Конспект по познанию мира Жануарлар әлемі

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Тұйық етістік.

Сабақтың типі: білімді меңгерту

Сабақтың әдісі: баяндау,сұрақ-жауап

Сабақтың мақсаты: етістіктің ерекше бір түрі тұйық етістіктің мағынасы мен тұлғасын түсіндіру,оқушылардың етістік жайлы ілімдерін кеңейту.

Сабақтың білімділігі: оқушыларға тұйық етістіктің түрленуінің ерекшеліктерін ұғындыру,білім-білік дағдыларын қалыптастыру.

Сабақты дамытушылығы: ауызша және жазбаша жаттығулар,үлестірмелі карточкалар,сабақта пайдаланатын мәтіндер арқылы тұйық етістікті тапқызу,жан-жақты талдау,оқушы ойын дамыту.

Сабақтың тәрбиелілігі: сабақта пайдаланылған мәтіндер,мысалдар арқылы адамгершілік және эстетикалық тәрбие беру.

Сабақтың көрнекілігі: плакаттар,үлестірмелі карточкалар,қазақ тілін оқыту әдістемесі,көркем әдебиеттерден алынған мәтіндер,домбыра,оқулық,тақта,бор,суреттер,магнитті тақта.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,саз,орыс тілі.

Сабақтың барысы:

Ұйымдастыру.

Етістіктің ерекшеліктерін,түрлерін еске түсіру.

Сабақтың мақсатымен таныстыру.

Жаңа сабақ. Тұйық етістік.Тұйық етістік туралы түсінік беру.

Тұйық етістік – етістіктің ерекше түрі.Ол етістіктің өзге түрлері сияқты емес.Етістіктің шақ және рай категориялары жақпен,шақпен байланысты болғанын көрдіңдер.Ал тұйық етістік шақпен де,жақпен де байланысты болмайды.Тұйық етістік етістіктің атауы ретінде ғана қолданылады. Мәселен,бару,жүру,тұру етістіктері бару,жүру,тұру қимылдарының атын білдіріп тұр.

Жаңа сабақтың маңызды белгілерін ажырату.

Тақтадағы плакатқа қараңыздар,маңызды белгілері бар екен,байқап көрелік.

(Плакаттағы жазылған етістіктің септелу,тәуелденулерін түсіндіру)

Ал осыдан нені байқап отырсыңдар,тұйық етістік қалай жасалады екен және қалай түрленеді екен? ...

Көру диктанты

Мына сөйлемдердегі көп нүктенің орнына тұйық етістікті қойып жаз.

Тапсырманы уақытында ... керек.Мектепте және үйде тәртіпті ... керек. Үлкендерді ... керек.Ұйым жұмысына ... керек. Мәдениетті ... керек. Сабаққа белсенді ... керек.

Сыныпты 3 топқа бөлу. «Кім тапқыр?» ойынын ұйымдастыру.Ойын шартымен таныстыру.

1-топ.Мұқағали өлеңдерінен өлең шумақтарын оқу.

2-топ. Абай өлеңдерінен өлең шумақтарын оқу.

3-топ.Мақал-мәтел,жұмбақтар.Оқыту,тұйық етістікке қарай талдау.

Домбыраның сүйемелдеуімен ән айтып,сол ән шумақтарынан тұйық етістікті тапқызу.Ән авторларына тоқталу.Мысалы, «Кешікпей келем деп ең». М.Шаханов. Әні: Шәмші Қалдаяқов).

Тақтаға ілінген суреттермен жұмыс жүргізу,тұйық етістікке талдау.дәптерлеріне жаздыру.

Жаңа сабақты байқау мақсатында үлестірмелі карточкалар және 210жаттығумен жұмыс.

Карточка №1

Өз бетіңмен тұйық етістікті ойла.Оған морфологиялық кешенді талдау жаса.

Карточка №2

Мына сөйлемді сөйлем мүшесіне қарай талда.

Сол сәтте жолаушылар үлкен жолмен зымырап сырғып келеді.

Карточка №3

Төмендегі сөйлемді сөйлем мүшесіне қарай талда.

Күзде ағаштың жапырақтары сарғая бастайды.

Карточка №4

Сөйлемдердегі сөздерді түбір мен қосымшаға ажырат.

Балалар ойнап жүр.Бізге сабақ блды.

Карточка №5

Шегелеу деген сөзге фонетикалық кешенді талдау жаса.

Карточка №6

Көру сөзіне математикалық кешенді талдау жаса.

Жаңа сабақты қорытындылау мақсатында мынадай сұрақтар беріледі.

1.Тұйық етістік дегеніміз не?

2.Ол қалай жасалады?

3.Бір мысал ойла,септе.

4.Бір тұйық етістікті тәуелде.

Оқушы білімін бағалау.

Үйге тапсырма. Тұйық етістікті оқу.Көркем әдебиеттерден тұйық етістігі бар сөйлемдер жазу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Етістіктің райларын қайталау

Сабақтың мақсаты: етістіктің райларынан алған теориялық білімдерінің деңгейін бақылау.

Сабақтың міндеттері: білімділік – етістікің райларларының өзіндік ерекшеліктерін ажырата білу; дамытушылық – етістіктің райлары туралы білімдерін жүйелеу,жинақтау,талдау жұмыстарын жүргізу;тәрбиелік – сөйлеу мәдениетін қалыптастыру,адамгершілікке,туған жерді сүюге тәрбиелеу.

Сабақтың типі: білік пен дағдыны жүйелеу,жинақтау сабағы.

Сабақтың түрі: дамыта оқыту технологиясы.

Оқытудың әдісі: практикалық әдіс.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,тарих.

Сабақтың барысы.

І.Ұйымдастыру бөлімі.

а) Оқушылардың сабаққа қатысымын бақылау.

б) Сынып бөлмесінің тазалығын қадағалау.

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау.

Қалау райдың жасалу жолын сұрау,мысалдармен дәлелдеу. 180-жаттығуды тексеру.

ІІІ. Актуалдау кезеңі.

Жаттығу жұмысындағы «Ұлық болсаң,кішік бол» деген мақалдың бағыныңқы сыңары қандай рай екендігі сұралады.

«Етістікті рай категориясы неше топқа бөлінеді? Олар қалай жасалады?» деген сұрақтарға жауап алынады.

IV.Жаңа сабақ.

Етістіктің райларын қайталау.Әр райдың жасалу жолдарын оқушылармен бірлесе отырып,еске түсіру.Оқушыларды 4 топқа бөліп,топтарға райлардың атын беру.

Топ аттары тапсырмалар бойынша өзгеріп отырады,топ басшысы өз тобындағы оқушылардың жұмыстарын тексеріп,уақытылы бағалап отырады.

V. Дамыту кезеңі.

1. 181-жаттығудың етістіктерді теріп жазып,ашық райлы сөйлем түрлерінің қалай жасалғанын айту,сөйлемдерді әр топ өздеріне берілген рай аттарына сәйкес айналдырады.

Біздің бекінісіміз ойпаңдау жерде болатын.(Ашық рай,ауыспалы өткен шақ).

Біздің бекінісіміз ойпаңдау жерде болсын. (Бұйрық рай,ІІ жақ,анайы түрі)

Біздің бекінісіміз ойпңдау жерде болса игі еді. (Қалау рай).

Сөйлемдерді шартты райға айналдыруға келмегендіктен (шартты рай» тобына төмендегідей сөйлемдер беріледі:

«Жылаған шешемен бірге жыласа,жігіттің жігіт боланы қайсы,өйтсе,кісі уәдеден шыға ала ма? Жылаған шешемен бірге жылап,жігіт үйден ұзақ уақытқа алыс жерге кетсе, баласынының жылағанын көрген соң,үйде қалған ананың көзінен жас кете ме,көкірегінен сағыныш қасіреті кете ме?».

2. 182-жаттығу. а) Қалау рай,ашық рай,бұйрық райлы сөйлемді теріп жазуға әр топтан тақтаға бір-бір оқушы шығады. Мәтінде шартты рай болмағандықтан ол топқа басқа сөйлемдер беріледі. «Түстік өмірің болса,кештік мал жина», «Не ексең,соны орасың».

ә) Топтағы басқа оқушылар «Бақытты болу деген не?» атты ойтолғау жазады.Оқушылардың жұмыстары тексеріліп,рай түрлеріне талданады.

3. Оқушыларға жеке,жұптық,топтық тапсырмалар беріледі. «Ашық рай» тобына : «Шалқар – адалдық пен адамдықтың,кііліктің алдында тік тұратын,қыздарын қыз деп қойып қалмай,қыз бала деп сыйлайтын,екіжүзділікті өлімнен де жаман деп абылдайтын жандары таза халқы бар қалашық». «Абылай ханның қасында Бұқарекең жырлайды»,

«Машинаның қарасы көрінбей кетісімен Маржан үстіне өзіне ұнайтын ұсақ ақ гүлдері бар көйлегін киіп,шашын төбесіне түйіп,есікті кілттеп далаға шықты».

Берілген мәтіндерден етістіктердің шақ түрін анықтап,бұйрық райға айналдыру.

«Шартты рай» тобына :

«Қарадан хан болсам,халқым қалаған болар,

Айырдан нар болсам,атам жараған болар,

Көнеден дәурен озса,жасы жетуден болар,

Көнеден қамқа тозса,дәурені кеткен болар».

Ер жігіт айтпайды.

Айтса,қайтпайды.

Оқи берсең көзің ашылады,

Отыра берсең,жалқаулық басынады.

Алтау ала болса,ауыздағы кетеді,

Төртеу түгел болса,төбедегі келеді.

Тіл тас жарады,

Та жармаса,бас жарады.

Мәтіндерден шартты райлы етістіктерді тауып,ашық райға айналдыр.

«Бұйрық рай» тобына:

«Арлы-ожданды бол!

Намысыңды жастан сақта!

Халқыңды алалама!

Жақыныңды жаралама!

«Құдай жарылқасын,бай қылсын,

Төрт түлігін сай қылсын!»

«Малды теппе,Ақты төкпе».

«Есікті қатты қақпа,қатты серпіп жаппа».

«Кетпес дәулет берсін,Кең пейіл берсін».

Сөйлемдерден бұйрық райлы етістіктерді тауып,қалау райға айналдыру.

«Қалау рай» тобына:

«Дұғай сәлем бергейсің,

Ағам Есет беренге.

Бекет қайда дегенге,

Бекет кетті дегейсің

Шықпайтұғын тереңге».

Гүлі сұлу орманды

Сусатпағым келеді.

Жүзі жылы жандарды

Құшақтағым келеді.

Атадан ұл туса игі,

Ата жолын қуса игі.

Өзіне келер ұлын

Өзі билеп тұрса игі.

Мәтіндерден қалау райды етістіктерді тауып,шарты райға айналдыру.

Досы көпті ...

Елдің атын ...

Айтпас жерде сөзіңді ...

өнерлі жан өрге ...

Көп нүктенің орнына тиісті қалау райлы етістік қойып,көшіріп жазу.

4. «Қазымыр» ойыны.Әр топтан бір оқушы тұрып,келесі топқа сұрақ қояды.Сұраққа басқа оқушылар жауап бере алады.

«Түйін түю» стратегиясы.Топ басшылары топ аттарына лайық рай түрлерінің жасалу жолдарын қолдарына берілген стрелка үлгісінде қиылған қағазға толтырып,тақтадағы «рай» деген сөздің айналасына ретімен іледі.
Үйге тапсырма. 183-жаттығу.Рай түрлерін қайталау.
Бағалау. Топ басшыларының бағалау парағын ескеріп бағалау

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Етістіктің түрленуі

Сабақтың мақсаты: білімділік 1) етістіктің түрленуі жайлы түсініктерін қалыптастыра отырып өзіне тән ерекшеліктерін түсіндіру; 2) Етістік.Етістіктің құрамына,тұлғасына қарай топталуы бойынша алған білімдерін кеңейту.

Тәрбиелік: оқушының тіл байлығын дамыту арқылы тілдік құрлымдарды өз бетінше талдап меңгере білу,іс-әрекет,ізденімпаздық дағдыларын қалыптастыру.

Дамытушылық: ой мен тілді дамыту,сөздік қорын молайту.

Сабақ түрі: жаңа сабақ.

Әдіс-тәсілі: топпен жұмыс,деңгейлік тапсырмалар,шығармашылық жұмыс.

Көрнекіліктері: үлестірмелер,сызбалы кестелер.

Сабақтың барысы. 1.Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен сәлемдесіп,кезекші мәліметімен танысу,сынып тазалығына мән беру,оқушы назарын сабаққа аудару.

Етістік

категориялары

Көсемше

Сабақты етістік

Болымды етістік

Есімдік

Салт етістік

Етіс

Болымсыз етістік

.Үй тапсырмасы. 1 (тақтаға сызба ілінеді).

а) Етістік дегеніміз не?

ә) Мағынасына,құрамына,тұлғасына қарай қалай бөлінеді?

б) Етіс дегеніміз не? Етістіктің түрлері.

в) Есімше дегеніміз не? Жасалу жолы.

г) Көсемше.Көсемшенің жұрнақтарын ата.

Сөйлеп тұрған сәттегі

іс-әрекет

[pic] [pic] [pic]

Сөйлеп тұрған сәттен

бұрын болған іс-әрекет

Алда болатын

іс-әрекет

[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] Жаңа сабақ. Ал,енді ширатпа сұрақтарынан сүрінбей өткен болсаңдар,жаңа сабағымыз түсінікті болу үшін назарымызды келесі сызбалы кестеге аударайық.

Шақ іс-әрекеттің өту кезеңі сөйлеп тұрған сәтке

байланысты айқындалады

[pic] [pic] [pic]

Етістік шақтары есімше,көсмше

тұлғалы етістік түбіріне

[pic] [pic]

-ып, -іп, -а,

-е, -й

келіп отыр

-ар, -ер, -мақ,

-мек, -бақ, -бек

бармақ екен

-ды, -ді. -ты,

-ті, -ған, -ген

Ол кеше келген

[pic] [pic] [pic] осы шақ келер шақ өткен шақ

Етістік қимыл іс-әрекетті білдіреді де,қашанда оның белгілі бір мерзімде іске асатынын көрсетеді. Іс-әрекеттің орындалу барысы сөйлеушінің хабарлау кезімен және сөйлеп тұрған сәтпен байланысты қимылдың өту кезеңін білдіру етістіктің шағы деп аталады.

Етістік – шақ категориясы арқылы түрленетіндігі жайлы білімімізді толықтыру үшін топ аралық деңгеймен жұмыс жүргіземіз.

1.Үміткерлер тобы: орташа оқитындар

122-жаттығу жұмысын логикалық тұрғыдан қарастырады.

Тапсырма: құстар қалай сайрайды?

Тізбектеп жазып шығыңдар.

Үлгі: бұлбұл сайрайды,қаз қаңқылдайды,... (тауық,әтеш,үйрек,көркей,құр,күзен,құндыз,көкек,сауысқан,торғай, бүркіт,аққу,т.б.).

2.Талапкерлер тобы: жасы оқитындар.

123-жаттығу жұмысын үлгісі бойынша орындайды.

Қосымша бастапқы үш сөйлемге морфологиялық,синтаксистік талдаулар жасаттырамын.

3.Дарындар тобы: өте жақсы оқитындар.

Шығармашылық жұмыспен айналысады.Оларға мынадай сөз тіркестері беріледі:

Күннің қысқаруы,түннің ұзаруы,Жоңғар Алатауы,көл,жайылыс,қыстақтағы малшылар,қыстақ,соғым,шуылдаған балалар.

Осы сөз тіркестрін пайдалану арқылы шағын шығарма жазып шығады.Қосымша дарындар тобындағы алты оқушыға үлестірмелер таратамын.

Естай үлкендермен отырып шай ішті. (сөз құрамы,сөйлем мүшесіне талда)
Барлығымыз көңілді серуенге шықтық (асты сызылған сөзді құрамына талда)
Мен білімге жетікпін.(асты сызылған сөздің сөйлем мүшесі ретіндегі орны).
«Бауырыма,ағама,анама,әкеме» сөздерін құрамына талдап,кез-келген біреуіне сөйлем құра.
Тәуелдік жалғауының үшінші жағында тұрған сөзді септе.
«Басында,қасында,жанында» сөздерін құрамына қарай талдап,буын түріне ажырат.

Ауыл келбеті

(Алдымен жазып үлгерген оқушының шығармасын оқушылар назарына ұсынамын).

Күз айы аяқталып,қыс та келіп қалды.Әдеттегіден гөрі күн қысқарып,түн

ұзарды.Алыстан мұнартып көрінетін Жоңғар Алатауы әлдеқашан қарға

бүркенген.Ауылымыздың батысында орналасқан Алқакөліміздің бетінде де шытқыл

мұздар пайда бола бастады.Ауыл адамдары малды жайылыстан айырып,жаз дайындаған

азығымен қоректендіруде.Өйткені күннің қысқаруына байланысты дала тағысы әредік

бой көрсетіп жүр.

Әсіресе қыстақта отырған малшылар малдарына қырағылықты күшейтті.Аз күнде елдің

қыстық соғымы да сойыла бастайды.Туған туыстар бас қосқан жерде балалар шуылдап

ойнайды.

Бекіту. Сабақ барысын өтілген тақырыптарды сұрақ-жауап түрінде қорытындылап,үйге тапсырма беремін.

Үміткерлерге: 122-жаттығуды көшіріп жып,шақ түріне ажыратып келу.

Талапкерлерге: 123-жаттығудың тапсырмасы.

Дарындарға: 124-жаттығу.

Бағалау. Сабаққа белсене араласқан оқушылардың еңбектерін бағалау.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Сөз тіркесінен өткенді қайталау

Сабақтың мақсаты: 1.Білімділігі: оқушылардың сөз тіркесінен алған білімдерін нығайту,жинақтау,бір жүйеге келтіріп қорыту,теориялық білімдерін практикамен ұштастыру,оқушы білімін есепке алу.

2.Дамытушылық: әдеби жанрлардың түрлерінен мысалдар келтіру арқылы әдебиетке деген қызығушылығын дамыту,ізденімпаздық қасиетін қалыптастыру,шығармашылыққа баулу,тіл байлығын жетілдру.

3.Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке.ізеттілікке,әдептіліке,шапшаңдыққа тәрбиелеу,ұлттық салт-дәстүрді қадірлеуге баулу,өз елін,тілін сүюді үйрету.

Сабақтың түрі: қайталау сабағы.

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,топпенжұмыс,СТО стратегиялары,Блум жүйесі.

Сабақтың көрнекілігі: сандықша,кубик,қима қағаз,перфокарта,сызба таблицалары,көркем әдебиет.

Сабақтың барысы: І.Ұйымдстыру.

Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

Кіріспе сөз.

Үй тапсырмасын тексеру.27-жаттығу.

Қабысу дегеніміз не? Қалай жасалады?
Оқушыларды үш топқа бөлу.Сабақ жоспары ілулі тұрады.

Сабақ жоспары

І. Ұйымдастыру

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.27-жаттығуды тексеру.Үш оқушыға оқыту.

Қабысу дегеніміз не? Жанасу дегеніміз не?

Топтастыу стратегиясы (өткен сабақ ұғымдарын жаздыру).

Блум жүйесі: 1.Білімі. (Біліміңді байқап көр».

Сиқырлы сандықша.Венн диаграммасы.

2.Түсіну. «Сен қалай ойлайсың?»

Кітаппен жұмыс.276-жаттығу.

3. Талдау. «Кім жылдам?» Перфокарта үлестіру.

4.Қолдану. «Сөз байланысын жаса».

Қ.Қайсенов. «Партизан бала».

5. Жинақтау.Кубизм стратегиясы.

Тестілік сұрақ шешу.

6.Бағалау.

7.Үйге тапсырма.277-жаттығу. «Ата-ана» тақырыбына шығарма.

Балалар! Кемінде екі сөздің тіркесіп келіп,сөйлем құрауға негіз болдатын сөздер тобын қалай атаймы? Ол-біздің өтіп жатқан тақырыбымыз.Соны мына сөз тіркестерінен тауып,қайсысы екендігін көрсетіңдер.Үш топ алдында жатқан сөз тіркестері жазылған парақшаның тиістісін көтереді.

Сөз тіркесі

Буын.

[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic]

Байланысу тәсілі

Байланысу түрі

Сөз тіркесінің құрылысы

[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] Топтастыру әдісі бойынша сөз тіркесінен білетін ұғымдарды жинақтап сызбаға түсіру.Үш топқа тапсырма беріледі.

Блум жүйесі.

І. «Біліміңді байқап көр». Сиқырлы сандықшадағы сұрақты алып,әр топтан шыққан оқушы жауап береді. Тақтадағы ілулі тұрған сөздер тізбегінен әр топ мүшесі (күрделі сөздер,тұрақты тіркес,сөз тіркес.) өзіне тапсырылған тапсырма бойынша тауып,тиістісін астына жазады.Осы сөздер тізбегін Венн диаграммасына салады.

Сөз тіркесі Күрделі сөздер Тұрақты тіркес

1 1 1

2 2 2

3 3 3

Ортақ белгілер

2. «Сен қалай ойлайсың?».Кітаппен жұыс.276-жаттығу,үш топ орындайды.

3.Талдау. «Кім жылдам?».Перфокарталар үлестіру.

№1 перфокарта

Ілік септігі мен тәуелдік жалғау арқылы

байланыс

Бар.,таб.,шығ.,көмек.,сеп.жал.арқылы

байланыс

Орын тәртібі,іргелес әрі алшақ тұрып

байланысуы

Сөз тірк.емес сөйл.баст.пен баян.жіктеле тұлғ.байланысты

Ешбір жалғаусыз,іргелес тұру арқылы

байланыс

№2 перфокарта

№3 перфокарта

«Сөз байланысын жасап,сөйлем мүшесіне талдау.Көп нүкте орнына жалғау қойып байланыстырып,сөз тіркесін тауып,сөйлем мүшесіне талдау жасайды.Қ.Қайсенов «Партизан бала».Үш топқа тапсырма беріледі.
Кубизм. Кубикті тастау арқылы әр топ өзіне тестілік тапсырма алып шешеді.
Үйге тапсырма беру.277-жаттығу. «Ата-ана» тақырыбына тірек сөздер мен тіркестерін қатыстырып шығарма жазу тапсырылады.Сөз тіркесін қайталап оқу.
бағалау.

Бағалау парағы.

27-3 ұпай – 5 бағасы «5»

21-26 ұпай – 4 бағасы «4»

17-20 ұпай – 3 бағасы «3»

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Cабақтың тақырыбы: Етістіктің шақтарын қайталау Сабақтың мақсаты: білімділік - өткен материалдарды тексере отырып,білім деңгейлерін тиянақтау,жинақтау,тереңдету,сөздік қорын дамыту; дамытушылық – есте сақтау қабілетін,салыстыра отырып ажырату дағдыларын дамыту,жинақылыққа, тез,ұтымды жауап беруге үйрету;

тәрбиелік – салт-дәстүрін білетін азамат тәрбиелеу.

Түрі:қайталау сабағы.

Әдісі: топпен жұмыс,сұрақ-жауап,тест,әңгімелеу,мәтін құрастыру.

Көрнекілігі: суреттер.

Сабақтың барысы. І.Ұйымдастыру бөлімі.

Сынып төрт топқа бөлінеді.

І топ

1. Осы шақ болатын етісіктерді ата.

2.Осы шақ дегеніміз не?

3.Осы шақтың түрлерін ата.

4.Осы шақ,соның ішінде нақ осы шақ нендей жұрнақтар арқылы жасалады?

5. «Тұр» сөзін жікте.

6. Ауыспалы осы шақтың ауыспалы келер шақтан айырмашылығы неде?

7.Сен әңгіме айтып отыр. Ауыспалы осы шақ па,нақ осы шақ па?

8. Ағаңда атақ, абырой толып жатыр.

Ана – біздің күніміз,

Біз – олардың гүліміз.

Гүл өсіп тұр

ІІ топ

1.Жедел өткен шақ дегеніміз не?

2. Мақсатты келер шақ деген не? Келермін,келмекпін, қайсысы мақсатты келер шақ?

3.Өткен шақ дегеніміз не? Түрлерін ата.

4.Қу өмір жолдас болмас.Қалай жасалып тұр?

5. –а,-е,-й жұрнақтары арқылы жасалса,ауыспалы осы шақ па,ауыспалы келер шақ па,қалай ажыратамыз?

6. Есімшенің –атын, -етін, -итін жұрнақтары арқылы жасалса,ауыспалының қай түрі? Ауыспалы осы шақ,ауыспалы келер шақ ауыспалы өткен шақ.

7.Болып сөзін жікте.

8.Бұрынғы өткен шақ дегеніміз не? Жұрнақтарын ата.

Көкпар – қазақ халқының ұлттық ойыны.

Көкпар ойынын ойнаған.

ІІІ топ

1.Шәкәрім Стамбұлда болған еді.

2.Өткен іске өкінген едім.Сөйлем мүшесін талда.Қалай жасалып тұр?

3. Көсемшенің –ып, -іп, -п және есімшенің –ған, -ген, -қан, -кен жұрнақтары арқылы жасалса өткен шақтың қай түрі?

4. Келді сөзін жедел өткен шақ етіп жікте.

5. Мақсатты келер шақ дегеніміз не? Жұрнақтарын ата.

6.Болжалды келер шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады.

7.Ауыспалы осы шақпен ауыспалы келер ақтың айырмашылығы неде?

8.Келер шақ дегеніміз не? Түрлерін ата.

Ою оймаған ойлап жарытпас.

ІІ. Осы сұрақтарға жауап бергенде өрнектер шығады.Сол өрнектерге мәтін құрастыру.Тапсырма беріледі. «Гүл», «Көкпар», «Ою».

IV. топ (нашар оқитындармен жұмыс)

Суретке қарап сөйлем ойлау. («Біздің аула», «Жидек тере барғанда», «Еңбек етсең ерінбей», «Әдептілік әдемі», «Көмекшілер».
Етістіктің шақтарының ережелерін сұрау.

ІІІ. Тест орындау. Тест сұрақтары.

1.Қай сөйлемде нақ осы шақта тұрған етістік бар?

Ақан мен Асан тау басына шықты

Алма иісін аңқытып әлдеқайда әкетіп жатыр.

2. Сөйлемде ауыспалы өткен шақта тұрған етістік бар ма?

Мен жолдастарымнан көмегімді аяп көрген емеспін.

Ол кезде шаршауды білмейтінмін.

3.Болжалды келер шақта тұрған етістік қай сөйлемде?

Сәуле баққа кірді.

Жақсы жаныңа жолдас болар.

4.Қай сөйлемде жедел өткен шақтағы етістік бар?

Сахнада ән айттым.

Күн шайдай ашық.

5.Нақ осы шақты сөйлемді тап.

Алтынай би билеп жүр.

Жанар ән салады.

6.Көп нүктенің орнына мақсатты келер шақтың жұрнағын қой.

Мұрат ұлттық гимназияға түсу үшін емтихан тапсыр ...

а) -ар ә) –мақ

7.Ауыспалы келер шақты етістікті тап.

Атасы алыс жолдан ертең оралады.

Әлібек күн сайын кішкентай інісін ойнатады.

8.Болымсыз етістік қай сөйлемде?

Әсел алма жеді.

Түнде тырнақ алма.

9.Қай сөйлемде сабақты етістік бар?

Теріс мінезді адам тірлікті бұзады.

Арам кісі жарымас.

10.Қай сөйлемде нақ осы шақта тұрған етістік бар?

Үйдің төңірегі қобырап жатыр

Екеуінің әңгімесі аяқталмай қалды.

IV. Гүл неге жылайды? (Мені түсін)

Суық,солу,жұлу,таптау,байқамау,талғамай бере салу,тікен қаулап өсіп кету,күн көзінен таса қалу,сусау(шөлдеу).

Осы берілген сөздерді дәлелдей отырып,мәтін құрастыру.

Мысалы: Суық (Күн суытқан кезде тоңып қараусыз,жылусыз қаламын ба деп жылайды).Байқамау (Иісі қандай,өзі қандай әдемі деп көңіл аудармай қасымнан өтіп кете ме деп жылайды).Талғамай бере салу (Әр гүлдің өз иесі,өзіне тән қасиеті болады емес пе?Қай гүлді кімге сыйлауын білмей,өз иесін таппай,гүл қадірін білмейтін біреуге беріп қоя ма деп жылайды) т.б.

Бағалау.

Үйге: етістіктің шақтарының ережелерін қайталау,диктантқа әзірлік.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Cабақтың тақырыбы: Шылауларды қайталау

Сабақтың мақсаты: а) оқушылардың шылау бойынша алған білімдерін практикалық тұрғыда тексеру, кеңейту; ә) теориялық материалды жүйелі,тиянақты баяндауға дағдыландыру,өз бетінше жұмыс істеуге,шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал ету; б) адамгершілік ізгі қасиеттерге баулу.

Сабақтың түрі: деңгейлік тапсырмалар

Сабақтың әдісі: зерттеу,сұрақ-жауап,ойын түрлері.

Пәнаралық байланыс: әдебиет.

Сабақтың көрнекілігі: үлестірмелі кестелер.

Сабақтың барысы.

Ұйымдастыру кезеңі.Сәлемдесу,түгендеу,оқу құралдарына көңіл бөлу.

Жаңа сабақ.

Бүгінгі сабағымыз – шылауларды қайталау,қорытындылау сабағы.Сабақ барысында шылаулардың қолданыс аясының кең екендігіне көзіміз жетті.Олай болса сабақты бір оқушымыздың ғылыми ізденіс жұмысымен бастағанды жөн көріп отырмыз.

Тақырыбы: «Шылаулардың поэзиялық шығармаларда қолданылуы». Оқушылар тыңдап болған соң осы жұмыс бойынша өз пікірін айтады.

Ал енді деңгейлік тапсырмаларға кезек берейік.

І деңгей

а) Мәтінді оқып,шылаулардың астын сыз.

ә)Шылаулардың түрлерін ата.

б) Венн диаграммасы бойынша ережелерін жаз.

ІІ деңгей

а) Шылаулардың түрлеріне жеке тоқталыңдар(тақтадағы үш гүлдің жапырақтарына шылау түрлерін жазу).

ә) Үстеу ме,шылау ма?Мен мәтінді оқимын.Мәтіндегі бұрын,кейін,соң,әрі,бірге сөздері үстеу ме, шылау ма, дәлелдеп беріңдер.

1.Бойда қайрат,ойда көз

Болмаған соң айтпа сөз.

2.Судан кейін шыққан жолдастар бұрын шыққандарды көргенде әр түрлі асығыстық істеді.

3.Сабақтан кейін оқушылар жиыны болады.

4.Талай сөз бұдан бұрын көп айтқанбыз.

5.Көлемі үлкен бай колхоздың ылғи жаңа таза үйлері әрі көңілді,әрі көрікті,әрі тыңқиған тоқ пішінде.

6.Олар таудан әрі асып кетті.

7.Кәрі аңшының өзі үлкен бөлмесінде баяғы айнымас досы Ахметпен бірге отыр.

8.Бірге келіп,бірге сабақ дайындаймыз.

б) Үндемес ойыны.

Жалғаулық па,жалғау ма? (да,де,та,те,мен,бен,пен) Оқушылардың қолында екі түрлі үлестірмелері болады.

Бір-біріне жалғау,екіншісінде жалғаулық деген сөз бар аралас сөйлемдер оқимын.Оқушылар жаза отырып, сөйлемдер шылау болса үндеместен «жалғаулық» үлестірмесін,жалғау болса «жалғау» үлестірмесін көтереді.

1.Қызметте тустық болмайды.

2. «Көкаршын» ән еркесі баппен айтса ...

3.Асан бір нәрсенің боларын сезді де,үндеместен шығып кетті.

4.Асан менҮсеннің әңгімесі өте қызықты.

5.Айгүл әжесімен нағашыларына қонаққа кетті.

6.Әнші болмасақ та, ән тыңдауды сүйеміз.

ІІІ деңгейлік тапсырма

а) Бірақ , себебі, сонда да , кейде , я , не болмаса , және жалғаулықтарын қатыстырып әңгіме құрастыру.

ә) Талдау жұмыстары: бірде , дегенмен , және , жалғаулықтарына математикалық дыбыстық мінездеме.

б) «Ішінде – сыртында»

Септеулік шылауларды ішіне,қалғандарын сыртына жазу.

IV. деңгейлік тапсырма

Ойтолғау

Шығармашылық топ жазып жатқанда қалғандары таспадан ән тыңдап,сонда кездескен шылауларды ажырату.

Сабақты бекіту. «Мың бір мақал» ойыны.

1-айналым

1.Да шылауы кездесетін мақал айту.

2.Үшін шылауы кездесетін мақал айту.

3.Мен шылауы кездесетін мақал айту.

2-айналым

Мақалдың жалғасын табу.

1.Өз басыңды дауға берсең де, (Жолдасыңды жауға берме)

2.Тау мен тасты су бұзар. (Адамзатты сөз бұзар)

3.Заманына қарай күлкісі (Тауына қарай түлкісі)

3-айналым

Мағынасын ашу.

1.Палуанның жаманы 2.Өтіріктің құйрығы бір-ақ тұтам.

Шалдырған соң өкінер. 3.Сүтпен біткен мінез сүйекпен кетеді.

Күзетшінің жаманы

Алдырған соң өкінер.

Сабақты осы ойынның жеңімпазы қорытындылайды.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Етістіктен өткенді қайталау.

Сабақтың мақсаты: а) білімділік – етістік туралы алған білімдерін пысықтау,етістік түрлерін ажырата білуге үйрету; ә) дамытушылық – сөйлеу тілдерін жетілдіру,шығармашылық қабілеттерін дамытуға ықпал жасау; б) тәрбиелік талдауға алынған мысалдар арқылы адамдыққа,еңбексүйгіштікке,бауырмалдылыққа,туған жерін сүюге баулу.

Сабақтың түрі: қайталау сабақ.

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,сөйлеу,талдау,шығармашылық жұмыс.

Пәнаралық байланыс: әдебиет.

Сабақтың көрнекілігі: тақырыпқа байланысты кесте «Етістік»,морфологиялық сатылай кешенді талдаудың үлгісі,топшамалар,суреттер.

Сабақтың барысы.

Ұйымдастыру.

Жаңа сабақ.

Оқушылар,бүгінгі «Етістік» тақырыбын қайталау сабағымыз бірнеше тапсырмалардан тұрады

І деңгей: «Біліміңді байқап көр».

1.Етістіктің құрамына,тұлғасына,мағынасына қарай қандай түрлері бар? Мысал келтір.

2.Есімше дегеніміз не,қалай жасалады? Мысал келтір.

3.Көсемше дегеніміз не,қандай түрлері бар,қалай жасалады?

4.Етіс дегеніміз не,қандай түрлері бар,қалай жасалады?

5.Етістіктің шақтары туралы не білесің? Мысал келтір.

6.Етістіктің райлары.Мысал келтір.

7.Етістік сөйлемде қандай қызмет атқарады? Мысал келтір.

ІІ деңгей: «Сен қалай ойлайсың?»

Оқушылар берілген мақал-мәтелдерден,сөйлемдерден,нақыл сөздерден етістіктерді тауып,мағынасын анықтауы керек.

Тілін білмеген түбін білмейді.(Ғабит Мүсірепов).

Морфологиялық кешенді талдау.

Білмейді : етістік ; сұрағы : қайтеді ; дара ; болымсыз ; сабақты ; ауыспалы келер шақ ; ашық рай ; сөйлемдегі синтаксистік қызметі – баяндауыш.

1.Желоқсан құрбандарының есімі мәңгі жадымызда сақталады. 2.Әй жолаушы,болсаң осы бұлақтай бол! (Ыбырай Алтынсарин. «Таза бұлақ.».)

3.Туған жердей жер болмас,

Туған елдей ел болмас.(Мақал)

4.Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін.(Абай). 5.Еңбекті сүйгенді елі сүйеді.(Мақал).

6.Самғау әрбір жастың мұраты. 7.Жеңіл еңбекпен бақытты бола алмайсың. 8.Денсаулықты сақтау әркімнің өзінің қолында.

ІІІ деңгей 2 бөлімнен тұрады.

1-бөлім.Шығармашылық жұмыс «Мені әңгімеле».Дарынды оқушылар суретке тақырып қойып,етістіктерді қатыстырып,5 минут уақыт ішінде қысқаша әңгіме құрайды.

2 – бөлім. «Балық аулау» ойыны жүргізіледі.Суреттегі теңізде жүзіп жүрген балықтарды аулап,әрбір балықтарда жазылған сұрақтарға жауап беру керек.

1.Дара етістіктерді ата. Жазып отыр,келді,жүгіріп келеді,жуылды,оқыды,айтып болған еді,тереді,сөйле.

2.Есімше етістіктерді ата. Айтқан,келді,келетін,сөйлер,бармайды,барған,оқитын еді,жазар.

3.Көсемшелі етістіктерді тап. Келіп отыр,айтты,жүргізді,жазғалы отыр,айтыпты,келеді,еритін,жапқалы,санай,алып барады.

4.Тыйым сөздерге мысал келтір,ол қандай етістіктер арқылы жасалады?

5.Туынды етістіктерді ата. Көркемде,ойна,ағар,көру,жарастыру,айтпа,шегеле.

6.Тұйық етістіктерді тап. Көру,кетеді,таластыру,жазады,жағады,сабау,кешу,келу.

IV деңгей. «Жоғалған сөз,шешімін тап».

Оқушыларға әдебиет пәнінен өтілген поэзиялық шығармалардан үзінді етімтіктері түсіріліп оқылады.Сол етістіктерді айтып,өлеңін тақырыбы мен авторын және өлеңдердегі әдеби-көркемдегіш құралдарды табу қажет.

1. Сендерге ... батамды. (Ыбырай. «Өнер-білім бар жұрттар»).

2.Сағымы сайран ...

Бораны ... (Мағжан. «Сүйемін»).

3.Қырда торғай ... сайда бұлбұл.

Тастағы үнін ... байғыз,көкек. («Жазғытұры»).

4.Теке мұрын,салпы ерін,ұзын тісті,

Қабырғалы жоталы ... күшті. (Абай. «Аттың сыны».Эпитет)

5.Ақ киімді,денелі,ақ сақалды.

Соқыр мылқау .. тірі жанды. (Абай. «Қыс».Кейіптеу).

6. Бұрынғы атамызға сыйға ...

Біздерде мынадай бар,мынадай бар. (Сұлтанмахмұт. «Бір адамға».Ирония).

Етістікті қайталай отырып,берілген деңгейлік тапсырмалар бойынша оқушының еркін,көркем сөйлеуіне ықпал жасалынады.

Сабақты қорытындылай келе,оқушыларға етістіктің грамматикалық мәні мен қоғамдағы әлеуметтік мәні де түсіндіріледі.

Сабақты бекіту.

1. Етістік деген не? 2.Қандай түрлері бар? 3.Етістіктің шақтары,райлары. 4.Етістіктің сөйлемдегі қызметі.

