Аат тылы хатылааьын
Уруок корунэ: Аат тылы сана чааьын быьыытынан ырытыы, кластер ньыматын о5о сатаан туьанарын кордоруу
Методическай албастар: тэттик чинчийии, кластер ньымата, тылынан дьайыы, ситиьиигэ ко5улээьин, биирдиилээн уонна комолоон улэ.
Сыала – соруга:
Уорэтэр: кылгатан чопчулаан бэлиэтэнэ, аат тыл сана чааьын быьыытынан тугу кордорорун быьаара уорэнии;
Сайыннарар: санааны сааьылаан этэр, аат тылы тугу кордорорун биирдиилээн ырытар, толкуйдуур сатабылы сайыннарар;
Иитэр: дьыл кэмин уратытын сатаан арааран билэр, саас илдьиттэрин таба ыйар.
Туттуллар материал: схема, хартыына, презентация, сахалыы быьаарыылаах тылдьыт.
Тэтэрээккэ улэ
Интерактивнай дуоска
Слайд 1.
Слайд 2.
Слайд 3.
Слайд 4.
Слайд 5.
Слайд 6.
Слайд 7.
Слайд 8.
Слайд 9.
Ойдооьун.
Ойго – санаа5а бары уьугуннарыы
Слайд 10.
Тэрээьин чаас
Утуо кунунэн!
Сонур5атыы.
Кини кэлэр сылааьынан илгийэн,
Бэйэтин сонунун биьиэхэ бэлэхтээн.
Аптаах илиилэринэн таарыйан,
Ойуурга ньургуьун сибэккини тылыннаран.
Бу тугуй?
- Ханнык тыллартан биллигит саас буоларын?
1.2. Тэтэрээккэ улэ.
- Хайдах олорон тэтэрээккэ улэлиэхтээхпитий? Эдик санатар.
Кулун тутар онус кунэ
Кылааска улэ
- Буочары тупсарыыга улэ.
Са су су сы сэ
Саа суу суу сыы сээ
Сыа суо суо сиэ
- бу суьуохтэртэн тахсар биирдии тылы булан суруйабыт
(сыап, суорат, суокээ, сиэмэ)- ханнык сана чааьыгар киирэр тыллары суруйдугут?
Хартыына «Саас»
- Сурун тылбыт ханныгый?
- Бу тыл туьунан тугу этиэ этигитий?
- хартыынаттан корон сааска сыьыаннаах тыллары суруйабыт
- О5олор суруйбуттарын аахтарын истии.
- Дуоскаттан корон тылбытын байытабыт. Ханнык билбэт тылларгыт баалларый?
- Эьиги санаа5ытыгар того икки бологунэн арахсан суруллубуттара буолуой?
- Бастаан ханнык саас кэлэрий?
- Эбээнниитин билэ5ит ду?
- Эьиги санаа5ытыгар ойууга ити тыллар ханна бааллара буолуой?
- Билбэт, мунаарар тылларбытын хантан билиэхпитий?
- Быьаарыытын тылдьыттан корон ырытыы.
1.3. Эрдэтээни саас-эбээннии
Муус чопчута -
Туллук
Харалдьык – с. 594(б.т)
Ньургуьун
Хойукку саас-эбээннии
Чалбах – с.224 (с.н.т)
Куорэгэй
Кэ5э
Ылааны куннэр – с.637(б.т)
- Тыллары туьанан 2-лии этиини толкуйдаан суруйабыт. Ол иннинэ Этии арааьын санатыьабыт(. ! ?)
2-3 о5о дуоска5а тахсан биирдии этиини суруйан ырыталлар. Атыттары учуутал кэрийэ сылдьан корор.
1.4. Бэриллибит тыллары элбэх ахсаанна туруоран аа5ын
Чалбах -
Харалдьык -
Кэ5э -
Туллук -
Ылааны кун – Ханнык куннэр?
Муус чопчу – Хайдах чопчулар?
Элбэх ахсаан сыьыарыыта ханныгый? – ЛАР тылларга хайдах уларыйан истэ? То5о?
-Аьа5ас дор5оон дьуорэлэьиитигэр таблица
- Бэриллибит хоьоону аа5ыы, бэлиэтэммит тыллары тэтэрээккэ суруйан састаабынан ырытабыт.
Куол+лэр+бит муус+тар+а
Туьугунэн уларыт: куоллэр, харалдьык
Ыйытыы схеманан сирдэтэн этии толкуйдаан суруйун.
Бугунну уруокпутугар ханнык тылларынан улэлээтибит?
- Ити тыллар ханнык сана чааьа буолалларый?
- Аат тыл туьунан тугу билэргитин иккилии буолан бэриллибит лиискэ кластерынан кордорун.
- Ырытан кэпсииргэ бэлэмнэнин.
2.1. Оссо тугу эбэн биэриэ этигитий?
- Муус, хаар, тыал, харалдьык, чалбах – ханнык аат тылларга киллэрэбит
- Аат тыл араастарын оссо ханныктары билэ5ит?
Толкуйдуур, ситимниир.
- Саас
- ньургуьун, сылааьынан илгийэн
Тэтэрээккэ улэлииллэр.
- Тэтэрээппит туннук диэки иннэри, бэйэбит паартаттан биир сутурук тэйэн, сиспитин конотук туттан олорон улэлиибит
- предмет аата, айыл5а костуутэ
Кластер онорон тыллары суруйаллар (хаар, былыт, таммах, чалбах, кун, чыычаах,..)
- (тыллар эбээннии этиллиилэрин санатыьыы)
- Быьаарыылаах тылдьытынан улэ
- 4 этии толкуйдаан тэтэрээккэ суруйуу
а\т а\т а\т
Дьиэ сарайыгар муус
а\т
чопчулара ыйанан тураллар.
- ылааны (Д/а)
- муус (А/т Д/а суолтатыгар туттуллубут )
- тыллары б, элб ахсаанна туьугунэн уларыталлар
Таблица (илин-кэлин а/д)
Саас
Кластер онорон дуоска иннигэр тахсан кэпсииллэр, эбэн-сабан биэрэллэр.
(А4)-фломастер
- Айыл5а костуутэ
- чопчу предмет
- хайааьын
- идэни кордорор
- анал аат
- паараласпыт ааттар
Рефлексия
Слайд 12.
Санаа уллэстии:
- Бугунну уруокпут тематын улэбит хаамыытыттан сиэттэрэн ким чуолкайдаан этиэ5эй?
- Уруокпут хайдах быьыылаахтык барда?
- Туох сананы биллигит?
- Туохха ыарыр5аттыгыт?
3.1. Сыаналаныы.
- Бугунну улэгитин хайдах сыаналана5ыт?
- Улэ5итигэр туох сатанна, сатаммата.
- Бугунну улэгитин астынныгыт ду?
- Махтал, бугун мин эьиги улэ5итинэн астынным.
- Аат тылы хатылаатыбыт.
Этии толкуйдаатыбыт, ырыттыбыт.
