МБОУ «Сватайская средняя общеобразовательная школа
имени профессора Г.Г.Колесова»
Программа по внеурочной деятельности
1-4 кл.
Составители:
Третьякова А.А
Татаринова М.М. Лобашева Д.Н. Васильева А.П.
Винокурова И.А.
2015г.
ПОЯСНИТЕЛЬНАЯ ЗАПИСКА
Программа «Саһарҕа» для учащихся младших классов (мальчиков c 7-11 лет, “саһарҕа саас”) разработана в соответствии с новыми требованиями федерального государственного образовательного стандарта.
Ментальность каждого народа основывается в первую очередь на традиционном этнокультурном воспитании подрастающего поколения. Богатые народные традиции, красивые по нравственному содержанию обычаи, извечная народная житейская мудрость – вот основополагающие критерии для воспитания и развития колымских детей-саха.
Изучение данного курса тесно связано с такими предметами как Окружающий мир, Культура народов РС(Я), Литературное чтение, Технология. И это понятно, так как каждому человеку, каждому народу надо осознавать себя и своё место в мире природы, среди других людей, а это невозможно без знания истории, без изучения культуры, обычаев и традиций своей страны. Каждый человек связан с прошлым, настоящим и будущим своей страны, поэтому необходимо, чтобы дети хорошо знали свои истоки, историю, культуру своего края. Известно, что этому нельзя научить, ограничиваясь рассказом или показом. Для этого нужна соответствующая деятельность учащихся.
Цель деятельности педагога - создание условий для духовно–ценностной ориентации ребёнка в окружающем мире, воспитания его гражданского самосознания через практические занятия и ознакомление с историей, природой и культурой родного края.
Цель программы: Воспитание мальчиков 7-11 лет через практическую деятельность и знакомство с основными сведениями из истории своего села, родного края, с культурными, экономическими особенностями Колымской земли.
В младшем школьном возрасте у детей начинается активное развитие познавательных интересов, закладываются основы личностного восприятия окружающего мира, осознания себя, как отдельной нации, имеющей свои духовные особенности среди других народов. Особую роль в традиционном этнокультурном развитии следует отвести воспитанию мальчика, как будущему отцу семейства, надежному защитнику, опоре и поддержке государства.
В современном мире, где женщина начинает занимать все больше доминирующую роль во многих областях социального существования, постепенно принижается былая роль мужчины, как носителя чести рода и племени. Разрушается семейный институт. Ассимилируются духовные ценности народа. На этом фоне возрождение национальных, народных методов воспитания является принципиально острой необходимостью современного развития народа.
Программа «Саһарҕа» опирается на этнопедагогические подходы в формировании личности мальчиков, как носителей народных ценностей и традиций. В программе заложен самый надежный фундамент – народная педагогика, призванная расширять, углублять и укреплять преемственность поколений в самом ценностном и практически полезном отношении.
Основополагающими разделами программы являются:
Трудовое воспитание в семье (“Үлэ киһини киэргэтэр”).
Таежная азбука («Мин - айылҕа оҕотобун»).
Семейные ценности предков (“Эһээ сүбэтэ, аҕа үөрэҕэ”).
Генеалогическое древо семьи (“Мин төрүччүм”).
Духовные ценности, обычаи и традиции колымского края (“Уол оҕо- норуот кэскилэ”).
Национальные игры, как основа физического развития (“Удьуор чулуу уолаттар”).
Традиционные хозяйственно-промысловые знания и умения (“Сатабыл”).
Воспитание самосознания, самодостаточности (“Мин ситиһиим”).
Личностные:
- Понимать необходимость здорового образа жизни, соблюдать правила безопасного поведения;
- Сформировать способность самооценки.
- Оценивать жизненные ситуации с точки зрения общепринятых норм и ценностей.
- Понимать значимость семьи в жизни человека и необходимости взаимопомощи в семье;
- Осознать себя гражданином, патриотом и защитником своей Родины, ответственность за общее благополучие.
Метапредметные:
Регулятивные УУД:
- Планировать свои действия в соответствии с поставленной целью.
- Составлять план.
- Работая по плану, сверять свои действия с целью и, при необходимости, исправлять ошибки с помощью учителя.
- Анализировать результат своей работы и их оценка.
Познавательные УУД:
- Осуществлять анализ объектов природы с выделением существенных и несущественных признаков.
- Обобщать результаты наблюдения за погодой, неживой и живой природой, делать выводы.
- Отбирать необходимые для решения задачи источники информации среди предложенных учителем словарей, энциклопедий, справочников.
- Собирать материал для выставок, описывать его.
Коммуникативные УУД:
- Сотрудничать со сверстниками при выполнении заданий в паре.
- Доносить свою позицию до других: высказывать свою точку зрения и пытаться её обосновать, приводя аргументы.
- Слушать других, пытаться принимать другую точку зрения, быть готовым изменить свою точку зрения.
