3 кылааска календарнай – тематическай барыллааьын былаан.
Айыл5а. Сахам сирин кэрэ айыл5ата (3 ч)
1
Аар айыл5а. Айыл5а ытык кэрэ сирдэрэ. Айыл5а5а харыстабыл. Айыл5абыт уратыта.
1
07.09
Эбии матырыйаалы туhаныы: Бибилэтиэкэттэн эбии кинигэ, сурунаал хаhыат матырыйаалларын булан аа5ар.
Быьаарыы:Дьыл кэмнэрин сылыктыыр, быhаарар.
Ырытыы: Саха сирин Ытык кэрэ сирдэрин, маннык маннык сирдэргэ сылдьыы сиэрин-туомун билсиьэн ырытар.
Сааьылаанситимнээьин. Олорор сирин уратытын чинчийэр иьитиннэрии оцорор.
Алгыс: куну керсуу алгыhа.
Угэс: билгэ, айыл5аны харыстааьын.
Сиэр-туом: сылыктааьын, Ытык сиргэ сылдьыы.
Олоцхо уерэ5э: Айыыьыт, Иэйэхсит.
Хартыынанан улэ: В.С.Карамзин Елуенэ очуостара.
2
Саха сирин ытык кэрэ сирдэрэ, маннык сирдэргэ сылдьыы сиэрэ-туома.
1
14.09
3
Сири уоту аьатыы сиэрэ-туома, керуу-харайыы, оцоруу-тупсарыы. Айыл5а5а харыстабыллаахтык сыhыаннаhыы.
1
21.09
Тереебут дойдум.
Саха Ереспуубулукэтэ-араас омук элбэх култуура (4 ч.)
4
Тереебут сиргэ-буорга таптал. Иитиллибит Ийэ дойду иьирэхтээх.
1
28.09
Угэс: Тереебут сири-уоту харыстааьын.
Хартыынаннан улэ: А.П.Мунхалов Аан дойдуну истэллэр («Мин хоту дойдум» серияттан).
Бэйэ дьарыга. Бибилэтиэкэ- билии-керуу уйата. Саха Ереспуубулукэтин Национальнай бибилэтиэкэтэ. Олохтоох бибилэтиэкэ.
5
Мин Ереспуубулукэм (куораттар).
1
05.10
Быьаарыы. Тереебут дойду, ийэ дойду ейдебуллэрин туьунан материаллары араас кинигэттэн, сурунаалтан булан аа5ар.
Тэцнээьин. Материальнай эйгэ уонна духуобунай эйгэ суолталарын ейдеен тэцнээн керер.
Араарар. Утуе уонна меку култуураны араарар.
Толкуйдааьын. Норуот оло5ор-дьаьа5ар сиэр-туом, ейдебулун толкуйдаан ырытар.
Кэпсээьин. Бибилэтиэкэ туьунан эбии материалы туьанан кэпсиир.
Практическай улэ. Уерэппит матырыйаалларыгар оло5уран Саха Ереспуубулукэтин араас омуктарын уонна култуураларын тэцнээн керен таблица оцорор.
6
Ытык ейдебуллэр: тереебут дойдуга таптал, Ийэ дойдуга бэриниилээх буолуу. Саха Ереспуубулукэтэ-элбэх омук алтыьан олорор сирэ. Таптыыбын тереебут дойдубун. Ийэ дойдуга таптал.
1
12.10
7
Материальнай эйгэ-мал-сал, айыл5а кестуутэ. Духуобунай эйгэ-кинигэ5э, искусство айымньыларыгар баар билии уонна информация, дьон ыккардыгар сыьыан уо.д.а бу култуура эйгэтэ. Култуура-киьи-аймах олох-дьаьах, оцоруу-тутуу, ей-санаа, сиэр-майгы еттунэн ситиьиитэ.
1
19.10
Дьиэ кэргэн (3ч.)
8
Ыал-олох терде. Киьи. Киьи ус кута.
