Пән: Дүниетану
Сынып: 3 «Б»
Әдіскер: Сулейменова С.Ы.
Тәлімгер: Балтабаева А.
Сабақтың тақырыбы: Жануарлардың көртүрлілігі. Жәндіктер.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Жануарларлар мен жәндіктер туралы алған білімдерін бекіте отырып, олардың ерекшеліктері мен алуан түрлілігі бойынша тіршілік ету аясы туралы түсінік беру;
Дамытушылық: Оқушылардың танымдық қабілеттерін, ой-өрісін, сын тұрғысынан ойлау қабілеттілігін дамыту.
Тәрбиелік: : Табиғатты аялауға, жануарларды қорғауға, қамқорлыққа, достыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ.
Сабақтың әдісі: Баяндау, түсіндіру, сұрақ-жауап, тірек-сызба, ойын.
Сабақтың көрнекілігі: Үлестірмелі (таратпа) материалдар, әртүрлі жануарлар бейнеленген суреттер.
Сабақтың барысы
I. Ұйымдастыру кезеңі:
- Сәлеметсіңдер ме, оқушылар? Отырыңыздар. Мен сендерге бүгін «дүниетану» пәнінен сабақ беремін. Көңіл-күйіміз қалай? Бүгінгі сабаққа дайынбыз ба?
Психологиялық дайындық:
«Әр елдің салты басқа, иттері қара қасқа» дегендей, әлем елдерінде сәлемдесу рәсімдері әр түрлі болады.
-Қазір мен сіздерге әр түрлі халықтың амандасу рәсімдерін айтамын, сіз соны қайталайсыздар.Барлығымыз бір – бірімізге қарап тұрайық. Мысалы,Тибет елдері амандасуқанда бір – біріне тілдерін шығарады екен, ал жапон халқы бір - бірін көрген кезде иіледі,ал Қытай халқы амандасқанда қолдарын бүгіп, төмен қарай иіледі,Жаңа Зеландияда адамдар бір-бірін көрген кезде мұрындарымен үйкелеседі.
II. Үй тапсырмасын тексеру
-Үйге не берілді? (Өсімдіктер)
«Алтын балық аквариумы» әдісі
-Қазір мен сіздерге әр түрлі суреттер таратып беремін.Сол суреттердің арасында алтын балықтар кездеседі. Кімде алтын балық болса, сол бала тақтаға шығады, ал қалғанымыз оған үй тапсырмасы бойынша сұрақтар қоямыз. Егер сұрақтарға дұрыс, толық жауап берсе онда біз ол балықтарды аквариумға жібереміз.
III.Үй тапсырмасы мен жаңа сабақты байланыстыру
IV.Жаңа тақырып
Өсімдіктер сияқты жануарлар да алуан түрлі болып келеді. Жер бетінде жануарлардың
түрлері өте көп. Ғалымдардың зерттеуі бойынша олардың
2 млн-дай түрі белгілі болды. «Жануар» сөзі парсының «джан-джанвар» деген сөздің екінші бөлігінен алынған. «джан-джанвар» қазақша-жануар әлемі, яғни дүние жүзіндегі тірі мақұлықтар дегенді білдіреді.
Жануарлар мынадай топқа бөлінеді:
Дәптермен жұмыс
Дәптерімізді қиғаш қойып, денемізді тік ұстаймыз. Қатесіз, асықпай жазамыз.
Жануарлар пішініне қарай әр түрлі.Бірі өте үлкен (піл,кит) болса,енді біреулері(амеба) өте кішкентай.Оны тіпті микроскоппен ғана көруге болады. Кей жануарлар омыртқасыз,сондықтан омыртқасыз жануарлар деп атайды. Оларға жәндіктер, өрмекшілер, ұлулар жатады. Ал адамдағы сияқтыденеге тірек және оны қимылдатып қозғалтуға көмектесетін қанқасы бар жануарларды омыртқалы жануарлар дейді.
Жануарлар тіршілік ету ортасына қарай әр түрлі қоректенеді. Өсімдікпен қоректенетіндерін - өсімдікқоректі , құс,аңдарды аулап қоректенетіндерді - жыртқыштар, жәндіктермен қоректенетіндерді - жәндікқоректі дейді.
Суреттегі әр жануардың қай топқа жататынын ата. [pic] [pic]
[pic] [pic] [pic] [pic]
Біздің ғаламшарымыздағы саны жағынан ең көп таралғаны –буынаяқтылар тобына жататын жәндіктер (оларды бунақденелілер деп те атайды). Олар кез келген ортаға тез бейімделе алатындықтан барлық жерде кездеседі. Мысалы мұхиттарда, топырақта, су қоймаларында, шөлді аймақтардың ыстық құмдарында және көп жылдық тоңды (топырағы ұдайы мұзбен араласып қатып жататын ) жерлерде де тіршілік ете алады.
Көптеген жәндіктер адамдардың күнделікті тұрмыс – тіршілігіне де зиянын тигізеді.Мысалы: шыбын, маса, қандала, бүрге - ауру таратушылар. Бірақ табиғатта қажетсіз зат жоқ. Бұл жәндіктердің табиғатқа тигізетін пайдасы аз емес. Жәндіктердің барлығы бірдей өсімдікпен қоректене бермейді, арасында жыртқыштар да бар. Ең қомағайы инелік. Күніне өз салмағынан артық жемтік жейді. Негізгі азығы маса мен шіркей. Жемтігін аяғымен ұстайды. Қазіргі кезде дүние жүзінде инеліктең 4500 түрі бар.