- Договариваться с людьми: выполняя различные роли в группе, сотрудничать в совместном решении проблемы (задачи).
Предметные:
1 класс
Знать:
- что такое природа;
- историю села;
- общественные места;
- некоторые виды растений нашего края;
- животный мир нашего края;
- жизнь животных в разные времена года;
- обряды и традиции предков;
- родословную своей семьи;
Уметь:
- объяснять значения слов: Родина, республика, район;
- соблюдать свой режим дня;
- оценивать отношение свое и других людей к оборудованию, к технике, объектам природы;
- анализировать жизнь животных в разные времена года;
- составлять рассказ о некоторых растениях нашего края;
-ориентироваться по растениям и местным признаком и приметам;
- собирать и оформлять простейшие гербарии;
2 класс
Предметные:
Знать:
- историю развития своего села;
- правильно вести себя дома, на улице, в гостях;
- реки и озера;
- необходимость охраны природы;
- традиции и обряды своих предков;
- виды растений, животных и птиц. Различать их следы;
- правила дорожного движения;
Уметь:
- беречь богатство северной природы;
- владеть правилами дорожного движения;
- различать сезонные работы людей по временам года;
- наблюдения в природе;
- составлять гербарии растений;
- составлять рассказ о семейных традициях, о профессиях родителей;
3-4 класс
Знать:
- природные явления северного края;
- названия рек и промысловых озер наслега;
- животный мир и растения Алазеи;
- практическое применение растений;
- видовой состав птиц;
- о животных, которые занесены в Красную книгу;
- Природный парк “Колыма”;
- о людях, которые прославили Колыму;
- правила дорожного движения;
Уметь:
- работать с картой;
- оформлять и представлять результаты исследований в форме проектов, презентаций;
- предугадывать погоду по местным признакам, явлениям природы;
- рассказывать о животных;
- составлять план, режим дня;
-участвовать в посильной природоохранной деятельности;
-самостоятельно выполнять творческие задания;
- ориентироваться на местности по местным признакам;
- выполнять правила экологически грамотного поведения в быту и в природе.
ҮӨРЭТИИ ИС ХОҺООНО
( 135 чаас)
1 кл
2
кл
3
кл
4
кл
Всего по классам
1
Балаҕан ыйа
Үлэ киһини киэргэтэр.
4ч.
4ч.
4ч.
4ч
16ч.
2
Алтынньы
Мин - айылҕа оҕотобун.
4ч.
4ч.
4ч.
4ч
16ч.
3
Сэтинньи
Эһээ сүбэтэ, аҕа үөрэҕэ.
3ч.
3ч.
3ч.
3ч
12ч.
4
Ахсынньы
Мин төрүччүм.
4ч.
4ч.
4ч.
4ч
16ч.
5
Тохсунньу
Уол оҕо-норуот кэскилэ
3ч.
3ч.
3ч.
3ч
12ч.
6
Олунньу
Удьуор чулуу уолаттар.
3ч.
4ч.
4ч.
4ч
15ч.
7
Кулун тутар
Сатабыл
8ч.
8ч.
8ч.
8ч
32 ч.
8
Муус устар
9
Ыам ыйа
Мин ситиһиим
4ч.
4ч.
4ч.
4ч
16ч.
ИТОГО:
33
34
34
34
135
Календарно-тематическое планирование
1 класс
ый №
Уруок тиэмэтэ
Ирдэбиллэр
Үлэ көрүҥэ
Күнэ-дьыла
I. Үлэ киһини киэргэтэр
Балаҕан ыйа
1
Үлэ киһини киэргэтэр
Билиһиннэрии.
бэсиэдэ
2
Сир астааһын. Отоннооһун.
Айылҕаҕа сылдьыы. Отон арааһын үөрэтии, отону хаһааныы ньымалара.
практ.үлэ
3
Гербарийы хомуйуу, хатарыы.
Айылҕаҕа сылдьыы. Халыма үүнээйилэрин үөрэтии, гербарий оҥорорго үөрэнии;
практ. үлэ
4
“Күһүҥҥү кэм-күһүҥҥү үлэ”.
Учуутал ыйытыытыгар хоруйдуурга үөрэнэр.
экскурсия
II. Мин айылҕа оҕотобун
Алтынньы
5
Хаартыскаҕа түһэрэ үөрэнии
Фотоаппараты кытта билсиһии, туһана үөрэнии.
практ.үлэ
6
“Алаһыайым кэрэ айылҕата”фотовыставка
Кэрэни кэрэхсииргэ үөрэнии; бөлөҕүнэн үлэҕэ кыттар үөрүйэх.
выставка
7
“Алаһыай көмүс хатырыктааҕа”
Алаһыай өрүскэ үөскүүр балыктары үөрэтии, ааттыы үөрэнии.