1
26.10
2 чиэппэр
9
Ыал туруга- омук туругун быьаарар суду куус. Биьиги ыал тутуьар угэспит, сиэрбит.
1
09.11
Билэр. Теруччу тылын билэр. Тердугэр баар дьон оло5ун билэр.
Тутуьар. Остуолга олоруу сиэрин-туомун тутуьар.
Алгыс: уоллаах кыыска.
Угэс. Ийэ кут, салгын кут, буор кут.
10
Биьиги дьиэ кэргэн теруччутэ. Терут удьуордар силистэрэ. Удьуордар силистэрин оцоруу.
1
16.11
Дьиэ кэргэн теруччутун оцороллор.
Норуотум дьиэтэ-уота.
Угэс буолбут дьиэ-уот. Дьиэ ис тэрилэ. (2 чаас)
11
Саха Ереспуубулукэтин норуоттарын угэс буолбут дьиэлэрин-уоттарын аата-суола, оцоьуулара, тутуулара. Кыьыццы, сайыццы дьиэ-уот уратылара. Бала5ан-ебугэм дьиэтэ. Дьиэ ис-тас тутула. Дьиэ ис тэрилэ, мала-сала. Оьох тутула, уот иччитин ейдебулэ.
1
23.11
Тэцнээьин. Саха Ереспуубулукэтин норуоттарын угэс буолбут дьиэлэрин-уоттарын аатын, оцоьууларын, тутууларын арааьын тэцнээн керер. Ураьа тутула. Бала5ан тутула. Саха бала5аныгар сылдьыы.
Керсуьуу. Бала5ацца уескээбит кырдьа5астары кытта керсуьэллэр.
Алгыс: Аал уокка.
Угэс: ураьа арааьа, дьиэ тутуллуохтаах сирин талыы.
Сиэр-туом: хаьаайыстыба туомнара - дьиэ туомнара.
Хартыынаннан улэ: иван Васильевич Попов. Саха ураьатын ис кестуутэ.
12
Саха сиригэр сиригэр олохтоох омуктар былыргы дьиэлэрэ уоттара. Тереебут дьиэм. Ебугэм дьиэтэ-уота, тэлгэьэтэ.
1
30.11
Норуот терут дьарыга (3 чаас)
13
Саха Ереспуубулукэтин норуоттарын угэс буолбут дьарыктара. Угэс буолбут дьарыкпыт – суеьу иитии. Дьиэ суеьутун иитии туьата. Суеьуну керуугэ-харайыыга мин кемем. Дьиэ суеьутэ – ноуот баайа., утуе туруга.
1
7.12
Билсэр. Ебугэ терут дьарыгын билсэр.
Тэцниир. Суеьуну, сылгыны, табаны керуу-харайыы уратытын тэцниир.
Белехтееьун. Саха Ереспуубулукэтин угэс буолбут дьарыктарын туьунан кэпсииргэ былааннанар.
Кэпсээьин. угэс буолбут дьарыктарын туьунан кэпсээьин.
Практическай улэ. От улэтин ис хоьоонун сиэрин-туомун чинчийэр. Дьиэ суеьутэ – норуот баайа диэн тумук оцорор.
Алгыс: окко киири, сылгыга алгыс, идэьэ алгыьа.
Угэс: куулэй окко киирии.
Сиэр-туом: от охсуутун са5алааьын, тиэргэн.
Олоцхо уерэ5э: Кун Дьеьегей.
Хартыынаннан улэ: Иннокентий Корякин. Оттооьун. Афанасий Николаевич Осипов. Сылгыьыттар. Эдэр табаьыт 2006.
14
Оттооьун.
1
14.12
15
Сылгы уонна таба иитиитэ
1
21.12
3 чиэппэр
Уус уран оцоьук.
Уус – уран тарбах, илгэлээх илии оцоьуктара.(3 чаас)
16
Уус тарбах бэл маьы кууллэрэр.
1
11.01.
Эбии матырыйаалы туьаныы. Интернет – ресурсаларынан, эбии литератураттан Саха сирин норуоттарын угэс буолбут уус-уран оцоьуктарын туьунан матырыйаал хомуйар уонна уруокка туттар.