Бағалау.

Үйге тапсырма.

1. деңгей: 132-жаттығу.Етістіктерді түрлеріне ажырату.

ІІ деңгей: мақал-мәтел,өлең жолдарынан үзінді жазып,мағынасын ашу,етістікті табу.

ІІІ деңгей: "Қыс кереметі» атты шығарма жазу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Сөздердің байланысу түрлері

Сабақтың мақсаты: білімділік – сөйлем құрылысынан сөздердің байланысу түрлерін ажыратуға үйрету,сөйлемнен тыс тұрған сөз тіркесінің құрылымын,байланысу заңдылықтарын меңгерту,сөздердің байланысу тәсілдері мен байланыстылығын білдірту; дамытушылық – оқушылардың жеке өнімді қызметтерін дамытушылық тапсырмалар арқылы байқау,логикалық тапсырмалар арқылы жұмыстану,танымдық тапсырмалар мен шығармашылық тапсырмалардың ара жігіндегі дамытушылық қызметтер,практикалық тапсырмалар арқылы оқушы қызметінің әрекетін арттыру;

тәрбиелік – лексикалық тапсырмалар арқылы оқушының сезіміне әсер ету,жан дүниелерін байыту.

Әдісі: баяндау,түсіндіру,анализ ,синтез.

Көрнекілігі: сызбалар,үлестірме топшамалар,көркем шығармалар,портреттер.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,математика.

Сабақтың жүру барысы.

Ұйымдастыру бөлімі.

Үй тапсырмасын сұрау.

Ойын «Грамматикалық терминді таңдау». Терминдер: сөз,сөйлем,сөз тіркесі,синтаксис.

Оқушылар берілген терминдерден сабаққа қатысты термин сөзді анықтайды және оның қажеттілігн дәлелдейді.қажетті термин – сөз тіркесі.

Сөз тіркесі дегеніміз не?
Сөз тіркесінің қандай айырықша белгілері бар?
«Қатені түзеу» ойыны.

Сөздердің байланысу түрлерінің қандай тәсілдері бар?
Сөздердің осындай тәсілдері арқылы байланысуы міндет пе,мақсат па?

Жаңа тақырып: Сөздердің байланысу түрлері.

Мақсат қою кезеңі.

«Бүгінгі тақырыпта нені білуіміз керек?»

Сұрақ барысында оқушылардың болжау пікірлерімен таныса отырып,сабақтың негізгі мақсаты слайд арқылы көрсетіледі.

Сабақтың мақсаты

1.Сөздердің байланысу түрлері.

2.Грамматикалық белгілері.

3.Сөздердің байланысу тәсілдерімен байланыс.

4.Заңдылық (ереже).

1.Қиысу.Мен көрдім ұзын қайың құлағанын. (Абай).

2.Матасу. Достық деген – адамның көрігі екен,

Достық деген – адамның серігі екен. (Мұқағали).

3.Меңгеру. Асқар белден күн нұры шашырады,

Шашырап ол да көлге бас ұрады. (Мұқағали)

4.Қабысу. Сұрғылт тұман дым бүркіп ... (Абай).

5.Жанасу. Бүгін бірінші рет әдейі алғызып отыр (М.Әуезов)

Ереже шығару.

Жаттығу жұмыстары

1-топ. «А» деңгейі – шығармашылық деңгей

Мәтінмен жұмыс.

Мен бақытты көрсем деуші едім.

Біздің қақпаның алдындағы үлкен жолмен күнде бір қайыршы шал өтетін еді.

Шал ұзын асасын жоғары көтеріп алып: -Е,азаматтар,бақытты болыңдар, дейтін еді.

Менің бақытты көргім келді.

Мен сонан бері талай бақытты адамды көрдім.Талай бақытпен бетпе-бет кездестім,қазір өзім бақыттың құшағындамын.

Мен көруге құштар болған бақыт қазір мені де,менің жолдастарымды да көтеріп шаршатпай алға қарай алып бара жатқан сияқты.

Бақыт өмірмен қатар келмейді екен,өмірмен араласып,өмір болып келеді екен.Бақыт қолыңды алмайды екен,жүрегіңді алады екен.жүрегің бақытқа шомылып,сен өмірге өзімсініп кіріседі екенсің.Мен бақытты көрдім.

(Саттар Ерубаев).

«А» тобының жұмысы

1.Мәтіннамалық (текстологиялық) жұмыс

а) Мәтінде не абзац бар? ә) Жаңа ой қанша?

б) Қосымша ой бар ма? в) Қандай сөйлемнің түрлері кездеседі?

2.Композициялық-мәтіндік талдау

Шығарма неше бөлімнен тұрады? Жоспарын құр.

.Сөздердің байланысу түрлерін анықта.

а) Қиысудың мәтіндегі саны.

ә) Меңгерудің мәтіндегі саны.

б) Матасудың мәтіндегі саны.

в) Қабысудың мәтіндегі саны

г) Жанасудың мәтіндегі саны.

4.Сөздердің байланысу тәсілдерінің санын анықтаңдар.

2-топ. «Ә» деңгейі – танымдық деңгей

Көркем шығармалармен жұмыс(Абай,Жамбыл,Мұқағали өлеңдері)

Абай,Жамбыл,Мұқағали кім? Олардың әдебиеттегі орны қандай?
Абайдың,Жамбылдың,Мұқағалидың қай шығармалары матасу,қабысу,меңгеру тіркесі түрінде келген?

Тапсырма

а) Абай;Жамбыл,Мұқағали шығармалары бойынша сөздердің байланысу түрлерін табу.

ә) Жекелеген сөздерге математикалық талдау жасау.

б) Сөйлемдерге морфологиялық талдау жүргізу.

3-топ «Б» деңгей – мақсатты деңгей

238-жаттығу.

Ойлану сұрағы.

Грамматикалық құрылым қиысудан басқа байланысу тәсілдеріне тән бе? Неге? неліктен?
Қабысу мен жанасуды бір-бірінен қалай ажыратуға болады?

Үйге тапсырма. «А», «Ә» топтары ұсынылып отырған мәтіндегі ойды аяқтап жазады,сөздердің байланысу тәсілдерін анықтайды. «Б» тобы көркем шығармадан сөйлемдер жазып,талдау жасау.

Бағалау. Топ лидерлері арқылы оқушылар бағаланады.

Тұжырым. Сабақ бойынша оқушыларға қорытынды жасату.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Үстеудің емлесі

Сабақтың типі: аралас сабақ.

Сабақтың мақсаты: үстеудің емлесі жайлы түсінік беру,меңгеру.

Сабақтың білімділігі – үстеудің емлелері жайлы түсіндіру,білім-білім дағдыларын қалыптастыру.

Сабақтың дамытушылығы – үстеудің емлесін берік есте сақтауға дағдыландыру,берілген мысалдар арқылы үстелерді құрамына енгізіп сөйлемдер құрастыру,ойлау қабілеттерін арттыру.

Сабақтың тәрбиелілігі оқушыларды сабақта қолданатын мәтіндер арқылы,мысалдар арқылы адамгершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: плакат,үлестірмелі карточкалар,көркем әдебиеттен алынған мәтіндер,оқулық,тақта,бор,суреттер,магнитті тақта.

Сабақтың барысы.

І. Оқушыларды сабаққа ұйымдастыру.

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау.

Қойылатын сұрақтар1.Қазақ тілінде неше сөз табы бар? Сөз таптары дегеніміз не?

2.Үстеу дегеніміз не?

3.Үстеудің құрамына қарай қандай түрлері бар?

4.Негізгі үстеулер қалай жасалады? Мысал келтір.

5.Туынды үстеулер қалай жасалады? Мысал келтір,дәлелде.

6.Күрделі үстеулер қалай жасалады? Мысал келтір,дәлелде.

7.Үстеудің мағынасына қарай қандай түрлері бар?

8.Мезгіл үстеу дегеніміз не? Қандай сұрақтарға жауап береді? Мысал келтір.

9.Мекен үстеу дегеніміз не? Сұрақтарын ата,мысал келтір.

10.Сын-қимыл үстеу дегеніміз не? Сұрақтарын ата,мысал келтір.

11.Мөлшер үстеу дегеніміз не? Сұрақтарын ата.

12.Күшейткіш үстеу дегеніміз не? Мысал келтір.

13.Мақсат үстеу дегеніміз не? Мысал келтір.

14.Себеп-салдар үстеуі дегеніміз не? Сұрақтары қандай? Мысал келтір.

Сұрақтар өтілген материалды оқушылардың қаншалықты меңгергенін айқындау және еске түсіруге бағытталған.

ІІІ.Үйге берілген жаттығудың орындалуын тексеру.

IV.Сабақ мақсатымен таныстыру.

V. Жаңа сабақ. Үстеудің емлесі.

Тақтаға плакат ілу,сол арқылы үстеудің емлесін түсіндіру.Оқушылардың өзін қатыстыра отырып ауызша мысалдар келтіру.

Тақтамен жұмыс.

Төмендегі сөйлемдерді көшіріп жазып,емлесін түсіндір.

Көру диктанты.

1.Түлкідейін түн қатып,

Бөрідейін жол тартып./Махамбет/.

2.Ендігәрі мұндай ісіңді көрмейтін болайын.

3.Ол қаннен-қаперсіз жүріп келеді.

4.Дұшпан ұшақтары қала үстінде күні-түні ұшып,бомбаларды боратып жатыр.

VI. Жаңа сабақтан түсінгендерін тексеру.

Сынып оқушыларын екі командаға бөлу.

1-команда.Перфокартамен жұмыс /ауызша/.

2-команда

Мекен

Мөлшер

Сын-қимыл

Күшейткіш

Мақсат

Себеп-салдар

Үлестірмелі карточкамен жұмыс.

Шарты.Үстеу орнына сұраулары берілген.Ойлап тауып,орнына қой.

№1

а) Еріншекке / қашанғыдан? Қашанғы? / оңай.

ә) / Қай уақытта? / тұрған жігіттің ырысы артық?

№2

Қазша қанатын жаяды,

Үйрекше мойнын созады

Құсша қонады. /Жұмбақ/

№3

Ендігрі,ерте,жазғытұры үстеулерін қатыстырып сөйлем ойла.Қандай үстеу екенін тап.

№4

Амалсыздан,қыстыгүні үстеулерін қатыстырып сөйлем құра.

Кітаппен жұмыс.Сабақты бекіту мақсатында жаттығумен жұмыс. 4-5 оқушыдан сұрау.

VII.Оқушы білімін бағалау.

VIII.Үйге тапсырма беру.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Матасу

Сабақтың мақсаты: 1) матасу туралы түсінік беру,жазылу жолдарын ұғындыру,сөздердің өзге байланысу түрлерінен ажырата білуді үйрету; 2) өзіндік практикалық әрекет ортасын қалыптастыру,сауатты,әдемі жазуға бейімдеу,ойлау,есте сақтау қабілеттерін ажырату; 3) оқушыларды патриоттыққа,жігерлікке,жаңашлдыққа,ізденімпаздыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: жаа сабақты меңгерту.

Сабақтың әдісі: төрт бағыт бойынша: 1) сауаттылықты бағалау; 2) практикалық бағыт (бүгінгі жаңа сабақтан алған білімдерін жүзеге асыру); 3) ізденіс бағыты; 4) теория бағыты.

Сабақтың көрнекілігі: үлестірмелі ұпай сандары,интерактивті тақтадағы сызбалар,кітап,үлестірмелі тапсырмалар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,тарих.

Сабақтың барысы.

Ұйымдастыру бөлімі (амандасу,түгендеу).

Зейін аударту. Толық мағыналы кем дегенде екі сөз,бір-біріне бағына келіп байланысып тұрады.Мұны сөз тіркесі дейді.

Біздің бүгінгі сабағымыз матаса байланысқан сөз тіркесі жөнінде болмақ,сабағымыз төрт бағыт бойынша өтеді.Кезекті сауаттылық бағытына берейік.

Сауаттылық бағыты (Қызыл түспен беріледі). Үлестірмелі парақшалар таратылады (Күнделікті жазып жүрген сөздік дәптерге жазса да болады).Төмендегі сөздерді жаздыру.Меже (зат есім.) мөлшер,шама,шек.

Көп күткен межеден мезгілінде шығып жүрді.Межелеу. межеле ет. Мөлшерлеу,шамалау.ағашты көзімен межелеп өлшеп,төртжеріне балтамен таңба соқты. Шек қою,белгілеу.Ол зауыттың жаңа корпусын салатын жерді межелеп қойды..(Сауаттылық бағыты бірден тексеріліп,қызыл ұпай сандары беріледі).

Үй тапсырмасын тексеру: 243-жаттығу.

Жаңа сабақ. Интерактивті тақтадағы сызбалармен түсіндіру,толықтыру.

Матасу – зат есім немесе затталған сөз ілік септік жалғауында келу арқылы байланысқан сөз тіркесі.

Мысалы:Естайдың әні,менің үйім,біздің бала.

Бағыныңқы сыңары

ілік септіктің жалғауы

Есімді тіркес

Басыңқы сыңары

зат есім

Тәжірибе бағыты (Сары түспен берілген).Бұл бағытта жаңа сабақтан алған білімдерін іс жүзіне асыра білуі керек.

а) Кітаппен жұмыс.Тақтаға жаздыру.

248-жаттығу.

ә) 249-жаттығу.Ауызша орындату.

б) 250-жаттығу.Жарыс жаттығуы.

в) Интерактивті тақтамен жұмыс

Сыңарларын тауып жаз.Оқушылар тақтаға жазады.

а) Адамның ...

ә) Көктемнің ..

б) Баланың ...

в) Табиғаттың ...

Әр оқушыға тиісті жауабына лайық сары түсті ұпай сандары берілуі керек.

Сергіту жаттығуы. «Кім тапса сол айтып берсін».

Мына жұмбақтағы сөздерді байланысына қарай топтаңдар да,есімді тіркесті бір бөлек,етістікті тіркесті бір бөлек айтып беріңдер.

1.Әуеден күбі түсті,Күбінің түбі түсті. (Күннің күркіреуі)

2.Тоғыз белдеу,қос жібек,Екі мұрын,бір шүмек.(Домбыра)

3.Көк лағым көген сүйреді.(Ұршық)

Ізденіс бағыты (Жасыл түспен жазылады). «желтоқсан ызғары» тақырыбында шағын шығарма жаздыру.

Құрамындағы матаса байланысқан сөз тіркестерін айтқызу.Төменде Әнел деген оқушының шығармасынан үзінді.

«Желтоқсанда шындық жырын жырлаймын деп шарқ ұрдың,

Желтоқсанда егеменді ел болсақ деп талпындың.

Кеудеңде әлі сызы жатыр сол іздегі салқынның,

Айналайын,жас қайратым,жас өркені халқымның» деп жырлаған Мұхтар Шахановты еліміздің нағыз патриоты деуге болады.

1986 жылғы 16-желтоқсан оқиғасы біз үшін мәңгі жадымызда қалмақ.Қазақстанды басқаруға Колбинді қойды.Бұған шыдамаған қазақ жастары түгелімен дерлік Колбинға қарсы ұрандарын жазып алаңға шықты.Бұл қазақ жастарының әділетсіздікке шыдамай,еш нәрседен қорықпай,белді бекем буып қарсы шыққан кезі.Желтоқсан көтерілісі бізге тәуелсіздігімізді алып берді.Қазақтардың да жарық күні атты.Жасай бер мәңгі,Қазағым менің.

(Әр оқушының жазған шығарамалары оқылады,матаса байланысқан сөз тіркестерін тауып айттыру.Өте жақсы жазған оқушыларға жасыл түсті 5 ұпай сандары беріледі).

Теория бағыты (Көк түспен беріледі). Интерактивті тақтадағы сұрақтар арқылы алған білімдерін бекіту.Бекіту сұрақтары барлық оқушылардан сұралу керек.Жауап берген оқушыларға көк түсті ұпай сандары беріледі.

1.Матасу дегеніміз не?

2.Есімді тіркес дегеніміз не? Мысал келтір

3.Ілік септігінің сұрағы мен жалғауын кім айтады? Мысал келтір.Зат есім дегеніміз не?

4.Матаса байланысқан сөз тіркестеріне кім мысал келтіреді?

Бағалау.

Теория (Ережені меңгеруі)
Тәжірибе (Ережелерді іс жүзінде қолдана білуі)
Сауаттылқ (Орфографиялық,орфоэпиялық заңдылықтардың орындалуы)
Ізденіс (Берілген тақырып бойынша оқушылардың шығарма жаза білуі).

«5» деген баға 17-0-20 ұпайға қойылады.

«4» деген баға 16-24 ұпайға қойылады.

«3» деген баға 13-9 ұпай аралығына қойылады.

Үйге тапсырма: 251-жаттығу.

Рефлексия.Бүгінгі сабақта кімге не ұнады?(Оқушылардың жауабынан үлгі)

Маған бүгінгі сбақта төрт бағытпен оқығанымыз ұнады.
Интерактивті тақтадағы тапсырмаларды орынедаған.
Мен өзімнің іздену бағытынан орташа екенімді білдім,содан жоғары ұпай алу үшін көп оқу керетігін ұғындым.
Теория бағыты ұнады,өйткені қазақ тілі сабағында бір ережеге сүйенеміз,сол ережені дұрыс меңгерсек,оны жүзеге асырғанда біздің біліміміз болары анық.
Маған «Кім тапса сол айтып берсін» деген сергіту жаттығуы ұнады.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Cабақтың тақырыбы: Етістіктің райларын қайталау

Сабақтың мақсаты: 1) оқуылардың етістіктің рай категориясы туралы алған білімдерін бекіту,тұжырымдау,теориялық білімін практикамен ұштастыру; 2) ойлау,қабылдау қабілеттерін жетілдіру,шығармашылық қабілеттерін дамыту; 3) орындалатын жұмыстар арқылы отансүйгіштікке,аналарды қадірлеуге,мәдениеттілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: жарыс сабағы.

Әдісі: сұрақ-жауап,топпен жұмыс,шығармашылық жұмыстар,деңгейлік тапсырмалар.

Көрнекілігі: семантикалық карталар,оқулық,схемалар,топ аттары,мақалдар жазылған таблицалар,перфокарталар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,орыс тілі.

Сабақтың барысы.

І.Ұйымдастыру.

ІІ.Өткен тақырыпты қайталау.

- Балалар,біз сіздермен етістіктің райларын қайталаймыз.Сендердің білімдеріңді тексеремін.Бірнеше тапсырма түрін орындайсыңдар.Сабақты бастамас бұрын 2 топқа бөлініп алайық.Ол үшін мына мақалдардың мәнін ашып алайық.

1.Отан үшін отқа түс, күймейсің.

2.Жүзден жүйрік,мыңнан тұлпар.

Бірінші мақал Отан туралы,екіншісі тұлпар туралы екен.Ендеше топтың аттары – «Отан» және «Тұлпар».

Сайысымызды бастаймыз.

ІІІ.Ең алдымен «Біліміңді байқап көр» сайысы (теориялық білімін тексеру).

1.Етістіктің райлары дегеніміз не?

2.Етістіктің райлары мен шақтарының арасында қандай ұқсастық пен өзгешелік бар?

3.Етістік райларының қандай түрлері бар?

4.Ашық рай нені білдіреді,қалай жасалады?

5.Бұйрық рай дегеніміз не,қалай жасалады?

6.Шартты рай дегеніміз не,қалай жасалады?

7.Қалау рай дегеніміз не?

8.Қалау райдың қандай жасалу жолдары бар?

IV.Оқулықпен жұмыс (тақтада және дәптерде орындау).

Тақтаға әр топтан оқушыларды кезек-кезек шығарып,етістіктердің шағын анықтату.

Болатын – ашық рай,ауыспалы өткен шақ.

Көрінеді – ашық рай,ауыспалы өткен шақ.

V.Мәнерлеп оқу. «Поэзия минуты».

Фариза Оңғарсынованың ана тақырыбындағы өлеңін (179-жаттығу) оқушыларға мәнерлеп оқыту.

Өлең кім туралы?Авторы кім?

Ақынның басқа қандай өлеңдерін білеміз?

Өлеңнен бұйрық рай,қалау рай,ашық райда тұрған етістіктерді табыңыздар.

Ашық райдағы етістіктердің қай шақта тұрғанын талдаңыздар.

Бұйрық рай: тыңда.

Қалау рай:салғың келеді,айтқың келеді.

Ашық рай: еккен,түлеткен,күл еткен,тұрған,сарқылмайтын (бұрынғы өткен шақ).

VI.Салыстыру. «Венн диаграммасы»

Қалау рай мен ашық райды салыстыру

-ғы, -гі, -қы, -кі+кел үш жақтың бірінде

-са, -се+игі еді етістік райлары қолданылады,

-ғай, -гей, -қай, -кей сөйлеушінің

шындыққа қатысын білдіреді

Бұйрық рай мен шартты райды салыстыру

Іс-әрекеттің орындалуын қимылдың,іс-әрекеттің

талап ету мағынасын етістік райлары болу-болмау мүмкіндігінің

білдіреді,көбінесе ІІ жақ шартын білдіреді, -са, -се

жұрнақтары арқылы жасалады

VII. Әр райға қатысты мақал-мәтел,нақыл сөздер жарысы.

Адамды түсіне қарап таныма,ісіне қарап таны.

Не ексең,соны орарсың.

Мезгілі жетсе,мұз ерір.

Көп іздеген адам көмбенің үстінен шығар.

Бай болсаң,халқыңа пайдаң тисе игі еді,

Батыр болсаң,жауыңа найзаң тисе игі еді.

VIII. Деңгейлік тапсырмалар

1-деңгей.Ойлан,тап. «Сәйкестік тесті»

Ойнады Тұйық етістік

Бара жатыр есімше

Сұраған өткен шақ

Кесіп осы шақ

Байлау көсемше

Қатыспақ келер шақ

2-деңгей «Кім жылдам?» Семантикалық карталарды толтыру.

Етістік

Ашық рай

Қалау рай

Бұйрық рай

Шартты рай

Оқы

Жаз

Тыңда

Бар

Секір

Күре

Тоқта

Сұра

Айт

3-деңгей.Шығармашылық жұмыс.

а) Сөйлем мүшесін талдау.

Шәкәрім Стамбулда болған еді.Үйдің төңірегі қобырап жатыр.Жақсы жаныңа жолдас болар.Екеуінің әңгімеі аяқталмай қалды.

ә) Мақалдардағы етістік райларын анықта.

1.Отан үшін отқа түс,күймейсің.

2.Мың жүйрік арасында бір тұлпар шығады алға.

Түс – бұйрық рай, ІІ жақ,жекеше,қалыпты.

Шығады – ашық рай,ауыспалы осы шақ,ІІІ жақ.

4-деңгей. «Тез тап». а) Сөзжұмбақ шешу.

1.Ағааш түрі

2.Әкеңнің әкесі

3.Ұлттық әшекей бұйым

4.Қалыңдықтың бас киімі

5.Пәннің аты

6.Көрнекті ақын

7.Есікті ашатын құрал.

ә) Семантикалық картаны толтыру.Өздік жұмыс.

Нақ осы шақ

Ауыспалы

келер шақ

Болжалды

келер шақ

Мақсатты келер шақ

Ауыспалы келер шақ

Бұрынғы өткен шақ

Жедел өткен шақ

Ауыспалы өткен шақ

Мен

барғанмын

Сабақты бекіту. «Топтастыру»

[pic] [pic] [pic] [pic] - Бүгінгі сабақта нені қайталадық? Етістік райларының неше түрі бар?

[pic]

Оқушылардың білімдерін бағалау.

Үйге тапсырма: 180-жаттығу. «Бақыт» тақырыбына ойтолғау жазып келу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Қазақ тілі -қазақ халхының әдеби тілі және

мемлекеттік тіл

Сабақтың мақсаты.

білімділік – тіл білімі туралы түсініктерін қалыптастыру ,оның салаларын үйрету, қазақ тілінің мәртебесі туралы түсінік беру;

дамытушылық – оқушылардың ой-өрісін,сана-сезімін,белсенді ойлау дағдыларын жандандырып,сыни тұрғысынан ойлау материалдарын қолдана отырып қызығушылығын арттыру,білімін дамыту,сауаттылыққа баулу,сабаққа ынталандыру;

тәрбиелік – ұқыптылыққа, шапшаңдыққа,көркем жазуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Сабақтың көрнекілігі: кестелер , плакаттар,үлестірмелі қағаздар,слайдтар.

Сабақтың әдіс-тәсілі: түсіндіру,сұрақ-жауап,топтастыру.

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу.Оқу құралдарын тексеру және сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау;

Үйге берілген тапсырманы тексеремін . Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

б) Жаңа сабақты түсіндіру;

Қазақ тілі- қазақ халхы үшін әдебиет,мәдениет, ғылым мен білім тілі, оқу-ағарту тілі, түрлі іс-қағаздарының тілі.

1989 жылы қазан айында республиканың Жоғарғы Кеңесі қабылдаған Қазақстанның Тіл туралы заңына сәйкес қазақ тіліне мемлекеттік мәртебе берілді.

Қазақ тілі -өте бай әрі көркем тілдердің бірі.

Тіл білімі

[pic] [pic] [pic] [pic]

Лексика

Фонетика

морфология

Синтаксис

[pic] [pic] [pic] [pic]

Сөз таптарын

қарастырады

Тіл дыбыстарын қарастырады

Сөз оның мағыналарын қарастырады

Сөйлем мүшелерін

қарастырады

Жаттығумен жұмыс: 1-жаттығу. Өлеңді мәнерлеп оқып, қазақ тілін неліктен баба тілі дейтінін жазбаша түсіндіріңдер.

Топпен жұмыс: Алдыңғы сыныпта оқыған материалдарыңды еске түсіріп ,ана тілінің қадір қасиеті жайында ауызша әңгімелеңдер.

Білімді бекіту: Өтілген тақырып бойынша оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Қазақ тілі қашан мемлекеттік мәртебе алды?
Әдеби тіл нешеге бөлінеді?
Әдеби тілдің неше нормасы бар?

Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына,ынтасына қарай білімдері бағаланады

Үйге тапсырма: 3-жаттығуды жазып, тырнақшаға алынып жазылған сөздердің мәнін біліп алыңдар..

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Әдеби тілдің лексикалық нормасы

Сабақтың мақсаты.

білімділік – әдеби тіл туралы түсініктерін қалыптастыру , оқушылардың сабаққа деген қызығушылықтарын арттыру;

дамытушылық – оқушылардың ой-өрісін,сана-сезімін,белсенді ойлау дағдыларын жандандырып,білімін дамыту,сауаттылыққа баулу,сабаққа ынталандыру;

тәрбиелік – ұқыптылыққа, шапшаңдыққа,көркем жазуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Сабақтың көрнекілігі: кестелер , плакаттар,үлестірмелі қағаздар,

Сабақтың әдіс-тәсілі: түсіндіру,сұрақ-жауап, іздендіру

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау;

Үйге берілген тапсырманы тексеремін . Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Қазақ тілі қашан мемлекеттік мәртебе алды?
Әдеби тіл нешеге бөлінеді?
Әдеби тілдің неше нормасы бар?

б) Жаңа сабақты түсіндіру;

Тілдегі сөздердің жұмсалу аясы бірдей емес.Халық тіліндегі сөздердің көпшілігі әдебиетте жиі қолданылып,жалпы халықтық нормаға айналады да, біразы қолданылудан шығып қалады. Сөйлеу тіліндегі сөздердің кейбіреулері әдебиетте кездескенімен,олар әдеби нормаға жатпайды.

Әдеби тілге жатпайтын сөздер: Диалектизмдер, дөрекі,жаргон сөздер, қазақ тілінде баламасы бар термин сөздер.

Жаттығумен жұмыс: 4-жаттығу. Берілген сөздердің қандай жолмен жасалғанын түсіндіріңдер. Әдеби тілдің лексикалық нормасына жататынын,жатпайтынын дәлелдеңдер.

Кітаппен жұмыс: 5- жаттығуды мәнерлеп оқып, қарамен жазылған сөздердің мағынасын түсіндіріңдер. Мысалы: жаны жақсы-адамгершілігі мол,бауырмал, қайырымды,еңбекқор,ақылды..

Әдеби тілдің лексикалық нормасы дегеніміз не?
Лексикалық нормаға қандай сөздер жатпайды?
Жалпы халыққа ортақ,түсінікті тілді не дейміз?

Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына,ынтасына қарай білімдері бағаланады

Үйге тапсырма: 6-жаттығуды оқып, «Шалқыған Арал теңізі неге тартылды?» тақырыбына ойтолғау жазыңдар.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Мәтін

Сабақтың мақсаты.

білімділік – мәтін туралы түсініктерін қалыптастыру , оқушылардың сабаққа деген қызығушылықтарын арттыру;

дамытушылық ойлау,қабылдау қабілеттерін жетілдіру,шығармашылық қабілеттерін дамыту;

тәрбиелік – орындалатын жұмыстар арқылы отансүйгіштікке,аналарды қадірлеуге,мәдениеттілікке тәрбиелеу

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Сабақтың көрнекілігі: суреттер ,үлестірмелі қағаздар,

Сабақтың әдіс-тәсілі: түсіндіру,сұрақ-жауап, іздендіру

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау;

Үйге берілген тапсырманы тексеремін . Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Әдеби тілдің лексикалық нормасы дегеніміз не?
Лексикалық нормаға қандай сөздер жатпайды?
Жалпы халыққа ортақ,түсінікті тілді не дейміз?

б) Жаңа сабақты түсіндіру;

Мәтінде бір-бірімен жалғасып,байланысып келетін бірнеше күрделі ой болады. Бір бүтін күрделі,жүйелі ой жазуда бір абзац арқылы көрінеді. Кейде мәтінде негізгі ой жүйесінен ауытқып,жаңа ой,жаңа пікір айтуға көшеді немесе негізгі ойға қосымша ой қосады.Осылар жазуда абзацпен беріледі.

Абзац екі түрлі мәнде жұмсалады. Бірі-мәтінді жаңа жолдан бастап жазғанда,оңға қарай жасалған шегініс. Ол азат жол деп аталады. Екінші –бір азат жол мен келесі азат жол арсындағы мәтін бөлігі.

Жаттығумен жұмыс: 7-жаттығу. Мәтіннің тақырыбы ретінде алынған сөздерге талдау жасаңдар.

Тақтамен жұмыс: Бірнеше сөйлемдер жазып,морфологиялық талдау жасайды.

М.ү з.е з.е б.с ет ж.ө ш

Таң ата жау шабуыл/ға шық/ты.

Ж.е з.е і.с з.е т.с ет өз.е ж.ө.ж

Ол командир/дің бұйрығ/ын жет/кіз/ді.

Мәтін дегеніміз не?
Мәтіннің қандай түрлері болады?
Мәтіннің мазмұны мен тақырыптың байланысы дегенді қалай түсінесіңдер?

Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына,ынтасына қарай білімдері бағаланады

Үйге тапсырма: 11 -жаттығуды оқып, тақырып қойыңдар. Мәтіннен араб,парсы тілдерінен енгшен сөздерді теріп жазыңдар.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Сөздердің айтылуы мен жазылуы

Сабақтың мақсаты :

а) Оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету ;

ә) Өз бетінше ізденуге,ойлау қабілетін арттыруға ықпал ету,өз ойын еркін жеткізуге баулу,жылдам жауап беруге дағдыландыру,тіл,сөйлеу тілдерін етілдіру,сөйлеумашықтарын,шығармашылық қабілеттерін дамытуға жол ашу,ойлау қабілеттерін,сөздік қорларын дамыту ;

б) Мақал – мәтел арқылы оқушылардың рухани байлығын қалыптастыру,адамгершілікке тәрбиелеу,тапқырлық,іздемпаздық қасиеттерін қалыптастыру,адамгершілік қасиеттерге,ұлттық құндылықтарды сүйе білуге дағдыландыру.

Сабақтың түрі : Аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

Мәтін дегеніміз не?
Мәтіннің қандай түрлері болады?
Мәтіннің мазмұны мен тақырыптың байланысы дегенді қалай түсінесіңдер?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

«Орфоэпия» - «дұрыс айтамын» деген сөз. Орфоэпия – ауызша сөздің бірізді дыбысталуын қамтамасыз ететін ұлттық тіл нормасының жиынтығы.Әдетте сөздің бірізді дыбысталуы тілдесуді жеңілдетеді.

«Орфография» деген сөз «дұрыс жазамын» дегенді білдіреді.Орфография-сөзді бірізді жазудың тәсілдерін белгілейтін ереже.Орфография дыбыстарды қандай әріппен беруді,сөздерді,оның бөлшектерін бірге,бөлек немесе дефис арқылы жазуды,бас әріптің қолданылуын,тасымал тәртібін белгілейді.

Шығармашылық жұмыс : Төмендегі сөздердің тұсына олардың орфографиялық нормасын сақтап жазыңдар.

Жылан гөз - жыланғұрт –

қайқаяқ – қайран ғалу –

қайрақ тас – қайыр ғош –

қақ пөлу – қағ алды –

саптаяқ – сарауыз –

сегіз ғанат –

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Орфография дегеніміз не?
Орфоэпия дегеніміз не?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 13-жаттығу. Берілген сөйлемдерді оқып орыс сөздерін талдаңдар. Орыс сөздеріне жалғанған қосымшалардың орфографиялық нормаға сәйкестігін түсіндіріңдер.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Морфология.Зат есімнің түрленуі

Сабақтың мақсаты: білімділік – зат есімнің түрленуі туралы түсіндіру,оқушылардың ой-өрісін кеңейту,зат есім тақырыбынан алған білімдерін еске түсіру,зат есім тақырыбы бойынша білімін жетілдіру;

дамытушылық – жеке тұлғаның ой-қабілетіне әсер ету арқылы оқушылардың өздігінен жұмысқа баулу,сөйлеу шеберліктерін,тіл байлықтарын дамыту; тәрбиелік –оқушыны білімділікке,ойлылыққа жетектеу,пәнге қызығушылығын арттыру,туған тілін сүюге,қадірлеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: жаңа сабақ.

Сабақтың әдісі: сын тұрғысынан ойлау стратегиясы.

Көрнекілігі: плакат-сызбалар,топтастыру,кеспе қағаздар.

Пәнаралық байланыс:әдебиет.

Сабақтың өту барысы.

І.Ұйымдастыру бөлімі.

1.Сәлемдесу.Сабаққа даярлау.

2.Бүгінгі сабақтың құрылымымен таныстыру.

Сабақ «Ашық журнал сабағы» деп аталады.Журналдың әр парағында тақырыптар берілген.

1.Қайталау – оқу анасы.

2.Жаңа сабақ құпиясы.

3.кітап – досың,ақылшың.

4.Біліміңді байқап көр.

ІІ.Үй тапсырмасын тексеру.

Қызығушылықты ояту.Ой шақыру.

1. «Қайталау – оқу анасы».

«Кубик лақтыру» ойыны.мен түрлі-түсті кубикті ортаға тастаймын.Үш қатар түстерді таңдау арқылы тапсырмаларын орындайды.Үш минут уақыт беріледі.

Тапсырмалар

1-қатар.Оқушылар бірлесіп зат есім бойынша тірек-сызбсын салады,түсіндіреді.

дара, күрделі

[pic]

кім,не негізгі,туынды

[pic] [pic] [pic]

ж [pic] [pic] алпы және жалқы деректі,дерексіз

[pic] [pic] [pic] көптеледі септеледі

тәуелденеді

Тіл

Ата-баба

Аманаты

Өнер

Қызыл

Тіл

Алды

-қатар. Тірек сөздер арқылы жұмыс.Төмендегі плакатқа жазылған сөздер бойынша үш сөйлем құрау,зат есім болатын сөздерді белгілеу.

3-қатар.

Бейнесөз.

1.Ұлттың аты ...

2.Ел ордасы ...

3.Жанша Досмұхамедұлының туған жері

4. «Кет» сөзінің антонимі

5. Сөз табы

6.Тәуелсіздік тірегі ...

7.Сөздің көркі ...

ІІІ.Мағынаны тану.

2. «Жаңа сабақ құпиясы».

Морфология.

Зат есімнің түрленуі.

Зат есімді түрлендіретін тұлғалар оның жалғаулары болып табылады.

[pic] Қазақ тілінде жалғаудың төрт түрі бар.

[pic] [pic] [pic] [pic]

көптік тәуелдік септік жіктік

Зат есім көптеледі,тәуелденеді,септеледі.

Тек адамға байланысты,адамға қатысты зат есімдері ғана жіктеле алады.

Мысалы: Мен бала-мын

Сен бала-сың

Сіз бала-сыз

Ол бала

Оқулықтағы көптік жалғау,тәуелдік жалғау мәліметтері,оған байланысты берілген кесте сабақта пайдаланылды.

3. «Кітап – досың,ақылшың».

Жаттығулар мен тапсырмалар жұмысы

1-қатар. Берілген сөйлемнен көртік жалғауын қабылдап тұрған зат есімдерді табу.

Тіл – адамдар баласының баласын қазіргі өркениетке жеткізген ұлылар күшті.Ата-бабалырымыз ана тілімізді шұрайлы да көрікті қалпында кейінгі ұрпақтарына аманат ете білген.

2-қатар. Зат есімнің оңаша тәуелденуіне мысал келтір.

3-қатар. Ағалар,апалар,аналар деген зат есімдерді ортақ тәуелде.

IV. Бекіту.Ой толғаныс.

4. «біліміңді байқап көр»

Тест

1. Қазақ тілінде неше сөз табы бар?

А) 6 Б)9

Ә) 7 В) 8

2. Оқушы,бала,ана сөздері қай сөз табына жатады?

А) Сан есім Б) Есімдік

Ә) Үстеу В) Зат есім

3. Жалғаудың неше түрі бар?

А) 4 Б) 5

Ә) В) 2

4. Туынды зат есім жұрнағын белгіле.

А) –хана,-паз,-кер

Ә) –лы,-лі,-ды,-ді,-ты,-ті

Б) –шы,-ші,-лық,-ім,-ыс

В) –дай,-дей,-тай,-тей

5. Күрделі зат есімдерді тап.

А) білім,күрек,күйші

Ә) аяқ,ауыл,бала,дала

Б) ана,қала,мектеп

В) ашудас,аяқ-табақ,ауыл-аймақ

6. Тәуелдік жалғауының оңаша,ортақ түрінің ІІІ жағының қосымшаларын көрсет

А) –ым,-ім,-м,-мыз,міз

Ә) –ңыз,-ңіз,-ыңыз,іңіз

Б) –сы,-сі,-ы,-і

В) –ң, -ың,-ің.

V. Үйге тапсырма.

38-жаттығу. Тәуелдік жалғаулы сөздерді тауып,оңаша және ортақ түрде үш жақта тәуелдеңдер.

Шығарма жазу. «Туған жер – тұғырың,туған тіл – қыдыры».