бэсиэдэ
8
“Алаһыай эбэм бэрсибит бэлэҕэ”
Уруһуйунан кэпсии үөрэнии, айылҕа өҥүн кэтээн көрүү, кыраасканы таба туттуу;
Уруһуй конкуруһа
III. Эһээ сүбэтэ, аҕа үөрэҕэ
Сэтинньи
9
“Мин киэн туттар киһим”
Саҥара үөрэнии, чугас дьоҥҥо амарах сыһыаны иҥэрии, киэн туттуу;
санаа атастаһыы
10
Аҕа үөрэҕэ. Тоһоҕону сөпкө саайабыт.
Үлэ тэрилин кытта билсии, өтүйэни тутта үөрэнии, сэрэхтээх буолуу.
практ.үлэ
11
Эһээ сүбэтэ. Сиэри-туому билсиһии.
Сиэри-туом өйдөбүлэ; Эһээ сүбэтин ылыныы, туһаныы;
бэсиэдэ
IV. Мин төрүччүм
Ахсынньы
12
“Төрүччү диэн тугуй ”
Төрүччү өйдөбүлэ. Аймахтар ааттара.
бэсиэдэ
13
“Мин төрөппүтэрим идэлэрэ”
Идэлэри кытта билсии. Үлэҕэ ытыктабыллаах сыһыан;
санаа атастаһыы
14
Төрүччү оҥорорго матырыйаал хомуйуу.
Чинчийэр үлэ. Матырыйаалы наардааһын.
чинчийэр үлэ
15
Стенгазета “ Мин төрүччүм”
Группанан үлэлииргэ үөрэнии. Үлэни үллэстии;
практ.үлэ
V. Уол оҕо - норуот кэскилэ
16
“Уол оҕо күннээҕи режимэ”
Режим үөрэнээччигэ наадалааҕын быһаарыы, бириэмэни сөпкө туһана үөрэтии;
бэсиэдэ
17
“Төрөөбүт дойдум Мээтиһим”
Нэһилиэк историятын билиһиннэрии;
презентация
18
“Тоҥ-шоу”
Аҕа, уол оҕо оруолун үрдэтии.
Аһыыр ас доруобай улаатарыгар суолтатын өйдөтүү;
бырааһын-ньык
VI. Удьуор чулуу уолаттар
Олунньу
19
Сахалыы оонньуулар.
Эти-хааны эрчийии, чөл олоҕу пропагандалааһын, эйэлээх буола үөрэнии;
хамсаныы-лаах оонньуулар
20
“Мин уолбун”
Айыы суолун тутуһуу үгэстэрэ, кыыска ураты сыһыаны иҥэрии, бэйэни салайа үөрэнии;
бэсиэдэ
21
“Нэһилиэк тэрилтэлэрэ”
Нэһилиэк сүрүн тэрилтэлэрин билиһиннэрии, салайааччылар ааттарын-суолларын билиһинэрии;
экскурсия
22
Удьуор чулуу уолаттар
Эти-хааны эрчийии, уруу-аймах өйдөбүлүн иҥэрии, Айыы суолун тутуһуу;
күрэхтэһии
VI. Сатабыл
Кулун тутар
23
“Мин төрүт түөлбэм”
Тус бэйэтин удьуорун мутугун-силиһин үөрэтии, уруу-аймах үгэстэригэр ытыктабылы иҥэрии;
чинчийэр үлэ
24
Аҕам оҥорбут оонньуура
Үлэҕэ убаастабыллаахтык сыһыанаһыы, аҕанан киэн туттуу; Кэпсии үөрэнии;
быыстапка
25
Аҕабын кытта велосипеды өрөмүөннүүбүт.
Суол-иис быраабылатын билсии, инструменнарынан тутта үөрэнии.
практ.үлэ
26
Тимэҕи тигии.
Иннэнэн тутта үөрэнии, сэрэхтээх буолуу.
практ.үлэ
Муус устар
27
Пластилинынан сыбаан оҥоруу “Халыма айылҕата”.
Пластилины, стеканы сөпкө туһанар, сыбаан оҥоруу араас ньыматын туттуу.
бөлөҕүнэн үлэ
28
Оригами “Халыма кыыллара”.
Оригами араас ньымаларын туттуу.
бөлөҕүнэн үлэ
29
Хаары таһыы.
Бөлөҕүнэн үлэҕэ үөрэнии. Хаары мунньуу. Кырдьаҕаска көмө.
субботник
30
Сааскы оонньуулар.
Сэрэхтээх буолуу быраабылата. Бэйэ-бэйэҕэ болҕомтолоох буолуу.
оонньуулар
VII. Мин ситиһиим
Ыам ыйа
31
Туһа киһитэбин
Бэйэни сыаналаныы, туохха үөрэммитин туһунан ырытан көрүү, кэпсээн
санаа атастаһыы.
32
“Мин уолум ситиһиитэ”
Төрөппүт уолун ситиһиитин, ылбыт сатабылын туһунан кэпсээнэ. Номинациялары туттарыы.