Жануарлардың тіршілік етуге бейімделген ортасының бірі – су орта (Өзен, көл,теңіз т.б.) Суда тіршілік ететін тіршілік иелерінің негізгі өкілі – балықтар,шаяндартәріздестер,дельфиндер мен пингвиндер,акулалар, медузалар мен сегізаяқтар,теңіз тасбақасы,кит,қолтырауын,жыландардың кей түрлері мен құрттар мен балдырлар т.б. Олардың көпшілігі суда жүзу арқылы қозғалып, ұсақ балықтар мен балдырлармен қоректенеді. Суда тіршілік ететін тіршілік иелері еріген оттегімен демалалады. Балықтар – желбезек арқылы тыныс алады. Олардың 22000-нан астам түрлері бар деп есептеледі.
Қосмекенділер.
Жануарлар жүзуге әртүрлі жағдайда бейімделген. Кейбір түрі тіршілігінің көп уақытын (су жануарлары, қосмекенділер) суда жүзіп өткізсе, құрлық жануарлары жолындағы кедергіден, судан өткенде не суға кенет түсіп кеткенде жүзеді.
Қосмекенділер – омыртқалы жануарлар. Олардың бұлай аталуы – олар 2 ортада да тіршілік етуге бейімделген (суда және құрлықта). Тіршілігіне қажетті оттектің едәуір бөлігін терісі арқылы сіңіреді. Қосмекенділердің 4мыңнан астам түрі белгілі. Қосмекенділерге: құрбақалар, саламандралар жатады.
Бауырмен жорғалаушыларға:
Кесірткелер Жыландар Сұр келестер Қолтырауындар Тасбақалар
Бауырымен жорғалаушылардың бір тобы – кесірткелер. Барлық бауырмен жорғалаушылардың терісі қабыршақтан тұрады. Ал тасбақаның арқасында қосымша қатты тас сияқты терісі бар. Олар төрт аяқты келеді. Кесірткелер жақсы көрумен бірге өте жақсы естиді екен. Рептилия –бауырымен жорғалаушылардың екінші атауы.
Семантикалық картамен жұмыс.
Сергіту сәті
Музыка арқылы қимылдар жасау
Ойын: «Үндемес»
Іс-қимыл арқылы жануарларды (Аю, көбелек, бақа, қоян, балық )
Жұмбақтар шешу.
Енді жануарларды қалай тани алатынымызды тексеріп жіберейік. Жұмбақтарды дұрыс мұқият тыңдайық.
Жақпар тастың өркешіне, секіреді құламай.
Қия құздың өр төсіне,орғып шығар ол оңай. ( Арқар)
Тастан салған үйі бар,көшіп жүрер асықпай.
Қыста ұйықтап бұйығар,тамақ іздеп ашықпай. (Тасбақа)
Ызыңдап ән салып, жұп-жұқа қанаты.
Тәттіге тамсанып,қоқысқа қонады. ( Шыбын)
Күндіз сөнген шырағы,түнде көрер қырағы.
Тікірейіп айдары,егін жауын қырады. (Үкі)
Күміспен апталған,теңгемен қапталған.
Суда өседі,өнеді, судан шықса өледі. (Балық)
6. Халық «қу» деп,
Қылған күлкі
Айласы көп
Бұл не? (Түлкі)
Қызықты сұрақтар
Балалар,жануарлар тіршілігін қаншалықты жақсы білетінімізді тексеріп жіберейік.Ол үшін «Рас па?» деген басқатырғыш сұрақтарға жауап іздеп көрейік.
1.Ән шырқап,сауықшыл жұрт құмар басты,
Шуды естіп ирелеңдеп жылан қашты. Жылан естімейді.
2.түйеқұс барады ұшып,тау бөктерлеп,
Ақ қарға даладағы аунап келмек. Түйеқұс ұшпайды,жылы
жақта мекендейді
3.Қырғауыл жерді шарлап,көкті шарлап,
Біздерге жылы жақтан келді шаршап Қырғауыл жыл құсы емес
VI. Білімді бекіту. Тест тапсырмалары
1.Сүтқоректілерге қайсысы жатады?
А) Балық,құс
Ә) сиыр, бұғы
2. Жыртқыш аңды тап
А) Арқар, құлан, түйе
Ә) Қасқыр, түлкі, аю
3. Жер бетіндегі жануарлар саны
А) 1 млннан аса
Ә) 2 млннан аса
4. Балықтар немен демалады?
А) желбезекпен
Ә) ауыз қуысымен
5. Бауырмен жорғалаушылар қайсы?
А) жылан, кесіртке
Ә) Қоңыз, көбелек
6. Бақа жануардың қай түріне жатады?
А) қосмекенді
Ә) Бауырмен жорғалаушы
1-ә 2-ә 3-ә 4-а 5-а 6-а
1 қате – «5»
2 қате – «4»
3 қате – «3»
4 қате – «2»
Қорытынды
Бүгін қандай тақырып өттік?
Жануарлардың тіршілік мекендерін ата.
Құрлықта да суда да ерткін тіршілік ететін жануарларды қалай атаймыз?
Бүгінгі сабақ ұнады ма?
VII. Бағалау:
VII. Үйге тапсырма:
Оқу, мазмұндау. Жануарлар туралы қызықты мәліметтер біліп келу.