VI.Бағалау. Сабаққа қатысқан оқушыларды бағалау.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақрыбы: Зат есімнің сөйлемдегі қызметі

Сабақтың мақсаты : а) білімділік – зат есімніңсөйлемдегі қызметі туралы түсіндіру,зат есім тақырыбы бойынша білімін жетілдіру;

ә) дамытушылық – сөйлеу тілдерін жетілдіру,шығармашылық қабілетін даытуға ықпал жасау;

б) тәрбиелік – тілге байланысты мысалдар ала отырып туған тлін сүюге,қадірлеуге тәрбиелеу.

Сабақтың әдісі: ой қозғау,топтастыру,сұрақ-жауап,деңгейлік тапсырма,топтық жұмыстар.

Сабақтың көрнекілігі: плакат-сызбалар,үлестірмелі қағаздар.

Сабақтың барысы. 1. Ұйымдастыру бөлімі.

Сәлемдесу.Сабаққа даярлау.

2.Бүгінгісабақтың құрлымымен таныстыру.

Сабақ «Ашық журнал сабағы» деп аталады.Журналдың әр парағында тақырыптар берілген: 1. Қайталау – оқу анасы; 2. Жаңа сабақ құпиясы; 3. Кітап – досың,ақылшың; 4.Білімді мыңды жығар; 5.Жеті жұрттың тілін біл; 6. Біліміңді байқап көр.

Әр беттегі тақырыпты аша отырып тапсырмаларды орындаймыз.Сыныптағы оқушылар деңгейіне қарай 3 қатарға бөлініп отырғызылады. 1-қатар Белсенділер, 2-қатар Алғырлар, 3-қатар Талапкерлер (Бүгінгі сабақта тілге байланысты

мысалдар алынады.)

1. «Қайталау – оқу анасы». Өткен сабақтарды,үй тапсырмасын сұрауда алғашқы «Қайталау – оқу анасы» парағы ашылады.Әр қатарға өткен сабақ бойынша деңгейлік тапсырмалар беремін.

1-қтар оқушылары бірлесіп зат есім бойынша тірек-сызбасын салады,түсіндіреді,ережесін айтады.

к [pic] [pic] [pic] ім? не? дара, күрделі негізгі, туынды

[pic]

ж [pic] [pic] [pic] [pic] алпы, жалқы көптеледі

[pic]

деректі, дерексіз септеледі тәуелденеді

2-қатар оқушылары бірлесіп зат есімді орыс тілімен салыстырып көрсетеді.

Қазақ тілінде

Ортақ белгісі

Орыс тілінде

1.Зат есім

2. Кім деген сұрақ адамға қойылады

3. Не деген сұрақ адамнан басқа

нәрселерге қойылады.

1.Заттың атын білдіреді.

2.Сұрақтары: кім,не.

3.Жалпы,жалқы болып бөлінеді.

1.Имя сушествительное

2.Кто деген сұрақ жанды

Нәрсеге (адамға,малға, жан-

Урға) қойылады.

3.Что деген сұрақ жансыз

Нәрселерге қойылады.

3-қатар оқушыларынаүй тапсырмасын оқытып,тексеремін. 47-жаттығу.

2.Жаңа сабақты түсіндіруде «Жаңа сабақ құпиясы» парағын ашамыз.

а) «Ой қозғау». Бастауыш,орта буында алған сөйлем мүшелері туралы түсінігін,түрлерін сұраймын.

ә) Мысалдар арқылы жаңа сабақ түсіндіріледі.

- Балалар, мына мысалдарды оқып,сөйлем мүшелеріне талдайық.

Оқушылардың талдап түсіндіруі бойынша бірлесе отырып зат есімнің сөйлемдегі қызметін анықтап,ережесін шығарамыз.

1.Тіл – ұлттың жаны.Атау септікте тұрып,кім,не сұрағына жауап беріп,бастауыш қызметін атқарады.

2.Тіл – адамның ойын білідіретін құрал.Зат есім жіктеліп келіп,сөйлемнің баяндауышы да болады.3-жақта жіктелген сөздің жіктік жалғауы болмайды.

3.Тіл – идеяның,ойдың,сезмнің жанды көрінісі.Зат есім ілік септікте тұрып анықтауыш қызметін атқарады.

4.Өз тіліңді қадір тұтпай тұрып,өзге тілді сүйе алмайсың.Зат есім табыс,барыс,шығыс,жатыс,көмектес септікте тұрып толықтауыш қызметін атқарады.

5.Біз тіл арқылы рухани байлығымызды меңгереміз.Зат есім түбір тұлғада мезгілдік,мекен-бағыттық,себеп-мақсаттық мәндегі шылаулармен тіркесіп келіп пысықтауыш та болады.

3.Жаттығу жұмыстарын жүргізу үшін «Кітап – досың,ақылшың» парағы ашылады.

51-жаттығуды сынып оқушылары ауызша орындайды. 3-қатар оқушылары 55-жаттығуды жазбаша орындайды.

4. «Білімді мыңды жығар». а) 2-қатар оқушылары үлестірмелі қағазбен жұмыс жүргізеді.Зат есімдерге толық сатылай талдау жүргізіледі.

1- топшама.Адам тағдырын тәрбие шешеді,тәрбие құралы – сөз. (Олжас Сүлейменов).

2-топшама. Ақылды ой,алғыр сөз – адамның ең жоғарғы қасиеті. (Ғабиден Мұстафин).

3-топшама. Ақылдың көркі – тіл

Тілдің көркі – сөз. (Жүсіп Баласағұни).

4-топшама. Тіл тазалығы үшін күрес ешқашан толастамақ емес.

5-топшама. Тіл – ойдың тікелей шындығы.

Тіл – барша білімдердің қазынасы.

6-топшама. Тілім – шипам,дәрім де,

Мәңгүрт болып күн көрмен.

Абыройдың бәрін де

Маған осы тіл берген.

ә) 1-қатар оқушылары шығармашылық жұмыспен айналысады.Берілген тірек сөздер бойынша «Тілім – менің тірегім»

атты шағын шығарма жазады.

5.Сергіту сәті ретінде «Жеті жұрттың тілін біл» парағы ашылпды.

Оқылған мақалдағы айтылмай қалған сөзді тауып айту,орысша,ағылшынша баламасын тау.

а) Жігітті намыс өлтіреді, ... қамыс өлтіреді (қоян – заяц – hare)

ә) Баланың тілі - ... (бал – мед – һunу). Ананың тілі - ... (бал –мед – һunу)

б) Оқусыз ... жоқ, ... күнің жоқ.(білім – знание – khowiedge)

г) Өнер алды – қызыл ... (тіл – язык – tongue)

ғ) Көп сөз – көмір

Аз сөз - ... (алтын – золото – gold)

д) ... – оттан да ыстық»Отан – Родина – Motherland)

е) Ашу – дұшпан,ақыл - ... (дос,друг – friend)

ж) ... өссе – жердің көркі(гүл – цветы – flower)

... өссе – елдің көркі (қыз – девочка – girl)

з) Айтылған ... – атылған оқ(сөз – слова – word)

6.Бекіту сұрағын беру үшін «Біліміңді байқап көр» парағы ашылады.

а) Текст сұрақтары

3 нұсқадан тұратын тест сұрақтары беріледі.Әр нұсқада 10 сұрақ.

І нұсқа сәйкестендіру тесті,ІІ,ІІІ нұсқада ашық тест сұрақтары берілген.жауабы тақтаға ілініп,өз-өздерін тексеріп,

Бағалайды.

«5»: 0-1 қате; «4»: 2-3 қате; «3»: 4 қате.

ә) Топтстыру. Зат есім сөйлемде қандай қызметтер атқарады?

баяндауыш бастауыш

[pic] [pic]

[pic]

[pic] [pic] [pic]

анықтауыш толықтауыш пысықтауыш

Үйге тапсырма: 1.Өздерің оқып жүрген әдеби кітаптан бес сөйлем жазып,зат есімдерге талдау жүргізу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Зат есімнің түрленуін қорытындылау.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: зат есімнің түрленуінен алған білімдерін кеңейтіп,сөз қолданыста пайдалана білуге үйрету,мәтін ішінен тауып,талдауға баулу.
Тәрбиелігі: оқушылардың бойына ұлттық өнеге,шешендік нақыл сөздердің мән-мағынасын ұғындыра отырып,адамгершілікке,имандылыққа тәрбиелеу,эстетикалық,өнегелік ортасын қалыптастыру.
Дамытушылық: өтілген материалды тиянақты меңгеруге,жүйелі ойлау,ойын әсерлі жеткізуге,шығармашылық ізденістерін арттыруға ықпал жасау;сатылай кешенді талдау арқылы зат есімнің түрленуінен алған теориялық білімдерін іс жүзіне асыру,грамматикалық тұлғада жүйелі сөйлеуге төселдіру.

Сабақтың түрі: «Бәйге» ойын сабағы (топтық сайыс).

Сабақтың әдісі: қайталау,сұрақ-жауап,сынақ,шығармашылық жұмыс тест сұрақтары.

Сабақтың көрнекілігі: схема-таблицалар,қима қағаздар,тест сұрақтары,графопроектор,сурет салынған слайдтар,кестелер,кеспе карточкалар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,ән-күй,бейнелеу.

Сабақтың барысы.

І.Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ.Үй тапсырмасын сұрау.

Қайталау сұрақтарын графопроектордан көрсете отырып,оқушылардың білімін тексеру.

1.Қазақ тілінде қанша жалғау бар?

2.Тәуелдік жалғау дегеніміз не?

3 [pic] .Септік сұрақтарын айтшы.

4 [pic] [pic] [pic] . «Атбегі», «дәрігер» сөздері қалай жіктеледі?

5. Зат есім сөйлемде қандай қызмет атқарады?

[pic] [pic]

Қайталау мақсатында мына сызбаны толтыру.

[pic] [pic]

[pic]

«Бәйге» ойыны.Өтілген сабақтарды еске түсіргеннен кейін оқушылар төрт топқа бөлініп,әр топқа «Көптік тобы», «Септік тобы» , «Жіктік тобы» , «Тәуелдік тобы» деген аттары жазылып қойылады.

Ойынның шарты: бес бөлімнен өтіп «Зат есімге» бірінші жету.

Бірінші бөлім: «Ой толғау» (тест).

1.Көптік жалғауы жалғанбайтын сөздер

а) мектеп,қыз,оқушы; ә) үй,киім,бала; б) отан,бөлме,дәрігер; в) мұнай,газ,тары.

2.Жалқы зат есімді тап.

а) орман,көл,өзен; ә) Алатау,Екібастұз; б) бала,бойжеткен; и) ұзынды-қысқалы,үлкен-кіші.

3.Зат есім атау септікте тұрса сөйлемде қандай қызмет атқарады?

а) бастауыш; ә) толықтауыш; б) пысықтауыш; в) баяндауыш.

4.Жуан,жіңішке буындарға бірдей жалғана беретін және бір ғана дыбыстан тұратын жалғау қай септікте?

а) табыс ә) жатыс б) атау в) көмектес

Екінші бөлім «Ойлан тап».

Кеспе карточкаларындағы сұрақтарға жауап беру.Тез әрі нақты жауап берген топ есепке алынады.

[pic]

Үшінші бөлім: поэзия бөлімі.

Слайдқа салынған сурет графопроектордан көрсетіледі.Сол бойынша өтірік өлең құрастыру.Мысалы.

Құмырсқа мен арыстан,

Жер бетінде алысқан.

Тасбақа мен қарлығаш,

Көк жүзінде жарысқан.

Оқулықпен жұмыс.

55-жаттығу.Көп нүктенің орнына тиісті жіктік жалғауын жалғап жазу.

Төмендегі сөздерге сатылай кешенді талдау жасау.

Көлдің,оқушылар,атбегі,елім (әр топ бір сөзді алады).

Үлгі

Зат есім

[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic]

1.Құрамына қарай: бір,екі,үш құрамды

2.Тұлғасына қарай: негізгі,туынды

3.Құрылысына қарай: а) дара ә) күрделі

4.Лексикалық мағыны

5.Грамматикалық мағыналары

6.Сұрағы

7.Мағыналық топтары: а) жалқы,жалпы ә) деректі,жартылай

деректі,дерексіз

б) нақты,нақты емес.

Төртінші бөлім: перфокарта.

1.Көптік жалғау. 2.Септік жалғау. 3.Жіктік жалғау 4.Тәуелдік жалғау.

1.Сенің атың тұра тұрсын,менің атым жүре тұрсын.

2.Орманда өрт бұрқ етті.

3.Қонақтар шайларын ішті.

4.Шамдансам жығар асаумын.

Шамырқансам сынар болатпын.

Бесінші бөлім: «Венн диаграммасы».

Айырмашылығы Айырмашылығы

Ұқсастығы

[pic] [pic]

Көптік тобы: 1.Зат есім мен сын есімнің айырмашылығы.

Септік тобы: 2.Жіктік жалғауы мен тәуелдік жалғауының ерекшелігі.

Жіктік тобы: 3.Көптік жалғауы мен тәуелдік жалғауының айырмашылығы.

Тәуелдік тобы: 4.Тәуелдік жалғауы мен септік жалғауының ерекшелігі.

Қорытынды. Зат есім және мәресіне бірінші жеткен топтың оқушыларына жақсы жауап бергені үшін жұлдызшалар

үлестіру.

Бағалау.

Үйге тапсырма: қайталау,сабақтан алған әсерлері туралы өз пікірлерін жазып келу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Қосымша түсінік

Сабақтың мақсаты :

Сабақтың түрі : Аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Сөйлем мүшелері тұрлаулы және тұрлаусыз болып екіге бөлінеді.

Сөйлем мүшелері

[pic]

тұрлаусыз

тұрлаулы

[pic]

[pic] [pic] [pic] [pic] [pic]

Пысықтауыш:

Қашан? Қалай?

Қайтіп?

Не үшін?

Толықтауыш

Кімді? Нені? Кімге? Неге? Кімнен? Кіммен?

Анықтауыш:

Қандай? Қай? Қанша? Неше?

Баяндауыш: не істеді?

Қайтті? Т.б

Бастауыш: кім? не? кімің? Нең? Несі? Қайсысы? Қаншасы?

Жаттығумен жұмыс: 51-жаттығу. Мәтінді оқып құрамындағы зат есімдердің қай септікте тұрғанын және қай сөйлем мүшесі екенін айтыңдар.

Жеке оқушылармен жұмыс: Мына сөздерді жекеше,көпше түрде жіктеңдер.

Дәрігер,Азамат, Инженер,Оқушы

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Сөйлем мүшесі неше түрге бөлінеді?

2. Тұрлаулы мүшесіне қайсысы жатады?

3. Не себепті тұрлаусыз мүшесі сөйлем құрай алмайды?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 54-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Тіл ұстарту

Сабақтың мақсаты :

а) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету.ойлау шеберлігін сөйлеу мәдениетін арттыру;

ә) Тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып.оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Тіліміздегі мыңдаған сөздерден ойға лайықты сөз таңдап, оны басқа сөздермен тіркестіріп дұрыс сөйлем құрау оп-оңай іс емес. Оған ұқыптылық, сауаттылық қажет және үнемі жаттығу керек. Түрлі ғылым салаларына байланысты ғылыми әдебиеттерді,тарихи және педогогикалық әдебиеттерді көп оқыған кісі ойын дәл жеткізуге икемді болады.

Жаттығумен жұмыс: 60-жаттығу. Төмендегі аңыз әңгімелерді оқып шығып,шешендердің сөз қолданысына назар аударыңдар.

Шығармашылық жұмыс: Зат есімдерді түрлендіре отырып,мәтін құраңдар және оған тақырып қойыңдар.

Туған өлке. Таулы жер. Хош иісті гүлдер. Өзен. Жазғы демалыс. Күзгі жиын-терін.Жасыл. Жапырақ. Ағаш. Қазақстан. Республика. Кең. Халық. Суретші. Өмір. Сурет Дала. Малды ауыл Ыстық. Ел. Тіршілік. Отан

Тақтамен жұмыс: Бірнеше сөйлемдерді синтаксистік талдау жасайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 63-жаттығу. Құрамындығы сын есімдерді тауып. Олардың жасалу жолы мен мағыналық ерекшілігін түсіндіріңдер.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Сын есімнің түрленуі

Сабақтың мақсаты :

а) Сын есімнің түрленуі туралы түсінік беру, сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету ;

ә) Өз бетінше ізденуге,ойлау қабілетін арттыруға ықпал ету,өз ойын еркін жеткізуге баулу,жылдам жауап беруге дағдыландыру,тіл,сөйлеу тілдерін етілдіру,сөйлеу машықтарын,шығармашылық қабілеттерін дамытуға жол ашу,ойлау қабілеттерін,сөздік қорларын дамыту ;

Сабақтың түрі : Аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,тірек сызбалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Сөйлем мүшесі неше түрге бөлінеді?

2. Тұрлаулы мүшесіне қайсысы жатады?

3. Не себепті тұрлаусыз мүшесі сөйлем құрай алмайды?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Сын есімнің шырай формасына енуі түрленуі деп аталады.

Бір тектес сапалақ сынның бірінен екіншісінің артық я кемдігін ,әр түрлі дәрежеде болатынын білдіруді сын есімнің шырайы деп аталады.

Сын есім мағынасына қарай: 1- сапалақ, 2- қатыстық

Сын есім құрамына қарай: 1- негізгі, 2- туынды, 3- күрделі.

Жаттығумен жұмыс: 64 -жаттығу. Мәтінді өзіндік диктант етіп жазады. Құрамынан сапалық сын есімдерді тауып ,ерекшелігін түсіндіреді..

Жеке оқушылармен жұмыс: Берілген сын есімдердің бір тектес сапалық белгілерін көрсететін жұрнақтарды жалғап жазады.

Мысалы: қызыл-қызғылт,қызғылтым, қызылдау, қызылырақ,тым қызыл, өте қызыл

Қызыл. Көк. Қымбат. Ақ. Ұзын. Кіші. Ащы. Биік. Жуас.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Сын есім дегеніміз не?
Сын есім мағынасына қарай нешеге бөлінеді?
Сын есім құрамына қарай?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 66-жаттығу. Сапалық және қатыстық сын есімдерді ажыратыңдар.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Салыстырмалы шырай

Сабақтың мақсаты :

а) Сын есімнің шырайлары туралы түсінік беру .Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету.ойлау шеберлігін сөйлеу мәдениетін арттыру;

ә) Тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып.оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

Сын есім дегеніміз не?
Сын есім мағынасына қарай нешеге бөлінеді?
Сын есім құрамына қарай?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Біркелкі сындардың бірінен екіншісінің артық я кемдігін салыстыру арқылы көрсететін шырай түрі салыстырмалы шырай деп аталады Мысалы: үлкен-үлкенірек, жақсы-жақсылау, терең-тереңірек, көк-көкшіл т.б

Салыстырмалы шырай мынадай жұрнақтар арқылы жасалады.

–рақ,-рек,-ырақ,-ірек
–лау,-леу,-дау,-деу
–аң,-қай,-ша,-ше
–шыл,-шіл,-шылтым,-шілтім

Жаттығумен жұмыс: 67-жаттығу. Берілген сын есімдерден салыстырмалы шырай жасаңдар. Салыстырмалы шырай тұлғасындағы сын е,сімдерді қатыстырып сөлемдер құраңдар.

Толық.Биік.Сұр. Жаман.Жеңіл.Тар. Мықты. Кіші. Қатты. Жақсы.

.Жеке оқушылармен жұмыс: Салыстырмалы шырай тұлғасында тұрған сын есімдерді тауып,жұрнақтарын дефис арқылы бөліп жазыңдар.

Ақылды, от, ауырлау, сиректеу, көргіш, жинақы, сергек, қоңырқай, сарғыштау, ақшылтым, таяз, қышқылтым, тереңірек, тәуірлеу.

Тақтамен жұмыс: Бірнеше сөйлемдерді синтаксистік талдау жасайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Сын есім қалай түрленеді?

2. Сын есімнің шырайы дегендіміз не?

3.Шырай нешеге бөлінеді?

4. Салыстырмалы шырай қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 69-жаттығу. .

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Күшейтпелі шырай

Сабақтың мақсаты :

а) Күшейтпелі шырайдың салыстырмалы шырайдан айырмашылағын түсіндіру.Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету.ойлау шеберлігін сөйлеу мәдениетін арттыру;

ә) Тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып.оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1.Сын есім қалай түрленеді?

2. Сын есімнің шырайы дегендіміз не?

3.Шырай нешеге бөлінеді?

4. Салыстырмалы шырай қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Біркелкі сындардың бірінен екіншісінің өте артық не өте кем екендігін көрсететін шырай түрі күшейтпелі шырай деп аталады Мысалы: үп-үлкен, тым үлкен

Күшейтпелі шырай сапалық сын есімдердің алдына күшейткіш буындардың үстелуі арқылы жасалады. Мысалы: биік-біп-биік,ұзын-ұп-ұзын.
Күшейтпелі шырай сапалық негізгі сын есімдерге өте,тым, аса, ең, тіпті, нағыз, нақ, шымқай, орасан,кілең күшейткіш үстеулердің тіркесуі арқылы жасалады.

Кім көп біледі? Ойыны

Төмендегі күшейткіш буындар арқылы құралған қос сөздерді кім көп тауып жазса, сол озып шығады. Тап- (5 сөз) ап- (6 сөз) жап-(10 сөз)

Топпен жұмыс: 1-топ:73-жаттығу . Берілген күшейтпелі шырайды қатыстырып,сөз тіркесін құрап жазады.

Өте ауыр,ең тамаша, тым әлсіз, тіпті қысқа, сап-сары, қап-қатты, орасан зор, ап-аласа, әп-әдемі, кіп-кішкентай.

. 2-топ: 74-жаттығу. Төмендегі сөз тіркестерімен сөйлем құрастырыңдар..

Түп-түзу қайыңдар. Кең-кең көшелер. Біп-биік үйлер. Өте ұзын көше. Тым ыстық күн. Тұп-тұщы су. Мөп-мөлдір бұлақ.Өте таза жер.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Сын есім қалай түрленеді?

2. Сын есімнің шырайы дегеніміз не?

3.Шырай нешеге бөлінеді?

4. Салыстырмалы шырай қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

5. Күшейтпелі шырай қалай жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 75 -жаттығу. Төмендегі тірек сөздерді пайдаланып «Өте зейінді оқушы» деген атпен шағын шығарма жазыңдар.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Cын есімнің емлесі

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: сын есімнің түрленуінен алған білімдерін кеңейтіп,сөз қолданыста пайдалана білуге үйрету,мәтін ішінен тауып,талдауға баулу.

Тәрбиелігі: оқушылардың бойына ұлттық өнеге,шешендік нақыл сөздердің мән-мағынасын ұғындыра отырып,адамгершілікке,имандылыққа тәрбиелеу,эстетикалық,өнегелік ортасын қалыптастыру.

Дамытушылық: өтілген материалды тиянақты меңгеруге,жүйелі ойлау,ойын әсерлі жеткізуге,шығармашылық ізденістерін арттыруға ықпал жасау;сатылай кешенді талдау арқылы сын есімнің түрленуінен алған теориялық білімдерін іс жүзіне асыру,грамматикалық тұлғада жүйелі сөйлеуге төселдіру.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: қайталау,сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі: схема-таблицалар,қима қағаздар

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақтың барысы.

а)Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару

ә)Үй тапсырмасын сұрау.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1.Сын есім қалай түрленеді? 2. Сын есімнің шырайы дегеніміз не?

3.Шырай нешеге бөлінеді? 4. Салыстырмалы шырай қандай жұрнақтар арқылы жасалады? 5. Күшейтпелі шырай қалай жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

1. Қосарлану,қайталану арқылы жасалған күрделі сын есімдер дефис арқылы жазылады. Мысалы: балалы-шағалы, ұзынды-қысқалы

2. Күшейткіш буын арқылы жасалған күрделі сын есімдер дефис арқылы жазылады. Мысалы: жап-жасыл, сұп-сұр, әп-әдемі.

3. Бірнеше сөздің тіркесуі арқылы жасалған күрделі сын есімдер бөлек жазылады. Мысалы: қызыл ала, ұзын бойлы, қара торы.

4. Күшейткіш үстеу арқылы жасалатын күшейтпелі шырай тұлғалы күрделі сын есімдер бөлек-бөлек жазылады. Мысалы: өте әдемі, тым жақсы, нағыз адал.

Жаттығумен жұмыс: 78-жаттығу. Мәтінді көшіріп жазып,күрделі сын есімнің емлесін есте сақтаңдар.

Жеке оқушылармен жұмыс: Аққозының дене бітімін кітапқа қарамай айтып шығыңдар.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Қосарлану,қайталану арқылы жасалған сын есімдер қалай жазылады?
Бірнеше сөздің тіркесуі арқылы жасалған сын есімдер қалай жазылады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 79-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Cын есімнің сөйлемдегі қызметі

Сабақтың мақсаты:

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: қайталау,сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі: схема-таблицалар,қима қағаздар

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақтың барысы.

а)Ұйымдастыру кезеңі.

ә)Үй тапсырмасын сұрау.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

Қосарлану,қайталану арқылы жасалған сын есімдер қалай жазылады?
Бірнеше сөздің тіркесуі арқылы жасалған сын есімдер қалай жазылады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

1. Сын есім әдетте сөйлемде анықтауыштың қызметін атқарады.

2. Сын есім жіктік тұлғада тұрып сөйлемнің баяндауышы да болады.

3. Сын есім сөйлемде етістіктің алдында тұрып қимыл, іс-әрекеттің сынын білдіріп қалай? деген сұраққа жауып беріп пысықтауыш та болады.

4. Сын есім әдетте көптелмейді,септелмейді, тәуелденбейді. Сын есім атау септікте тұрып,заттанып ,бастауыш та болады.

5. Сын есім табыс,барыс,жатыс, шығыс,көмектес септіктерінде келіп,заттанып ,толықтауыш та болады.

Жаттығумен жұмыс: 80-жаттығу. Сөйлемдегі сын есімдерді тауып , көрсетілген үлгі бойынша талдаңдар.

Шығармашылық жұмыс: Құрамында сын есімі бар мақалдар айтып,синтаксистік талдау жасаңдар. Мысалы: Сыпайы сырын сақтар

Әдепті арын сақтар

Жаманның тілі ащы

Көк мияның гүлі ащы

Үлкенді сен сыйласаң

Кіші сені сыйлайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Сын есімдер сөйлемде қандай сөйлем мүшесін атқарады?

2. Қандай жағдайда баяндауыштың қызметін атқарады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 82-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Диктант

Сабақтың мақсаты :

а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру.

ә) Мұқият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету.

б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі: баяндау

Сабақтың көрнекілігі : диктанттар жинағы

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқушылардың зейінін аудару.

Тақтағы бүгінгі күн мен диктанттың тақырыбын жазып қоямын.

ә) Жаңа сабақты түсіндіру;

терме диктант

Бір сәтте көл үстінде үлкен қызғылт шәлі жайыла қалып, сел толқынданып жатқан тәрізді көрінді. Жалт қарасам,жас шамалары менімен қатар бейтаныс екі бала,біреуі сәл бойшаңдау. Оның тіп-тік найза шыңдары,биік құздары бұрынғысынша көкке қол созады. Міне, терезе тұсындағы жусанды бозғылт дала артқа қарай жылдам сусып көше бастады. Жанна лып етіп төргі үйге қайта кірді де ,шымқалпақты сөндіріп, бір бұрышқа көгілдір түсті бүркеме шам әкеліп жақты. Қыздың жүзін қызыл арай шырпып өтті. «Шынында Жанна жаман әйел болмас»,-деп ойлады Жәнібек. Тек қып-қызыл бетінің ғана шырайы таймапты. Кішкентай Гүлнаш далаңдап, Жәнібекке қарап,күліп қояды. Жәнібек жүрегі аттай соғып,екі бетінің ып-ыстық боп кеткенін сезді. Үстіне гүлді халат киіпті. Жаңа шыққан күн сәулесі қыздың жүзін қызыл шұғылаға бөлеп, нұрландара түскен. Түу, айнала қалай қап-қараңғы. Өзі жап-жас кісі,бойжеткен немересі бар. Ағы-ақ,қызғылт өңінің әрі таймаған. Көлеңке болып көрініп, бозғылт тұмандай түрткілеп, мазасын алған алып күннің сұғанақтау саусақтарынан қымсынатындай. (149 сөз)

Тапсырма: Мәтіннің ішінен күшейтпелі шырайларды тауып астын сызады.

Үйге тапсырма : Сын есімнің түрленуін қайталау

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Қатемен жұмыс

Сабақтың мақсаты :

а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру.

ә) Мұқият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету.

б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі: талдау,түсіндіру

Сабақтың көрнекілігі : деңгейлік тапсырмалар

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын тексеру:

Жіберілген қателер бойынша тақтаға шығып қатемен жұмыс жүргізеді.

Орфографиялық сөздікпен жұмыс жүргіземін

Тақтамен жұмыс: Тақтаға бірнеше сөздерді жазып буынға бөліп, фонетикалық талдау жүргізеді.

Білімді бекіту : Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоя отырып түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау : Оқушылардың ынтасына,сұраққа жауап бергеніне қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Ережелерді жаттап келуге беремін

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Сан есімнің түрленуі

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: сан есімнің түрленуінен алған білімдерін кеңейтіп,сөз қолданыста пайдалана білуге үйрету,мәтін ішінен тауып,талдауға баулу.

Дамытушылық: өтілген материалды тиянақты меңгеруге,жүйелі ойлау,ойын әсерлі жеткізуге,шығармашылық ізденістерін арттыруға ықпал жасау;сатылай кешенді талдау арқылы сан есімнің түрленуінен алған теориялық білімдерін іс жүзіне асыру,грамматикалық тұлғада жүйелі сөйлеуге төселдіру.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: қайталау,сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі: схема-таблицалар,қима қағаздар

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақтың барысы.

а)Ұйымдастыру кезеңі.

ә)Үй тапсырмасын сұрау.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1.Сын есімдер сөйлемде қандай сөйлем мүшесін атқарады?

2. Қандай жағдайда баяндауыштың қызметін атқарады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Сан есімдердің түрлену жүйесі біркелкі емес,әркелкі болып келеді. Мысалы,есептік, жинақтық сан есімдер сан атаулары ретінде заттық ұғымда қолданылатын сөздер болғандықтан ,олар септік, тәуелдік,жіктік жалғауларын қабылдай алады.

Жаттығумен жұмыс: 88-жаттығу. Мәтіндердегі заттық ұғымда жұмсалып тұрған сан есімдерді табыңдар. Қалай түрленіп тұрғанын түсіндіріңдер.

Шығармашылық жұмыс: Құрамында сан есімі бар мақалдар айтып,синтаксистік талдау жасаңдар. Мысалы: Білекті бірді жығар

. Білімді мыңды жағар

Топпен жұмыс: 1-топ 90-жаттығу. Цифрмен берілген сан есімдерді сөзбен жазыңдар және құрамына қарай талдаңдар.

2-топ. 91-жаттығу Сан есімдерді құрамына,мағынасына қарай талдап, оларды қатыстырып сөйлем құраңдар.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Сан есім мағынасына қарай нешеге бөлінеді?
Сан есім құрамына қарай нешеге бөлінеді?
Сан есім қалай түрленеді?
Күрделі сан есімдер қалай жазылады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 92 -жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақрыбы: Сан есімнің сөйлемдегі қызметі

Сабақтың мақсаты : а) білімділік – сан есімніңсөйлемдегі қызметі туралы түсіндіру, сан есім тақырыбы бойынша білімін жетілдіру;

ә) дамытушылық – сөйлеу тілдерін жетілдіру,шығармашылық қабілетін даытуға ықпал жасау;

б) тәрбиелік – тілге байланысты мысалдар ала отырып туған тлін сүюге,қадірлеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: ой қозғау,топтастыру,сұрақ-жауап,деңгейлік тапсырма,топтық жұмыстар.

Сабақтың көрнекілігі: плакат-сызбалар,үлестірмелі қағаздар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі:

ә)Үй тапсырмасын сұрау.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

Сан есім мағынасына қарай нешеге бөлінеді?
Сан есім құрамына қарай нешеге бөлінеді?
Сан есім қалай түрленеді?
Күрделі сан есімдер қалай жазылады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

1 Сан есім заттың санын, мөлшерін, ретін білдіретіндіктен,әдетте сөйлемде анықтауыш болады.

2. Сан есім жіктеліп келіп немес көмекші етістіктермен тіркесіп келіп,баяндауыш болады.

3. Сан есім атау септікте тұрып бастауыш болады.

4Сан есімдер септік тұлғасында да, септелмей де етістіктің алдында келіп, пысықтауыш болады.

Сан есім барыс,табыс,жатыс, шығыс,көмектес септіктердің бірінде келіп,толықтауыш қызметін атқарады.

Жаттығумен жұмыс: 93-жаттығу. Құрамындағы сан есімдерге сұрақ қойып,қай мүше екенін талдаңдар.

Топтастыру стратегиясы.

[pic] [pic] [pic] Бастауыш баяндауыш

[pic] [pic]

[pic]

Толықтауыш, пысықтауыш анықтауыш

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: 95-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Есімдік туралы түсінік

Сабақтың мақсаты: а) оқушыларға есімдіктің ерекшелігі мен жіктеу есімдігі туралы түсінікті тілмен оқушыларды қатыстыра отырып жан-жақты мәлімет беру; ә) есімдіктің морфологиялық заңдылықтарын түсіндіре отырып ұжымдық,деңгейлік тапсырмалар арқылы оқушылардың адамдық қасиеттерін дамыту; б) оқушылардың белсенді ойлау қабілеттерін жандандырып,ОҮӨӘЖПТ арқылы сауатты жазу,оқу дағдыларын жетілдіру.

Сабақтың әдісі: оқытудың үш өлшемді әдістемелік жүйесінің педагогикалық технологиясы,сын тұрғысынан ойлау.

Сабақтың түрі: ұжымдық,талдау.

Сабақтың көрнекілігі: кітап,суреттер,үлестірме кәртішкелер т.б.

Сабақтың жүрісі. І.Ұйымдастыру. ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

І кезең.

а) Өткен тақырып бойынша деңгейлік тапсырмалардың орындалуын оқушы ассистенттер арқылы тексеру.

ә) Өткен тақырыптағы кемшін тұстары бойынша сұрақтар қою,жауаптарын тыңдау.

б) Проблемалық сұрақ

1. Есім сөздердің орнына қолданылатын сөз табының ерекшелігі неде? 2.есімдік сөзінің мәні.

в) Сабақты қорытындылап,оқушыладың (ассистент) көмегімен оқушыны қатыстыра отырып жұмыс нәтижесі бағалау бетшесіне қойылады.

ІІ кезең.Жаңа сабақ.

а) Проблемалық сұрақтар қою. ә) Кітаппен жұмыс,ереже оқыту(үздік оқушының көмегімен).

б) Ауызша мысал ойлату (мен,сен,ол).

ІІІ кезең. Жаңа сабақты бекіту.

1-деңгей «Іске асыр» (жаттығулар жұмысы)

а) Кітаппен жұмыс.

Жеке және топтық жұмыс (деңгей бойынша): 192,193-жатығу.

ә) Тақтамен жұмыс.

Есімдікті қатыстырып,есімдікті құрау..

б) Үлестірмелі кәртішкемен жұмыс. в) Суретпен жұмыс (жұмыс дәптеріне).

2-дегей (Алгоритмдік)

1.Венн диаграммасы бойынша салыстыру.

Есім сөздерінің орнына жүреді

Түрлері бар.

Түрленеді .

1.Сөз табы.

2.Екеуі де түрленеді.

1.Іс-қимылды білдіреді.

2.Түрлері бар.

3.Шақ,рай категориясы.

2. «Есіңе түсір» (әдебиетпен байланыс).

Ақындардың өлеңінен үзінді келтіріп,есімдіктерді табу (Жұмыс дәптерімен жұмыс).

3.Мақалдардың жалғасын тап,орнын ауыстырып қолдан.

Ата балаға ...(сыншы)

Ерлік білекте ...(емес,жүректе)

Ақыл – тозбайтын тон ...

(Білім – таусылмайтын кен)

3-деңгей.

1.Сатылай кешенді талдау.

2.Тест жұмысы

1. Ханның аты

2.Айтыс ақыны

3.Септік аты

4.Ақын,батыр

5.Астық өсіруші

6.Ұлттық тағам

7.Септік аты

4 –деңгей.Шығармашылық кезең.

1. Ойолғау жазу. 2. 4 жол өлең жазу.

Қорытындылау.

Бағалау.

Үйге тапсырма.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Есімдіктерден өткенді қайталау.

Сабақтың мақсаты. а) Білімділік: Есімдік туралы алған теориялық білімдерін практикада қолдану; ауызша,жазбаша талдау жұмыстарын жүргізе отырып,білімдерін бекіту. ә) дамытушылқ: ойлау қабілеттерін,қиялдарын дамыту; ой қорытып,нақты шешім жасауға үйретіп,өздеріне сенімдерін арттыру. б) тәрбиелік: сауатты жазуға,ұқыптылыққа баулу;топпен жұмыс жасап,бір-бірін тыңдай білуге үйрету;сөйлеу мәдениеттерін қалыптастыру.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі: жинақтау,талдау,сын тұрғысынан ойлау,сатылай кешенді талдау,т.б.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,математикаорыс тілі,ағылшыннеміс тілі,биология.

Сабақтың көрнекілігі. Есімдіктің жасалу жолына арналған кестелер,ашық формалы тест,сөзжұмбақ,бейнефильм, компьютер,бағалау парақшалары,т.б.

Сабақтың барысы

1.Ұйымдастыру кезеңі: а) сәлемдесу, ә) түгелдеу; б) сыныпты сабаққа даярлау.

(Топ жетекшілеріне бағалау парақтарын таратамын)

2. Үй тапсырмасын тексеру

а) Қызығушылығын ояту

Математикалық ойын «Ғажайып алаң»

Таңбларды әр түрлі сандарға амалдар қолдану арқылы мына есептерді шығарып,төмендегі үшаяқтардағы жасырын сөзді табайық.

Е/33

С/11

1/25

М/9

Д/51

І/37

К/2

І топ ІІ топ ІІІ топ

11,5+(-2,5) =9 -12,5х(-2) =25 -10,2+2,2=2

20,2 х 2 +(-3,4) =37 -153 : (-3) =51 -44 х (-2) : 8 = 11

Жеңіпазға:

99 : (-9) х (-3) = 33

ә) Жұмбақ сұрақтар «Бұл қай есімдіктер?»

1.Етікші аспабының бірімен ұқсас есімдік есімдіктің қай түрі? (Біз – жіктеу есімдігі)

2.Басқаның бәрін өзі сұрайды,өзінен ешкім сұрамайды. (Сұрау есімдіктері)

3.Жақтас жалғауға жіктеле қояды,жақтас емесіне жоламай қояды. (Мен,сен)

4.Көпшіл және көңілшек,

Ештемені бөліп жармайды.