Төрөппүт тэр конференциялара
33
Бастыҥ үлэлэр быыстапкалара
Сыллааҕы конкурстар түмүктэринэн бастыҥ үлэлэр быыстапкаларын тэрийии
быыстапка
34
Түмүк уруок
2 кылаас
ый №
Уруок тиэмэтэ
Ирдэбиллэр
Үлэ көрүҥэ
I. Үлэ киһини киэргэтэр.
Балаҕан ыйа
1
Киирии уруок
Билиһиннэрии.
бэсиэдэ
2
Сир астааһын. Отоннооһун.
Айылҕаҕа сылдьыы. Отон арааһын үөрэтии, отону хаһааныы ньымалара.
практ.үлэ
3
Айылҕа матырыйаалын (от, эриэхэ, муох) хомуйуу.
Айылҕаҕа сылдьыы. Халыма үүнээйилэрин үөрэтии.
практ. үлэ
4
“Күһүҥҥү кэм-күһүҥҥү үлэ”.
Учуутал ыйытыытыгар хоруйдуурга үөрэнэр.
экскурсия
II. Мин айылҕа оҕотобун
Алтынньы
5
Хаартыскаҕа түһэрии.
Фотоаппараты кытта үлэ, харыстабыллаах-тык туһаныы.
практ.үлэ
6
“Алаһыайым кэрэ айылҕата”фотовыставка.
Кэрэни кэрэхсииргэ үөрэнии; бөлөҕүнэн үлэҕэ кыттар үөрүйэҕи сайыннарыы.
быыстапка
7
Балыксыт тэрилэ.
Алаһыай өрүскэ балыксыттар туһанар тэриллэрин үөрэтии, ааттыы үөрэнии.
бэсиэдэ
8
“Аҕабытын кытта тууну көрөбүт”
Айылҕаҕа сылдьыы, туу көрө үөрэнии, мууска сэрэхтээх буолуу быраабылата;
практ. үлэ
III. Эһээ сүбэтэ, аҕа үөрэҕэ
Сэтинньи
9
“Мин киэн туттар киһим”
Саҥара үөрэнии, чугас дьоҥҥо амарах сыһыаны иҥэрии, киэн туттуу.
санаа атастаһыы
10
Аҕа үөрэҕэ. Ытарчаны туһана үөрэнии.
Үлэ тэрилин кытта билсии, ытарчаны тутта үөрэнии, сэрэхтээх буолуу.
практ.үлэ
11
Эһээ сүбэтэ. Алаһыай эбэҕэ сылдьыы сиэрэ-туома;
Сиэри-туом өйдөбүлэ; Эһээ сүбэтин ылыныы, туһаныы.
бэсиэдэ
IV. Мин төрүччүм
Ахсынньы
12
“Лойут диэн кимий”
Төрүччү өйдөбүлэ. Аймахтар ааттара.
бэсиэдэ
13
“Мин дьонум идэлэрэ”
Идэлэри кытта билсии. Үлэҕэ ытыктабыллаах сыһыан.
санаа атастаһыы
14-15
Стенгазета “ Мин төрүччүм”
Матырыйаалы наардааһын. Бөлөҕүнэн үлэлииргэ үөрэнии. Үлэни үллэстии.
практ.үлэ
V. Уол оҕо норуот кэскилэ
16
“Уол оҕо күннээҕи режимэ”
Режим үөрэнээччигэ наадалааҕын быһаарыы, бириэмэни сөпкө туһана үөрэтии;
бэсиэдэ
17
“Нэһилиэк биллииилээх дьоно”
Нэһилиэк историятын билиһиннэрии;
презентация
18
“Тоҥ-шоу”
Аҕа, уол оҕо оруолун үрдэтии.
Аһыыр ас доруобай улаатарыгар суолтатын өйдөтүү.
бырааһын-ньык
VI. Удьуор чулуу уолаттар
Олунньу
19
Сахалыы остуол оонньуулара.
Эти-хааны эрчийии, чөл олоҕу пропагандалааһын, эйэлээх буола үөрэнии;
оонньуулар
20
“Мин – хоту сир оҕотобун”
Айыы суолун тутуһуу үгэстэрэ, бэйэни салайа үөрэнии;
Арчы дьиэтигэр бэсиэдэ
21
“Оскуолабыт бастыҥ уолаттарын кытта көрсүһүү”.
Элбэх ситиһиилээх, оскуола бастыҥ уолаттарын кытта көрсүһүү.
Төгүрүк остуол
22
Удьуор чулуу уолаттар
Эти-хааны эрчийии, уруу-аймах өйдөбүлүн иҥэрии, Айыы суолун тутуһуу;
күрэхтэһии
VI. Сатабыл
Кулун тутар
23
“Бэйэбит илиибитинэн оонньуурдар ”
Араас быраҕыллыбыт матырыйааллары туһаҕа таһаарыы (шампунь хаҕа, йогурт, кэнсиэрбэ бааҥкалара.