Ойуулаах оцоьук быыстапкатыгар сылдьар.
Билсэр. Норуот маастардарын уонна кинилэр улэлэрин кытта билсэр.
Ырытыы. Оьуор арааьын ырытар, чинчийэр. Тацас-сап, атах тацаьын, туттар мал киэргэтиитин, оьуордарын, ааттарын, суолталарын, аналларын туьунан ырытар.
Эбии матырыйаалы туьаныы. Интернет ресурсаларын туьунан ереспуубулукэ музейдарын туьунан матырыйаалы хомуйар.
Угэс: иис угэьэ, уьаныы угэьэ.
Олоцхо уерэ5э: Улуу Суорун.
Хартыынаннан улэ: Владимир Семенович Карамзин. Саха оьуора.
Мария Лукина. Сахалыы натюрморт.
Бэйэ дьарыга. Музей.
Музей – норуот баайа. Музей мала-сала.
17
Оьуор-ойуу суолтата. Сатабыл. Саха Ереспуубулукээтин терут омуктарын угэс буолбут уус-уран оцоьуктара. Тацас-сап, атах тацаьын, туттар мал киэргэтиитэ, оьуордар аатттара, суолталара, аналлара.
1
18.01.
18
Биллиилээх норуот маастардара.
25.01
Тацас-сап (3 чаас)
19
Норуотум тацнар тацаьа.
1
01.02.
Билэр. Кыьыццы уонна сайыццы тацас суолтатын билэр.
Эбии матырыйаалы туьаныы. Кинигэ, интернет-ресурс матырыйаалларын булар, киэцник туьанар.
Кэпсэтии. Тацаска киэргэл-симэх, оьуор туьунан быьааран кэпсиир.
Практическай улэ. Тууллээх тацаьы, атах тацаьын керуу-харайыы.
Кэпсээьин. талан ылан биир музей туьунан эбии матырыйаалы туьанан кэпсиир.
Угэс: тириини тацастааьын.
Сиэр-туом: тацныы.
Хартыынаннан улэ: Валериан Романович Васильев.
Маастардар.
Биллибэт маастар. Кычым.
Биллибэт маастар. Чаппараах.
Бэйэ дьарыга: музей. Ереспуубулукэ государственнай музейдара. Национальнай художественнай музей; Ем. Ярославскай аатынан Саха сиринээ5и хоту норуоттар историяларын уонна култуураларын государственнай музейа; П.А.Ойуунускай аатынан государственнай литературнай музей.
20
Тацаска киэргэл-симэх. Тацаьы- сабы ойуулуурга аналлаах оьуордар.
1
08.02.
21
Тыьы, тириини имитии, тацастааьын туьунан ейдебул. Туулээх тацаьы, атах тацаьын керуу-харайыы.
1
15.02.
Ебугэм аьа-уелэ (3 чаас)
22
Тереебут сир бараммат аьа-уелэ.
1
22.02.
Араарыы уонна белехтееьун. Аьы эт (ынах, сылгы, таба), балык, уут ас диэн араарар, сепке ааттаан белехтуур.
Билсиьии. Аьы астааьын технологиятын кытта билсиьии.
Оцорон кердеруу. Бэйэ норуотун терут аьын астаан кердеруу.
Билэр. Доруобуйа5а туьалаах аьы арааран биэрэр.
Астыыр. Судургу аьы астыыр.
Угэс: аьылык угэьэ, туерэх быра5ыы.
23
Саха сирин норуоттарын угэс буолбут астара. Омуктар астарын-уеллэрин уратыта. Ас арааьа: эт (ынах, сылгы, таба), балык, уунээйи ас.
1
29.03.
24
Аьы астааьын технологиятын кытта билсиьии. Бэйэ норуотун терут аьын астааьын.
1
07.03.
Оонньуурдар. Оонньуулар.(2 чаас)
25
Норуотум оонньуурдара.