Көптік ұғым беріп,

Көпшілікті қармайды (Жалпылау есімдіктері)

5. Құрамындағы сөздің көбін көршісінен сұрап алыпты.Алдына бір буын қосыпты да,есімдіктің бір түрі боп тұра қалыпты. (Болымсыздық есімдіктері)

Жаңа сабақ.

а) Сөзжұмбақ «Бұл да қызық»

Тапсырма. Есімдік деген сөздің құрамында қанша дыбыс болса,есімдіктердің түрлері де сонша.Енді сіздер тапсырманы орындаңыздар.шақпаққа мынаны жазсаңыздар,ерекше тордағы сөзді оқисыздар.

Сілтеу есімдігі

Сұрау есімдігі

Өздік есімдігі (І жақ,көпше түрі,тәуелденіп тұр)

Белгісіздік есімдігі

Жалпылау есімдігі

(ережесін бірден сұрап отырамын)

ә) Сатылай кешенді талдау.

Бұл жерде ешкім сырмды білмейді.

Бүкіл ауыл Қазының төрт қанат киіз үйіне жиналды.

[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] Бұл Ешкім Бүкіл

[pic] [pic] [pic] негізгі негізгі негізгі

[pic] [pic] дара күрделі дара

[pic] [pic] [pic] [pic] есімдік есімдік есімдік

[pic] [pic] [pic] сілтеу болымсыздық жалпылау

[pic] [pic] [pic] сұрағы : қай сұрағы : кім сұрағы : қай

[pic] [pic] [pic] анықтауыш бастауыш анықтауыш

б) Мәтінмен жұмыс.(Акула жайлы бейнефильм қойылады)

116-жаттығу. Акула.

Мәтіндегі есімдіктерді мағынасына,сұрағына,тұлғасына қарай жазбаша талдатамын.

в) Полиглот (асты сызылған сөздерді орыс,ағылшын,неміс тілдеріне аудару керек)

І топ

Тарих қана,халық қана туатын

Алыптардың арқа тұтпас кім атын?

Ұлы арманын жырлау үшін қазаққа

Керек болды Абай сынды ұлы ақын!

ІІ топ

Өзіңе сен,өзіңді алып шығар,

Еңбегің мен ақылың екі жақтап.

ІІІ топ

Әркімді адам сүйремек,

Заманды қай жан билемек?

Заманға жаман күйлемек,

Заманы оны илемек.

Бекіту

а) Көру диктанты. (Жатқа жазып,есімдіктерді талдау)

Басқа жұрт балалары оқу қуған,

Біліммен өз жұртының бетін жуған.

Ішіп-жеп жүрсе егер жайған малдай

Адамзат жер жүзіне не үшін туған?!

ә) Тест (компьютер арқылы көрсетіледі) Ашық формалы тест. Нұсқау: толықтырыңдар

1.Үлкенді сен сыйласаң, 2.Жаманның ... (өзі) бола алмайды, 3.Балапан ұяда ... (не) көрсе,

Кіші . . . (сені) сыйлайды. Болғанды көре алмайды. Ұшқанда соны іледі.

4.Не ексең, ... (соны) орасың. 5.Біреу тойып секіреді,

... (Біреу) тоңып секіреді.

Қорытынды

а) Бекіту (Дәстүрлі сұрағымыз)

- Екі көз не үшін керек?

- Жақсыларды көру үшін.

- Екі қолың не үшін керек?

- Елге көмек беру үшін.

- Құлақ деген не үшін керек?

- Ақыл-кеңес тыңдау үшін.

- Тіл мен жағың не үшін керек?

- Ақиқатты айту үшін.

- Ал аяғың ше?

- Шетте жүрсем,туған жерге қайту үшін.

- Ал, есімдік не үшін қажет?

- Ия,туған жерге жету шін екі аяғың қандай қажет болса,қазақ тілінің дәрежесі жоғары болуына есімдік сынды сөз табының қосар үлесі зор.Жүйелі ойлау мен ой-өріс кеңістігінің кеңеюіне есімдік те үлкен ықпал етеді.

ә) Кластер немесе топтастыру әдісі

Сонымен,есімдік жайлы білдік?

[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic]

б) Бағалау (бағалау парақшаларын жинап аламын)

Үйге тапсырма

І топ ІІ топ ІІІ топ

Ой толғау Сыр толғау Жыр толғау

«Достық – татулық белгісі» «Ауылым – алтын бесігім» «Ұрпағы ардақ тұтып,бас иеді рухына»

(Шағын шығарма,өлең,ой толғау жазу. Есімдіктерді тауып,талдап келіңіздер).

в) Менің алған әсерім.

(Сабақтан алған әсерлерін оқушылар алдарындағы парақшаларға түсіреді.Соңынан жинап аламын)

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Өздік есімдігінің түрленуі.

Сабақтың мақсаты: а) білімділік - өздік есімдігінің түрленуін түсіндіру; ә) дамытушылық - әр түрлі жаттығу жұмыстары арқылы оқушылардың есте сақтау,логикалық ойлауын дамыту; б) тәрбиелік – оқушы ларды тілін сүюге,елжандылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта,слайдтар,кестелер.

Сабақтың әдісі: сын тұрғысынан ойлау стратегиялары элементтерін пайдалану,сұрақ-жауап,жаттығу т.б.

Сабақтың барысы.Ұйымдастыру бөлімі.

Үй тапсырмасын сұрау.

Жіктеу

[pic] септеледі

[pic] [pic] жіктеледі

Белгісіздік

[pic] [pic] көптеледі

Болымсыздық

Есімдіктің

мағыналық

түрлері

[pic]

сілтеу

[pic] [pic] тәуелденеді

[pic] [pic] септеледі

Жалпылау

[pic] [pic] [pic] көптеледі

сұрау

[pic] тәуелденеді

Өздік

[pic] [pic] [pic] септеледі

[pic] [pic] [pic] [pic] жіктеледі

көптеледі

септеледі жіктеледі тәуелденеді көптеледі.

102-жаттығу.Берілген сұрау есімдігін қатыстырып сөйлем құрап жазу.

Кімнің,қайсымыз,нешеуі,кімдермен,нешеуден,кімсіздер,қандаймыз.

Мысалы : Сен кімнің баласысың?

103-жаттығу.Нешінші,қайсысы деген сұрау есімдіктерін жіктеп және тәуелдеп жазып,мағыналық,тұлғалық жағынан салыстырыңдар.

Жіктеу: І нешіншімін,қайсысымын

ІІ нешіншісің,қайсысысың

Нешіншісіз,қайсысысыз

ІІІ нешінші,қайсысы

Тәуелдеу: І нешіншім,қайсысым

ІІ нешіншің,қайсысың

Нешіншіңіз,қайсысыңыз

ІІІ нешіншісі,қайсысы.

Жаңа сабақ.

Өз есімдігі тәуелденіп барып септеледі.

Өздік есімдігінің септелу үлгісі (оқулықта берілген).

Өздік есімдігі тәуелденіп барып жіктеледі.

Өздік есімдігінің жіктелуі (оқулықта берілген)

Өзім есімдігін септеп, Өзің есімдігін жіктеп,

біреуіне сөйлем құра біреуіне сөйлем құра.

А. өзім

І. өзімнің І.өзіңмін,өзіңбіз

Б. өзіме ІІ.өзіңсің,өздеріңсіңдер

Т. өзімді өзіңсіз,өздеріңсіңдер

Ж. өзімде ІІІ.өзің

Ш. өзімнен

К. өзіммен

Өлеңдегі түсірілген сөздерді орнына қойыңдар.

Өзім – тәңірі табынамын ... (өзіме)

Сөзім – құран, бағынамын ...! (сөзіме)

Бұзушы да,түзуші де ..., (өзіммін)

Енді,ескілік,келдің өлер ...! (кезіңе)

Мағжан Жұмабаев.

Керекті сөздер: сөзіме,өзіме,өзіммін,кезіңе.

Тапсырма: өздік есімдігін тауып,олардың қалай түрленіп тұрғанын анықта.

Өзім – түбірі өз, -ім тәуелдік ж. І жағы

Өзіме – түбірі өз, -ім тәуелдік ж. І жағы, -е барыс септігі

Өзіммін – түбірі өз, -ім тәуелдік ж. І жағы, -мін жіктік ж.

І жағы.

Мақал-мәтелдерді сөйлем мүшесіне талда.

1.Хас сараң өз затын өзінен қызғанады.

2.Қорқақ өзінің көлеңкесінен де қорқады.

Тәуелсіз Қазақстан

Отан деген не? Бұл сөзді әрқайсымыз күн сайын әлденеше рет естіп жүрміз. «Отан от басынан басталады» дейді халық.Отан дегеніміз - әр адамның туып өскен жері,туған-туысқандарымен,жақындарымен,бүкіл дос-жарандарымен бірге тұратын мекені.қазақ елінде тұратын барлық адамның Отаны – Қазақстан республикасы.1991 жылы 16-желтоқсан күні біздің еліміз Қазақстан тәуелсіз республика болып жарияланды.Осы күнге жету үшін қазақ халқы қаншама қиыншылықты бастан өткізді.Әр мемлекеттің дербес,тәуелсіз ел болуы – барша бақыттың бастауы.Елдің өз құқы өз қолында,ешкімге тәуелді емес.

Бұл күнде дүние жүзінің барлық елі Қазақстанды тәуелсіз мемлекет ретінде танып отыр.Осы бақыт әр қазақстандықтың жүрегіне нұр құяды.

«Қазақстан тарихынан».

Тапсырма: есімдіктердің түрлерін анықтап теріп жазу.

Жаңа материалды бекіту.

Логикалық диктант

1.Өздік есімдігіне қандай сөз жатады? (өз)

2.Өзісіздер есімдігі қандай тұлғада тұр? «түбірі өз, -і –тәу.жал. ІІІ жағы, -сіз –жік.жал. ІІ жағы (сыпайы түрі), -дер, -көп.жал.)

3. Өзіңмен қай септікте тұр? (көмектес септікте)

4. «Өз үйім - өлең төсегім» деген мақалда өздік есімдігі қай сөйлем мүшесінің қызметін атқарып тұр? (анықтауыш)

5. Өздік есімдігі бар мақал жаз.

Қорытынды. Кластер стратегиясы.

Үйге тапсырма. 1.Эссе стратегиясы «Менің қиялымдағы болашақ Қазақстан» (есімдіктері,әсіресе өздік есімдіктері бар).

2.Тест құрастыру.

Бағалау.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Сұрау есімдіктерінің түрленуі.

Сабақтың мақсаты. білімділік – сұрау есімдігі туралы білімдерін тереңдету,оның түрленуін үйрету,сөйлемдегі қызметі мен мағынасына қарай түрленуін білуге машықтандыру; дамытушылық – оқушылардың ой-өрісін,сана-сезімін,белсенді ойлау дағдыларын жандандырып,сыни тұрғысынан ойлау материалдарын қолдана отырып қызығушылығын арттыру,білімін дамыту,сауаттылыққа баулу,сабаққа ынталандыру; тәрбиелік – ұқыптылыққа, шапшаңдыққа,көркем жазуға тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: кестелер (интерактивті тақтада),топтастыру әдісінің мысалдары жазылған плакаттар,үлестірмелі қағаздар,слайдтар.

Сабақтың түрі: аралас сабақ.

Сабақтың типі: жаңа білім беру

Сабақтың әдіс-тәсілі: түсіндіру,сұрақ-жауап,топтастыру.

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақтың барысы.

Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылардың дұрыс отырғызып түгелдеу.Оқу құралдарын алдырып.назарларын сабаққа аудару.

Үй жұмысы. Үйге берілген 99-жаттығуды талабына сай тіркесіп тұрған сөзімен бірге оқытып,олардың қай септікте тұрғанын айтқызу.Сұрақ-жауап әдісі арқылы үй жұмысын пысықтау.

1.Сілтеу есімдігі қалай түрленеді?

2.Ол қалай тәуелденеді? Мысал келтір.

3.Сілтеу есімдігіне мысал келтіріп,оны септе.

4.Септелудегі ерекшелігін түсіндір.

5.Мысалдар келтіру.

1-слайд (Елордамыз Астана қаласының көрінісі бойынша сілтеу есімдігін қатыстырып сөйлем құрату).

Жауаптар алып,жаңа сабаққа назар аудару.

Жаңа сабақ.

6-сыныптан өткен сұрау есімдігі туралы білімдерін еске түсіру.Мысалдар келтіру арқылы жаңа сабақты бастау.

2-слайд (бірнеше мысалдар)

Сұрау есімдігінің түрленуі туралы оқулықта келтірілген кестеге назарларын аудару.Оның тәуелдену,септелу,жіктелу үлгісіне қарап ерекшелігін түсіндіру.Мысалдармен дәлелдеу.Септелген кездегі түбірлері сақталып,жалғаулары да өзгеріссіз жалғанады,тек барыс септігінің жалғауы қайсы сұрау есімдігіне –ған түрінде жалғанып тұр.

Сұрау есімдіктерінің адамға қатыстылары ғана І,ІІ, жақтарда жіктеледі.Себебі І жәнеІІ жақ,яғни айтушы (мен,біз) және тыңдаушы (сен,сіз,сендер) адам ғана болады.ІІІ жақ адамнан басқа бөгде затқа қатысты бола береді.

Көне ескерткіштерде сұрау есімдіктері септеліп жұмыс алғандығы туралы айту.

Жаттығу жұмыстарын талдау арқылы оқушылардың білімдерін тереңдету.

100-жаттығу.Мәтінді оқып,құрамындағы сұрау есімдіктерінің мағыналық ерекшеліктеріне және қолданысына назар аударту.Мәтіннен сұрау есімдігін тауып,оның қалай түрленіп тұрғанын айту.

(қайда,қалай,кім сұрау есімдіктері атау септігінде тұр.)

101-жаттығу.Жаңылтпаштарды айтып үйрену.Құрамындағы сұрау есімдіктерінің мағынасын және сөйлемде қандай қызмет атқарып тұрғанын түсіндіру.

Неше сұрау есімдігі атау септігінде тұр,нем сұрау есімдігі І жақта жіктеліп тұр.

102-жаттығу. Берілген сұрау есімдіктерін қатыстырып сөйлем құрап жазу.

Кімнің,қайсымыз,нешеуі,кімдермен,нешеуден,кімсіздер,қандаймыз сұрау есімдіктерінің түрлену жолдарын түсіндіру.

Деңгейлік тапсырма беру арқылы оқушының қызығушылығын арттыру,сабаққа ынталандыру,білім деңгейін анықтау.

Сабақты әдебиет пәнісен байланыстыру.Дулат Бабатайұлының «Аягөз,қайда барасың?!» атты өлеңінен сұрау есімдігін тауып,оның түрлену жолын түсіндіру.Төле бидің шешендік сөздерінен сұрау есімдігін табу.оны талдау.

Сабақты қорыту.

Сабақты топтастыру әдісі арқылы,сұрақ-жауап әдісі арқылы қорыту.

3-слайд (Еліміздің Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың суреті арқылы жаңа сабаққа қатысты сөйлемдер құрату).

Есімдік түрлерін топтастыру

[pic] [pic] [pic] Мен,сол,осынау,нешеу.Біз,сіздер,қанша.Сіз,ол,,барлық,өз,қайсы.Сендер,қайдан,кім не,сен,бұл,анау,нешеумін,кіміміз, олар т.б.

Сабақты қорыту кезіндегі сұрақтар.

1.Сұрау есімдігі қалай түрленеді?

2.Сұрау есімдігіне мысал келтіріп,оны жікте.

3.Қайсы сұрау есімдігін септе және ондағы өзгешелікті түсіндір.

Үйге тапсырма: 103,104-жаттығулар.Берілген талабын түсіндіру.Сұрау есімдігі туралы ереже,кестелерді оқу,мысалдар келтіру.

Оқушылардың білімін бағалау.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Есімдіктердің түрленуін қайталау.

Сабақтың мақсаты: білімділік – оқушылардың өткен тарау есімдіктердің түрленуі тақырыбынан алған теориялық білімін пысықтау; дамытушылық – оқушылардың іскерлігі мен біліктілік дағдыларын жетілдіре отырып,ойлау қабілетін,сөздік қорын дамыту; тәрбиелігі – оқушыларға туыстық атаулар туралы ұғым бере отырып,алыс-жақынын тани білуге шақыру.

Сабақтың түрі:туыстық сабағы

Типі : іскерлік пен біліктілік дағдысын қалыптастыру.

Оқыту формасы: топтық

Оқыту әдісі:талдау,сұрақ-жауап,шығармашылық ізденіс,кітаппен жұмыс.

Пәнаралық байланыс: қазақ әдебиеті.

Сабақтың көрнекілігі: үлестірмелі карточкалар,жекжат-жұрағаттар атауы,үнтаспа т.б.

Сабақтың барысы. І Ұйымдастыру бөлімі.

а) Оқушылрды тексеру.

ә) Сынып бөлмесінің сабаққа даярлығын қадағалау.

ІІ Үйге берілген тапсырма. «Іште пікір өлгенше ...» («Теледидар бағдарламалары туралы

Көрермен ретіндегі пікірім»).

Жасұлан «Бармысың,бауырым?» бағдарламасы туралы пікірін білдірді.Бұл бағдарламада әркім өз жақынын,туғанын іздеп жатады.

Біз бүгінгі «Туған бар,табылатын жаныңнан» тақырыбындағы сабағымызда есімдіктердің түрленуін нысана ете отырып,туыстық атаулар туралы сөз қозғамақпыз.

ІІІ.Жаңа сабақ.

Мұғалімнің кіріспе сөзі.

Балалар,құдағи қалтаың не екенін білесіңдер ме? (құда болған екі жақтың бір-біріне сыйы салынған қалта)
Сендерге бүгінгі сабақ тапсырмалары осы құдағи қалтадан алынады.

Көрініс.

Әзілдері жарасқан бұл екеуі кім? (нағашы-жиен)

Ендеше «Нағашы», «Жиен» тобы болып жұмыс атқарамыз.

Құдағи қалтадан алынатын алғашқы тапсырма

Кітаппен жұмыс.117-жаттығу.Мәтінді оқып,есімдіктерді теріп жазып,тұлғасына ажырату.

Мен – жіктеу есімдігі,атау тұлғасында.Ешқандай – болымсыздық есімдігі,еі түбірден құралған.Не – сұрау есімдігі,атау тұлғасында т.б. (Отырған туыстар өздерін таныстырады)

2-тапсырма. Кеспе қағазбен жұмыс.

1-кеспе қағаз

Сөйлемнен есімдікті тауып,тұлғасына талдау жасау.Сөйлемге синтаксистік талдау жсау.

Төркін – қыздың өз жұрты,туған үйі,ауыл-аймағы.

2-кеспе қағаз

Сөйлемнен есімдікті тауып,құрамын ажырату.Сөйлемге синтакистік талдау жасау.

Өзі барған сайын төркіндеген келіншек жалғыз келмейді.

3-кеспе қағаз

Оған тустары қайын жұртынан ере барған қайын інілеріне,қайын сіңілілеріне құрмет көрсетеді.

3-тапсырма. «Өз орнымдамын ба?» «берілген сөйлемдердегі сөздерді өз орнына қойып жазу)

Мысалы: Қазақ қыз баланы «үй құты» деп отбасынд,оған сый-құрмет көрсетеді бағалап.

Дұрысы: Қазақ отбасында қыз баланы «үй құты» деп бағалап,сый-құрмет көрсетеді.

4-тапсырма. «Біріңді-бірің тыңдап ал!» Фариза Оңғарынованың әке туралы «Перзент сөзі» өлеңінен есімдіктерді теріп жазу,тұлғасына талдау.

[pic]

І топтың 1-оқушысы ІІ топтың 1-оқушысы

Әкем- менің тәңірім, Ол тұрғанда сезінбей қатер демін,

пайғамбарым,ұмтылатын Хандардың да қалпағын әпермедім.

биігім,сайран бағым. Әділ шешім ататын барлық істе

Ол білмейтін дүниеде біздің үйде бас қазы - әкем менің.

құпия жоқ,

біліп алған,япыр-ай,

қайдан бәрін?!

2-оқушы 2-оқушы

Күшті де жоқ дәл ондай Әкем барда,арқам кең,жоқ

жер бетінде, алаңым,

сұлу мүсін, бір мін жоқ бәрі орнында:шаруаң,қора-малың

келбетінде!

Батыр,дана сол ғана.Асығамын Төрт жағымыз құбыла.Мен өскенде

әкеме ұқсап тезірек ер жетуге. Қиындау-ау әкемдей бола аларым ...

5-тапсырма. «Ән – көңілдің ажары» (үнтспадан «Жігіттер» тобының орындауындағы «Жеңешемнің мінезі» әнін тыңдап,есімдіктерді теріп жазу,құрамын талдау.

IV. Дамыту кезіндегі тапсырма. Шығармашылық жұмыс «Менің жеңгем».

V. Бекіту. Топтастыру стратегиясы бойынша «Есімдіктің түрлену ерекшеліктері».

Қорытындылау.Сабағымызды Фариза ақынның мына өлең жолдарымен түйіндесек:

Ағаларым – асқар тау,қарлы шыңдар,

Жеңгелерім – жанымның жайлауы еді.

Інілерім – шым болат шалғысыңдар,

Сіңлі,келін – періште тілеулесім,

Барлығың да әйтеуір,бармысыңдар!

VI. Үйге тапсырма. Туыстық тақырыбында мақал-мәтелдер жазып келу.

VII. Бағалау. (Берілген бағалау парақтарына топ үлкені баға қояды)

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Есімдіктен өткенді қайталау.

Сабақтың мақсаты: а) есімдік туралы алған теориялық білімдерін практикада қолдану,ауызша,жазбаша талдау

жұмыстарын жүргізе отырып,білімдерін бекіту; ә) ойлау қабілеттерін,қиялдарын дамыту,ой қорытып,нақты шешім

жасауға үйретіп өздеріне сенімдерін арттыру; б) сауатты жазуға,ұқыптылыққа баулу,топпен жұмыс жүргізіп,бір-бірін тыңдай білуге үйрету,сөйлеу мәдениеттерін қалыптастыру.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың әдісі: жинақтау,талдау,сын тұрғысынан ойлау,сатылай кешенді талдау,деңгейлік тапсырмалар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,математика,орыс тілі,ағылшын биология.

Сабақтың көрнекілігі: есімдіктің жасалу жолына арналған кестелер(Жиде Жеткізгеннің кестесі),сөзжұмбақ,плакаттар.

Сабақтың барысы.

Ұйымдастыру кезеңі: а) сәлемдесу; ә) түгелдеу; б) сыныпты сабаққа даярлау.

Үй тапсырмасын тексеру.

а) Қызығушылығын ояту

Математикалық ойын «Ғажайып алаң»

Таңбашалары әр түрлі сандарға амалдар қолдану арқылы мына есепті шығарып,төмендегі ұяшықтарға жасырынған сөзді табайық.

Е\33 С\11 І\25 М\9 D\51 I\37 K\2

1) 11.5 + (-25) = 9 3) -12.5* (-2) = 25

2) 20.2 * 2 + (-3.4) = 37 4) -153 : (-3) = 51

3)-10.2 + 12.2 = 2 6) -44* (-2) :8 = 11

7) 99: (-9)* (-3) = 33

ә) Жұмбақ сұрақтар «Бұл қай есімдіктер?»

1.Етікі аспбының бірімен ұқсас есмдіктің қай түрі? (Біз – жіктеу есімдігі)

2.Басқаның бәрін өзі сұрайды,өзінен ешкім сұрамайды. (Сұрау есімдіктер)

3.Жақтас жалғауға жіктеле қояды,жақтас емесіне жоламай қояды. (Мен.сен)

4. Көпшіл және көңілшек

Ештемені бөліп жармайды.

Көптік ұғым беріп,

Көпшлікті қармайды. (Жалпылау есімдіктері)

5. Құрамындағы сөздің көбін көршісінен сұрап алыпты.Алдына бір буын қосыпты да,есімдіктің бір түрі боп тұра қалыпты.(Болымсыздық есімдіктері)

Жаңа сабақ.

а) Сөзжұмбақ «Бұл да қызық»

«Есімдік» деген сөздің құрамында қанша дыбыс болса,есімдіктің түрлері де сонша.Енді сіздер тапсырманы орындаңыздар.Шақпаққа мыналарды жазсаңыздар ерекше тордағы сөзді оқисыздар.

Сұрақтары: 1. Жіктеу есімдігі (сен)

2.Сілтеу есімдігі

3.Сұрау есімдігі

4.Өздік есімдігіІ жақ (көпше түрі),тәуелденіп тұр

5.Сілтеу есімдігі шығыс септігінде

6.Белгісіздік есімдігі

7.Жалпылау есімдігі.

ә) Сатылай кешенді талдау.

Бұл жерде ешкім сырымды білмейді. Бүкіл ауыл Қазының төрт қанат үйіне жиналды.

б) Деңгейлік тапсырмалар беріледі. Деңгейлік тапсырма 3 деңгейден тұрады.

Файл бетіне салынған а,ә,б нұсқалары бар,тест түрінде берілген.

І деңгей 2 тапсырмадан тұрады.

1-тапсырма.Файл бетінежапсырма қағазға жазылған,жауаптар жапсырылған ішінде біреуі дұрыс,сол дұрыс жауапты

тауып астындағы «жауабы» деген орнына ретісен жабыстырыңыз.

Егер дұрыс жауаптар болса мақал немесе мәтел шығады.

2-тапсырма. Толықтырыңыз.

Бұл тапсырманы көп нүктенің орнына астында жабыстырма қағазбен берілген есімдіктер мен өздердің ішінен дұрысын тауып жабыстыру қажет.

ІІ деңгей.ІІ деңгейлік тапсырма 2 тапсырмадан тұрады,бірақ І деңгейден күрделі болып келеді.

ІІІ деңгей 3 тапсырмадан тұрады.

1-тапсырма: тест түрінде берілген.

2-тапсырма: толықтырыңыз

3-тапсырма: дөңгелек жапсырма қағаздың бетінде әріптер берілген.Осы әріптерді қатыстырып қазақ тілі саласына байланысты сөз құрауыңыз қажет.Мысалы:

[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic]

в) Лото ойыны ойналады.

1.Есімдік мағынасына қарай нешеге бөлінеді? (7-ге) Алыстан

2.Жіктеу есімдігі қай жақта тек адам аттарының орнына жүреді? (І,ІІ жақ) сермеп,

3.Жіктеу есімдіктерін ата. (мен,сен,сіз,сіздер,ол,олар) Жүректен

4.Бұл,осы,сол,ана қай есімдіктер? (сілтеу) тербеп,

5.Өздік есімдігіне бір ғана қандай сөз жатады? (өз) Шымырлап

6.Зат есімнің орнына қолданылатын белгісіздік есімдіктерін ат.(әркім,әлдекім,әрине т.б.) бойға жайылған;

7.Сын есімнің орнына қолданылатын белгісіздік есімдіктерін ата. (әр,әрбір,бір,кейбір,қайсыбір,қайбір) Қиуадан шауып

8.Сан есімнің орнына қолданылатын белгісіздік есімдігі. (әлденеше,біраз,бірнеше) Қисынын тауып

9.Үстеудің орнына қлданылатын белгісіздік есімдігін ата.(әрқашан,әрқалай) Тағыны жетіп

10.Болымсывздық есімдіктерді атаңыз.(ешкім,ештеңе,ешқандай,ешқашан) қайырған

11.Белгілі бір заттық ұғыммен байланысты қолданылатын есімдіктің түрі.(жіктеу есімдігі) Толғауы тоқсан

12.Бәрі,барлық,бар,барша,бүкіл,түгел,күллі қай есімдікке жатады?(жалпылау есімдігі) қызыл тіл

13.Затты,сындық белгілі сан-мөлшерді белгісіз етіп,жорамалдап,тұспалдап көрсету мәнін білдіретін есімдіктің түрі.(белгісіздік есім) Сөйлеймін десең

14.Есім сөздердің орнына жүретін сөз табы.(есімдік) өзің біл!

Абайдың «Сегіз аяқ» өлең жолдары шығу қажет.

г) Көру диктанты.(Жатқа жазып,есімдіктерді талдау)

Басқа жұрт балалары оқу қуған,

Біліммен өз жұртының бетін жуған.

Ішіп-жеп жүрсе егер жайған малдай

Адамзат жер жүзіне не үшін туған?!

Не Өз

есімдік есімдік

сұрау өздік

дара дара

(асты сызылған сөздерді орыс,ағылшын тілдеріне аудару керек)

1-оқушы. Тарих қана,халық қана туатын

Алыптардың арқа тұтпас кім атын

Ұлы арманын жырлау үшін қазаққа

Керек болды Абай сынды ұлы ақын!

2-оқушы. Өзіңе сен,өзіңді алып шығар,

Еңбегің мен ақылың екіжақтап

3-оқушы. Әркімді заман сүйремек,

Заманды қай жан билемек.

Заманға жаман күйлемек,

Заманы оны илемек.

д) Үй тапсырмасы: «Бүкіл әлемге бейбітшілік тілеймін» атты (есімдіктерді қатыстырып) шығарма жазып келу.

е) Бағалау

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Диктант

Сабақтың мақсаты :

а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру.

ә) Мұқият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету.

б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі: баяндау

Сабақтың көрнекілігі : диктанттар жинағы

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқушылардың зейінін аудару.

Тақтағы бүгінгі күн мен диктанттың тақырыбын жазып қоямын.

ә) Жаңа сабақты түсіндіру;

Көктемде

Екі күннен кейін мен қалаға жүріп кеттім.

Каспий суының жаңа ашылған кезі. Лай судың үстінде болбырлау сұрғылт сеңдер теңселе жылжиды. Оларды біздің қайығымыз қуып жетті де, басып озды. Сеңдер қайықтың жақтауына соқтығып ,шатынай айырылып қалып жатты. Толқындарды жарға айдап, «жорға жел» ойнақтады. Бөшке,қап,жәшік сияқты ауыр жүк артқан моторлы қайық тербеліп келеді. Рульді ұстап келе жатқан жас жігіт еді. Оның үстіне қырма қой терісінен істеген, омырауы әр түсті жіппен кестелеген әсем пешпеті бар.

Оның жүзі сабырлы,салқын қанды еді. Қайықтың тұмсық жағында көмекшісі отыр. Бұл-үстіне жыртық шекпен киген ,белін арқан жіппен буған,басында көнетоз қалпағы бар,үсті-басы үрпі-түрпі бір мұжық еді. Ол ұзын ағашқа ілген темер ілмекпен сеңдерді серпіп қояды. (122 сөз)

Мәтінді оқып беремін,оқушылар тыныс белгілерін қояды

Үйге тапсырма : қайталау

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Тест тапсырмалары

Сабақтың мақсаты:

а) оқушылардың қазақ тілі пәнінен алған білімдерін тиянақтау;

ә) тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) оқушылардың білімін бақылау арқылы сауатты жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі: қайталау

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, т.б

Сабақтың көрнекілігі: тест парақшалары т.б

Пәнаралық байланыс: тарих

Сабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

1. Күрделі сан есімді тап.

А) мыңдап В) елулерде С) жүз Д) екеу Е) екі бүтін оннан үш

2. Қай қатардағы сан есімдер арасына дефис қойылмайды?

А) он оннан В) отыз қырықтарда С) екеу үшеу Д) төрт мың Е) үш төрт

3. Сан есімнің сөйлемде атқаратын негізгі қызметі не?

А) бастауыш В) баяндауыш С) толықтауыш Д) анықтауыш Е) пысықтауыш

4. Шығыс септігінде тұрып,пысықтауыш болатын сан есім түрі қайсы?

А) есептік В) реттік С) жинақтық Д) бөлшектік Е) топтау

5. «-ншы» жұрнағы жалғанатын сан есімді тап.

А) екі В) он сегіз С) жиырма алты Д) он Е) мың

6. Реттік сан есім қай қатарда дұрыс жазылған?

А) X –сынып В) 2004-жылы С) 24-қараша Д) 1-інші үй Е) 3-алма алды

7. Баяндауыш қызметіндегі сан есімді тап.

А) Той өтті үшеуімізді күрсіндіріп. В) Екі жастың қуанышы тойланды.

С) Сіз бірінші орынға адамзаттың қара күшін қойдыңыз.

Д) Екеуіне сүйсінумен өтермін. Е) Ән айтатын өнерпаздар—осы үшеуміз

8. Қай сөйлемде сан есім емлеге сай жазылған?

А) 1845-жылы ұлы Абай дүниеге келген. В) Жолдастарымның кеткеніне екі үш күн болды.

С) Сағат 6 ға 10 минут қалғанда Азамат пәтерінен шықты.

Д) 30-40-тай адам жиналған екен. Е) Біз 2-еу едік.

1. Күрделі есімдіктер қатарын тап.

А) күллі,барша,тегіс В) өзім,өзді-өзі, өздеріңіз С) қашаннан? Қайсысы?

Д) әркім, қайсыбір,ешқашан Е) мынау,осыңыз,соным

2. Пысықтауыш қызметіндегі есімдікті тап.

А) Олар жиналысқа түгел қатысты. В) Мұны ертеңге қалдыруға болмайды. С) Оның ағасы ешкімге тиіспейді. Д) Бұлардың ойы іске аспады. Е) Барлық есті кісілер ертеңін ойлауға тиіс.

3. Жалпылау есімдігі қатысқан сөйлемді тап.

А) Ешкімге тіл қатушы болма. В) Саған тай сатып әперемін. С) Өзің үлкен,қылығың—бала-шаға.

Д) Еріншектік—күллі дүниедегі өнердің дұшпаны. Е) Әрбір жинақылықтың түбі—кеніш.

4. Тәуелденген тұлғадағы сілтеу есімдігін тап.

А) кіміңіз? Несі? В) бұнысы,мынауымыз С) соның,анаған Д) өздерің,өзіңіз Е) барлығынан,бәрінің

5. Қай қатар есімдіктің бір мағыналық түріне жатпайды?

А) әркім,кейбіреу,әлденеше В) олар,мен,бі С) кім, қашан, неше Д) біреу, ешбір,қайсыбір Е) бәрі,түгел,барша

6. Емлеге сай жазылған есімдіктер қатарын тап.

А) Еш уақытта, еш қашан В) әлде кім,әр адам С) әркім,ешқайда Д) кей ағаң, кей біреу Е) бүгін,еш теңе

7. Есімдік сөйлемде қандай қызмет атқарып тұр?

Батырлар есімі ешқашан ұмытылмайды.

А) толықтауыш В) баяндауыш С) пысықтауыш Д) бастауыш Е) анықтауыш

8. Болымсыздық есімдігін көрсет.

А) бірнеше В) саған С) дәнеңе Д) әлдекім Е) түгел

9. Тұлғасы өзгеріліп септелген есімдікті тап.

А) осынау В) оған С) әрне Д) кейбіреулер Е) ештеңе

10. Дұрыс септелген есімдікті тап.

А) менге В) сенмен С) сода Д) бұдан Е) сеннің

Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін. Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: Қайталау

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Жіктеу есімдігінің түрленуі

Сабақтың мақсаты: а) оқушыларға есімдіктің ерекшелігі мен жіктеу есімдігі туралы түсінікті тілмен оқушыларды қатыстыра отырып жан-жақты мәлімет беру;

ә) есімдіктің морфологиялық заңдылықтарын түсіндіре отырып ұжымдық,деңгейлік тапсырмалар арқылы оқушылардың адамдық қасиеттерін дамыту;

б) оқушылардың белсенді ойлау қабілеттерін жандандырып,ОҮӨӘЖПТ арқылы сауатты жазу,оқу дағдыларын жетілдіру.

Сабақтың әдісі: cұрақ-жауап, талдау, іздендіру

Сабақтың түрі: ұжымдық,талдау.

Сабақтың көрнекілігі: кітап,суреттер,үлестірме қағаздар т.б.

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі:

ә)Үй тапсырмасын сұрау.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

Есімдік дегеніміз не?
Есімдік мағынасына қарай нешеге бөлінеді?
Есімдіктер қалай түрленеді?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Жіктеу есімдіктері зат есімнің орнына жүріп,зат есімдерше септеледі,және жіктеледі.

Мен,сен,ол деген жіктеу есімдіктерінің септелуінде мынадай ерекшеліктер байқалады:

1) ілік,барыс,табыс,шығыс септіктерінде түбірдегі л,н дыбыстары түсіп қалады.

2) жатыс септікте ол есімдігіндегі л дыбысы н-ға айналады

3) көмектес септікте түбір мен жалғаудың арасында –ы,-і дәнекері пайда болады.

4) барыс септік жалғауы жуанданып, л, н түсіп қалған түбірге –ған түрінде жалғанады.

Жаттығумен жұмыс: 97-жаттығу. Өлеңді оқып есімдіктерді тауып есімдіктің қай түріне жататынын түсіндіріңдер.

Тақтамен жұмыс: Тақтаға жіктеу есімдігін септеп жазады.

Атау. Мен сен

Ілік. Менің сенің

Барыс. Маған саған

Табыс. Мені сені

Жатыс. Менде сенде

Шығыс. Менен сенен

Көмектес. Менімен сенімен

Топтастыру стратегиясы:

[pic] [pic] [pic] Мен сен ол

[pic]

[pic] [pic] Сендер біздер

[pic] [pic]

Сіздер олар

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: 99-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақрыбы: Есімдіктің сөйлемдегі қызметі

Сабақтың мақсаты : а) білімділік – есімдіктің сөйлемдегі қызметі туралы түсіндіру,есімдік тақырыбы бойынша білімін жетілдіру;

ә) дамытушылық – сөйлеу тілдерін жетілдіру,шығармашылық қабілетін даытуға ықпал жасау;

б) тәрбиелік – тілге байланысты мысалдар ала отырып туған тлін сүюге,қадірлеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: ой қозғау,топтастыру,сұрақ-жауап,деңгейлік тапсырма,топтық жұмыстар.

Сабақтың көрнекілігі: плакат-сызбалар,үлестірмелі қағаздар.

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі:

ә)Үй тапсырмасын сұрау.

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Есімдік дегеніміз не?

2. Есімдіктер қалай түрленеді?

3. Есімдік мағынасына қарай нешеге бөлінеді?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Есімдіктер әр түрлі сөз табының орнына жүретіндіктен, сөйлемде әр түрлі мүшенің қызметін атқарады.

Есімдіктер,әсіресе жіктеу есімдіктері,атау септікте тұрып бастауыш болады.
Есімдіктер барыс, табыс,жатыс, шығыс, көмектес септіктердің бірінде тұрып толықтауыш болады.
Есімдіктер ілік септікте немесе сын есім мен сан есімнің орнына қолданылып анықтауыш болады.
Есімдіктер мезгіл,мекен мағыналарында үстеудің орнына қолданылса пысықтауыш болады.
Есімдіктер жіктеліп қолданылса баяндауыш болады.

Жаттығумен жұмыс: 112-жаттығу. Құрамындағы есімдіктерге сұрақ қойып,қай мүше екенін талдаңдар.

Топтастыру стратегиясы.