практика
24
Флюгер. Аҕабытын кытта оҥоробут.
Үлэҕэ убаастабыллаахтык сыһыанаһыы, аҕанан киэн туттуу; кэпсии үөрэнии; Оҥоһугу олоххо туттуу.
аҕа үөрэҕэ
25
Аҕабын кытта күрдьэх оҥоробун.
Инструменнарынан тутта үөрэнии (кэмнээһин, быһыы);
практ.үлэ
26
Быанан өрүү.
Өрүү араастарын билии. Үс утаҕы өрүү.
практ.үлэ
Муус устар
27
Фоторамка. Араас матырыйаалтан оҥоруу.
Араас матырыйаалы (хаһыат, хортуон, таас, оҕуруо, тимэх) туһана үөрэнии, кэрэни үйэтитии;
практика
28
Араас матырыйаалтан органайзер оҥоруу.
Араас матырыйаалы ( шампунь, кетчуп, сок хахтара, араас хоруопка ) туһана үөрэнии, кэрэни үйэтитии;
конкурс
29
Хаары таһыы.
Бөлөҕүнэн үлэҕэ үөрэнии. Хаары мунньуу. Кырдьаҕаска көмө.
субботник
30
Сааскы оонньуулар.
Сэрэхтээх буолуу быраабылата. Бэйэ-бэйэҕэ болҕомтолоох буолуу.
VII. Мин ситиһиим
Ыам ыйа
31
Туһа киһитэбин
Бэйэни сыаналаныы, туохха үөрэммитин туһунан ырытан көрүү, кэпсээн
бэсиэдэ, санаа атастаһыы
32
“Мин уолум ситиһиитэ”
Төрөппүт уолун ситиһиитин, ылбыт сатабылын туһунан кэпсээнэ. Номинациялары туттарыы.
төрөппүттэр конференциялара
33
Бастыҥ үлэлэр быыстапкалара
Сыллааҕы конкурстар түмүктэринэн бастыҥ үлэлэр быыстапкаларын тэрийии
быыстапка
34
Түмүк уруок
3 класс
ый №
Уруок тиэмэтэ
Ирдэбиллэр
Үлэ көрүҥэ
I. Үлэ киһини киэргэтэр.
Балаҕан ыйа
1
Киирии уруок.
Билиһиннэрии.
бэсиэдэ
2
Оҕуруот астара.
Оҕуруот астарын хомуйуу, ыйааһыннааһын, сыанатын билии, быһыы.
практ.үлэ
3
Силистэн, удьурхайтан, талахтан кэрэ көстүүлээх оҥоһуктар.
Айылҕа матырыйаалын хомуйан туһаҕа таһаарыы. Оҥоһуктары оҥорон таһаарыы;
практ. үлэ
4
Хаптаҕаһы олордуу.
Айылҕаҕа харыстабыллаахтык сыһыаннаһыы. Мас көһөрүүтүн сиэрэ-туома. Хаптаҕас талаҕын көһөрөн аҕалан олордуу.
практика
II. Мин айылҕа оҕотобун
Мас олордуу.
Алтынньы
5
Хаартыскаҕа түһэрэбин.
Айан көтөрдөрүн хаартыскаҕа түһэрии , кыстыыр көтөрдөр олохторун кэтээн көрүү, хаартыскаҕа түһэрии.
практ.үлэ
6
“Алаһыайым кэрэ айылҕата”
Хаартысканы наардааһын, быыстапканы тэрийэ үөрэнии, айылҕа дьикти көстүүтүн кэрэхсээһин, тэҥнээн көрүү; санаа атастаһыы;
выставка
7
Балык бултанар күөллэрэ.
Нэһилиэк дьоно сэргэтэ, бултанар күөллэрин картаҕа булан бэлиэтээһин, балыгын быһаарыы;
чинчийэр үлэ
8
Илими үтүү.
Илими үтэллэрин кэтээн көрүү, үтүү, хаамыытын үөрэтии;
кэтээн көрөн бэлиэтээһин
III. Эһээ сүбэтэ, аҕа үөрэҕэ
Сэтинньи
9
“Мин киэн туттар киһим”
Оҕо кэпсээнэ
Чугас дьоҥҥо амарах сыһыаны иҥэрии, кинилэринэн киэн туттуу, эр киһи майгытын туһунан кэпсэтии;
санаа үллэстии
10
Аҕа үөрэҕэ. Эрбииргэ үөрэнэбин.
Үлэ тэрилин кытта билсиһии, эрбиини сөпкө тутта үөрэнии, сэрэхтээх буолуу, эрбии араастарын билиһиннэрии;
аҕаны кытта практика
11
Эһээ сүбэтэ. Тыаҕа сылдьыы сиэрэ- туома.
