът – эн-не ажылчын мал. Оон кижиге ажыы улуг. Ол чуък-даа чудурер, ону чарыштарга-даа салыр. Ынчангаш аътка база оске-даа дириг амытаннарны камгалаар болгаш оларга ынак болуулунар!
Аъттын чуруун оннээр.
Кичээлдин туннели.
- Бо кичээлде чуну кылдывыс? Чуну катаптадывыс? Кандыг дириг амытаннарга дузалаштывыс?
V. Онаалга.
1. Арын 86 – номчуур
2. Аът чуруун улаштыр оннээр.
VI. Демдектер салыышкыны.