[pic] [pic] [pic] Бастауыш баяндауыш

[pic] [pic]

[pic]

Толықтауыш, пысықтауыш анықтауыш

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Есімдіктер қандай жағдайда баяндауыштың қызметін атқарады.
Есімдікті не үшін орынбасар сөз табы деп атаймыз?
Барыс,жатыс,шығыс септіктерінде тұрса қандай сөйлем мүшесінің қызметін атқарады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: 113-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Тіл ұстарту

Сабақтың мақсаты :

а) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету.ойлау шеберлігін сөйлеу мәдениетін арттыру;

ә) Тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып.оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Жаттығумен жұмыс: 120-жаттығу. Мәтінді оқып шығып сөздерді құрамына қарай талдаңдар.

Шығармашылық жұмыс: есімдіктерді түрлендіре отырып,сөйлем құраңдар және оған талдау жасаңдар.

Тақтамен жұмыс: Бірнеше мақал мәтелдер жазып морфологиялық талдау жүргізеді.

З.е ш.с з.е ет к. Ж.ө.ж

Еңбек/пен ер өс/е/ді

Егіз/ден төл өс/е/ді.

Жас/ың/да жалық/па/са/ң,

Қартайғанда тарықпайсың.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Есімдіктерді қатыстырып, «Өнер үшін күрес» тақырыбында әңгіме жазыңдар.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Осы шақ. Нақ осы шақ

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру,оның ішінде осы шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) Тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып.оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Осы шақ сөйлеп тұрған кездегі іс әрекетті білдіреді. Осы шақ мағынасы мен жасалуына қарай екіге бөлінеді.1. Нақ осы шақ. 2. Ауыспалы осы шақ

Нақ осы шақ қимылдың іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәтте болып жатқанын білдіреді.

Жаттығумен жұмыс: 126-жаттығу. Мәтінді оқып шығып,нақ осы шақты білдіріп тұрған етістіктерді табыңдар. Қалай жасалып тұрғанын түсіндіріңдер.

Шығармашылық жұмыс: Нақ осы шақтың жалаң және күрделі түрлерін қатыстырып сөйлем құраңдар және оған талдау жасаңдар.

Тақтамен жұмыс: Күрделі нақ осы шақты жіктеп жазады.

жақ

жекеше

Көпше

ІІ

ІІІ

Оқып отырмын

Оқып отырсың

Оқып отырсыз

Оқып отыр

Оқып отырмыз

Оқып отырсыңдар

Оқып отырсыздар

Оқып отыр

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?
Осы шақ нешеге бөлінеді?
Нақ осы шақ қалай жасалады?
Нақ осы шақтың күрделі түрі қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 127-жаттығу. Сөйлемдерді көшіріп жазып,нақ осы шақты күрделі түрлерінің астын сызыңдар.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Ауыспалы осы шақ

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру,оның ішінде ауыспалы осы шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын арттыру,негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?
Осы шақ нешеге бөлінеді?
Нақ осы шақ қалай жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Ауыспалы осы шақ қимыл,іс-әрекеттің дағдылы қалыпта болып тұруын білдіреді. Ауыспалы осы шақ –а,-е,-й тұлғалы көсемшенің жіктелуі арқылы жасалады. Мысалы: мен кел+е+мін

Жаттығумен жұмыс: 130-жаттығу. Көшіріп жазып ,ауыспалы осы шақты білдіріп тұрған етістіктердің астын сызыңдар.

Топпен жұмыс: 1-топ: 131-жаттығудағы нақ осы шақты теріп жазады

2-топ: ауыспалы осы шақты теріп жазады..

Үлгі: нақ осы шақ: әкетіп жатыр

Ауыспалы осы шақ: елестейді

Тақтамен жұмыс: Ауыспалы осы шақты жіктеп жазады.

жақ

жекеше

Көпше

ІІ

ІІІ

Айтамын,келемін

Айтасың,келесің

Айтасыз,келесіз

Айтады,келеді.

Айтамыз,келеміз

Айтасыңдар,келесіңдер

Айтасыздар,келесіздер

Айтады,келеді.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?
Осы шақ нешеге бөлінеді?
Ауыспалы осы шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 133-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Келер шақ. Болжалды келер шақ

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру,оның ішінде келер шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?
Осы шақ нешеге бөлінеді?
Ауыспалы осы шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Келер шақ қимылдың, іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәттен кейін болатынын білдіреді. Келер шақ мағынасы мен жасалуына қарай үшке бөлінеді.

Келер шақ

Мақсатты келер шақ

Ауыспалы келер шақ

Болжалды келер шақ

[pic] [pic] [pic]

Болжалды келер шақ есімшенің –ар,-ер,-р болымсыз етістіктен кейін –с жұрнағы қосылу арқылы жасалады.

Жаттығумен жұмыс: 136-жаттығу. Көшіріп жазып ,болжалды келер шақты білдіріп тұрған етістіктердің астын сызыңдар.

Тақтамен жұмыс: келер,жазар көрінбес, оқыр деген келер шақ етістіктерін жекеше,көпше түрде жіктеп жазыңдар. .

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?
Келер шақ нешеге бөлінеді?
Болжалды келер шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Ойнамас, күлер, жазар етістіктерін жекеше,көпше түрде жіктеп жазады.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Мақсатты келер шақ

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру,оның ішінде мақсатты келер шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2. Осы шақ нешеге бөлінеді?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Мақсатты келер шақ қимылдың, іс-әрекеттің келешекте мақсат етіле орындалатынын білдіреді.

Мақсатты келер шақ етістіктің түбіріне –мақ,-мек,-пақ,-пек,-бақ,-бек жұрнағы жалғанып,одан кейін жіктік жалғауы үстелуі арқылы жасалады. Мысалы: Мен ауылға бар-мақ-пын.

Жаттығумен жұмыс: 140-жаттығу. Көшіріп жазып ,мақсатты келер шақты білдіріп тұрған етістіктердің астын сызыңдар.

Жеке оқушылармен жұмыс: шаш,оқы,сөйле,қайт деген етістіктерден мақсатты келер шақ жасап,жіктеп,әрқайсысына сөйлем құраңдар.

Тақтамен жұмыс: Мақсатты келер шақты қатыстырып бірнеше сөйлем құрап, морфологиялық талдау жүргізеді.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2.Келер шақ нешеге бөлінеді?

3.Болжалды келер шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

4. Мақсатты келер шақ қандай жолдармен жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 141-жаттығу. Мақсатты келер шақта тұрған етістіктерді тауып,

құрамына қарай талдау жасайды.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Ауыспалы келер шақ

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру,оның ішінде ауыспалы келер шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) өз ұлтының тілін,рухани байлығын құрметтеу,тапқырлыққа баулу,адамгершілік,эстетикалық тәрбие беру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Ауыспалы келер шақ та ауыспалы осы шақ сияқты көсемшенің –а,-е,-й, жұрнақтарының жіктелуі арқылы жасалады. Сондықтан ауыспалы келер шақ пен ауыспалы осы шақ бір-бірінен сөйлемдегі мағынасы жағынан ажыратылады.

Осы шақ Келер шақ

Ол мектепте оқиды Ол сабағын кешке оқиды

Бұл жерде ағаш өседі. Бұл жерде күтсе ғана өседі

Мен ылғи ерте тұрамын. Мен ертең ерте тұрамын.

Ол өлең жазады. Өлеңді ол есейгенде жазады.

Жаттығумен жұмыс: 143-жаттығу. Болжалды келер шақты ауыспалы келер шаққа, ауыспалы келер шақты болжалды келер шаққа айналдырып жазыңдар.

Жеке оқушылармен жұмыс: баяндаймын,баяндамақпын, баяндармын деген сөздерді жекеше,көпше түрде жіктеп жазыңдар.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2.Келер шақ нешеге бөлінеді?

3.Болжалды келер шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

4. Мақсатты келер шақ қандай жолдармен жасалады?

5. Ауыспалы осы шақ пен ауыспалы келер шақты қалай ажыратамыз?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 146 -жаттығу. Ауыспалы келер шақта тұрған етістіктерді тауып, құрамына қарай талдау жасайды.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Өткен шақ

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру,оның ішінде өткен шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) өз ұлтының тілін,рухани байлығын құрметтеу,тапқырлыққа баулу,адамгершілік,эстетикалық тәрбие беру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Мақсатты келер шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

2.Ауыспалы осы шақ пен ауыспалы келер шақты қалай ажыратамыз?

Б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Өткен шақ қимылдың, іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәттен бұрын болып,істеліп кеткенін білдіреді. Мысалы: Ол оқуды бітірді. Мен бұл кітапты оқыдым. Ол кезде сен оннан асқансың.

Берілген мысалдардағы бітірді,оқыдым,асқансың деген етістіктер бітіру,оқу,асу қимылдарының болып кеткенін білдіріп, өткен шақ мағынасын беріп тұр.

Өткен шақ

Бұрынғы өткен шақ

Ауыспалы өткен шақ

Жедел өткен шақ

Жаттығумен жұмыс: 143-жаттығу. Өткен шақ мағынасын білдіріп тұрған етістіктерді табыңдар.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2.Келер шақ нешеге бөлінеді?

3.Болжалды келер шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

4. Мақсатты келер шақ қандай жолдармен жасалады?

5. Ауыспалы осы шақ пен ауыспалы келер шақты қалай ажыратамыз?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Өткен шаққа бірнеше мысалдар жазу

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Жедел өткен шақ

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру,оның ішінде жедел өткен шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) өз ұлтының тілін,рухани байлығын құрметтеу,тапқырлыққа баулу,адамгершілік,эстетикалық тәрбие беру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2.Келер шақ нешеге бөлінеді?

3. Өткен шақ нешеге бөлінеді?

Б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Жедел өткен шақ қимылдың, іс-әрекеттің таяу уақытта болғанын,орындалғанын білдіреді.

Жедел өткен шақ етістіктің түбіріне –ды,-ді,-ты,-ті жұрнағы қосылу арқылы жасалып, жіктеліп қолданылады. Мысалы: Асан домбыра тарт-ты, мен өлең айт-ты-м.

Жаттығумен жұмыс: 148-жаттығу. Мәтіннен жедел өткен шақты білдіріп тұрған етістіктерді тауып,қалай жасалғанын түсіндіріңдер.

Жеке оқушылармен жұмыс: Мына етістіктерден жедел өткен шақ жасап,жіктеп,әрқайсысына сөйлем құраңдар.

Бар,ойна, жүгір,жарыс, сөйле

Тақтамен жұмыс: тақтаға жедел өткен шақ етістіктеріне бірнеше сөйлем жазып синтаксистік талдау жасайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2.Келер шақ нешеге бөлінеді?

3.Болжалды келер шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

4. Жедел өткен шақ қалай жасалады?

5. Жедел өткен шақ жұрнақтары мен жіктік жалғауын қалай ажыратамыз?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 150-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Бұрынғы өткен шақ

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру,оның ішінде бұрынғы өткен шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын арттыру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Жедел өткен шақ қалай жасалады?

2.Жедел өткен шақ жұрнақтары мен жіктік жалғауын қалай ажыратамыз?

3. Өткен шақ нешеге бөлінеді?

Б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Бұрынғы өткен шақ қимылдың, іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәтпен салыстырғанда әлдеқайда бұрын болғандығын білдіреді. Мысалы: Сен мектепті бітіргенсің. Ол ауылға барыпты.

А) бұрынғы өткен шақ –ып,-іп,-п тұлғалы көсемшенің жіктеліп келуінен жасалады.

Б) Бұрынғы өткен шақ –ған,-ген, қан,-кен тұлғалы есімшенің жіктеліп келуінен жасалады.

Жаттығумен жұмыс: 152-жаттығу. Мәтіннен бұрынғы өткен шақты білдіріп тұрған етістіктерді тауып,қалай жасалғанын түсіндіріңдер.

Жеке оқушылармен жұмыс: Мына етістіктерден бұрынғы өткен шақ жасап,жіктеп,әрқайсысына сөйлем құраңдар.

Бар,ойна, жүгір,жарыс, сөйле,оқы,жаз, кел, ойла

Тақтамен жұмыс: тақтаға өткен шақ етістіктеріне бірнеше сөйлем жазып синтаксистік талдау жасайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2.Келер шақ нешеге бөлінеді?

3.Болжалды келер шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

4. Жедел өткен шақ қалай жасалады?

5. Жедел өткен шақ жұрнақтары мен жіктік жалғауын қалай ажыратамыз?

6. Бұрынғы өткен шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 154-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Ауыспалы өткен шақ

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру,оның ішінде ауыспалы өткен шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын арттыру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Жедел өткен шақ қалай жасалады?

2.Жедел өткен шақ жұрнақтары мен жіктік жалғауын қалай ажыратамыз?

3. Өткен шақ нешеге бөлінеді?

Б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Ауыспалы өткен шақ есімшенің –атын,-етін,-йтын,-йтін жұрнақтары арқылы жасалып, бірде өткен шақ,бірде келер шақтың мағынасында қолданылады.Сондықтан да оны ауыспалы өткен шақ деп атайды. Мысалы: Асан ауылға жиі баратын.

Жаттығумен жұмыс: 155-жаттығу. Мәтіннен ауыспалы өткен шақты білдіріп тұрған етістіктерді тауып,қалай жасалғанын түсіндіріңдер.

Жеке оқушылармен жұмыс: Ауыспалы өткен шақты жіктеп жаз.

Тақтамен жұмыс: тақтаға өткен шақ етістіктеріне бірнеше сөйлем жазып синтаксистік талдау жасайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2.Келер шақ нешеге бөлінеді?

3.Болжалды келер шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

4. Жедел өткен шақ қалай жасалады?

5. Жедел өткен шақ жұрнақтары мен жіктік жалғауын қалай ажыратамыз?

6. Бұрынғы өткен шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 157-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Диктант

Сабақтың мақсаты :

а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру.

ә) Мұхият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету.

б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі: баяндау

Сабақтың көрнекілігі : диктанттар жинағы

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқушылардың зейінін аудару.

Тақтаға бүгінгі күн мен диктанттың тақырыбын жазып қоямын.

ә) Жаңа сабақты түсіндіру;

Аңға шыққанда

Алдымызда бір төбе бар еді. Арғы етегі-ағаш. Соның тұсына барғанда, қасқыр көзімнен ғайып болды. Бір кезде аспанда түйіліп айналған бүркітім төмен қарай сорғалай құлады. Қасқырдың аузына түсіп,жазым бола ма деп қорықтым. Атымды тебініп, шаба жөнелдім. «Түскенжобасы осы-ау!»-деп, мөлшерлеген тұсына келдім. Қалың күртіктің ішіне ат бара алмайды. Жалма-жан атты қаңтарып тастадым. Сыртқы күпімді шештім де, жеңіл киіммен күртікті өрлей, ағаштың ішіне жүгірдім. Мөлшерден қаталасқан жоқ екем. Мен көрген жоқ едім. Бүркітім шақырған жерге ентігіп жүгіріп бардым. Оның бір аяғы құрықтай қайыңға қадалған да, бір аяғы қасқырдың төбесінде тұр. Қасқыр сіресіп тартып тұр. Аяғын қалай үзіп әкетпегенін білмеймін. Жүгіріп келген қалпыммен қасқырдың тірсегінен алдым да, қындағы пышағымен ішін осып жібердім.

(С.Мұқанов.) (123 сөз)

Тапсырма: Етістіктің шақтарын тауып астын сызыңдар.

Үйге тапсырма : Етістіктің түрленуін қайталап келу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Тест тапсырмалары

Сабақтың мақсаты:

а) оқушылардың қазақ тілі пәнінен алған білімдерін тиянақтау;

ә) тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) оқушылардың білімін бақылау арқылы сауатты жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі: қайталау

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, т.б

Сабақтың көрнекілігі: тест парақшалары т.б

Пәнаралық байланыс: тарих

Сабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі:

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

1. Күрделі етістікті тап.

А) уәде бер В) айта бар С) келе сал Д) айтып сал Е) барып қал

2. Туынды түбір етістікті тап.

А) қараған В) байымайды С) кеспейді Д) қадалды Е) батырыпты

3. Негізгі түбір етістікті тап.

А) ойлан В) сана С) шақыр Д) тазала Е) басқар

4. Қай етістік табыс септігіндегі сөз арқылы анықталады?

А) салт В) сабақты С) құранды Д) көмекші Е) құранды

5. Жеке тұрып сөйлем мүшесі бола алмайтын етістіктің түрін көрсет.

А) салт В) сабақты С) болымсыз Д) көмекші Е) құранды

6. Болымсыз етістікті тап.

А) қалам бар (ма) В) бұл-шығар(ма) С) Сабақтан қал(ма) Д) қызық жарна(ма) Е) Атым Ал(ма)

7. Етістіктің қай түрі іс әрекеттің жүзеге аспағанын білдіреді.?

А) болымды В) күрделі С) болымсыз Д) негізгі Е) туынды

8. Болымды етістікті тап.

А) Бет қаратар емес В) Жалған айтып суыспа С) Енді топтың ішін көрмек емес

Д) Жүйрік алысқа шабады Е) Енді бұлай істемегейсің.

9. Күрделі етістіктің қатарын белгіле

А) балтала,ойлан ақылдас В) жұлқылады, тарсылдады, ойбайлады С) жүре бер, әуре-сарсаңға түсті

Д) көңілден,ағар Е) жаздыртты,оқытты.

10. Сабақты етістікті тап.

А) Келгеніне қатты қуанып еді. В) Дала тіршілігі басталғалы тұр. С) Қаңтардың қақаған қарлы бораны да келіп жетті. Д) Ғарышкер болғысы келеді. Е) Тәжірибесін үйретумен келеді.

Білімді бекіту: Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын. Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: Қайталау

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Шығармашылық жұмыс

Сабақтың мақсаты :

а) Оқушылардың ойлау қабілетін,сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге асакөңіл бөлуге үйрету.

ә) Оқушылардың бойына әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру.

б) Оқушылардың білімін бақылау арқылы сауатты жазуға дағдыландыру.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,талдау

Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар

Халықтық педагогика

элементтерін қолдану : Аттың сыры иесіне мәлім

Пәнаралық байланыс : әдебиет.

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын иексеру. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Оқушыларға өткен сабақтар бойынша сұрақтар қоямын.

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Өткен сабақтар бойынша шолу жасап,оқушыларды сөйлемдерді фонетикалық морфологиялық синтаксистік талдау жасауға үйретемін.

Бүкіл оқушылармен жұмыс : Тақтаға бір оқушыны шығарып морфологиялық талдау жүргіземін.

З.е з.е\ ш.с ет\ к.ж ет\ е.ж шылау з.е з.е\ б.е з.е ет\ кж\ ж.ө.н

1) Төстік ауыл│дан ұза│п шық│қан соң шалұұйрық ат│қа тіл біт│е│ді.

З.е\ т.с ет \ өе. К.ж з. е \ ж.е з.е ет / к.ж қ. Ет.

Терезе│ні сықырла│т│ып дала│да жел соғ│ып тұр.

з.е к.ж з.е б.е ет к.ж з.е ет кж ет к.ж ет ж.ө.ж.

Қонақ│тар үй│ге кір│іп, қымыз іш│іп, тынығ│ып жат│ты.

2) Отарда жалғыз үй отырған Қамқа баласының хатын күн батарда алды.

▬●▬▬● ▬ ● ▬▬ ● ▬ ● ▬ ● ▬▬▬ ~~~~~~~~~ ~~~~ — •– • – • – • ====

Мінайдар демін жақындата түсіп, Маржанкүлдің бетінен сүйіп алды.

————— – • – • – • – • – • – • – • – • ~~~~~~~~~~~ - - - - - - - ===========

Күн бата бригада ауылға келгенде, Бұзаубақтың үйінің жанында үш-төрт адам тұр еді.

• – • – • – ——— – • – • – • – • – •– ~~~~~~~~~~ • — • — • — • — ~~~~~~~ ——— ======

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау : Оқушылардың жауптарына,сөйлемді талдағандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Кез келген көркем шығармадан сөйлемдер алып синтаксистік талдау жасап келуге беремін.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Тоқсандық қайталау

Сабақтың мақсаты: білімділік –оқушыларға деңгейлік тапсырмалар беру арқылы білімдерін бағалау,біліктілік деңгейлерін байқау; дамытушылық – оқушының пәнге қызығушылығын арттыру,білім алуға деген саналы көзқарастарын,танымдық,ізденімпаздық қабілеттерін қалыптастыру,өз бетінше жұмыс жасауға төселдіру; тәрбиелік – іс-әрекет,мақсатқа жету әдіс-тәсілдерін таңдай білуге,өзін-өзі бағалай білуге дағдыландыру,достыққа,ұлтжандылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі:қайталау сабағы.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: қайталау,дамыта оқыту,тест,сұрақ-жауап,топтастыру.

Сабақтың көрнекілігі: дидактикалық материалдар,кеспе қағаздар,бағалау парақтары,тапсырмалар жазылған көрнекі плакаттар.

Сабақтың барысы.І.Ұйымдастыру кезеңі: а) кабинет жағдайы(кабинет ауасының тазалығы,бордың болуы); ә) оқушыларды түгелдеу,журналға белгі соғу; б) оқушылар назарын сабаққа аудару.

ІІ.Кіріспе бөлім. «Қазақ тілі» сөзіне топтастыру жасау. (5-сыныпта алған білімдері бойынша)

дауыссыз

дыбыс

дауысты

сөздік қор

мақал-мәтел

Қазақ тілі

екпін

лексика

Тұрақты тіркес

[pic] [pic]

[pic]

буын

[pic]

[pic] [pic]

сөзжасам

тіл білімі

тасымал

фонетика

омоним,синоним,

антоним

[pic] [pic] [pic] [pic] [pic]

ІІІ.Негізгі бөлім.

Мұғалім: - Балалар,бүгінгі сабағымызда қазақ тілі пәні бойынша алған білімімізді пысықтап,өз-өзімізді бағалаймыз.Өздерің оқып жатқан қандай пән болмасын тілден,қазақ тілінен бастау алады.Сендер жоғарыда алған білімдеріңді ауызша қысқа да нұсқа еске түсіріңдер.Ендеше,соны іс жүзінде дәлелдейік.Бүгінгі сабағымыз үш кезеңнен тұрады.

Әр кезеңде екеуден 6 тапсырма бар.Тапсырмаларды орындау барысында «білім шыңына» жетесіңдер деген ойдамын.Білімдеріңді алдарыңдағы бағалау парақтарына ұпай арқылы белгілеп отырасыңдар.

Бағалау парағы

Оқушының аты-жөні

І деңгей.1-тапсырма.

Сөз тіркесінің құрамындағы сөздерді тура және ауыспалы мағынаны білдіруіне қарай топтап жазу.

а) Жақсы сөз,жақсы адам,жақсы бала,жақсы ат

ә) Терең сай,терең білім,терең құдық,терең сезім

б) Долы ауыл,долы күш,долы жел,долы адам

в) Әкемнің көзі,қазынаның көзі,терезенің көзі,бұлақтың көзі.

2-тапсырма.Сөздерді орфография ережесіне сай жаз.

Бүгін,сөсіз,келемекен,тайақ,Ешшан,жаш шағында,бүрсігүні,жұмышшы.

ІІ деңгей. 3-тапсырма.Тиісті ұ,ү,ы,і әріптерін қою.

Ұз...н, құр...қ, б...рс...г...ні, күн...зг... ыст...қ, ...нт...мақ, сөзін мақ...лдау,үск...р...кт...ң соғу..., б...лай қарай кетті.

4-тапсырма.Қайсысы мақал,қайсысы мәтел? Мақал-мәтелдің жалғасын тап.

1)Кәрі түлкі қақпанға түспес.Еңбек етсең емерсің.Айдағаны бес ешкі,ысқырығы жер жарады.Әке – асқар тау,ана – етегіндегі бұлақ,бала – жағасындағы құрақ.Екі қораз ен қораға сыймас.

2) Мақал-мәтелді жалғастыр. «Жылы –жылы сөйлесең, ...», «Білгенің бір тоғыз ...»

ІІІ деңгей.5-тапсырма.Тұрақты тіркестердің мағынасын тап.

Бетінен оты шығу ...(ұялу), ит терісін басына қаптау ...(ұрысу).

Көз ілмеу ... (ұйықтамау), тас бауыр ...(мейрімсіз), ит өлген жер ...(алыс).

6-тапсырма.Тест тапсырмасы бойынша жұмыс.

(Парақшаларға алдын-ала жазылған тест тапсырмалары таратылады.)

1) Ауа өкпеден кедергісіз шығып,үннен ғана тұратын дыбыстарды ... дыбыстар дейміз.

а) дауыссыз ә) дауысты б) екпін в) буын,дауыссыз

2) Дауыстыдан басталып,дауыссызға аяқталған буынды ... буын деп атаймыз.

а) ашық ә) тұйық б) бітеу в) ашық,бітеу

3) Қайсысы артық?

өнеркәсіп,ата-ана,Айдар,тасбақа

Тасымалдаудың қайсысы дұрыс?

а)а-ра,о-ю,а-лақан ә) еле-уіш,ара-лас,қа-ра б) АҚ-Ш,Б-Ұ-Ұ в) 1995-жыл,ХХ-ғасыр,25-кг

5) Қатаң дауыссыз қайсысы?

а) б,в,г,д ә) р,л,м,н б) п,ф,к,қ в) а,о,ү,ұ.

Сергіту кезеңі.Жұмбақ шешу

1.Фонетикалық екі ұғым

Бітімен бірі сыбайлас.

Бірі айтылады да естіледі,

Екіншісі жазылады да көрінеді.(дыбыс,әріп)

2.Бір ағашта отыз жеті алма,

Оны алып жемек болсаң,

Он шақтысы еркін өтіп кетеді,

Қалғандары қақтығып барып өтеді.(дауыссыз,дауысты(

3.Оңға қарай оқысаң да бір халық,

Солға қарай оқысаң да бір халық.

Бір буыным – құс

Бір буыным – түс (қазақ)

Оқушылардың логикалық ойлауын дамытуға рналған дидактикалық ойындар

1. «Кім тапқыр» ойыны.Ойынның шарты:тақтаға жұмбақ жасырылған және ту,шар,елтаңбаның суреттері бейнеленген плакат ілінеді.Мұғалім жұмбақты оқиды, балалар жауабын суреттерге қарап айтады.

Желбірейді биікте,

Ел белгісі – ол сенің.

Айта қойшы,балақай,

Рәміздегі қай белгің? Жауабы: (ту)

Сабақты қорытындылап,үй тапсырмасы беріледі.

Оқулық соңындағы сынақ тапсырмаларымен жұмыс.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Етістіктің райлары

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің райлары туралы түсінік беру, рай категориясының жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) өз ұлтының тілін,рухани байлығын құрметтеу,тапқырлыққа баулу,адамгершілік,эстетикалық тәрбие беру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Сөйлеушінің сөзі арқылы қимылдың шындыққа қатысын, айтушының пікірін,көзқарасын білдіріп,белгілі бір грамматикалық тұлғалар арқылы жасалатын етістік түрі рай категориясы деп аталады.Етістіктің райлары қимылдың,іс-әрекеттің жүзеге асу,орындалу мүмкіндігіне қарай төрт түрге бөлінеді: ашық рай,бұйрық рай,, шартты рай,қалау рай.

Жаттығумен жұмыс: 163-жаттығу. Мәтінді көшіріп жазып,етістіктердің жасалуына,қай шақта тұрғанына көңіл бөліңдер.

Жеке оқушылармен жұмыс: мақал-мәтелдер жазып етістіктеріне морфологиялық талдау жасаңдар .

Мысалы: Жел дауылды шақырады.

Бұлт жауынды шақырады.

Шақыр-а-ды—шақыр түбірі етістік, -а-көсемшенің жұрнағы, -ды-жіктік жалғауының ІІІ жағы

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 164 -жаттығу. Мәтіннен етістіктерді тауып, құрамына қарай талдау жасайды.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Ашық рай

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің райлары туралы түсінік беру, ашық райдың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) оқушылардың ойын кеңейтіп тілді байытатын мазмұнды да көркем сөз үлгілері мол мақал-мәтелдер,нақыл сөздер үйрету;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі :үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар,деңгейлік тапсырмалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1 . Рай категориясы дегеніміз не?

2. Райдың неше түрі бар?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Ашық райдың мәні етістіңтің шақ мағынасын білдірумен тікелей байланысты.Өйткені етістік белгілі шақта жұмсалғанда, сол қимылдың болуы арқылы сөйлеушінің ақиқат шындықты баяндауы байқалады.

Үш шақтың бірінде қолданылып, сөйлеушінің шындыққа қатысты баяндауын ашық рай дейміз.

Жаттығумен жұмыс: 165-жаттығу. Мәтінді көшіріп жазып, ашық райдағы етістіктердің қай шақта тұрғанын көрсетіңдер.

Жеке оқушылармен жұмыс: Төмендегі ашық райлы етістіктерді қатыстырып,сөйлем құрастырыңдар.

Оқыды,айтыпты, тыңдап отырмыз, озар, жазған

Шығармашылық жұмыс: Ашық райлы етістіктерді қатыстырып, «Анамның мамандығы» деген тақырыпта шағын хабарлама жазыңдар.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар?

4. Ашық рай қалай жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 169 -жаттығу. Көшіріп жазып,әңгімеге ат қойыңдар,ашық райлы етістіктерді талдаңдар.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Бұйрық рай

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің райлары туралы түсінік беру, бұйрық райдың жасалу жолдарын түсіндіру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі :үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар,деңгейлік тапсырмалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1 . Рай категориясы дегеніміз не?

2. Райдың неше түрі бар?

3.Ашық рай қалай жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Бұйрық рай іс-әрекеттің тыңдаушыға я бөгде біреуге қаратылып, бұйыра,талап,тілек етіле айту мағынасын білдіреді. Мысалы: Тыңда, дала, Жамбылды!

Бір жаққа қаратылып,қимылдың іс-әрекеттің орындалуын талап ету мағынасын білдіретін етістіктің рай түрі бұйрық рай деп аталады..

Жаттығумен жұмыс: 171-жаттығу. Мәтінді көшіріп жазып, бұйрық райлы сөздерді тауып, қай жақта тұрғанын,олардың мағыналық ерекшеліктерін көрсетіңдер. Әңгімеге ат қойыңдар.

Топпен жұмыс: Екі топ бұйрық райда тұрған мақал-мәтел айтып жарысады.

Мысалы: Анаңа ауыр сөз айтпа!

Атаңа ауыр жүк артпа!

Аға алдында пейіліңді көрсет,

Іні алдында мейіріңді көрсет.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Бұйрық рай дегеніміз не?

2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар?

4. Ашық рай қалай жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Етістіктері бұйрық райда тұрған бата жаттап келіңдер.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Бұйрық райдың жіктелу үлгісі

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің райлары туралы түсінік беру, бұйрық райдың жіктелу үлгісі туралы түсіндіру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі :үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар,деңгейлік тапсырмалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1 . Рай категориясы дегеніміз не?

2. Райдың неше түрі бар?

3.Ашық рай қалай жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Бұйрық райдың жіктелу үлгісі

жекеше

Көпше

ІІ

ІІІ

Барайын,келейін,санайын

Бар-, кел-, сана,

Барыңыз, келіңіз, санаңыз

Барсын,келсін, санасын

Барайық,келейік,санайық

Барыңдар,келіңдер,санаңдар

Барыңыздар,келіңіздер, санаңыздар

Барсын,келсін,санасын

Етістіктің бұйрық рай түріне кейде –шы,-ші жұрнағы жаллғанып та жұмсала береді.

Ондайда бұйрық райлы етістік бұйрық, талап ету мағынасынан гөрі өтініш, тілек, жалыну мағынасын білдіреді. Мысалы: (мен) алайын-алайыншы

Жаттығумен жұмыс: 172-жаттығу. М.Қашқаридің сөзін есте ұстаңдар. Көшіріп жазып бұйрық райлы етістіктердің астын сызыңдар.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Бұйрық рай дегеніміз не? 2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар? 4. Ашық рай қалай жасалады?

5. Бұйрық райға -шы,-ші жұрнағы жалғанса қандай мағына береді?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Бұйрық райды жіктеп бірнеше сөйлем жазып келіңдер.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Шартты рай

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің райлары туралы түсінік беру, шартты райдың жасалу жолын түсіндіру;

ә) оқушылардың ой-өрісін,сана-сезімін,белсенді ойлау дағдыларын жандандырып,сыни тұрғысынан ойлау материалдарын қолдана отырып қызығушылығын арттыру,білімін дамыту,сауаттылыққа баулу,сабаққа ынталандыру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі :үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар,деңгейлік тапсырмалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1 . Рай категориясы дегеніміз не?

2. Райдың неше түрі бар?

3.Ашық рай қалай жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Етістіктің шартты райы қимылдың, іс-әрекеттің болу болмау,іске асу-аспау мүмкіндігінінің шартын білдіреді. Шартты рай етістіктік негізгі және туынды

түбіріне ,етіс және болымсыз етістік тұлғаларына –са,-се жұрнағы жалғану арқылы жасалады. Мысалы: бар-са, жүр-се, кел-се

Қимылдың, іс-әрекеттің болу-болмау мүмкіндігінің шартын білдіріп, -са,-се жұрнақтары арқылы жасалатын рай түрі шартты рай деп аталады.

Жаттығумен жұмыс: 174-жаттығу . Көшіріп жазып шартты райлы етістіктердің астын сызыңдар.

Жеке оқушылармен жұмыс: Берілген етістіктерден шартты рай жасап,әрқайсысына бір-бір сөйлем құраңдар.

Сана, жаз, жүргіз, тазарт, санама

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Бұйрық рай дегеніміз не? 2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар? 4. Ашық рай қалай жасалады?

5. Бұйрық райға -шы,-ші жұрнағы жалғанса қандай мағына береді?

6. Шартты рай қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 176-жаттығу. Шартты райлы етістіктерді тауып,қалай жасалғанын,қай жақта тұрғанын көрсетіңдер.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Қалау рай

Сабақтың мақсаты :

а) Етістіктің райлары туралы түсінік беру, қалау райдың жасалу жолын түсіндіру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау,топтастыру

Сабақтың көрнекілігі :үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар,деңгейлік тапсырмалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1 . Рай категориясы дегеніміз не? 2. Райдың неше түрі бар?

3.Ашық рай қалай жасалады? 4. Шартты рай қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Етістіктің қалау райы іс иесінің қимылдың, іс-әрекетті қалауын ,соған ынтасын, ниетінбілдіреді де белгілі бір жолдармен жасалады. Мысалы: Менің оқығым келеді. Жетсе игі еді, айтқайсың.

Жаттығумен жұмыс: 177-жаттығу . Көшіріп жазып қалау райлы етістіктердің астын сызыңдар.

[pic] [pic] Ашық рай шартты рай

[pic]

[pic] [pic]

Қалау рай бұйрық рай

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Бұйрық рай дегеніміз не? 2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар? 4. Ашық рай қалай жасалады?

5. Бұйрық райға -шы,-ші жұрнағы жалғанса қандай мағына береді?

6. Шартты рай қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 180-жаттығу. бұйрық райлы етістіктерді тауып,қалай жасалғанын көрсетіңдер.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Есімшенің түрленуі

Сабақтың мақсаты :

а) Есімшенің түрлену жолдарын түсіндіру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Бұйрық рай дегеніміз не? 2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар? 4. Ашық рай қалай жасалады?

5. Бұйрық райға -шы,-ші жұрнағы жалғанса қандай мағына береді?

6. Шартты рай қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Есімше-сөйлемде екі түрлі мәнде,екі түрлі қызметте жұмсалатын етістіктің ерекше түрі. Ол бірде жіктеліп келіп етістік қызметін атқарса, енді бірде есімдерше түрленіп есім қызметін атқарады.

Есімшенің тәуелдену үлгісі Есімшенің септелу үлгісі

І айтқаным А. Айтқан Ж. айтқанда

ІІ айтқаның І айтқанның Ш. айтқаннан

Айтқаныңыз Б. Айтқанға К. айтқанмен

ІІІ айтқаны Т. айтқанды

Жаттығумен жұмыс: 184-жаттығу. Берілген есімшелерді оңаша және ортақ түрде тәуелдеңдер.

Айтар, баратын, білген, оқитын

Жеке оқушылармен жұмыс: тапқан, барған,білетін, тозбас деген есімшелерді ауызша септеңдер.

Тақтамен жұмыс: Тәуелденген есімшелерді қатыстырып,сөйлем құрастырып, морфологиялық талдау жүргізеді.

Көргенім,келетіні,жазатының, көмектескеніңіз,бармайтыны, тыңдағанымыз.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Есімшенің түрлену жолын түсіндір.
Есімше қандай жұрнақтар арқылы жасалады.
Етістіктің неше шағы бар?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Есімшенің жұрнағы арқылы жасалған мақал- мәтелдер жазып, олардың түбірі мен қосымшаларын ажыратыңдар.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Есімшенің сөйлемдегі қызметі

Сабақтың мақсаты :

а) Есімшенің сөйлемде атқаратын қызметін түсіндіру, сөйлемдерді синтаксистік талдауға машықтыру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Бұйрық рай дегеніміз не? 2. Рай категориясы дегеніміз не?

3. Райдың неше түрі бар? 4. Ашық рай қалай жасалады?

5. Есімше қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Есімше әрі есім, әрі етістік мәнінде қолданылатындықтан,ыңғайына қарай сөйлемнің барлық мүшесінің қызметін атқара алады.

Бастауыш

баяндауыш

толықтауыш

анықтауыш

пысықтауыш

Есімше атау септікте тұрып заттанып,бастауыш қызметін атқарады.

Есімше жіктеліп келіп, сөйлемнің баяндауыш қызметін атқарады.

Есімше атау мен іліктен басқа септіктердің бірінде тұрып толықтауыш қызметін атқарады.

Есімше зат есіммен тіркесіп келіп немесе ілік септікте тұрып анықтауыш қызметін атқарады.

Есімше барыс және жатыс, шығыс, көмектес септіктерінің бірінде тұрып немесе шылау сөздермен тіркесіп келіп пысықтауыш қызметін атқарады.

Үнсіз күліп тұрған-бағанағы шәкірт бала.

Екеуі де жарытып, тіс жарып сөйлемейтін.

Ұялғанды, жауап айтпағанды кешірмейтін әке мінезі Абайға мәлім

Көшкен ауылды іздеп табалық

Білмекке кетті көңілі жөнін сұрап.

Жаттығумен жұмыс: 192-жаттығу. Есімшелерге тұлғалық талдау жасап,олар сөйлемнің қай мүшесі болып тұрғанын анықтаңдар.

Жеке оқушылармен жұмыс: Мақал-мәтелдердегі есімшелердің есімдерше түрленген тұлғаларына талдау жасаңдар.

1.Тойдың болғанынан боладысы қызық

2. Қолы қимылдағанның аузы қимылдар.