Сиэр-туом өйдөбүлэ; Эһээ сүбэтин ылыныы, туһаныы;
бэсиэдэ
IV. Мин төрүччүм
Ахсынньы
12
Аҕабынан аймахтарым, ийэбинэн аймахтарым.
Ыраах олорор аймахтары билсиһии, дьону кытта алтыһа үөрэнии; Кинилэр ааттара;
бэсиэдэ
13
Уол оҕолоох ыал- баай ыал.
Өбүгэлэрбит бэргэн этиилэрин тула кэпсэтии.
санаа үллэстиитэ
14
Бииргэ төрөөбүттэр.
Олоххо бииргэ төрөөбүттэр сыһыаннарын кэтээн көрүү.Эйэлээх тумсуулаах буолуу холобурдара.
бэсиэдэ
15
Мин төрүттэрим уонна спорт.
Спортивнай тэриллэри бэйэ, убай, аҕа, таай, абаҕа, эһээ оҥорбуттарын көрүү.
оҕо кэпсээнэ
V. Уол оҕо норуот кэскилэ
Тохсунньу
16
“Биһиги –уолаттарбыт”
Уол оҕо мала-сала. Уол тас көстүүтэ, үчүгэй хаачыстыбалара;
презентация
17
Мин күммүн, нэдиэлэбин былаанныыбын.
Күҥҥэ, нэдиэлэҕэ былаан оҥосто үөрэнии, ону тутуһуу.
практика
18
“Тоҥ-шоу”
Аҕа, уол оҕо оруолун үрдэтии.
Аһыыр ас доруобай улаатарыгар суолтатын өйдөтүү.
конкурс
Удьуор чулуу уолаттар
Олунньу
19
Патриот
Дойдуга бэриниилээх, элбэх ситиһиилээх, ытыктанар нэһилиэк олохтооҕун кытта көрсүһүү.
көрсүһүү
20
Уус хоһо
Уһуйааҥҥа сылдьан саҥа станоктары туттар тэриллэри көрөллөр. Уһуйаан салайааччытын кытта көрсүһүү.
экскурсия
21
Айыы үөрэҕэ
Дьон ортотугар сиэрдээхтик сылдьыы, эйэҕэс тыллары туттуу, айыы үөрэҕин тутуһуу.
Арчы дьиэтигэр үөрэх
22
Удьуор чулуу уолаттар
Эти-хааны эрчийии, уруу-аймах өйдөбүлүн иҥэрии, Айыы суолун тутуһуу;
күрэхтэһии
VI. Сатабыл
Кулун тутар
23
Мас саа оҥостобун
Былаанныыр, кэмниир, быһар, эрбиир, тоҕоһолуур
уус хоһугар аҕа үөрэҕэ
24
Атах таҥаһын устарга көмө тэрил
Былаанныыр, кэмниир, быһар, эрбиир, тоҕоһолуур
практика
25
Мас саһаанныыбыт
Кырдьаҕаска көмө
субботник
26
Ыты көлүйүү
Ыты көлүйүү хаамыытын кэтээн көрөр. Ыттаах сыарҕаны салайа үөрэнэр.
эһээ үөрэҕэ
Муус устар
27
Сыал ытабын
Сааны сөпкө тутуу, сөптөөхтүк тыыныы. Сэрэхтээх буолуу быраабылалара.
күрэх
28
Биинньик талаҕын хатыйыы
Биинньиги сөптөөхтүк хомуйуу, баайыы.
практика
29
Хаарынан сыыры оҥоруу
Бөлөҕүнэн үлэҕэ үөрэнии. Хаары мунньуу, таптайыы, ууну кутуу.
субботник
30
Кутталлаах быһыыга, ыксаллаах түгэҥҥэ тугу гынабын, хайыыбын?
Ыксаллаах быһыыга- майгыга сөптөөх дьаһалы ылынарга үөрэнии, сэрэхтээх буолуу быраабылала-рын тутуһуу, кыра көмөнү оҥорорго үөрэнии.
ОБЖ учууталын практическай көмөтө
VII. Мин ситиһиим
Ыам ыйа
31
Туһа киһитэбин
Бэйэни сыаналаныы, туохха үөрэммитин туһунан ырытан көрүү, кэпсээн
санаа атастаһыы
32
“Мин уолум ситиһиитэ”
Төрөппүт уолун ситиһиитин, ылбыт сатабылын туһунан кэпсээнэ. Номинациялары туттарыы.
төрөппүттэр конференциялара
33
Бастыҥ үлэлэр быыстапкалара
Сыллааҕы конкурстар түмүктэринэн бастыҥ үлэлэр быыстапкаларын тэрийии.
быыстапка
34
Түмүк уруок
4 класс
ый №
Уруок тиэмэтэ
Ирдэбиллэр
Үлэ көрүҥэ
I. Үлэ киһини киэргэтэр.
Балаҕан ыйа
1
Киирии уруок.