Норуот угэс буолбут оонньуулара, керуцнэрэ, ааттара (ей уонна таайсыылаах, кургуемнээх уонна тэрээьиннээх, хамсаныылаах оонньуулар уо.д.а.)
1
14.03.
Эбии матырыйаалы туьаныы. Кинигэ, интернет-ресурс матырыйаалларын булар, киэцник туьанар.
Билэр. Илии, атах оонньууларын билэр.
Белехтееьун. хотугу олохтоох норуот оонньууларын, белехтуур.
Талыы. Норуот оонньууларын талан уерэтэр.
Алгыс: бухатыырга алгыс.
Угэс: терут хамсаныылар. (кэдэйэн туьуу, сууьу тобукка тиэрдии, чиккэччи тэбии).
Олоцхо уерэ5э: киьи тэрчитэ.
Хартыынаннан улэ: Элляй Семенович Сивцев. О5унан ытыы.
26
Норуот оонньууларын уерэтии.
1
21.03
4 чиэппэр
Норуот ырыата-тойуга.
Ырыа-тойук – киьи арахсыспат до5оро. 3 чаас
27
Норуот уцкуутэ.
1
04.04.
Белехтееьун. саха Ереспуубулукэтин норуоттарын ырыа до5уьуоллаах уцкуулэрэ диэн белехтуур.
Тэцнээьин. Саха сирин норуоттарын ырыа до5уьуоллаах уцкуулэрин уратыларын, маарыннаьар еруттэрин тэцниир.
Толоруу. Саха сирин норуоттарын ырыа до5уьуоллаах уцкуулэрин толоро уерэнэр.
Эбии матырыйаалы туьаныы. Интернет-ресурсалары, эбии литератураны туьанан куорат театрдарын туьунан матырыйаалы хомуйар.
Ырыаны ейге уерэтии.
Угэс: оьуокай хаамыыта.
Хартыынаннан улэ: Владимир Семенович Карамзин.
Оьуокай.
Михаил Михайлович Носов. Саха былыргы уцкуутэ.
Бэйэ дьарыга. Театр. Театр – норуот искусствотын керуцэ.
28
Саха сирин норуоттарын ырыа до5уьуоллаах уцкуулэрэ.
1
11.04.
29
Оьуокай, ьээдьэ, лондол, хэйро, гасигор уо.д.а.
1
18.04.
Хомус илдьэ кэлии
Олоцхо-улуу айымньы.
30
Саха норуотун тылын ууьун сумэтэ – олоцхо. Олоцхо ытык ейдебуллэрэ.
1
25.04
Билсиьии. Олоцхо ус дойдутугар кимнээх олороллорун билсэр.
Истии. Олоцхону истэ уерэнэр.
Иьитиннэрии. Беле5унэн талбыт театрдарын туьунан иьитиннэрии оцороллор.
Практическай улэ. Театрары бу керуцнэринэн тэцнээн керен (архитектурата, репертуара, артыыстара) таблица оцорор.
Алгыс: Аал-уот иччитигэр, айанньыкка.
Угэс: айыыны тутуьуу, улэ угэьэ, олоцхону истии.
Сиэр-туом: алгыьы ицэринии.
Хартыынаннан улэ:
Владимир Семенович Карамзин.
Ньургун ырыата.
Иннокентий Юрьевич Пестряков.
Алгысчыт.
Иван Иванович Попов. Хотун ийэ.
(Е.П.Чехордуна «олоцхо тыла-еье» кинигэттэн).
Бэйэ дьарыга: Театр. Дьокуускай куоракка баар театрдар: Уунэр келуенэ театрдар: Уунэр келуенэ театра, уцкуу театра, Ексекулээх Елексей аатынан култуура киинэ.
31
Олоцхо тыла.
1
02.05.
32
Алгыс. Отуор.
1
16.05.
33
Олоцхону туруоруу уонна олоцхону туруоруу уратылара
1
23.05.
Бырайыактыыр улэ
34
«___________________» тема5а бырайыактыыр улэ оцоьуллар
1
30.05