Тақтамен жұмыс: Тәуелденген есімшелерді қатыстырып,сөйлем құрастырып, морфологиялық талдау жүргізеді.

Көргенім,келетіні,жазатының, көмектескеніңіз,бармайтыны, тыңдағанымыз.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Төмендегі етістіктерден әр түрлі есімшелер жасаңдар да, түрлендіріп қолданыңдар.

Жаз,көмектес, кел, айт, сөйле, ізде, көр, түсін

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Көсемшенің түрленуі

Сабақтың мақсаты :

а) Көсемшенің түрленуін, жасалатын жұрнақтарын меңгерту;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау,топтастыру

Сабақтың көрнекілігі :үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар,деңгейлік тапсырмалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

Есімшенің түрлену жолын түсіндір.
Есімше қандай жұрнақтар арқылы жасалады.
Етістіктің неше шағы бар?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Көсемше де есімше сияқты екі түрлі мәнде,екі түрлі қызметте жұмсалады. Көсемше де жіктеліп немес күрделі етістіктің негізгі етістік сыңары болып,нақты қимылды білдіріп, етістік қызметінде қолданылса,енді бірде қимылдың амалын білдіріп, үстеу қызметінде қолданылады.

Көсемше мына жұрнақтар арқылы жасалады.

1) -а,-е,-й: айта, бере, ойлай;

2) -ып,-іп,-п; айтып, беріп, ойлап;

3) -ғалы,-гелі,-қалы,-келі түрі жіктелмейді.

Жаттығумен жұмыс: 201-жаттығу . Көшіріп жазып көсемшенің жасалу жолын және қай жақта жіктелгенін ажыратып айтыңдар.

Жеке оқушылармен жұмыс: Берілген көсемшелерді жекеше, көпше түрде жіктеңдер.

Көріп, оқып, біле, сұрай, айта

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Көсемшенің қандай ерекшелігі бар?
Есімше мен көсемшенің ұқсастығы мен айырмашылығы қандай?
Көсемшенің жіктелуіндегі ерекшелік неде?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 180-жаттығу. бұйрық райлы етістіктерді тауып,қалай жасалғанын көрсетіңдер.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Көсемшенің сөйлемдегі қызметі

Сабақтың мақсаты :

а) Көсемшенің сөйлемде атқаратын қызметін түсіндіру, сөйлемдерді синтаксистік талдауға машықтыру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау,топтастыру

Сабақтың көрнекілігі :үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар,деңгейлік тапсырмалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

Көсемшенің қандай ерекшелігі бар?
Есімше мен көсемшенің ұқсастығы мен айырмашылығы қандай?
Көсемшенің жіктелуіндегі ерекшелік неде?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Көсемше жіктеліп келіп немесе күрделі етістіктің құрамында негізгі етістік көсемше тұлғалы болып,ал көмекші етістік жіктеліп келіп баяндауыш қызметін атқарады.

Көсемше қимылдың, іс-әрекеттің амалын, жай-күйін, мақсатын, себебін, мезгілін білдіріп,пысықтауыш қызметін атқарады. Т.б

Жаттығумен жұмыс: 206-жаттығу . Көшіріп жазып көсемшелерді тауып,сұрақ қою арқылы олар сөйлемнің қай мүшесі екенін анықтаңдар.

Топпен жұмыс: Мөлшерлі уақыттың ішінде көсемшенің үш түрін келтіріп,сөйлемдер жазады. Мысалды көп және дұрыс жазған топ ұтып шығады.

Тақтамен жұмыс: Мақал-мәтелдерден көсемшелерді тауып, олардың қай жақта жіктеліп тұрғанын айтыңдар және тұлғалық талдау жасап,сөйлемнің қай мүшесі екенін анықтаңдар.

Дұшпан күлдіріп айтады,

Дос жылатып айтады.

2. Досы көпті жау алмайды,

Ақылы көпті дау алмайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Көсемшенің қандай ерекшелігі бар?
Есімше мен көсемшенің ұқсастығы мен айырмашылығы қандай?
Көсемшенің жіктелуіндегі ерекшелік неде?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 208-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Диктант

Сабақтың мақсаты :

а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру.

ә) Мұхият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету.

б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі: баяндау

Сабақтың көрнекілігі : диктанттар жинағы

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқушылардың зейінін аудару.

Тақтағы бүгінгі күн мен диктанттың тақырыбын жазып қоямын.

ә) Жаңа сабақты түсіндіру;

Жапонияда жаңа жылды қарсы алу дәстүрі

Жапондар жаңа жылды түнде қарсы алмайды. Олардың Жаңа жылы біздің түнгі сағат он екіде емес,ертеңіне бірінші қаңтар күні, таңмен бірге басталады. Таң алдында жапондар үйлерінен шығып,көтеріліп келе жатқан жаңа жылдың алғашқы күнін салтанатпен қарсы алады. Сауық-сайран содан кейін басталады.

Кісіге сыйлық тарту-жапон ұғымында үлкен құрмет. Сондықтан Жаңа жыл күні әдемі кимоно киген әйелдер мен барын үстіне киіп, сәнденіп шыққан еркектер біріне-бірі шама-шарқынша сыйлық тартады. Жапондар Жаңа жыл дәстүрі бойынша, көшеге қолдарына қарағайдың ,тал, қарақаттың бұтақтарымен безелген бамбук шыбық ұстап шығады. Жапон халқының ырымы бойынша,қолына бұл күні әлгіндей әшекейлі бамбук ұстап шыққан адамға Жаңа жыл қарағай жасының ұзақтығы ,бамбуктың беріктігі,тал, қарақаттың тез өсетін қасиеттері дариды-мыс. («Ғалым ғажаптары» кітабынан.) (107 сөз)

Тапсырма: Мәтіннің ішінен етістікті тауып қай шақта тұрғанын анықтаңдар.

Үйге тапсырма : көсемшенің түрленуін қайталау

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Қатемен жұмыс

Сабақтың мақсаты :

а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру.

ә) Мұхият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету.

б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі: талдау,түсіндіру

Сабақтың көрнекілігі : деңгейлік тапсырмалар

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын тексеру:

Жіберілген қателер бойынша тақтаға шығып қатемен жұмыс жүргізеді.

Орфографиялық сөздікпен жұмыс жүргіземін

Тақтамен жұмыс: Тақтаға бірнеше сөздерді жазып буынға бөліп, фонетикалық талдау жүргізеді.

Білімді бекіту : Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоя отырып түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау : Оқушылардың ынтасына,сұраққа жауап бергеніне қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Ережелерді жаттап келуге беремін

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Тұйық етістіктің түрленуі

Сабақтың мақсаты :

а) Оқушыларға ұлттық тіліміздің өркендеп оянуына,ана тілімізді сүюге,ана тілін аяққа баспай биік ұстау жөнінде түсіндіру,соған дәріптеу;.

ә) Тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін Отанын сүюге тәрбиелеу.

б) Оқушылардың білімін бақылау арқылы дұрыс жаза білуге үйрету.

Сабақтың түрі : Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап.түсіндіру, іздендіру

Сабақтың көрнекілігі : плакат,үлестірмелі кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс: Әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген тапсырманы тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

семшенің қандай ерекшелігі бар?
Есімше мен көсемшенің ұқсастығы мен айырмашылығы қандай?
Көсемшенің жіктелуіндегі ерекшелік неде?

Б) Жаңа сабақты түсіндіру.

Тұйық етістік – етістіктің ерекше түрі.Мағынасы жағынан ол қимылдың,іс-әрекеттің атын білдіреді де,шақпен де,жақпен де,байланысты болмайды Сөйтіп,тұйық етістік қимылдың, іс-әрекеттің атауы ретінде қолданылады да,жақтық мағынаны да білдірмейді.

Тұйық етістік етістіктің негізгі және туынды түбіріне,етіс және болымсыз етістік тұлғаларына –у жұрнағы жалғану арқылы жасалады. Мысалы: сұра-у, жүр-у, бар-у.

Тұйық етістіктердің кейбірі белгілі заттың,көбіне қимылдың атын білдіріп,зат есім болып кеткен. Тілімізде көскеу,( отты, шоқты көсейтін темір),сабау(жүнді сабайтын шыбық),егеу(темірді егейтін құрал)сияқты зат есімдер тұйық етістіктен жасалған.

Тұйық етістік тікелей септеле де,тәуелдене де алады, бірақ жіктелмейді.

Кітаппен жұмыс: 210-жаттығу Көшіріп жазып, тұйық етістіктердің астын сызыңдар.

Бүкіл оқушылармен жұмыс : Оқушыларға мақал-мәтелдер айтқызып,тұйық етістікті тапқызамын.

1.Отанды сүю от басынан басталады.

2. Аяққа кісен салуға болар,

Тілге кісен салынбас.

3. Жақсының қасиеті-жарастыру,

Жаманның қасиеті- таластыру

Білімді бекіту: Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын

1.Тұйық етістік дегеніміз не? 2.Көсемше қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Бағалау : Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Жалғау,Көсеу,Құрсау,Оқу,Басу,Жабу етістіктеріне сөйлем құрап келуге беремін.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Тұйық етістіктің емлесі

Сабақтың мақсаты: . а) Тұйық етістіктің –у жұрнағының жалғану ерекшеліктері: бірде дауысты,бірде дауыссыз болуы –у жұрнағының түбірдегі дыбыстарды өзгертуін түсіндіру.

ә) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету. Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру.

б) Оқушылардың білімін бақылау арқылы сауаттылыққа баулу.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі : тіл дамыту

Сабақтың көрнекілігі : плакат, кеспе қағаздар

Халықтық педагогика Орынсыз ашу – от шашу

элементтерін қолдану :

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу, түгелдеу,оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына назар аудару

ә) Үй тапсырмасын пысықтау.

а) Тұйық етістіктің –д жұрнағының жалғану ерекшеліктері : бірде дауысты,бірде дауыссыз болуы –у жұрнағы

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Өткен сабақтарды қалай меңгергенін білу үшін оқушыларға кеспе қағаздар үлестіріп,жауап талап етемін.

1.Сабақты етістік пен салт етістіктің мағыналық ерекшеліктері неде?

2.Етіс нені білдіреді? 3. Етістің қандай түрлері бар және олар қалай жасалады?

5. Көсемшенің қай түрі жіктелмейді ? 4.Бір түбірге бірнеше етіс жұрнағы қалай жалғанады ?

6. Не себепті көсемше етістіктің еоекше түрі деп аталады ?

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

1. Дауыссыз дыбыстарға біткенетістіктерге тұйық етістіктің –у жұрнағы дауысты болып жалғанады : бар-у, қайт-у, көр-у,кел-у.Дауысты дыбыстарға біткен етістіктерге тұйық етістіктің –у жұрнағы дауыссыз болып жалғанады : ойна-у, сөйле-у, барма-у, келме-у.

2. Дауысты ы,і, дыбыстарына біткен етістіктерге тұйық етістіктің –у жұрнағы жалғанғанда,түбірдің соңындағы ы,і, дыбыстары жазылмай, у дыбысының құрамына еніп кетеді де,ол,(у) дауысты дыбыс болып есептеледі.

Мысалы : оқы+у=оқу, тасы+у=тасу, ері+у= еру.

3. Қатаң п,к,қ дыбыстарына біткен етістіктерге тұйық етістіктің –у жұрнағы жалғанғанда, түбір соңындағы п дыбысы б-ға қ,к дыбыстары ғ,г дыбыстарына айналады.

Мысалы : тап+у=табу, үк+у=үгу, ақ+у=ағу.

Тақтамен жұмыс : 213-жаттығу. Тұйық етістіктерді тауып,олардың қандай септіктерде тұрғанын ажыратыңдар.

Үлгі : ұнауымен – ұнау –тұйық етістік, -ы- тәуелдік жалғауы, -мен- көмектес септігінің жалғауы.

Сөз-ұлы құдірет,ұлылығы - сөзбен адамдарды табыстыруға болады ?
Тіл мен ойлау еңбектің жемісі
Ана тілін құрметтемеу – анаңды да сыйламау деген сөз.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау : Оқушылардың сабаққа жақсы қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 264-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Етістікке байланысты жаттығу жұмыстары

Сабақтың мақсаты :

а) Етістікті қайталай отырып,сатылый кешенді талдау арқылы етістіктің мағыналық түрлерімен жұмыс істеу.

ә) Сатылай кешенді талдаудың сызбасын негізге ала отырып,етістіктің құрамын,тұлғасын,құрылысын талдауға баулу ;шешен сөйлеуге мақал – мәтелдің оқушы тілінде қолдныс аясын кеңейту.

б) Өз ойын дұрыс айта білу негізінде әдемі өйлеуге баулу,адамгершілік тәрбиесін бойына сіңіру.

Сабақтың түрі : Қайталау

Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі : плакат,кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген тапсырманы тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1.Етістік нені білдіреді ? 2.Етістік қандай сұрақтарға жауап береді ?

3.Етістік құрамына қарай қалай бөлінеді ? 4.Туынды етістіктер қалай жасалады ?

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Етістік – заттың қимылын,іс-әрекетін білдіретін сөз табы. Етістік не істеді ? не қылды ? қайтті деген сұрақтарға жауап береді.

Кітаппен жұмыс : 214-жаттығу. Етістіктерді тауып,олардың нешінші жақта қалай жіктеліп тұрғанын айтыңдар.

Топпен жұмыс : Оқушыларға мақал-мәтелдер айтқызып,етістікті тапқызып,талдатамын.

1.Кісі елінде күркірегенше

Өз еліңде дүркіре

2.Өз үйім - өлең төсегім.

3. Отанға опасыздық еткенің-

Өз түбіңе жеткенің

4. Ер қанаты - өнер.

5.Баланың бас ұстазы – ата-анасы.

Екеуара жұмыс : Екі оқушыға бірнеше сөйлем беріп,фонетикалық,морфологиялық талдау жасатқызамын.

[pic] Сабақты салт дара

[pic] [pic]

Етістік

[pic] [pic] Күрделі тұйық етістік

[pic] [pic]

Есімше көсемше

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын

Бағалау : Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 217-жаттығу. Есімшелерді бір бөлек,көсемшелерді бір бөлек теріп жазыңдар.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Етістіктің сөйлемдегі қызметі

Сабақтың мақсаты: . а) Етістіктің сөйлемдегі қызметін түсіндіру;

ә) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету. Ойлау шеберлігін,сөйлеу мәдениетін арттыру.

б) Оқушылардың білімін бақылау арқылы сауаттылыққа баулу.

Сабақтың түрі : дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : тіл дамыту, талдау

Сабақтың көрнекілігі : плакат, кеспе қағаздар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу, түгелдеу,оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына назар аудару

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Етістік

[pic] [pic] [pic] [pic] [pic]

Жаттығумен жұмыс: 215-жаттығу. Етістіктерді тауып,сұрақ қою арқылы сөйлемнің қай мүшесінің қызметін атқарып тұрғанын көрсетіңдер.

Тақтамен жұмыс : Тақтаға бірнеше сөйлем жазып синтаксистік, морфологиялық талдау жасайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Өткен тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Тұйық етістіктің ерекшелігі неде?

2. Тұйық етістік қалай жасалады?

3. Тұйық етістіктің қандай емлелік ерекшелігі бар?

Бағалау : Оқушылардың сабаққа жақсы қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 217-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Синтаксис

Сабақтың мақсаты:

білімділік – оқушыларға синтаксис туралы түсінік беру,сабаққа деген қызығушылығын арттыру.

дамытушылық – оқушылардың іскерлігі мен біліктілік дағдыларын жетілдіре отырып,ойлау қабілетін,сөздік қорын дамыту;

тәрбиелігі – оқушыларға туыстық атаулар туралы ұғым бере отырып,алыс-жақынын тани білуге шақыру.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Оқыту әдісі:талдау,сұрақ-жауап,шығармашылық ізденіс,кітаппен жұмыс.

Пәнаралық байланыс: қазақ әдебиеті.

Сабақтың көрнекілігі: үлестірмелі кеспе қағаздар, деңгейлік тапсырмалар т.б.

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу, түгелдеу,оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына назар аудару

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Синтаксис –гректің «құрау,біріктіру, рет» деген мағынадағы сөзі. Қазіргі кезде синтаксис тіліміздегі сөз тіркесі мен сөйлемнің құрылым-құрылысы,басқа да ерекшеліктерін қарастыратын грамматиканың бір саласы ретінде түсініледі.

Тілдің ойды білдіреті ең кіші бөлшегі-сөйлем. Сөйлем сөздердің бір-бірімен грамматикалық байланысқа түсуі арқылы құралады.

Синтаксис сөйлемді, оның мағыналары мен түрлерін, сөйлемнің қалай құралатынын, яғни сөйлемдегі сөздердің қалай грамматикалық байланысқа түсетінін және оның нәтижесінде сөздердің бір-бірімен тіркесіп қолданылуын қарастырады.

Жаттығумен жұмыс: 230-жаттығу. Көшіріп жазып, сөйлемдегі сөздерді бір-бірімен байланыстырып тұрған тұлғалардың астын сызып көрсетіңдер.

«Кім көп біледі?» ойыны Ойынның шарты мынадай.

Бірнеше жазушылардың шығармаларын атап шығамын, оқушылар кімнің шығармасы екенін табады.
Әдеби шығармалардығы кейіпкерлерді табу.

Грамматиканың синтаксис саласы нені қарастырады?
Сөйлем құрауда сөздердің бір-бірімен грамматикалық байланысқа түсуінің орны неге ерекше?
Тіл білімі неше салаға бөлінеді?

Бағалау : Оқушылардың сабаққа жақсы қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 231-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Сөздердің грамматикалық байланысы

Сабақтың мақсаты:

білімділік – оқушыларға сөздердің грамматикалық байланысы туралы түсінік беру,сабаққа деген қызығушылығын арттыру.

тәрбиелігі – оқушыларға туыстық атаулар туралы ұғым бере отырып,алыс-жақынын тани білуге шақыру.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Оқыту әдісі:талдау,сұрақ-жауап,шығармашылық ізденіс,кітаппен жұмыс.

Пәнаралық байланыс: қазақ әдебиеті.

Сабақтың көрнекілігі: үлестірмелі кеспе қағаздар, деңгейлік тапсырмалар т.б.

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу, түгелдеу,оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына назар аудару

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Сөздер ойды білдіру үшін бір-бірімен белгілі грамматикалық байланысқа түсіп, сөйлем құрайды. Сөйлемдегі сөздердің бір-бірімен грамматикалық байланысы әр түрлі болуы мүмкін, сөздер бір-бірімен белгілі тәсіл арқылы байланысады. Мысылы: Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін деген сөйлемдегі мен жазбаймын, ермек үшін жазбаймын болып сөздер бір-бірімен байланысқа түскен.

Осы сөйлемдегі сөздерді байланыстырып тұрған тұлғаларды алып тастасақ,сөйлем түсініксіз болып қалар еді. Мен жазбаймын өлең ермек. Осыдан көрінетіндей,біріншіден мағыналық жағынан бір-бірімен сәйкес,үйлес сөздер ғана байланыса алады. Екіншіден, сөздер белгілі бір амал-тәсілдер арқылы байланысыды.

Жаттығумен жұмыс: 233-жаттығу. Көшіріп жазып, сөйлемдегі сөздерді бір-бірімен грамматикалық байланысына қарай бөлек-бөлек көшіріп жазыңдар.

Үлгі: Оспан кіріп келді,сырттан кіріп келді, сөйткенше кіріп келді.

Тақтамен жұмыс : Тақтаға бірнеше сөйлем жазып синтаксистік, морфологиялық талдау жасайды.

Грамматиканың синтаксис саласы нені қарастырады?
Сөйлем құрауда сөздердің бір-бірімен грамматикалық байланысқа түсуінің орны неге ерекше?
Тіл білімі неше салаға бөлінеді?

Бағалау : Оқушылардың сабаққа жақсы қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 234-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Сөздердің байланысу тәсілдері

Сабақтың мақсаты: білімділік – сөйлем құрылысынан сөздердің байланысу тәсілдерін ажыратуға үйрету;

дамытушылық – оқушылардың жеке өнімді қызметтерін дамытушылық тапсырмалар арқылы байқау,логикалық тапсырмалар арқылы жұмыстану, практикалық тапсырмалар арқылы оқушы қызметінің әрекетін арттыру;

тәрбиелік – лексикалық тапсырмалар арқылы оқушының сезіміне әсер ету,жан дүниелерін байыту.

Әдісі: баяндау,түсіндіру,анализ ,синтез.

Көрнекілігі: сызбалар,үлестірме топшамалар,көркем шығармалар,портреттер.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,математика.

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу, түгелдеу,оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына назар аудару

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

[pic] [pic] [pic] [pic] Қазақ тілінде сөздер бір-бірімен төрт түрлі тәсіл арқылы байланысады:

Жаттығумен жұмыс: 235-жаттығу. жалғаулар арқылы байланысқан сөздерді өзі тіркескен сөзімен бірге теріп жазыңдар.

Үлгі: Оспан кіріп келді,сырттан кіріп келді, сөйткенше кіріп келді.

Тақтамен жұмыс : Тақтаға бірнеше сөйлем жазып синтаксистік, морфологиялық талдау жасайды.

Грамматиканың синтаксис саласы нені қарастырады?
Сөйлем құрауда сөздердің бір-бірімен грамматикалық байланысқа түсуінің орны неге ерекше?
Тіл білімі неше салаға бөлінеді?
Сөйлемде сөздер бір-бірімен қалай байланысады?
Септеулік шылаулар сөздерді қалай байланыстырады?

Бағалау : Оқушылардың сабаққа жақсы қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 237-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Диктант

Сабақтың мақсаты :

а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру.

ә) Мұқият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету.

б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі: баяндау

Сабақтың көрнекілігі : диктанттар жинағы

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқушылардың зейінін аудару.

Тақтаға бүгінгі күн мен диктанттың тақырыбын жазып қоямын.

ә) Жаңа сабақты түсіндіру;

Біздің қала

Біз Алматы қаласында тұрамыз. Алматы қаласы-ең әдемі қалаларының бірі.Таудан төмен қарай созылған тіп-тік,әдемі көшелері неше түрлі ағаштармен көмкерілген. Көшелердің екі жағынан сылдыраған мөлдір бұлақтар ағып жатады. Достық атындағы сарай,Спорт сарайы,Оқушылар сарайы және көп қабатты қонақ үйлер өздерінің керемет көркемдігімен көздің жауын алады. Қаланың оңтүстігін басынан өмір бойы қар кетпейтін ақ бас Алатау қоршаған. Тау беттерін қысы-жазы өзгермей,ылғи жап-жасыл болып тұратын шыршалар мен қарағайлар,ақ қайыңдар жапқан. Етегінде атақты «Медеу» мұз айдыны,көптеген демалыс,сауықтыру-емдеу орындары бар. Олар алуан түрлі гүлдерге,бау-бақшаларға бөленеген. Қалада тарихи орындар,мұражайлар,көрікті жерлер,бақтар өте көп. Қаланың батысы мен шығысынан Үлкен Алматы,Кіші Алматы өзендері ағып жатады. Алматы қаласының табиғаты-сирек кездесетін тамаша табиғат!

(111 сөз)

Тапсырма: Мәтіннен сөздердің байланысу түрлерін табыңдар.

Үйге тапсырма : Сөздердің байланысу түрлерін,тәсілдерін қайталап келу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Жаттығумен жұмыс

Сабақтың мақсаты :

а) Түрлі әдістерді пайдалана отырып балалардың тапқырлық,жылдамдық,есте сақтау қабілеттерін артыру.Сөйлеу тілін жетілдіріп,шешендік өнерге баулу;

б) Ой еркіндігіне,ізденімпаздыққа баулу,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру.

Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,тіл дамыту т.б.

Сабақтың көрнекілігі : суреттер т.б.

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Грамматиканың синтаксис саласы нені қарастырады?
Сөйлем құрауда сөздердің бір-бірімен грамматикалық байланысқа түсуінің орны неге ерекше?
Тіл білімі неше салаға бөлінеді?
Сөйлемде сөздер бір-бірімен қалай байланысады?
Септеулік шылаулар сөздерді қалай байланыстырады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Көп нүктенің орнына жіңішке дауыстылардың тиістісін қойыңдар.

Б... р жарлы шал есг ... не м .. н .. п келе жатыр ед ... Олар шалды ... жуалап, мазақ етк ... пе ...р ... кел ... п :

- Ата, неге есег ..ң..зд ... өлең айтуға үйретт ... ң ... з? депті. –Есег..м ...лең айтпайды.Сендердей жақсы жолдасын к...рген соң қуанғаннан бақырады,-депт...

Топпен жұмыс : Мына сөздермен сөз тіркестерін құрыңдар.

бала

[pic] [pic] бала

ә [pic] [pic] [pic] [pic] депті әдепсіз

ниет

[pic] [pic]

і [pic] [pic] [pic] [pic] зетті ізгілік

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: «Егер де мен ...» тақырыбына мәтін жазып келу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Тест тапсырмалары

Сабақтың мақсаты:

а) оқушылардың қазақ тілі пәнінен алған білімдерін тиянақтау;

ә) тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) оқушылардың білімін бақылау арқылы сауатты жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі: қайталау

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, т.б

Сабақтың көрнекілігі: тест парақшалары т.б

Пәнаралық байланыс: тарих

Сабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі:

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

1. Етістіктің райы неше түрге бөлінеді?

А) 2 В) 4 С) 3

2. Үш жақтың бірінде қолданылып,сөйлеушінің шындыққа қатысын баяндайтын рай түрі

А) қалау рай В) шартты рай С) ашық рай

3. Көбіне ІІ жаққа қаратылып, қимылдың орындалуын талап ету мағынасын білдіретін рай түрі.

А) шартты рай В) бұйрық рай С) ашық рай

4. Іс-әрекеттің іске асу,аспау мүмкіндігінің шартын білдіріп,-са,-се жұрнағы арқылы жасалатын рай түрі.

А) шартты рай В) бұйрық рай С) ашық рай

5. Оқуға түскім келеді рай түрі

А) қалау рай В) шартты рай С) ашық рай

6. Есімшенің жұрнағы

А)-ғалы,-гелі,-қалы,-келі В) –а,-е,-й С) –атын,-етін

7. Есімшенің тәуелденуі

А) берермін В) берерім С) берерден

8. Адасқанның айыбы жоқ. Есімшенің сөйлемдегі қызметі.

А) толықтауыш В) пысықтауыш С) анықтауыш

9. Көп сөйлегенді ұнатпаймын. Есімшенің сөйлемдегі қызметі

А) толықтауыш В) пысықтауыш С) анықтауыш

10.Есімшенің көпше түрде жіктелуі

А) Келгенмін В) келгенбіз С) келгенде

11. Есімшенің септелуі

А) көрмесім В) көрмеспіз С) көрместен

12. Менің ұстаз болғым келеді. Рай түрі

А) қалау рай В) шартты рай С) ашық рай

13. Атаның баласы болма, Адамның баласы бол. Рай түрі

А) шартты рай В) бұйрық рай С) ашық рай

Білімді бағалау: Оқушылырдың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: Қайталау

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Сөз тіркесі туралы түсінік

Сабақтың мақсаты: 1.Білімділігі: оқушыларға сөз тіркесі туралы түсінік беру,теориялық білімдерін практикамен ұштастыру,оқушы білімін есепке алу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,топпен жұмыс,СТО стратегиялары,

Сабақтың көрнекілігі: кубик,қима қағаз,перфокарта,сызба таблицалары,көркем әдебиет.

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Сөйлемде кем дегенде екі толық мағыналы мағыналы сөздің бірі екіншісіне сабақтаса байланысқан сөздер тізбегін сөз тіркесі дейміз.

Сөз тіркесінің айрықша белгілері

[pic] [pic] [pic] [pic]

Сөйлем ішінде танылады,өйткені сөздердің байланысы сөйлем ішінде анықталады

Кем дегенде толық мағыналы екі сөзден тұрады

Сөз тіркесін құрайтын сөздер бір-бірімен белгілі грамматикалық тәсілдер арқылы бірі екіншісіне бағына байланысады

Сөз тіркесі белгілі синтаксистік қатынасты білдіреді

Жаттығумен жұмыс : 224-жаттығу. Сөздердің байланысын тауып,басыңқы сөзден бағыныңқы сөзге сұрақ қойыңдар.

Бағыныңқы сөз Басыңқы сөз

1. Асқардың кімнің? тірі қалғанын

2. Тірі қалғанына неге? куанған

3. Қуанған қай? Ботагөз

4.Баланың кімнің? атын

5. Атын нені? Амантай қойды

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Сөз тіркесі дегеніміз не?
Сөз тіркесінің тіркесті сөзден айырмашылығы қандай?
Есімді сөз тіркесіне қандай сөз тіркестері жатады?
Етістікті сөз тіркесіне қандай сөз тіркестері жатады?

Білімді бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: 226 жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Сөз тіркесі және күрделі сөздер мен тұрақты тіркестер

2.Дамытушылық: әдеби жанрлардың түрлерінен мысалдар келтіру арқылы пәнге деген қызығушылығын дамыту,ізденімпаздық қасиетін қалыптастыру,шығармашылыққа баулу,тіл байлығын жетілдру.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,топпен жұмыс, іздендіру

Сабақтың көрнекілігі: қима қағаз,перфокарта,сызба таблицалары,көркем әдебиет.

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Сөз тіркесі кемдегенде екі сөзден құралатын болса, күрделі сөздер мен тұрақты тіркестер де екі сөзден құралады.

Күрделі сөздер де, тұрақты тіркестер де, біріншіден орындары тұрақты болады, екіншіден , бір ғана ұғымды білдіріп,бір сөздің орнына қолданылады,сондықтан бірінен екіншісіне сұрақ қоюға болмайды.

Күрделі сөздерге күрделі зат есіс, күрделі сан есім, күрделі сын есім, күрделі етістік, сондай-ақ негізгі сөздер мен көмекші сөздердің тіркесі жатады. Күрделі сөздер мен тұрақты тіркестер сөз тіркесінің құрамына еніп,басыңқы да, бағыныңқы да сыңары бола алады. Ондай сөз тіркестері күрделі сөз тіркестері деп аталады.

Жаттығумен жұмыс : 247-жаттығу. Орфографиялық я түсіндірме сөздікті пайдалана отырып күрделі сөзге 5 мысал,сөз тіркесіне 5 мысал, тұрақты тіркеске 5 мысал келтіріп, өзіндік ерекшеліктерін талдап көрсетіңдер.

Топпен жұмыс: 248-жаттығу І топ сөз тіркестерін теріп жазады.

ІІ топ күрделі сөздерді теріп жазады.

ІІІ топ тұрақты тіркестерді теріп жазады.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Сөз тіркесі дегеніміз не?
Сөз тіркесінің тіркесті сөзден айырмашылығы қандай?
Есімді сөз тіркесіне қандай сөз тіркестері жатады?
Етістікті сөз тіркесіне қандай сөз тіркестері жатады?

Білімді бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: 249- жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Сөз тіркесінің түрлері

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,топпен жұмыс, іздендіру

Сабақтың көрнекілігі: қима қағаз, сызба таблицалары,көркем әдебиет.

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Сөз тіркесі дегеніміз не?
Сөз тіркесінің тіркесті сөзден айырмашылығы қандай?
Есімді сөз тіркесіне қандай сөз тіркестері жатады?
Етістікті сөз тіркесіне қандай сөз тіркестері жатады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Сөз тіркесінің түрлері басыңқы сөздің қай сөз табы болуына байланысты анықталады. Сөз тіркесінің басыңқы сыңары зат есім, сан есім, сын есім, есімдік болса, ол есімді сөз тіркесі деп аталады. Басыңқы сыңары етістік болса,етістікті сөз тіркесі деп аталады. Мысалы: Мынау хатты жаңа Абай ағам Әбішке жазып еді. Бұл сөйлемде мынадай сөз тіркестері бар: мынау хатты,хатты жазы,жаңа жазды,Әбішке жазды. Мынау хатты деген есімді тіркес,өйткені оның басыңқы сыңары хатты –зат есім, қалғандары-етістікті сөз тіркестері,өйткені олардың басыңқы сыңарлары етістік.

Жаттығумен жұмыс : 253-жаттығу. Сөз тіркесін тауып,байланысу тәсілі мен түрлеріне қарай ажыратып талдаңдар.

Тақтамен жұмыс : Тақтаға бірнеше сөйлем жазып синтаксистік, морфологиялық талдау жасайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: 254- жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Қабысу

Сабақтың мақсаты: білімділік – сөйлем құрылысынан сөздердің байланысу құрылысын ажыратуға үйрету;

тәрбиелік – лексикалық тапсырмалар арқылы оқушының сезіміне әсер ету,жан дүниелерін байыту.

Әдісі: баяндау,түсіндіру,анализ ,синтез.

Көрнекілігі: сызбалар,үлестірме топшамалар,көркем шығармалар,портреттер.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,математика.

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу, түгелдеу,оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына назар аудару

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Меңгерудің байланыс тәсілдері қандай?
Сөздер интонация арқылы қалай байланысыды?
Сөйлемде сөздер бір-бірімен қалай байланысады?
Жалғаулар арқылы сөздердің байланысы қалай болады?
Матасудың байланысу тәсілі қандай?

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Орын тәртібі жағынан іргелес тұру арқылы байланысқан сөз тіркестерін қабыса байланысқан сөз тіркестері немесе қабысу дейміз. Қабысу басыңқы сыңарының қандай сөз табынан болатынына қарай,мысалы, сын есім мен зат есімнің (жақсы бала),сан есім мен зат есімнің (он оқушы) ,зат есім мен зат есімнің (алтын сағат), есімдік пен зат есімнің (бұл кітап), есімше мен зат есімнің (оқыған кітап), тіркестері есімді қабысу да, үстеу мен етістіктің (жоғары шықты) ,еліктеуіш сөз бен етістіктің (бырт-бырт үзді) , көсемше мен етістіктің ( дауыстап сөйледі) сын есім мен етістіктің (жақсы оқиды), сан есім мен етістіктің (екі келді) етістікті қабысу болады.

Жаттығумен жұмыс: 267-жаттығу. Қабыса байланысқан сөз тіркескен тауып, талдаңдар.

Тақтамен жұмыс : Тақтаға бірнеше сөйлем жазып синтаксистік, морфологиялық талдау жасайды.

Грамматиканың синтаксис саласы нені қарастырады?
Сөйлем құрауда сөздердің бір-бірімен грамматикалық байланысқа түсуінің орны неге ерекше?
Тіл білімі неше салаға бөлінеді?
Сөйлемде сөздер бір-бірімен қалай байланысады?
Септеулік шылаулар сөздерді қалай байланыстырады?

Бағалау : Оқушылардың сабаққа жақсы қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 268-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Меңгеру

Сабақтың мақсаты: 1) меңгеру туралы түсінік беру,жазылу жолдарын ұғындыру,сздердің өзге байланысу түрлерінен ажырата білуді үйрету;

2) өзіндік практикалық әрекет ортасын қалыптастыру,сауатты,әдемі жазуға бейімдеу,ойлау,есте сақтау қабілеттерін ажырату; 3) оқушыларды патриоттыққа,жігерлікке,жаңашлдыққа,ізденімпаздыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: жаңа сабақты меңгерту.

Сабақтың әдісі: баяндау,түсіндіру,анализ ,синтез.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,тарих.

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу, түгелдеу,оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына назар аудару

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Барыс,табыс, жатыс,шығыс, көмектес септік жалғаулары мен септеулік шылаулары арқылы байланысқан сөз тіркестерін меңгеріле байланысқан сөз тіркесі немесе меңгеру дейміз. Меңгеру басыңқы сыңарының қандай сөз табынан болғанына қарай есімді меңгеру, етістікті меңгеру болып келеді. Мысалы: балға бай, қаладан қашық дегендер есімді меңгеру, басыңқы сыңарлары бай,қашық –есім сөздер; оқиғаларды баян етті,жұмыскерлерді зар еңретті дегендер етістікті меңгеру.

Жаттығумен жұмыс: 262-жаттығу. Мәтіндердегі сөйлемдерден сөз тіркестерін табыңдар. Меңгеріле байланысқан сөз тіркестерінің қалай байланысып тұрғанын көрсетіңдер.

Тақтамен жұмыс : Тақтаға бірнеше сөйлем жазып синтаксистік, морфологиялық талдау жасайды.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Өткен тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын

Меңгерудің байланыс тәсілдері қандай?
Сөздер интонация арқылы қалай байланысыды?
Сөйлемде сөздер бір-бірімен қалай байланысады?
Жалғаулар арқылы сөздердің байланысы қалай болады?
Матасудың байланысу тәсілі қандай?

Бағалау : Оқушылардың сабаққа жақсы қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 263-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Жанасу

Сабақтың мақсаты: 1) Жанасу туралы түсінік беру,жазылу жолдарын ұғындыру,сздердің өзге байланысу түрлерінен ажырата білуді үйрету;

Сабақтың түрі: жаңа сабақты меңгерту.

Сабақтың әдісі: баяндау,түсіндіру,анализ ,синтез.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,тарих.

Сабақтың барысы.

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу, түгелдеу,оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына назар аудару

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Орын тәртібі жағынан іргелес тұрып та, алшақ тұрып та байланысқан сөз тіркестерін жанаса байланысқан сөз тіркестері немесе жанасу дейміз. Жанасу көбіне етістікті сөз тіркесі болып келеді, үстеу мен етістіктен,көсемше мен етістіктен құралады. Мысалы: бүгін келді, кештете (біздің үйге) келді.

Жаттығумен жұмыс: 272-жаттығу. Мәтіндердегі сөйлемдерден қабыса және жанаса байланысқан сөз тіркестерін бөлек-бөлек көшіріп жазыңдар,оларды құрамына, байланысу тәсіліне қарай талдаңдар.

Топтастыру стратегиясы:

[pic] [pic] [pic] Матасу меңгеру

[pic] [pic]

Қабысу жанасу

Меңгерудің байланыс тәсілдері қандай?
Сөздер интонация арқылы қалай байланысыды?
Сөйлемде сөздер бір-бірімен қалай байланысады?
Жалғаулар арқылы сөздердің байланысы қалай болады?
Матасудың байланысу тәсілі қандай?
Жанасу қай сөз табымен тіркесіп келеді?

Бағалау : Оқушылардың сабаққа жақсы қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 274-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Сөз тіркесі білдіретін синтаксистік қатынастар

Анықтауыштық қатынас

Сабақтың мақсаты :

а) Сөз тіркесі білдіретін синтаксистік қатынастарды және оның түрлерін түсіндіру арқылы оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру;

ә) өз ұлтының тілін,рухани байлығын құрметтеу,тапқырлыққа баулу,адамгершілік,эстетикалық тәрбие беру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

Жалғаулар арқылы сөздердің байланысы қалай болады?
Матасудың байланысу тәсілі қандай?
Жанасу қай сөз табымен тіркесіп келеді?