Билиһиннэрии.
бэсиэдэ
2
Оҕуруот аһын хомуйуу, харайыы.
Оҕуруот аһын хомууругар туттуллар тэрили сөпкө туттуу, үлэҕэ ытыктабыл-лаахтык сыһыанна-һыы.
практ.үлэ
3
Айылҕа матырыйаалын хомуйуу.
Айылҕа матырыйаа-лын хомуйан туһаҕа таһаарыы. Оҥоһук-тары оҥорон таһаа-рыы;
практ. үлэ
4
Мас олордуу.
Айылҕаҕа харыстабыллаахтык сыһыаннаһыы. Мас көһөрүүтүн сиэрэ-туома.
экскурсия
II. Мин айылҕа оҕотобун
Алтынньы
5
Сэдэх түгэннэри хаартыскаҕа түһэрии кистэлэҥнэрэ
Фотоаппараты туһанар үөрүйэхтэрин сайыннарыы, айылҕаны кэрэхсии үөрэнии;
практ.үлэ
6
“Алаһыайым кэрэ айылҕата”
Хаартысканы наардааһын, быыстапканы тэрийэ үөрэнии, айылҕа дьикти көстүүтүн кэрэхсээһин, тэҥнээн көрүү; санаа атастаһыы;
быыстапка
7
Балыктааһын.
Аҕабын кытта сылдьан сайыасканы көрүү
Уол оҕону ойбону алларарга, мууһу сүүрдүүргэ, балыктааһын бастакы хардыыларыгар үөрэнии;
практика
8
Дьиэ-кэргэн экономикатыгар мин көмөм.
Тыа ыалын баайын-дуолун хаҥатарга кыттыы. Киирбит үбү туһалаахтык сүбэлэһэн туттуу.
ярмарка
III. Эһээ сүбэтэ, аҕа үөрэҕэ
Сэтинньи
9
“Мин киэн туттар киһим”
оҕо кэпсээнэ.
Дьиэ-кэргэн дьонугар сүгүрүйүү, ытыктабыл, кинилэри холобур оҥосторго үөрэтии, кэпсииргэ үөрэнии;
санаа атастаһыы
10
Түмэ баайыы араастара.
Түмэ баайыы арааһын үөрэтии; олоххо туһаныы. Быаны солбуйар матырыйааллары билсиһии;
практ.үлэ
11
Эһээ сүбэтэ. Булка-алка сылдьар киһиэхэ сүбэлэр
Сиэр-туом өйдөбүлэ; Эһээ сүбэтин ылыныы, туһаныы;
бэсиэдэ
IV. Мин төрүччүм
Ахсынньы
12
Мин аймахпар уус дьоннор
Уус аймахтарын билсиһии, дьону кытта алтыһа үөрэнии;
бэсиэдэ
13- 14
Мин нэһилиэгим уустара.
Дьиэнэн сылдьан оҥоһуктары хаартыскаҕа түһэрии, матырыйаалы булуу-талыы, бэлэмнээһин;
презентация
15
“Лойут” сиэннэрэ
Музейга, библиотекаҕа сылдьыы;
библиотеч-най уруок
V. Уол оҕо норуот кэскилэ
Тохсунньу
16
“Төрөөбүт дойдум – Мээтиһим”.
Нэһилиэк историятын билии, уол уонна аҕа сыһыаннарын бөҕөргөтүү.
викторина
17
Арыгы, табах көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэр ыарыы.
Чөл олоҕу пропагандалааһын, куһаҕан дьаллыктан туора туттуу. Арыгы уонна табах ханнык ыарыыга тиэрдэрин өйдөтүү.
медүлэһит бэсиэдэ
18
“Тоҥ-шоу”.
Аҕа, уол оҕо оруолун үрдэтии.
Аһыыр ас доруобай улаатарыгар суолтатын өйдөтүү
бырааһын-ньык
VI. Удьуор чулуу уолаттар
Олунньу
19
Өбүгэлэрбит оонньуулара
Эти-хааны эрчийии, имигэс, хапсаҕай буоларга үөрэнии. Кыайыыга дьулууру иитии.
хамсаныы-лаах оонньуулар
20
“Мин – гражданиммын”
Ытык иэс өйдөбүлүн иҥэрии.
бэсиэдэ
21
Ытык иэстэрин толорон кэлбит саллааттары кытта көрсүһүү.
Саллаат олоҕун кытта билсиһии, дойдуга бэриниилээх буоларга үөрэтии;
көрсүһүү
22
Удьуор чулуу уолаттар
Эти-хааны эрчийии, уруу-аймах өйдөбүлүн иҥэрии, Айыы суолун тутуһуу;
күрэхтэһии
VI. Сатабыл
Кулун тутар
23
Уол оҕо, эр киһи көлөтө.
Суол – иис быраабылатын тутуһуу, инструмены тутта үөрэнии, көтүрүү, таҥыы, көлүөһэни үрдэрии, оҕунуохтааһын.
