Word. Шайдың құпия сыры ғылыми жоба 23 бет

МАЗМҰНЫ

І. Кіріспе …..............................................................................................3

ІІ. Негізгі бөлім

2. 1 Шәй ағашы туралы түсінік .......................................................................4

2. 2 Шәйдің түрлері, көк шәйдің пайдасы ......................................................5

2. 3 Шәй ішудің құпиясы.................................................................................8

2. 4 Шәй ішу рәсімі .......................................................................................10

5. Шәйдің қалташарға оралу маңызы ............................................................14

2. 6 Шәй ағашының сиқырлы майы ...............................................................16

2. 7 Пайдалы кеңестер ......................................................................................18

ІІІ. Қорытынды ...............................................................................................21

ІҮ. Пайдаланылған әдебиеттер.....................................................................25

Аңдатпа

«№270 орта мектебі» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің 4 «А» сынып оқушысы Талғат Нұрғасырдың «Шайдың құпия сыры» атты ғылыми жобасы күнделікті өмірде жиі көріп, өзіміз тұрмыста пайдаланатын шайдың пайда болу тарихы, оның адам ағзасына пайдасы мен зиянын танып білуге, оның емдік қасиеттерін ашуға арналған.

Зерттеудің мақсаты: Шайдың өзіне ғана тән сырын айқындау, оның өзіндік ерекшеліктерін жан-жақты сипаттау, пайдалы мен зиянын зерттеп танып-білу.

Зерттеу жұмысының ғылыми болжамы: Егер шайдың өзіндік қасиеттері мен құпия сырларын жан-жақты таныстырылып, оның адамзат үшін пайдалы жақтары ашылса, сонымен қатар емдік қасиеттері жүйеленіп берілсе, шай туралы таным-түсініктеріміз арта түсер еді, олардың пайдасын жетік меңгеріп, өз қажетімізге тиімді жарата алар едік.

Зерттеу барысында:

1. Шайдың сан алуан қыр-сыры ашылды;

2.Олардың қоғам мен адамзат өміріндегі алатын орны айқындалып, маңыздылығы ашылды;

3. Шайдың көптүрлілігі мен олардың адам ағзасына пайдасы мен зияны суреттелді;

4. Шайдың дайындалу рәсімі мен оның емдік қасиеттері айқындалды.

Жұмыстың орындалу әдістері. Шай туралы баспасөз, энциклопедия, интернет материалдарымен жүйелі түрде танысу, оларды жүйелеп, жинақтау; ғылыми ізденіс, зерттеу, деректер жинау.

Шай рухыңды көтеріп, жүрегіңе шаттық

сыйлап, шаршағаныңды басып, санаңды

оятып, күш-қуат беріп, теріңді нәрлендіреді.

Ежелгі Қытай трактатынан.

Кіріспе

Қазақ – шайқор халық. Ата-әжелеріміздің баяғыда «Шай ішсең, көңілің жай» деп мақалдайтыны тегін емес. Мұның сыры неде десек, шайдың адам ағзасы үшін пайдасы мен емдік қасиеті аз емес көрінеді. Шай-адамдар қолданатын ежелгі сусындардың бірі. Бірақ біз шайды сонау ерте заманнан бері ішіп келе жатсақ-та , бұл сусын туралы тым қарапайым нәрсенің өзін, мысалға, оны қалай дұрыс демдеуді де біле бермейміз. Бұл онша жеңіл-желпі қарайтын мәселе емес Менің достарым шайды әр түрлі бағалайды.Шөлді басатын сусын десе,біреуері. шай дастарханда бас қосу белгісі деп есептейді.Шайдың өзінің ерекше бір тарихы бар.Ол Қытай елінен келген.

Біздің елімізде қою сүт, қаймақ қатқан шай ішпейтін адам жоқ. Шай мен кофе, жеміс шырындары мен квас – негізінен, алкогольсіз сусындар. Олардың кең тарап, кең тұтылуының сыры – сүйкімді дәмінен, жұмсақ стимуляторлық әсерінен. Қазір ауыз суына хлордың қосылуы салдарынан бұл сусындардың дәмдік сапасы өз деңгейінде емес. Алайда хлорсыз, бактериялық жолмен өңделген, терең артезиан құдықтарынан алынған, мөлдір, таза күйінде дүкендерде сатылатын (бұлақ суы) ауыз суынан дайындалатын шай, кофе өте дәмді келеді. Әйтеуір, қандай судан қайнатып ішсе де шайдың жаманы жоқ және де қазақтай шайқұмар халық аз шығар, сірә...

Менің зерттеу жұмысыммен толық таныссаңыздар, онда шайдың адам өміріне деген қажеттілігі туралы білесіздер.

II.Негізі бөлім

2. 1 Шайдың тарихы

Шай  өз бастауын Қытай же­­рі­нен алады. Шай – мәңгі жасыл шай өсімдігінің арнайы өңделген жапырағы, сондай-ақ осы жапырақтан әзірленген сусын. Шайдың өзіне тән хош иісі, тіл үйіретін дәмі, шөл қандырып, сергітетін әсері бар. Жас жапырақшалар қытайша «тщайей» дегенді білдіреді. Осыдан «шай» атауы шыққан. Байха шайы да қытайша «бай-хоа» аударғанда «ақ кірпікшелер" дегенді білдіреді. Шынында да шай жапырақшаларының бір беті ақ кірпікшелерге ұқсас жіңішке күміс талшықтармен қапталған. Қазіргі уақытта байха сөзі үгітілген денег мағынаны білдіреді.

Алдымен Қытай шай өндірушілерден жалғыз ел болғандықтан, оның құпиялары мықты қорғалған. Дегенмен, бір ағылшындық шай тұқымын ұрлап қана қоймай, оны өңдеудің күрделі жолын да біліп алған. Осының арқасында европалықтар шайды өз мекендерінде де егуді білген. Шайды тек әйелдер ғана жинаған екен. Себебі, әйелдің нәзік қолдары шайдың иісін одан сайын күшейтеді деп есептеген. Қытай императоры үшін шайды тек 16 жасқа дейінгі қыздар жинаған.

Camellia  sinensis өсім­дігінен  қара шай  мен  көк шай алынады. Айыр­ма­шы­лығы тек жинау тәсілі мен жа­пырақтарын өндеуде. Көк шай қа­ра шайға қарағанда фер­мент­тел­мейді, сондықтан оның адам ден­саулығына қажетті табиғи эле­менттері сақталады. Көк шай­да ғалымдардың айтуынша хи­миялық қосындының негізгі эле­менттер  бөлігі сақталған. XIX ғасырдың аяқ кезінде аме­рика ғалымдары шай құ­ра­мын­да 4-5 пайдалы элемент бар екен­ді­гін дәлелдеген, ал енді қазіргі кез­де 300-ден астам элемент бар еке­ні расталған.

Шай (Thea),  [link]