Б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Сөз тіркесінің бағыныңқы сыңары мен басыңқы сыңары өзара белгілі бір грамматикалық мағынаны білдіріп,соған сәйкес белгілі бір синтаксистік қатынаста жұмсалады. Сөз тіркестерінің сыңарлары арасындағы грамматикалық мағына жағынан үш түрлі синтаксистік қатынастың шеңберінде көрінеді.

Сөз тіркесі білдіретін синтаксистік қатынастар

[pic] [pic] [pic]

толықтауыштық

пысықтауыштық

Анықтауыштық қатынас

Матаса,қабыса байланысқан есімді сөз тіркестерінің сыңарлары бір-бірімен анықтауыштық қатынаста жұмсалады. Басыңқы сыңардан бағыныңқы сыңарға кімнің? ненің? Қандай? Нешінші? сияқты сұрақтары қойылады: баланың кітабы, бойшаң жігіт

Жаттығумен жұмыс: 279 -жаттығу. Анықтауыштық қатынастағы сөз тіркестерін тауып, сұрақ қою арқылы түрлеріне, байланысу тәсілдеріне қарай талдаңдар.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Анықтауыштық қатынасқа бірнеше сөйлемдер жазып келеді.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Толықтауыштық қатынас

Сабақтың мақсаты :

ә) өз ұлтының тілін,рухани байлығын құрметтеу,тапқырлыққа баулу,адамгершілік,эстетикалық тәрбие беру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

Жалғаулар арқылы сөздердің байланысы қалай болады?
Матасудың байланысу тәсілі қандай?
Жанасу қай сөз табымен тіркесіп келеді?

Б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Меңгеріле байланысқан есімді , етістікті сөз тіркестерінің сыңарлары бір-бірімен толықтауыштық қатынаста жұмсалады да, бағыныңқы сыңары басыңқы сыңардың мекенін тура я жанама обьектісін ,я сол обьектіге қатысын білдіріп тұрады. Басыңқы сыңардан бағыныңқы сыңарға кімді? Нені? Неге? кімге? Кімде? Неде? Кімнен? Неден? Кіммен? Немен? Деген сұрақтар қойылады. хатқа жауап, оқуды бітірді.

Жаттығумен жұмыс: 280 -жаттығу. Абай өлеңдеріндегі үзінділерден толықтауыштық қатынастағы сөз тіркестерін тауып, сұрақ қою арқылы түрлеріне, байланысу тәсілдеріне қарай талдаңдар.

Ойлан. Ізден Тап. (Мына тізбектер бойынша сөз тіркестерін жаса)

Зат есім + зат есім

Сын есім + зат есім

Сан есім + зат есім

Есімдік +зат есім

Есімше +зат есім

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Толықтауыштық қатынасқа бірнеше сөйлемдер жазып келеді.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Пысықтауыштық қатынас

Сабақтың мақсаты :

ә) өз ұлтының тілін,рухани байлығын құрметтеу,тапқырлыққа баулу,адамгершілік,эстетикалық тәрбие беру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі : үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

Б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Меңгеріле, қабыса ,жанаса байланысқан етістікті сөз тіркестерінің сыңарлары бір-бірімен пысықтауыштық қатынаста жұмсалады да,бағыныңқы сыңары басыңқы сыңардың мекенін,бағытын, мезгілін, себебін білдіріп тұрады. Басыңқы сыңардан бағыныңқы сыңарға қайда? Қайдан? Қайтіп? Қалай? Қашан? Деген сұрақтар қойылады.

Жаттығумен жұмыс: 283 -жаттығу. Сөз тіркестерін тауып, сұрақ қою арқылы түрлеріне, байланысу тәсілдеріне қарай талдаңдар.

Топпен жұмыс: Бір оқушы төмендегі зат есімдерді бір-бірлеп оқиды.Бірінші топтағы оқушылар оларға әр түрлі етістіктер тіркеп,бөгелмей айтып отыруы керек. Екінші топтағы оқушылар айтылған сөз тіркестерімен тез арада сөйлем құрауы тиіс

Жел. Күн. Жаңбыр. Мал.Палуандар. Тапсырма. Жиын. Сабақ. Өлең. Кино

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Сөз тіркестері қандай синтаксистік қатынастарды білдіреді?
Анықтауыштық қатынастағы сөз тіркестері қалай байланысады?
Толықтауыштық қатынастағы сөз тіркестері қалай байланысады?
Етістікті сөз тіркесіне қандай сөз тіркестері жатады?
Күрделі сөз тіркесінің құрамы қандай болады?

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 284-жаттығу.

Қыркүйек. Сауалнама

1.Зат есімді қандай тұлғалар түрлендіреді?

А) жұрнақтар В) заттанған сын есімдер С) жалғаулар

2. Көптік жалғауының қатарын көрсет.

А) -ың,-ің,-ң В) –лар,-лер,-мын С) –лар,-лер,-дар,-дер,-тар,-тер

3. Тәуелдік жалғауын тап.

А) -мын,-мін,-сың,-сің В) –ым,-ың,-ы С) –дың,-дің,-тың,-тің

4.Тәуелденудің түрлері қанша?

А) 2 В) 3 С) 4

5. Қазақ тілінде септік түрі,көмектес септік жалғауы.

А) 4, -нан,-нен,-дан,-ден В) 7,-мен,-бен,-пен С) 6,-ның,-нің,-дың,дің

6. Тәуелдеулі септеуді тап.

А) кітабымда В) кітабым С) кітапта

7. Барыс септігі тәуелдік жалғаудың І,ІІ жағынан кейін ...

А) -а,-е В) -на,-не С) -ға,-ге

8.Жіктік жалғауы

А)-мын,-сың В)-ым,-ім С)-та,-те

9.Жіктік жалғауы (көпше түрі)

А) -мын,-мін В) -мыз,-міз С)-ы

10. Дұрыс жіктелген зат есім қатары

А) арман,ғарышпын В) кітаппын,заңгермін С) Арманмын,Сәулемін

11. Зат есім қай септікте тұрып бастауыш қызметін атқарады?

А) атау В) барыс С) жатыс

12. Зат есімнің баяндауыштық қызметі

А) ілік септігінде В) табыс,жатыс септігінде С) жіктелуі

13. Қай септіктерде пысықтауыш қызметін атқарады?

А) барыс,жатыс,шығыс,көмектес септіктерінде

В) барыс,табыс,жатыс,шығыс,көмектес септіктерінде С) ілік септігінде тұрып

14. Зат есімнің пысықтауыштық қызметі

А) атау септікте В) ілік септікте,не бір тұлғада С) атау,іліктен басқа септіктерде

15. Зат есімнің пысықтауыштық қызметі

А) тек қана көмектес септігінде В) атау мен шығыс септіктерде С) атау мен шығыс септіктерде

16. Пысықтауыш сұрақтары

А) қандай,қай,қанша В) не үшін,не мақсатпен С) кімге,неге

17. Анықтауыштың сұрақтары

А) қандай,қай,қанша,неше,кімнің,ненің

В) кімге,неге,кімді,нені,кімде,неде С) кімі,несі

18. Толықтауыштың сұрақтары

А) кім,не,кімің,нең

В) не істеді,қайтті

С) кімге,неге,кімді,нені,кімде,неде

19. Жатыс септігі жалғаулары

А) -да,-де,-та,-те В) -ны,-ні,-ды,-ді С) -ға,-ге,-қа-ке

20. Шығыс септігінің сұрақтары

А) кімде,неде,қайда

В) кіммен,немен,қалай

С) кімнен,неден,қайдан,қашаннан.

Қазан Сауалнама

1. Сын есім шырайы нешеу?

А) 2 В) 3 С) 5

2.Салыстырмалы шырай қатары

А) ап-ауыр,қып-қысқа,жап-жарық

В) ауырлау,аса терең, өте қымбат

С) қызылдау,кәрілеу,қиындау

3. Күшейтпелі шырай қатары

А) жеп-жеңіл,ұп-ұзын,ең аласа

В) тым қысқа,көкшілдеу,ақшыл

С) әдемірек,жуастау

4. Сын есімнің негізгі қызметі

А) анықтауыш В) толықтауыш С) пысықтауыш

5.Аспан ашық.Сын есімнің сөйлемдегі қызметі

А) баяндауыш В) толықтауыш С) пысықтауыш

6. Сын есім жіктік тұлғада сөйлемнің қандай мүшесінің қызметін атқарады?

А) бастауыш В) баяндауыш С) пысықтауыш

7. Сыпайы сырын білдірмес. Сын есімнің сөйлемдегі қызметі

А) бастауыш В) толықтауыш С) баяндауыш

8.Білімдінің күні жарық.Сын есімнің сөйлемдегі қызметі

А) анықтауыш В) бастауыш С) толықтауыш

9. Жетеуміз. Сан есімнің түрленуі

А) көптелуі В) жіктелуі С) тәуелденуі

10. Жүздің біріне. Сан есім қандай тұлғада түрленіп тұр?

А) септелуі В) көптелуі С) жіктелуі

11. Күшейткіш буын арқылы жасалған сын есімдер қалай жазылады?

А) бөлек В) бірге С) дефис арқылы

12. Сөздердің тіркесуі арқылы жасалған сын есімдер қалай жазылады?

А) бөлек-бөлек В) дефис арқылы С) бірге

13. Жеті жердегі бірім – жеті.Сөйлемнің баяндауышы қай сөз табынан?

А) зат есім В) сын есім С) сан есім

14. Бастауышы сан есімнен болған сөйлем

А) Бесеуі жүлдегер атанды В) Ол - озат оқушы С) Үлкенді сыйлай біл

15. Сандық ұғымды білдіретін сөздер

А) мектеп,көше В) жеті,тоғыз С) көк,ақ

16. Жаман бал – күйік.Сөйлемнің баяндауышы қай сөз табынан?

А) сын есім В) сан есім С) зат есім

17. Жасы он сегіздер шамасындағы жігіт. Сан есім қалай түрленіп тұр?

А) көптеулі В) жіктелуі С) тәуелденуі

18. Есімдер қатары

А) етістік,шылау В) зат есім,одағай С) зат есім,сын есім,сан есім

19. Сын есімнің түрленуі

А) жалғаулар В) шырай формасына енуі С) түрленуі біркелкі емес

20.-ны,-ні,-ды,-ді,-ты,-ті қай септік жалғауы?

А) барыс В) жатыс С) табыс

Қараша Сауалнама

1. Тәуелденіп барып септелетін есімдік түрі.

А) жіктік В) сөздік С) сұрау

2. Жалпылау есімдіктері

А) барлық,барша,бәрі В) ешкім,ештеңе ешбір С) мен, сен,ол

3.Септеліп тұрған септеу есімдігі

А) бұным В) бұның С) соным

4. Біреу,бірнеше,әлдекім есімдіктің қай түрі?

А) болымсыздық В) сілтеу С) белгісіздік

5. Сенгенім - өзіңсің.Есімдік түрі,қызметі

А) болымсыздық,бастауыш В) өздік,баяндауыш С) белгісіздік,баяндауыш

6.Болымсыздық есімдігі

А) кімдер,нелер,нешеу В) біреу,әркім,әлдене С) дәнеме, ештеңе, ешкім

7. Өзіңде. Өздік есімдігінің түрленуі

А) септелуі В) тәуелденуі С) жіктелуі

8. Жатыс септігінде тұрған сұрау есімдігі

А) кімдерден,нелерден В) кімдерге,нелерге С) кімдерде,нелерде

9.Кімім,нем. Сұрау есімдігінің түрленуі

А) тәуелденуі В) септелуі С) жіктелуі

10. Сілтеу есімдігінің қатары

А) мен,сен,ол В) бұл,сол,ол,осы С) біреу,ештеңе, әлдекім

11.Есім сөздер орнына жүретін сөз табы

А) зат есім В) сан есім С) есімдік

12.Сен құрметте оны,түсіндің бе,қарағым? Сөйлемде қанша есімдік бар?

А) 1 В) 2 С) 3

13. Жіктеу есімдігін тап.

А) сол,осы,ана В) мен,сен,ол С) кім,не, кімі

14.Септеліп тұрған өздік есімдігін тап

А) өзіңізді В) өзіммін С) өзімін

15. Жатыс септігінде тұрған есімдікті тап.

А) біреуде В) біреуден С) біреумен

16. Болымсыздық есімдігін көрсет

А) барша,барлық,бәрі В) ешкім,ештеңе, ешнәрсе С) біреу, кейбіреу, әлдене

17. Өзің соның қайсысың? Сөйлемде неше есімдік бар?

А) 3 В) 2 С) 1

18. Мен өз елімді қорғаймын. Есімдіктің сөйлемдегі қызметі

А) жіктеу,сілтеу В) жіктеу,өздік С) өздік,сілтеу

19. Сұрау есімдігін тап.

А) қайсы,нешеу В) сол,анау С) барлық,барша

20. Оның жасы сол кездерде онда еді.Есімдіктің сөйлемдегі қызметі

А) анықтауыш,пысықтауыш В) анықтауыш,толықтауыш С) бастауыш,анықтауыш

Желтоқсан Сауалнама

1. Етістік шағы нешеге бөлінеді?

А) 1 В) 3 С) 2

2. Істің дағдылы түрде болып тұрғанын және сөйлеп тұрған кезде істеліп жатқанын білдіретін шақ түрі

А) өткен шақ В) осы шақ С) келер шақ

3. Осы шақ мағынасы мен жасалуына қарай нешеге бөлінеді?

А) 2 В) 3 С) 4

4. Нақ осы шақ нені білдіреді?

А) іс-әрекеттің дағдылы қалыпта болып тұратынын білдіреді

В) іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәттен бұрын болғанын білдіреді

С) қимылдың сөйлеп тұрған сәтте болып жатқанын білдіреді

5. Айнұр өлең оқып тұр.Етістіктің шағы

А) осы шақ В) келер шақ С) өткен шақ

6. Ол сөйлейді. Осы шақтың қай түрі?

А) нақ осы шақ В) ауыспалы осы шақ С) нақ осы шақтың жалаң түрі

7. Іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәттен кейін болатын етістіктің шағы

А) осы шақ В) келер шақ С) өткен шақ

8.Келер шақ түрі

А) 3 В) 2 С) 1

9.Болжалды келер шақ дегеніміз не?

А) көсемшенің-а,-е,-й жұрнақтарының жіктелуі арқылы

В) іс-әрекеттің келешекте мақсат етілетіні айтылады

С) іс-әрекеттің болу мүмкіндігін айқын көрсетпей айтады

10. Етістіктің түбіріне -мақ,-мек,-пақ,-пек,-бақ,-бек жұрнағынан соң жіктелуі арқылы келер шақтың қай түрі жасалады?

А) ауыспалы келер шақ В) мақсатты келер шақ С) болжалды келер шақ

11. Қимылдың сөйлеп тұрған сәттен бұрын істеліп кеткенін білдіретін етістік шағы

А) осы шақ В) келер шақ С) өткен шақ

12.Мен оған осы ойымды айтқанмын. Шақ түрі

А) өткен шақ В) осы шақ С) келер шақ

13.Өткен шақ түрлері

А) 1 В) 3 С)2

14.Іс-әрекеттің таяу уақытта болғанын білдіретін өткен шақ түрі

А) бұрынғы өткен шақ В) жедел өткен шақ С) ауыспалы өткен шақ

15. Мен бұл кітапты оқығанмын.

А) өткен шақ В) осы шақ С) келер шақ

16. Бірде өткен шақ,бірде келер шақ мағынасында қолданылатын,есімшенің-атын,-етін,-итын,-итін өткен шақ түрі

А) ауыспалы өткен шақ В) бұрынғы өткен шақ С) жедел өткен шақ

17. Ауыспалы осы шақ

А) жаңбыр жауды В) жаңбыр жауатын С) жаңбыр жауды

18.Әпкем қаладан ертең келеді. Етістік қай шақта тұр?

А) ауыспалы өткен шақ В) ауыспалы осы шақ С) ауыспалы келер шақ

19. Мақсатты келер шақ жұрнағы

А) -мақ,-мек В) -ған,ген С) -атын,-етін

20. Нақ осы шақ

А) сөйлеп тұратын В) сөйлеп тұр С) сөйлеп тұрған.

Қаңтар Сауалнама

1. Етістік райы неше түрге бөлінеді?

А) 2 В) 4 С) 3

2. Үш жақтың бірінде қолданылып,сөйлеушінің шындыққа қатысын баяндайтын рай түрі

А) қалау рай В) шартты рай С) ашық рай

3. Көбіне ІІ жаққа қаратылып,қимылдың орындауын талап ету мағынасын білдіретін рай түрі

А) шартты рай В) бұйрық рай С) ашық рай

4. Іс-әрекеттің іске асу, аспау мүмкіндігінің шартын білдіріп, -са, -се жұрнағы арқылы жасалатын рай түрі

А) ашық рай В) бұйрық рай С) шартты рай

5. Оқуға түскім келеді. Рай түрі

А) қалау рай В) ашық рай С) бұйрық рай

6. Есімшенің жұрнағы

А) -қалы,-келі,-ғалы,-гелі В) -а,-е,-й С) -атын,-етін,-йтын,-йтін

7. Есімшенің тәуелденуі

А) берермін В) берерім С) берерден

8. Адасқанның айыбы жоқ.Есімшенің сөйлемдегі қызметі

А) анықтауыш В) бастауыш С) пысықтауыш

9. Көп сөйлегенді ұнатпаймын. Есімшенің сөйлемдегі қызметі

А) толықтауыш В) бастауыш С) анықтауыш

10. Есімшенің көпше түрде жіктелуі

А) келгенмін В) келгенбіз С) келгенде

11. Есімшенің септелуі

А) көрмесім В) көрмеспіз С) көрместен

12.Менің ұстаз болғым келед. Рай түрі.

А) ашық рай В) қалау рай С) бұйрық рай

13. Атаның баласы болма,

Адамның баласы бол. Рай түрі

А) ашық рай В) қалау рай С) бұйрық рай

14. Шартты райлы етістік

А) Көп түкірсе көл болар.

В) Олардың көптен бері көрсеткені.

С) Ол ағасымен сөйлесті.

15. Есімшенің жұрнағын көрсет.

А)-ып,-іп,-п В)-са,-се С)-ар,-ер,-р

16. Ол өзен жағасына бармақ болып тысқа шықты.Есімшенің сөйлемдегі қызметі

А) пысықтауыш В) толықтауыш С) анықтауыш

17.Бермегенді беріп ұялт. Есімшенің сөйлемдегі қызметі

А) пысықтауыш В) толықтауыш С) бастауыш

18.Еңбек етсең емерсің. Есімшенің сөйлемдегі қызметі

А) бастауыш В) пысықтауыш С) баяндауыш

19. Анықтауышы есімшеден болған сөйлем

А) Естіген құлақта жазық жоқ.

В) Естігенді есте сақта.

С) Естігеннен көрген артық.

20.Есімшелі сөз

А) орнатқалы В) орнатып С) орнатылған.

Ақпан Сауалнама

Көсемшенің жұрнақтары.

А) –іп,-ған,-ар В) –ғалы,-ып,-а С)- ған,-ген,-қан,-кен

2. Көсемшенің жіктелмейтін жұрнақ түрі.

А) –а,-е,-й В) –ып,-іп,-п С) –ғалы,-гелі,-қалы,-келі

3.Пысықтауыш көсемшеден болған сөйлем.

А) Көре-көре көсем боларсың В) Мен соған барамын. С) Ол нешеде келіпті

4. Көсемше қатысқан сөйлемді көрсет.

А) Палуанға оң-терісі бір. В) Анаңды сыйлай біл. С) Жығылған күреске тоймас.

5. Тұйық етістіктің көмектес септікте келуі.

А) тоқумен В) тоқуыңыз С) тоқу

6.Тұйық етістіктің тәуелденуі.

А) келу В) келуіңіз С) келуден

7.Жанат басын үнсіз изеді.Етістіктің сөйлемдегі қызметі.

А) бастауыш В) пысықтауыш С) баяндауыш

8.Ол буы бұрқырап піскен бауырды алдына қойды. Көсемшенің сөйлемдегі қызметі.

А) пысықтауыш В) толықтауыш С) бастауыш

9.Менің бар ойым – үздіктер қатарына қосылу. Тұйық етістіктің сөйлемдегі қызметі.

А) баяндауыш В) толықтауыш С) анықтауыш

10.Ол келген шаруасын асықпай айтты. Сөйлемдегі көсемшелі сөз.

А) келген В) асықпай С) шаруасын

11.Бұл балаға сенуге болады. Сөйлемдегі тұйық етістіктің қызметі.

А) бастауыш В) баяндауыш С) толықтауыш

12. Терезеден ағараңдап атқан таң белгісі біліне бастады. Сөйлемдегі пысықтауыш көсемшеден болған сөз.

А) бастады В) біліне С) ағараңдап атқан

13. Шығыс септіктегі тұйық етістік.

А) келуден В) келумен С) келуде

14.Тұйық етістіктің ІІ жақтағы жекеше түрі.

А) келуіңіз В) келулеріңіз С) келуі

15.Оны пайдалануға болмайды. Тұйық етістік қай септікте?

А) жатыс В) табыс С) барыс

16. Тұйық етістікті тіркесті көрсет.

А) жаңбыр жауды В) өзенге келді С) келуге келісті

17. Бірігіп тірлік ету жетістікке жеткізеді. Тұйық етістіктің сөйлемдегі қызметі.

А) бастауыш В) пысықтауыш С) толықтауыш

18. Ол шошып оянды.Көсемшенің сөйлемдегі қызметі

А) баяндауыш В) пысықтауыш С) толықтауыш

19..Көсемшенің жұрнағы.

А)-а,-е,-й В)-ар,-ер,-р С) –ып,-іп,-с

20.Зат есімді тап.

А) қамдану В) илеу С) шабу

Наурыз Сауалнама

Синтаксис грамматиканың қандай саласы?

А) тіл дыбыстары туралы В) сөз және оның түрленуі туралы С) сөз тіркесі мен сөйлем туралы

2.Сөз тіркесі дегеніміз не?

А)Тұтас бір ойды білдіретін сөздер тобы

В) Сөйлемді құрауға қатысқан төлеу мағыналы,белгілі бір сұраққа жауап беретін және сөйлемдегі басқа сөздермен байланысып тұратын сөздер.

С) Кем дегенде толық мағыналы екі сөздің бірі екіншісіне сабақтаса байланысқан сөздер тізбегі.

3. Сөз тіркесінің айрықша белгілері.

А) 4 В) 3 С) 2

4.Сөздердің байланысу тәсілдері

А) 5 В) 4 С) 3

5.Жалғау арқылы байланысқан сөздер.

А) сабақ туралы В) үйдегі есігі С) атақты адам

6.Шылау арқылы байланысқан сөздер.

А) Отан үшін отқа түс В) Асанға берді С) Шалғай жер

7.Орын тәртібі арқылы байланысқан сөздер.

А) Көрікті мекен В) Абай – ұлы ақын С) Мен оқушымын

8.Интонация арқылы байланысқан сөздер.

А) Өнер қуу В) Бұл – манағы айтқан жігіт С) шартты белгі

9. Септеулік шылау арқылы байланысқан сөздер.

А) Білімге үйрету В) Көздің қарашығы С) Сабақтан соң соғарсың

10.Қайсысы орын тәртібі арқылы байланысқан?

А) Өмір үшін күрес В) Білімді игеру С) Қараңғы түн

11.Қайсысы жалғау арқылы байланысқан?

А) төмен қарау В) шамның жарығы С) екі дос

12.Қайсысы шылау арқылы байланысқан?

А) өмірдің мәні В) ізденіс жемісі С) жыл сайын жаңару

13. Қайсысы интонация арқылы байланысқан?

А) Айгүл – сауыншы В) Әдеби кеш С) Қалың ой

14.Тұрақты тіркесті тап.

А) дүние жүзі В) Балқаш көлі С) ит өлген жерде

15.Сөз тіркесін тап.

А) Айтып беру. В) Ит арқасы қиянға апару. С) Ит пен мысықтай.

16.Күрделі сөзді тап.

А) екі мың тоғызыншы В) жүрек жұтқан С) төбесінен су құйғандай

17.Жалғау арқылы байланысуды тап.

А) ашық аспан В) ар-намыс үшін С) оқуға келу

18.Шылау арқылы байланысуды тап.

А) хат-хабар әкелу В) хат арқылы хабарласу С) хатпен жеткізу

19.Орын тәртібі арқылы байланысуды тап.

А) Көгілдір көктем В) Бұл – жігіт С) Үйіне дейін жеткізу

20.Интонация арқылы байланысуды тап.

А) Бұдан да бұрын жегжатпыз В) Бұған ағайынмын С) Бұл – туысым.

Сәуір Сауалнама

1. Сөздердің байланысу түрлері нешеге бөлінеді?

А) 5 В) 4 С) 3

2. Қиысу қандай байланыс?

А) Ешбір жалғаулықсыз орын тәртібі арқылы байланысу

В) Ілік септігі мен тәуелдік жалғауы арқылы байланысу

С) Бастауыш пен баяндауыш арасындағы жақ жағынан байланысу

3.Матасу қалай байланысады?

А) Ілік септігі мен тәуелдік жалғауы арқылы байланысу

В) Атау мен ілік септігінен басқа септік жалғаулары арқылы

С) Орын тәртібі жағынан іргелес тұру арқылы

4. Меңгеру қандай байланыс?

А) Орын тәртібі жағынан іргелес тұрып та,алшақ тұрып та байланысқан сөз тіркесі

В) Орын тәртібі жағынан іргелес тұрып байланысқан сөз тіркесі

С) Барыс,табыс,жатыс,шығыс,көмектес септік жалғаулары

5.Қабыса байланысқан сөз тіркесі.

А) Бастауыш пен баяндауыш арасындағы жақ жағынан байланыс

В) Орын тәртібі жағынан іргелес тұру арқылы байланысатын сөз тіркесі

С) Септік жалғаулары арқылы байланысу

6.Жанасу арқылы байланысқан сөз тіркесі.

А) Орын тәртібі жағынан іргелес тұрып та,алшақ тұрып та байланысқан сөз тіркесі

В) Ілік септігі мен тәуелдік жалғауы арқылы

С) Барыс,табыс,жатыс,шығыс,көмектес септік арқылы

7.Қиысуды табыңыз.

А) Сен айтасың В) Жұртпен бірге С) Жорта келді

8.Матаса байланысқан сөз тіркесін тап.

А) Оның үйі В) Ашынған ана С) Үйге келді

9. Матаса байланысуға қатысты қай септік?

А) барыс В) ілік С) атау

10. Мен бардым.Қандай байланыс түрі?

А) қиысу В) жанасу С) қабысу

11. Меңгеріле байланысқан сөз тіркесін тап.

А) Кеше болды В) Біздің көше С) Одан сұрады

12. Қиысуға қатысты қай жалғау?

А) тәуелдік В) септік С) жіктік

13.Меңгеріле байланысуға қатысты қай септік?

А) атау В) ілік С) барыс

14. Қабыса байланысқан сөз тіркесін тап.

А) Алтын алқа В) Көпір арқылы С) Біз барғанбыз

15. Жанаса байланысқан сөз тіркесін тап.

А)Үздік оқушы В) Қасақана қарау С) ОН жыл

16. Бастауыш пен баяндауыштың байланысу түрі

А) қиысу В) жанасу С) қабысу

17. Қабысуды табыңыз.

А) Ағайынның арасы В) Үкілі ару С) Үнемі болып тұрады

18. Меңгеріле байланысқан сөз тіркесін тап.

А) Елдің іші В) бассыздыққа көнбеді С) Алты алаш

19.Баланың ісі.Синтаксистік қатынастың қай түрі?

А) пысықтауыш В) анықтауыш С) толықтауыш

20. Анықтауыштық қатынаста басыңқы сыңардан бағыныңқы сыңарға қандай сұрақтардың қойылуы арқылы байланысады?

А) кімнің,ненің В) кімді,нені С) қалай,қашан.

Мамыр Сауалнама.

1.Асанның добы. Сөз тіркесі білдіретін синтаксистік қатынастардың қай түрі?

А) толықтауыш қатынас В) пысықтауыш қатынас С) анықтауыш қатынас

2. Анықтауыш қатынасқа қатысты сұрақтар.

А) неге,нені В) қандай,қай С) қалай,қашан

3. Анықтауыштық қатынас қандай тіркестерге тән?

А) матаса,қабыса байланысқан тіркестерге

В) меңгеру байланысындағы тіркеске

С) қабысу байланысындағы тіркеске

4. Сөзге шешен. Синтаксистік қатынастың қай түрі?

А) пысықтауыш В) толықтауыш С) анықтауыш

5. Пысықтауыштық қатынасқа тән сұрақтар.

А) кімнен,неден В) қашан,не үшін С) қандай,қай

6. Толықтауыштық қатынасқа тән тіркес түрі.

А) меңгеру байланысындағы тіркес

В) жанасу байланысындағы тіркес

С) қабысу байланысындағы тіркес

7. Пысықтауыштық қатынасқа тән тәркес түрі.

А) меңгеру,қабысу,жанасу В) қиысу С) матасу

8. Ауданда ашылды. Сөз тіркесін білдіретін синтаксистің қай түрі?

А) анықтауыштық В) толықтауыштық С) пысықтауыштық

9.Анықтауыштық қатынастағы сөз тіркесін анықта.

А) шапшаң сөйледі В) бұның жайы С) ғалымнан басқа

10.Толықтауыштық қатынастағы сөз тіркесі.

А) Қалың жаңбырдан әрең келеді В) Шілдеде күн ысытты С) Жасыл желек

11. Пысықтауыштық қатынасты табыңыз.

А) жақсы әдет В) жұқа қағаз С) ұнатпай сөйлеу

12.Жақсының ашуы. Синтаксистік қатынастың қай түрі?

А) толықтауыштық В) анықтауыштық С) пысықтауыштық

13. Әкемнің әкесі. Сөз тіркесі білдіретін синтаксистік қатынастың қай түрі?

А) анықтауыштық В) толықтауыштық С) пысықтауыштық

14.Пысықтауыштық қатынасты табыңыз.

А) бүгін келді В) гүл өсіру С) бес оқушы

15. Толықтауыштық қатынасты табыңыз.

А) мөлдір су В) зорға барды С) көпірден өту

16.Қиыса байланысқан тіркес.

А) Отырғандарға көрсетті В) Ол көрсетті С) Мақтана көрсетті

17. Қабысуды табыңыз.

А) Ұзын бойлы жігіт В) Білгеніңді аяла С) Достардың ортасы

18.Меңгеруді табыңыз.

А) Күзекке көшті В) Менің қызметім С) Сәлем беру

19. Жалғау арқылы байланысты тап.

А) Болашақ жоспар туралы сөйлесу

В) Асан мен Үсен жайында

С) Ажардың анасы

20. Сөз тіркесінің белгісі қайсы?

А) Заттың атауы болуы керек

В) Толық мағыналы екі сөз болу керек

С) Сөз мағынасын басқа сөзбен дәлелдеп түсіндіреді.

Дұрыс жауаптары

Қыркүйек айы.

Қазан айы

ҚАРАША АЙЫ

ЖЕЛТОҚСАН АЙЫ

Қаңтар айы

Ақпан айы

Наурыз айы

СӘУІР АЙЫ

МАМЫР АЙЫ

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Шығармашылық жазу жұмыстары. Хат.

Сабақтың мақсаты: 1) шығармашылық жазу жұмыстары туралы түсінік беру,жеке адам өміріне қатысты іс-қағаздардың бірі – хат,оның түрлері,тілдік сипаты туралы ұғым беру; 2) жазу және сөйлеу мәдениетін қалыптастыру,оқушыларды қарым-қатынас жасау әдебіне,тіл мәдениетіне тәрбиелеу; 3) өз бетімен жұмысты дамыту,оқушы шығармашылығын арттыру,эпистолярлық жанрдың түрлері мен типтерін ажырата білу.

Сабақтың типі: жаңа білім меңгерту.

Сабақтың түрі: дәстүрден тыс шығармашылық сабақ.

Сабақтың әдісі: топтастыру стратегиясы,екі жақты күнделік,БҰҰ стратегиясы,өз бетімен жұмыс.

Сабақтың көрнекілігі: магнитті тақта,плакат «Монолог»,плакат «Хат»,тірек сызбалар (графапроектор),хат-кеспелер,таблица-кеспелер,плакат-конверт.

Пәнаралық байланыс: әдебиет,адам және қоғам.

Сабақтың барысы.

І.Ұйымдастыру. Оқушылардың сабаққа қатысын есепке алу,оқу құралдарын,сынып бөлмесінің сабаққа дайындығын ұйымдастыру,оқушылар назарын сабаққа аудару.

ІІ.үй тапсырмасын сұрау.

1.Еркін жазу стратегиясы. Оқушылардың жазып келген монологтары бойынша газет шығару.

2 [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] .Топтастыру стратегиясы.тақтадағы плакатты толтыру.

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру (тірек сызбаларының көмегімен).

Мұғалі сөзі. – Балалар, мен сендерге сәлем әкеліп отырмын. Қане,оқып көріңдерші (бір оқушы шығып оқиды).

- Осы арқылы мен сабақтың тақырыбын ашқалы тұрмын.

Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы не туралы деп ойлайсыздар?

-Хат туралы.

-Олай болса,алдымен шығармашылық жазу жұмыстарына тоқталып өтейік. (Тірек сызба пайдаланылады).

Шығармашылық жазу жұмыстары

Жазба тіл

Мақсаты

Ойды әсем жеткізу

Дағдыны қалыптастыру

Сауаттылық

Ой еңбегін ұштау

түрлері

[pic] [pic]

Пікір

Шығарма

күнделік

Мақала

Өмірбаян

Конспект

[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] - Балалар,осы күні бір-біріңмен хат алысып тұрасыздар ма? ..

-Қазір хат неге мүлде сирек жазылады? ..

- Ия,қазіргі ғылым мен техниканың дамыуы хатты күнделікті қажеттіліктен ысырып шығарды.Адамдар қазір бір-бірімен телефон,интернет арқылы,ұялы телефон арқылы кез-келген уақытта байланысқа шыға алады,бірақ хаттың олардан үлкен айырмашылығы бар.Хатта сырыңды,ішкі сезіміңді сеніп жаза беруге болады.Бұл - әр адамның шығармашылық өз еңбегі.Хат үлкен сауаттылықты,жазу мәдениетін талап етеді.

Үнтаспадан оқушы хатының мәтінін тыңдатып,хаттың жазылу ретін,құрылысын оқушылармен бірге отырып талдау.

1.Амандасу.

2.Айтылмақ ой.

3.Қоштасу.

4.Хат жазушының аты-жөні.

5. Хаттың жазылған мерзімі.

Эпистолярлық жанр

[pic] [pic]

Жалпы амандықты білдіретін хатттар

Қызметтік хаттар

Шығармашылық хаттар

Жеке хаттар

Жеке іскерлік хаттар

Ресми іскерлік хаттар

Әдебиеттегі хаттар

Жазылу түрі

Қара сөз,өлең түрінде

Қара сөз түрінде

Қара сөз,өлең түрінде

[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic]

Пысықтау жаттығулары.

311-жаттығу.Кітаппен жұмыс (ауызша)

Шығармашылық жұмыстар (өз бетімен жұмыс)

Еркін жазу стратегиясы.

Дос құрбыңа хат жаз.
Мен сүйетін тұлғаға хат.
Бастауыш сыныпта сабақ берген ұстазыңа хат жаз.
Болашаққа хат.
Туысқандарыңның біріне хат жазып көр.
Б.Бұлқышевтың «Шығыс ұлына хат» шығармасы, хаттың қай түріне жатады?
Мына хаттан не ұқтың?
Ойыңды жинақтап айтып бер. (Ш.Уалихановтың Ф. Михайловичке жазған хаты)
Берілген хатты толықтырып көр
Хат кімге жазылған Эпистолярлық жанрдың қай түріне жатады
Хат үзіндісін негізге ала отырып,Ыбырайдың қызметі туралы айтып бер. (Ы.Алтынсариннің В.В. Катаринскийге жазған хатынан үзінді беріледі)

«Екі жақты күнделік» стратегиясы.

Хат-хабаршы.

Плакат –конвертпен жұмыс. Тақтаға ілінген плакат конверттің сыртын толтырып үйрену.

Сабақты бекіту.

1) БҮҮ стратегиясы.

2) Топтастыру стратегиясы. Оқушылардың сабақ соңындағы жауабы.

[pic] Сауаттылықты талап етеді.

[pic]

Ж [pic] азылу реті болады Бірнеше түрі бар

[pic] [pic]

Қ [pic] [pic] ара сөзбен де,өлеңмен Шығармашылық жазу

де жазылады. жұмысының бір түрі

Сырыңды сеніп жазуға болады

Үйге тапсырма. Болашаққа хат жазу

«Қазақ тіл білімі» бойынша тест сұрақтары

1.қазақ тіл білімінің неше саласы бар?

А) 2 В) 3 С) 4 Д) 5 Е)6

2.Жалғауцдың неше түрі бар?

А) 2 В) 3 С) 5 Д)1 Е)4

3.Үндестік заңының неше түрі бар?

А) 2 В) 3 С) 5 Д) 6 Е)4

4.Тіл дыбыстарын не зерттейді?

А) лексика В) морфология С) фонетика

Д)синтаксис Е) стилистика

5.Термин сөзді тіл білімінің қай саласы қарастырады?

А)морфология В)лексика С)синтаксис Д) фонетика Е) фразелогия

6. Қайсысы синтаксисте қарастырылады?

А)екпін В) сөз табы С)мағына Д) сөйлем мүшесі Е)қосымша

7.Қайсысы сөз табына жатпайды?

А) шылау В) жіктік С) үстеу Д) одағай Е) есімдік

8. Қайсысының күрделі сөзге қатысы жоқ?

А) туынды сөз В)біріккен сөз С) қос сөз Д) тіркескен сөз Е) қысқарған сөз

9. Сөз табын табыңыз.

А) еліктеу сөз В) кірме сөз С) қос сөз Д) табу сөз Е) кәсіби сөз

10. Пунктуация қай тіл білімі саласының зерттейтін саласы?

А)морфология В)лексика С)синтаксис Д) фонетика Е) фразелогия

«Дыбыс және әріп» бойынша тест сұрақтары

1. Айтылатын және естілетін тілдік құбылыс қалай аталады?

А) үн В) дауыс С) өкпеден шыққан ауа Д) әріп Е) дыбыс

2. Тілдің ең кіші бөлігі не?

А) дыбыс В) буын С) үн Д) кіші тіл Е) әріп

3. Дыбысты немен таңбалайды?

А) сызық В) фонема С) символ Д) әріп Е) әліпби

4. Қай әріп ф әрпінен кейін тұрады?

А) Ұ В) Т С) һ Д) й Е) Д

5. Дыбыс жасалу үшін не керек?

А) Өкпеден шыққан ауа В) дауыс шымылдығы С) ауыз қуысы

Д) мұрын қуысы Е) дыбыстау мүшелері

6.Қайсысы дыбыстау мүшесіне жатпайды?