Практика
24-25
“Мин тиэргэним”
Үлэни былаанныы үөрэнии, быһыллыбыт сири табыгастаахтык кээмэйдээн туһаныы.
Проект.
26
Чыычаах дьиэтэ
Маһынан тутта үөрэнии, кыһарга, эрбииргэ, саайарга, көтүрэргэ үөрэнии, сэрэнэн туттуу.
бөлөҕүнэн үлэ.
Муус устар
27
Мындыр өйдөөх аҕалар оҥоһуктара
Үлэҕэ убаастабыллаахтык сыһыанаһыы, аҕанан киэн туттуу; Кэпсии үөрэнии;
санаа атастаһыы, сэһэргэһии.
28
Туу сүрэҕэр талах хатыйыы, хомуйуу
Айылҕа бириэмэтин кэтээн көрүү, айылҕаҕа харыстабыллаахтык сыһыаннаһыы.
практика.
29
Хаарынан сыыры оҥоруу
Бөлөҕүнэн үлэҕэ үөрэнии. Хаары мунньуу, таптайыы, ууну кутуу.
субботник.
30
Кутталлаах быһыыга, ыксаллаах түгэҥҥэ тугу гынабын, хайыыбын?
Ыксаллаах быһыыга- майгыга сөптөөх дьаһалы ылынарга үөрэнии, сэрэхтээх буолуу быраабылаларын тутуһуу, кыра көмөнү оҥорорго үөрэнии.
ОБЖ учууталын практическай көмөтө.
VII. Мин ситиһиим
Ыам ыйа
31
Туһа киһитэбин
Бэйэни сыаналаныы, туохха үөрэммитин туһунан ырытан көрүү, кэпсээн
беседа, санаа атастаһыы.
32
“Мин уолум ситиһиитэ”
Төрөппүт уолун ситиһиитин, ылбыт сатабылын туһунан кэпсээнэ. Номинациялары туттарыы.
төрөппүттэр конференциялара
33
Бастыҥ үлэлэр быыстапкалара
Сыллааҕы конкурстар түмүктэринэн бастыҥ үлэлэр быыстапкаларын тэрийии.
быыстапка
34
Түмүк уруок
Планируемые результаты освоения обучающимися
программы “Саһарҕа”.
Самостоятельно определять и высказывать самые простые общие для всех людей правила поведения (основы общечеловеческих нравственных ценностей).
Определять и формулировать цель деятельности с помощью взрослых.
Учиться работать по предложенному плану.
Использовать полученные практические навыки в будущем.
Ориентироваться в своей системе знаний: отличать новое от уже известного с помощью взрослых.
Добывать новые знания: находить ответы на вопросы, используя дополнительную литературу, свой жизненный опыт и информацию, полученную на занятии.
Слушать и понимать речь других.
Учиться выполнять различные роли в группе (лидера, исполнителя, критика).
Учиться планировать учебную деятельность на занятии.
Развивать творческие способности детей, проявлять самостоятельность при принятии решений.
Вступать в беседу на занятии и в жизни.
Слушать других, пытаться принимать другую точку зрения, быть готовым изменить свою точку зрения.
Учиться уважительно относиться к позиции другого, пытаться договариваться.
Проводить исследования по данным темам.
Оформлять и представлять результаты исследований в форме проектов, презентаций;
Участвовать в посильной природоохранной деятельности.
Конечным результатом реализации программы должна стать активная гражданская позиция и патриотическое сознание обучающихся как основа личности гражданина своей малой Родины.
Использованная литература:
Жирков Е.П., “Как возрадить национальную школу”, М.; “Просвещение”, 1992г.
Бурцев Г.Н., “Оҕону төрүт культураны тилиннэриинэн уонна салгыы сайыннаарыынан уһуйан иитии-сайыннарыы эркээйитэ”, Дь.; 1994с.
Никитина Р.С., Федоров Г.М., Винокурова Е.И. “Умение жить на севере”, Дь.; “Бичик” 2011г.
Владимиров А.С., “Внеурочная деятельность в условиях реализации ФГОС в РС(Я), Дь., ИРО и ПК; 2011с.
Слепцова Е.П., “Норуот педагогикатыгар тирэҕирэн”, Дь.; 2005с.
Федоров Г.М., Федорова З.П., “Аан дойду уонна мин төрөөбүт кыраайым”. Дь.; 2009с.
Григорьева А.А., Максимова Л.И., Григорьева Л.С. “Здоровье и трезвость – будущим поколениям”, Дь.; 2012г.
Петрова И.А., УМК “Планета знаний”, ООО “Издательство Астрель”; 2009г.
Гамезо М.В., Петрова Е.А., Орлова Л.М., “Возростная и педагогическая психология”, М.; 2003г.
Харитонова М.Н., “Тосхол”, МО РС(Я); 2004с.