А) көмей В) мұрын С) тіс Д) тіл Е) езу

7. Қазақтың төл сөздерінде кездеспейтін дыбысты тап.

А) я В) ц С) у Д) щ Е) ю

8. Әріптердің қай қатары белгілі бір жүйеде емес?

А) з,й,қ,м В) у,т,с,р С) ү,ф,х,һ Д) а,е,о,ұ Е) і,ь,ш,ц

9.Қосарлы дыбысты тап.

А) ш В) ө С) ю Д) у Е) й

10. кірме сөзде ғана болатын әріп қайсы?

А) ф В) п С) ы Д) й Е) б

«Дауысты дыбыс» бойынша тест сұрақтары

1. Қай дыбыстар қатары өкпеден шыққан ауаның кедергісіз шығуынан жасалады?

А) р,й,л В) л,о,ө С) с,ш,щ Д) а,е,ә Е) к,қ,ғ

2. Қайсысы дауысты дыбысқа негізделеді?

А) буын В) тасымал С) әріп Д) екпін Е) дауыссыз дыбыс

3. Екпін түсетін дыбысты тап.

А) ш В) қ С) т Д)А Е)п

4. Әліпбидегі 12-дыбыс қандай дыбыс?

А) езілік дауысты дыбыс В) ашық дауысты дыбыс С) дауыссыз дыбыс

Д) еріндік дауысты дыбыс Е) жуан дауысты дыбыс

5. Қай дыбыс жуан әрі еріндік дыбыс?

А) Ө В) ы С) а Д) ү Е)Ұ

6. Ашық дауыстының саны қанша?

А) 6 В) 7 С)5 Д) 8 Е) 4

7. Бірыңғай қысаң дауыстыдан тұратын сөзді тап.

А) бұрылу В) кемсіту С) әшкерелеу Д) құдалық Е) өшіру

8. Еріндік дауыстыларды тап.

А) а,ә,е,и В) ы,і,и,э С) а,о,ұ,ы Д) е,и,у,ө Е) ұ,ү,ө,о

9. Қай дыбыс жақтың кең ашылуы арқылы жасалады?

А) ү В) ы С) у Д) і Е) ә

10.Жуан дауыстылар қалай жасалады?

А) Тілдің ұшы кейін тартылып,үсті дөңестену арқылы

В) Тілдің ұшы ілгері созылып жатуы арқылы жасалады.

С) Еріннің дөңгеленіп алға қарай созылуы арқылы жасалады

Д) Езудің кейін тартылуы арқылы Е) Жақтың кең ашылуы арқылы

«Дауысты дыбыстардың емлесі» тақырыбы бойынша

1. Буын талғайтын дыбысты тап.

А) у В) е С) а Д) ә Е) ы

2. Қай сөзде «ы» дыбысы түсіп қалған?

А) жина В) айна С) арна Д) сұра Е) шайна

3.Қай сөзде қате бар?

А) жүзігі В) қорқу С) қина Д) халқы Е) орыны

4. «Ы» дыбысы қай сөзде қате жазылған?

А) шоқу В) жымыю С) шошу Д) сыйымдылық Е) қиылыс

5. Қай сөзде «і» дыбысы жазылмайды?

А) ілезде В) ілес С) ілми Д) іле-шала Е) ілгері

6. Қай сөзге «-а» жұрнағы жалғанбайды?

А) орын В) ойын С) жиын Д) қиын Е) тиын

7. Кірме сөздерде ғана 2-3 –буындарында кездесетін дыбыс қайсысы?

А) ю В) ы С) ұ Д) я Е) й

8. Қай сөзде «у» жуан дауысты дыбыс болып тұр?

А) қуыс В) тауық С) уақ-түйек Д) ауа Е) төлеу

9. Қай сөзде дыбыс пен әріпте айырмашылық бар?

А) қоюлау В) шытырман С) айтыскер Д) қауырсын Е) кісен

10. Қай сөзде «а» дыбысы қате жазылған?

А) жай В) шай С) рәсуә Д) Фәтима Е) күмән

«Дауыссыз дыбыс» тақырыбы бойынша

1.Тек салдырдан тұратын дыбыс қайсысы?

А) а В) п С) й Д) ғ Е) ж

2. Үнді дыбыстардың қатарын тап.

А) у,й,н,р В) г,ж,д,в С) қ,ш,т,ф Д) м,ң,ғ,з Е)й,к,л,м

3. Тек ұяң дыбыстан тұратын сөзді тап.

А) айналмалы В) тасқын С) жазғытұрым Д) ұзағырақ Е) жұғады

4. Қай дыбыстар жұп бола алмайды?

А) п-б В) ғ-қ С) к-г Д) с-ш Е) ф-в

5. Әліпбидегі алғашқы 7-дауыссыз қалай аталады?

А) ұяң В) үнді С) жуан Д) жіңішке Е) қатаң

6. Дауыссыздар ненің қатысына қарай 3-ке бөлінеді?

А) тіл В) ерін С) жақ Д) дауыс Е) салдыр

7. Көбіне қай сөздер қазақтың төл сөздерінде сөздің соңында келмейді?

А) қатаң В) үнді С) ұяң Д) жуан Е) жіңішке

8. Алфавиттегі 13- дыбыс қандай дыбыс?

А) үнді В) қатаң С) жуан Д) еріндік Е) ұяң

9. Дауыссыздарды айтқанда,өкпеден шыққан ауа қайда кедергіге ұшырайды?

А) мұрын қуысы В) ауыз қуысы С) өкпеде

Д) кеңірдекте Е) жақта

10. Қосымшасы үндіден болған сөзді тап.

А) Жазда көлге шомылуға бардық В) Кешке құстар ұясына қонады.

С) Қазақ тілі кітабым сөмкеде екен. Д) Мұраттың ағасы машинамен келді.

Е) Ауылда гүл теруге бардым.

«Дауыссыз дыбыстардың емлесі» тақырыбы бойынша

1. Тек кірме сөздерде кездесетін дыбысты тап.

А) щ,х,һ,й В) в,ф,ч,ц С) б,д,г,ы Д) о, э,ю,я Е) ь,ю,я

2.Сөзге дұрыс жалғанған қосымшаны тап.

А) киоскіге В) Омсктен С) актқа Д) шрифтті Е) ромбта

3. Сөзге қате жалғанған қосымшаны тап.

А) ватқа В) граммдап С) металдың Д) Кузбасстан Е) Кириллге

4. Қай сөзде «т» дыбысы түсіп қалған?

А) жұмыстар В) облысқа С) синустар Д) поездар Е) журналистер

5. Қай сөзде бір дыбысы түсіп қалған?

А) Түнде подъездің жарығы сөніп қалыпты. В) Асшылар тамақты кеш дайындады.

С) Қызылордада жаңа ескерткіш ашылды. Д) Олар банктен ақша алды.

Е) Жайлауда демалған өте керемет.

6. Сөзге қате жалғанған қосымшаны тап.

А) парктан В) треске С) съезі Д) ансамбльге Е) рөлі

7. Сөзге қате жалғанған қосымшаны тап.

А) мен жер қазған геолог тармен таныстым. В) Мен таңертең кискіден газет алдым.

С) Базардан 3 килограмдап жеміс-жидек алдым. Д) Біз туристік сапарға шықтық.

Е) Ол машинаның рульіне отырды.

8.Үш дауыссызы қатар келген сөздің дұрысын табыңыз.

А) Оның ағасы киоскке келді. В) Класста ешкім жоқ екен, С) Бұларды штамптау керек

Д) Құмырсқа тынбай еңбек етеді. Е) «Гүлдер» ансамльінің концерті болды.

9. Үнді мен қатаң дауыссыздар қатар келген сөзді тап.

А) Биыл қыста ауа райы суық болды. В) Астана көркейіп келеді. С) Елімізде жетімдер үйі көбейіп барады. Д) Жиналыста көп мәселе қаралды. Е) Алыстан қарауытып біреу көрінді.

10. Қазақтың төл сөздерінде сөздің соңында келмейтін дыбысты тап.

А) й В) ш С) б Д) з Е) п

«Буын», «Тасымал», «Екпін» тақырыптары бойынша

1. Бос орынға қай сөз сәйкес келеді?

А) дауыссыз дыбыс В) дауысты дыбыс С) әріп Д) қосарлы дыбыс Е) үнді д/з

2. Қай сөзде 4- буыны тұйық буын?

А) Тарихи жерлерді аралау өте керемет. В) Ата-бабаларымыз өте мәдениетті халық болған.

С) Таудан төменге қарай құлдилады. Д) Ақырын басып үйге жақындады.

Е) Оның туысқаны жау тылында қаза тапты.

3. Буынға қате бөлінген сөзді тап.

А) құ-мырс-қа В) дау-ыл-паз С) би-ік-тік Д) ке-мең-гер Е) бо-яу-шы

4. Бірыңғай жуан буынды сөзді тап.

А) Асылбек кітабын сөмкеден таппады. В) Қыстыгүні үйге көмір әкелдік.

С) Әскерлер күні-түні жүгірді. Д) Кәсіпорындар бірлестігінің мәжілісі ертеңге өзгертілді.

Е) Біз қазірге дейін міндетімізді түсінген емеспіз.

5.Қай сөзде тасымалданбайтын буын бар?

А) тәрбие В) жәрмеңке С) бәтеңке Д) шемішке Е) күртеше

6. Тасымалданбайтын сөзді тап.

А) аспан В) жақсы С) тату Д) ақын Е) шешен

7. Қазақ тілінде қай буынға екпін түседі?

А) ортаңғы буын В) бірінші буын С) соңғы буын Д) ортаңғы ашық буын Е) ешбір буын

8. Екпін түспейтін қосымшаны тап.

А) Септік жалғауы В) жіктік жалғауы С) тәуелдік жалғауы Д) көптік жалғауы Е) жұрнақ

9. Қай сөзге екпін түспейді?

А) күрделі сөз В) көмекші сөз С) туынды сөз Д) туынды сөз Е) біріккен сөз

10. Сөзді айтқандағы дауыс толқынын не дейді?

А) тасымал В)әріп С) дыбыс Д) буын Е) екпін

«Үндестік заңы», «Ілгерінді ықпал» тақырыптары бойынша

1. Буын үндестігіне бағынбай жалғанған қосымшаны тап.

А) Омар қалам мен қарандаш алды. В) Ертең емханаға баруым керек. С) Ол оқырмандардың сұрағына жауап берді. Д) Менің туысқаным қалада тұрады. Е) Балалар жұмыс істеп жүр.

2. Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаны тап.

А) -лар,-лер В) –кер,-гер С) –дан,ден Д) –тың,-тің Е) –лас,-лес

3.Қай қосымша буын үндестігіне бағынбай тұр?

А) мансапқор В) кәсіпкер С) төрежан Д) аурухана Е) күлекеш

4. Қай септіктің жалғауы буын үндестігіне бағынбайды?

А) барыс септік В) жатыс септік С) шығыс септік Д) табыс Е) көмектес

5. Қай әріпке аяқталған жіңішке буынды сөзге қосымша жуан жалғанады?

А) т В) с С) х Д) ц Е) л

6. Буын үндестігіне бағынбай тұрған сөздер қатарын табыңыз.

А) шекара,баспасөз баспана В) аман-есен,асты-үсті, әрі-бері С) Екібастұз,Алакөл, Бәйгеқұм

Д) отағасы, тасбақа, біршама Е) ешқашан, кейбір, әлдеқайда

7.Сөз ішіндегі ілгерінді ықпалды тап.

А) қара ала В) Бозжан С) көзқарас Д) саққұлақ Е) ала қаз

8. Дыбыс үндестігі деген не?

А) соңғы буынның жуан болуына қарай қосымшаның жуан жалғануы.

В) сөзде жуан-жіңішке дауыстылардың араласып келуі

С) Соңғы буынның жуан болса да, қосымшаның жіңішке жалғануы.

Д) қатар келген екі дыбыстың бір-біріне әсер етуі

Е) соңғы буынның жіңішке болуына қарай қосымшаның жіңішке жалғануы

9.Сөз аралығындағы ілгерінді ықпалды тап.

А) Мен жастық шағымды сағындым. В) Ол есіктен сыртқа шықты С) Мен тапсырманы түсіндіріп болдым Д) Пышақтың ұшы майысып қалыпты Е) Дауыл басылды.

10. Сөз бен қосымша аралығындағы ілгерінді ықпалды тап.

А) Кешкісін есікті ашсын. В) Болат әскерде аспазшы болған С) Оның әкесі соғыстан аман келді

Д) Жомарт жайбарақат отыр Е) Биылғы қыс қатал болды.

«Кейінді ықпал», «Орфография және орфоэпия» тақырыптары бойынша

1. Жазылуда ескерілетін кейінді ықпалды тап.

А) Үйдің ауласы тап-таза. В) Асан суды төгіп тастады. С) Таңғы сағат бесте жолға шықтық

Д) Бұл айтыста Сәкен жеңіп кетті. Е) Ол сөзден жеңіліп масқара болды.

2. Сөз ішіндегі кейінді ықпалды тап.

А) Біріне-бірі алшақ салынған он шақты үй тұр. В) Жерұйықты іздеп жөнелді.

С) Олжабек табиғатында момын ,қақ-соқпен ісі жоқ кісі. Д) Аманғалидың мазасы болмай отыр

Е) Ғабиденнің «Өмір мен өлім» романы жарық көрді.

3. Сөз аралығындағы кейінді ықпалды тап.

А) Он жылдың ішінде талай шығармалар дүниеге келді. В) Олардың отау құрғанына биыл отыз жыл болды. С) Бір кездерде ақынның қасына еріп жүрген еді Д) Батыраш тым-тырыс болып ,жерге кіргендей күйге түседі. Е) Соғыс кезінде жаудың қорғанысын бұзып кетті.

4. Кейінді ықпалды тап.

А) Мен бұл өлеңді газеттен жазып алдым. В) Жиылып тұрған халық шулап қоя берді.

С) Далаға шықсаң,көк пен жерді көресің. Д) Ит-адамға шын дос жануар

Е) Екі әскер жолдың шетіне отырып тынықты.

5.Орфоэпиялық заңдылықпен жазылған сөзді тап.

А) жұлын В) құман С) құмұрсқа Д) бұрыс Е) Гүлнұр

6. Сөз бен қосымша арасындағы кейінді ықпалды тап.

А) Менің сұрағаным бола қоймады. В) Сөйлесіп тұрған бала кенеттен тоқтай қалды.

С) Өлі риза болмай,тірі байымас. Д) Менің қазақ тілін үйренгім келеді Е) Су айнадай тап-таза

7. Орфоэпия бойынша жазылған сөзді тап.

А) Сарыағаш В) дейінгі С) кемеңгер Д) бейбітшілік Е) күндүз

8. Естілуі бойынша жазылған сөзді тап.

А) сыйымдылық В) тайаныш С) қиыншылық Д) жиналыс Е) хайуан

9. Қай сөз орфографиялық нормаға сай жазылған?

А) біріңғай В) Бегарыс С) Жаңғожа Д) бұлұттұ Е) Жанпейіс

10. Дәстүрлі принцп бойынша жазылған сөзді тап.

А) бастаңғы В) диуана С) жаңбыр Д) қоңыз Е) Мақсат

«Көнерген сөз», «Жаңа сөз», «Диалект сөз» тақырыптары бойынша

1. Неологизмге айналған көнерген сөзді тап.

А) машайық В) сопы С) жамағат Д) діни басқарма Е) муфтият

2. Архаизмнен болған тіркесті тап.

А) үлкен планета В) Абай даңғылы С) нарықтық экономика

Д) валюта бағамы Е) физикалық карта

3. Бұрын көнерген сөз болып қазір нелогизмге айналған сөзді тап.

А) апрель В) ай С) ғасыр Д) апта Е) байрақ

4.Синоним болатын диалектілерді тап.

А) түбек,шүмек В) ауқат,тамақ С) былғары,тері Д) кебеже,сандық Е) қоржын,қалта

5. Көнерген сөздердің қатарын тап.

А) дуанбасы,пролетерият, қаған В) әсемпаз,өнерпаз,қыдырымпаз С) бизнес,карьера,орден

Д) акция,чек,бағалы қағаз Е) тәуелсіздік, егемендік, азаматтық

6. Қай қатар неологизм сөздерге жатады?

А) анализ,скидка В) класс,лампа С) сәулет,пайыз Д) градус,температура Е) хандық,барымта

7. Белгілі бір аймақта ғана қолданылатын сөздерді не дейді?

А) көнерген сөз В) диалект сөз С) кірме сөз Д) термин сөз Е) кәсіби сөз

8. «Тырық», «көтерем»диалектілерінің әдеби тілдегі баламасын тап.

А)зәулім В) шалғай С) арық Д) ескі-құсқы Е) кішкентай

9. Сөйлемдегі диалект сөздерді тап.

А) Табалдырықта отырма. В) Бидайға орақ түскелі тұр. С) Бау-бақшадан жеміс тердік

Д) Бүгін азанда ерте ояндым. Е) Оның нағашысы әскерден келді.

10. Историзмді тап.

А) мешіт В) имам С) жамағат Д) қылует Е) муфти

«Термин», «Кірме сөз», «Кәсіби сөз» тақырыптары бойынша

1.Қай сөйлемде термин сөз бар?

А) Апам ұршық иіріп отыр. В) Жазда қауын-қарбыз жеуге болады. С) Еуразия—ең үлкен құрлық

Д) Кеше қатты бұрқасын болды. Е) Балалар балық аулауға кетті.

2. Терминдерге тән ең басты белгі не?

А) дара мағыналы В) көп мағыналы С) жалпы халыққа түсінікті

Д) белгілі аймақта ғана қолданылады. Е) халық арасында жиі қолданылады.

3. Екі сыңары да кірме сөзден болған қос сөзді тап.

А) адам жаны В) азды-көпті С) тарс-тұрс Д) оқу-білім Е) хат-хабар

4. Әрі термин сөз,әрі кірме сөз болатын сөзді тап.

А) бағам В) ұжым С) қор Д) нарық Е) нотариус

5.Кірме сөздле қандай заңдылық сақталмайды?

А) орфографиялық заңдылық В) орфоэпиялық С) үндестік заңы Д) стильдік ерекшелік

Е) пунктуация

6. Тілдің сөздік құрамын байытатын сөзді тап.

А) диалект сөз В) көнерген сөз С) кәсәби сөз Д) термин сөз Е) кірме сөз

7.Қай кәсіби сөз су шаруашылығыфна жатады?

А) диірмен В) мұрап С) масақ Д) көсеу Е) келі

8. Кәсіби сөздер қатарын тап.

А) ықпал,буын,екпін В) синус,параллель,ромб С) білім,тұрмыс,тіршілік

Д) тұсау,тоқым,үзеңгі Е) ұзын,биік,алыс

9.Синонимдес сөзі тап.

А) жуа,сарымсақ В) қаңылтыр,сым С) қызамық,кекіре Д) сым,леген Е) бал,әсел

10 Диалект сөзден болған кәсіби сөзді тап.

А) шемішке В) полюс С) глобус Д) кернеу Е) тарих

«Табу сөз», «Эвфемизм мен дисфемизм»тақырыптары бойынша

1. «Мырза жігіт», «кенже бала» сөздері қай сөзге қатысты?

А) дисфемизм В) эвфемизм С) табу Д) көнерген сөз Е) тұрақты тіркес

2. Табиғат құбылысына қатысты табу сөзді тап.

А) ұлыма В) жасыл түсу С) соқырішек Д) жаман ауру Е) дауыл

3. Табу сөздер неден туындаған?

А) салт-дәстүр В) сыпайылық С) ем Д) ырым Е) аты белгісіз болу

4. Дөрекі сөзді сыпайылап жеткізу қалай аталады?

А) дисфемизм В( табу С) тура мағына Д) метонимия Е) эвфемизм

5. Эвфемизмге жататын сөзді белгілеңіз.

А) найзағай В) қасқыр С) бақиға аттану Д) ұлыма Е) жын

6. Эвфемизмге жататын тұрақты тіркесті тап.

А) қолды болыпты. В) ашық мінез С) жүрек жұтқан Д) тілі күрмелді Е) қарны ашты

7. Эвфемизм бойынша «сөзуарлау» сөзі қай сөзді алмастырады?

А) салақ В) шешен С) мылжың Д) бәдік Е) олақ

8. Қай сөз грек тілінде «сыпайы сөйлеймін» деген мағына береді?

А) эвфемизм В) дисфемизм С) табу Д) идиома Е) архаизм

9. Сөйлемдегі дисфемизмді тап.

А) Оның бір көзінің мүкістігі бар. В) Асанның қартайған шағында бір құлағы естімей қалды.

С) Ақанның бойы ұзын болғандықтан,балалар оны «Ұзынтұра» деп мазақтайтын.

Д) Ұлы Отан соғысынан оралғандардың көбі бір мүшесін соғыс даласында қалдырып кеткен еді.

Е) Болат әрдайым кемтар адамдарға көмектесетін еді.

10. Табу сөзді тап.

А) Келін қайынын өз атымен атамайды. В) Сарқыраманың бер жағында маңыраманы ұлыма жеп жатыр екен. С) Келіншек болған оқиғаны қайын енесіне жеткізді.

Д) Естіген жұрт келіншектің тапқырлығына тәнтә болды.

Е) Қазақтар кейбір табиғат құбылыстарын өз атымен айтпаған.

«Тұрақты тіркес», «Идиомалық тіркес» тақырыптары бойынша

1. Қай тұрақты тіркес «әділ» деген мағынаны береді?

А) Тонның ішкі бауындай В) Ала жіпті аттамау С) Он саусағынан бал тамған.

Д) Қара қылды қақ жарған. Е) Мұрнынан шаншылу.

2. Антонимдес фразеологизмдерді тап.

А) Су жүрек----жүрек жұтқан В) Мойнына су кету-- ит өлген жер С) Көз жұмды—жүріп кетті

Д) Көзге түртсе көргісіз—тайға таңба басқандай Е) Шашбауын көтеру—тақиясына тар келу.

3. Қай тұрақты тіркестің мағынасы дұрыс көрсетілген?

А) Мұрнын шүйіру—дәмелену В) сөз беру—таң қалу С) зығыры қайнау--өлу

Д) сілесі қату--әбден шаршау Е) сүттей ұйыды—келіспеді

4. Мағынасы синонимдес тұрақты тіркесті тап.

А) бауыр басу—ақ саусақ В) таяқ тастам жер—сүт қайнатым уақыт С) екі езуі құлағында—төбесі көкке жету Д) ит арқасы қиянда—маңдайының соры бар Е) көз ілмеу—көз шырымын алу

5. Идиомалық тіркесті тап.

А) Жазда Асанбай аулы осы төңіректің сай-саласын мекендейді.

В) Бұл өңірдің ауылдары алты бақан ала ауыз болып біріккен емес.

С) Күз келісімен,бұлар қыстауға көшудің амалына кірісті. Д) Данагүл саумалы малдарды сатуға қарсы шықты. Е) Шаруаның ісі бітпейтінін ол енді түсінгендей болды.

6.Мақал-мәтелден тұрақты тіркесті тап.

А) Денсаулық—зор байлық. В) Ештен кеш жақсы. С) Сабыр түбі—сары алтын.

Д) Оқу инемен құдық қазғандай Е) Көп түкірсе,көл болады.

7. «Алыс» мағынасындағы идиомалық тіркесті тап.

А) ит жеккен В) ер қашты С) асқар тау Д) көз аларту Е) ат арытып,тон тоздырып

8. Бастауыш қызметіндегі тұрақты тіркесті тап.

А) Олар көптен бері қырғи қабақ болып,бір-бірін аңдысып жүр. В) Аузы күйген үрлеп ішер.

С) Олар суықта қалып,тісі тісіне тимей жаурады. Д) Істің насырға шапқанын сезген Оспан сыртқа шығып кетті. Е) Ұяттан кірерге тесік таппаған бала қып-қызыл болып кетті.

9. Тұрақты тіркесті тіл білімінің қай саласы зерттейді?

А) фонетика В) семасиология С) синтаксис Д) морфология Е) фразеология

«Мақал мен мәтел», «Нақыл сөз»тақырыптары бойынша

1. Кейін пайда болған мақалды тап.

А) Ерінбесең—емерсің В) Ұрлық түбі—қорлық С) Айдағаны бес ешкі ысқырығы жер жарады

Д) Сабыр түбі—сары алтын Е) Отан оттан да ыстық

2. Мақалға тән ерекшелікті тап.

А) Бір ғана сөзден тұрады. В) Құрамындағы сөөздерді ауыстыруға келеді. С) Ой тұжырымдалып, түйінді пікір түрінде айтйлады. Д) Көпшілікке үндеу мақсатында Е) Авторы белгілі болады.

3. Мақалдың мағынасын анықта.

Алтау ала болса,ауыздағы кетеді,төртеу түгел болса төбедегі келеді.

А) білім туралы В) ақыл-парасат туралы С) тәлім-тәрбие туралы.

Д) үлкенді құрметтеу туралы Е) ынтымақ,бірлік туралы

4. Уәдеде тұрудың маңызы туралы мақалды тап.

А) Алтау ала болса,ауыздағы кетеді. В) Ақылды қария-ағын дария. С) Әзіл айтсаң да,әділ айт.

Д) Бір құмалақ бір қарын майды шірітеді. Е) Еменнің иілгені—сынғаны,Жігіттің екі сөйлегені--өлгені

5. Мақалды тап.

А) Әкесінің баласы—адамның дұшпаны,Адамның баласы—бауырың В) Адамның адамшылығы істі бастағанынан білінеді,қалайша бітіргенінен емес. С) Өзің үшін еңбек қылсаң,өзі үшін оттаған хайуанның бірі боласың. Д) Досы жоқпен сырлас, досы көппен сыйлас.

Е) Ақыл азбайды, әділдік тозбайды,арамдық озбайды.

6. Мәтелді тап.

А) Балалы үй—базар. В) Отан оттан да ыстық С) Ойнап сөйлесең де,ойлап сөйле

Д) Жері байдың—елі бай Е) Бір құмалақ бір қарын майды шірітеді

7. Мәтелдің белгісін тап.

А) Эмоциялық мағына басым болады. В) Құрылысы жағынан екі,үш бөлімді болады.

С) Ой нақты айтылады. Д) Үлгі-өнеге түрінде айтылады. Е) Біріншісі екінші сөйлемнің шарты болады

10Қайсысының көбінесе авторы белгілі болады?

А( мақал В) мәтел С) тұрақты тіркес Д) нақыл сөз Е) идиома

«Сөздің тура және ауыспалы мағынасы», «Сөздің көп мағынасы» тақырыптары бойынша

1.Тура мағыналы сөзді тап.

А) қара тас В) жуас кісі С) тас жүрек Д) терең ойлы Е) ыстық ықылас

2. Тура мағыналы сөзді тап.

А) Ат арылту В) Ат сату С) Ат ойнату Д) Ат салысу Е) Ат ізін суытпау

3. Ауыспалы мағыналы сөзді тап.

А) Ол әйеліне алтын алқа сатып алды. В) Айман оған жылы лебізін білдірді.

С) Түнгі ауа салқындай бастады. Д) Күзгі дала сары жапырақтан көрінбейді.

Е) Бұл мәселе туралы басшылармен ақылдасты.

4. Көп мағынаға ие бола алатын сөзі тап.

Аспанда қалықтаған құстың қанаты анық көрінеді.

А) аспан В) қанат С) құс Д) қалықтау Е) анық

5. «Полисемия» деген не?

А) дара мағыналы В) мағынасы жоқ С) тура мағына Д) көп мағыналы Е) ауыспалы мағына

6.Ауыспалы мағынада қолданып тұрған сөзді тап.

А) Қалада өзбек ұлттық мәдени орталығы бар В) Олар ертелі-кеш еңбек етіп жүр.

С) Адамның ықылас-ниеті жақсы болсын

Д) Оны көрмегелі біршама жылдар өтті.

Е) Көктемде отырғызылған жас шыбықтардың жапырағы шыға бастапты.

7. «Суық хабар» асты сызылған сөз қандай мағына беріп тұр.

А) көптен күткен В) сүйініш С) қайғылы Д) қуаныш Е)күтпеген

8. Ауыспалы мағынадағы сөзді тап.

А) шалғай ауыл В) ақ қар С) кең сынып Д) жазық дала Е) құрғақ сөз

9. Ауыспалы мағыналы сөзді тап.

А) Қолындағы малын ермек етіп отыр. В) Кіші інісі мектеп бітіргелі жатыр

С) Оның әжесі көп ертегі білетін

Д) Мұсаның атасы жалпақ жұртқа танымал болған.

Е) Алыстағы ауылдардың көптеген қиындықтары бар.

Е) Алыстағы ауылдардың көптеген қиындықтары бар.

10. Қай сөйлемде «қара» сөзі ауыспалы мағынада қолданылған?

А) Олар қара тастан үй тұрғызды. В) Біз үйдің іргетасын қара бояумен боядық.

С) Хат қара сиямен жазылыпты.

Д) Қодар жырда қара күштің иесі ретінде суреттеледі.

Е) Ол бүгін қара костюмін киіпті.

«Омоним», «Антоним» тақырыптары бойынша

1. Омоним бола алмайтын бір ғана мағынада қолданылатын қосымшаны тап.

А) –дай,-дей В) –ды,-ді С) –ма,-ме Д) –дық,-дік Е) –тау,-теу

2. Омоним бола алатын сөзді тап.

А) қағаз В) кітап С) бет Д) мұқаба Е) оқулық

3. Асты сызылған сөздердің мағыналық түрлерін көрсет.

Айналайын қарағым , Бетіңе келмес қарағым.

А) Синоним В) антоним С) омоним Д) тура мағына Е) көп мағына

4.Омонимді тап.

А) Тал түсте далаға шықты. В) Бала бал арасын тамашалады.

С) Жас шақта уақыттың қадірін біл. Д) Ол тартпаның тұтқасын тартты.

Е) Ол менің бір аптадан бері нан жемегеніме нанбады.

5. Мақалдардан антоним сөздерді тап.

А) Ер мойнында қыл арқан шірімес В) Аңдамай сөйлеген ауырмай өледі.

С) Ананың көзі балада, баланың көзі далада. Д) Ойнап сөйлесең де ойлап сөйле.

Е) Көз—қорқақ, қол—батыр.

6. Антонимді тап.

А) Ит арқасы қиянда—таяқ тастам жер В) іші жылу—көз жұму

С) аяқ алысы—қолы жүру Д) табанын жалтырату—қарасын батыру

Е) Ат қою—айдар тағу.

7. Антонимдес сөз тіркесін тап.

А) асқар тау,телегей теңіз В) кең дала,айдын көл

С) денсаулығы жоқ,ақшасы бар

Д) тал түсте, күз мезгілде Е) ала жаздай, қыс бойы

8. Антонимді тап.

А) уақ-түйек,майда-шүйде В) құт-береке, мәз-мейрам

С) бүге-шүге,егжей-тегжей

Д) азын-аулақ, қым-қиғаш Е) Бұрын-соңды, ертелі кеш

9. Антоним сөзді тап.

А) Халық үшін қалтқысыз еңбек ет. В) Бүгінде халық құл,қожа болып бөлінбейді.

С) Әскер беті қызарып сөйлей алмай қалды. Д) Олар бүгін-ертең келіп қалар.

Е) Олар жол-жөнекей көп тоқтады.

10. Мағыналары қарама қарсы сөздерді тап.

А) Ол мейрамдарда көрші-қолаңдарды аралап кетеді.

В) Ол баладан бәрін бүге-шүгесіне дейін сұрап алды

С) Соғыстан кейін бұл жердің астан-кестеңі шықты.

Д) Кең зал ығы-жығы

Е) Ол судың ыстық суығына қарамай қотарып салды.

«Синоним», «Сөздің ауыспалы мағынасының көркем әдебиетте қолданылатын түрлері» тақырыптары бойынша.

1. Синоним емес қатарды көрсет.

А) байсалды,байыпты В) Шалғай,қашық С) сәт,мезет

Д) ағайын,туыс Е) көмескі,ескі

2. «Ауру» сөзінің синонимдік қатарын тап.

А) дауа,шипа,ем В) айна,әйнек, терезе С) мерез,сырқат,кесел

Д) соқырішек, аққан,қышыма Е) медбике,дәрігер,дәріхана

3. Төмендегі тіркестер қай қатарға жатады?

Қырық пышық,қырғи қабақ

А) синоним В) омоним С) антоним Д) тура мағына Е) ешбіріне жатпайды.

4. Қай қатар синонимдік қатар бола алмайды?

А) ауыл-аймақ,көрші-қолаң В) бірен-саран, бірлі-жарым

С) анда-санда, оқта-текте Д) аман-есен, сау-саламат

Е) құрбы-құрдас, жора-жолдас

5. Синонимді тап.

А) Таңертең қорадағы екі-үш тұяқты өріске айдап шықты.

В) Ол жазушылық өнерді өте жас кезінен бастады.

С) Күләштің әншілік өнері әлемге әйгілі. Д) Қауіп бар жерде қатер бар.

Е) Дауылдан кейін тыныштық орнаған.

6.Синоним сөйлемде қай сөйлем мүшесі болып тұр?

Исекең Бекболаттың ер жүектігін ,қайтпас қайсарлығынкөрсететін мысалдар келтіреді.

А) бастауыш В) анықтауыш С) толықтауыш Д) пысықтауыш

Е) баяндауыш

7. Метафораны тап.

А) Өмірде мақсатсыз ешбір әрекет жоқ.

В) Бұл--әдеби тілдің әсемдігіғана емес,әсерлігі үшін орасан қажет тәсіл.

С) Осы оқиғаға Қуандық мынадай әдемі өлең жазды.

Д) Гималай—көктің кіндігі,Гималай—жердің түндігі.

Е) Қазақстан—республикам менің.

8. Метонимияны тап.

А) Ей,қораз, шақырасың ерте-кеш!

В) Үйі мәз болып қой сойды,сүйіншіге шапқанға.

С) Қап-қара,мөп-мөлдір,тұп-тұнық көзіңді-ай!

Д) Қыңыр болды не керек,--болайын деп болды ма?

Е) Торғын төсін тосады таңға жайып...

9. Синекдоханы тап.

А) Әй,сақал! Бұл арадан Плюшкинге қалай баруға болады?

В) Қымыздай балға ашытқан тәтті қызға,жігіттер, бәріңіз де сұқтанарсыз.

С) Мен—тауда ойнаған қарт марал.

Е) Қайран батырым-ай! Арыстандай ерім едің-ау!

10. Асты сызылған сөздер қандай сөздің орнына жұмсалып тұр?

Оның қорасында бес-алты тұяғы бар.

А) байлық В) аяқ С) мал Д) аң-құс Е) тауық

«Сөз құрамы»тақырыбы бойынша

1. Біріккен сөзді тап.

А) Талдықорған В) Ашық ауыз С) бес дәптер Д) қоңыр ала Е) тісін қайрады

2. Дара сөзді тап.

А) тізесін бүкті В) әкімшілік С) бес жүз Д) отыз бестерге Е) жақсы көру

3. Күрделі сөзді тап.

А) қолын жуды В) миллионның жартысы С) жарақаттану Д) жығылып қала жаздады Е) Ел отырды

4. Кіріккен сөзді тап.

А) Мөлдір су В) Ақыр заман орнату С) күздігүні Д) Қазақстан Республикасы

Е) Қабағынан қар жауды.

5. Қысқарған сөзді тап.

А) Көз шырымын алды В) Әлек салды С) Кетіп бара жатыр

Д) Оқуды үздік оқиды Е) педколледжді бітірді

6. Қысқарған сөзгге қате жалғанған қосымшаны тап.

А) АҚШ-қа В) медбикеге С) ТМД-на Д) БҰҰ-ны Е) см-ден

7. Екі сыңары да мағынасыз қос сөзді тап.

А) ағалы-інілі В) басқа-басқа С) жекпе-жек Д) оқта-текте Е) жап-жасыл

.8. Туынды сөзді тап.

А) жазып отыр В) От ала келу С) Жиналысқа қатысу Д) қуыс мойын Е) Сіздің ойыңыз

9.Қайталама қос сөзді тап.

А) балапандар В) бала-шаға С) анда-санда Д) бетпе-бет Е) киім-кешек

10. Жұрнақ арқылы жасалған сөзді тап.

А) балалар В) қалалық С) жауырын Д) қауырсын Е) дауыл

«Қосымша» тақырыбы бойынша

1. Көптік жалғауынсыз көптік ұғым беретін сөзді белгіле.

А) Құм,қымыз В) дәптер,біз С) әркім,өзен Д) келу,бөкен Е) қазақ, ақын

2. Жай септелу үлгісіндегі сөзді тап.

А) Әділдігі В) Кітабымды С) Сәніңізге Д) баламның Е) Адасқанның

3. Табыс септік жалғауындағы сөзді тап.

А) барады В) құлды С) асыранды Д) ағызды Е) оқыған-ды

4. Сөз түрлендіруші жұрнақты тап.

А) кең маңдайлы В) екеуле С) тыңайтқыш Д) үйшік Е) алма ағаш

5. Қай тіркесте септік жалғауы жасырын тұрған жоқ?

А) Тіл ұстарту В) өнер шашпақ С) Сөзді ұғу Д) ой байлығы Е) алма ағаш

6. Тәуелдік мағына тудыратын жұрнақты тап.

А) –лар,-лер,-тар В) –ның,-нің,-дың С) –ым,-ім-м Д) –нікі-дікі, Е) –мын,-сыңдар,-мыз

7. Жіктік жалғауының көпше түрінің I жағын көрсет.

А) Онда кеше барғанбыз. В) Орманға еніп бір-ақ тынықты. С) Неткен жақсы едің!

Д) Таратып ап кетіңдер анау үйлеріңді. Е) Сен Асанның кіші баласысың ба?

8. Ортақ тәуелдеу үлгісіндегі сөзді тап.

А) Өлеңім—менің бөбегім В) Байлықтың атасы—еңбек С) Баламызға доп алдық

Д) Ердің көркі—ел Е) Аталарымның өнегесі

9 Оңаша тәуелдеуді көрсет

А) Дәптер біздікі В) Сендердің жұмыстарың С) Оның өзі

Д) Оларға тапсырылған Е) Мен жазыппын

10 Сөз тудырушы жұрнақты тап.

А) Айтқалы,жаза В) балгер,тарсыл С) көрсе,естір Д) әкей,еркежан

Е) көрпеше,түйіршік

«Зат есім» тақырыбы бойынша

1. Дара зат есімді тап.

А) тұрғын В) оқу С) тасбақа Д) қиял Е) ата-ана

2. Күрделе зат есімді тап.

А) зейін В) білгіш С) әдеп-ғұрып Д) самғау Е) бос

3. Жалпы есімді тап.

А) «Абай жолы» В) Құлагер С) Балқаш Д) «Жас Алаш» Е) Тау

4. Негізгі зат есімді тап.

А) күнделік В) көркем С) ұлық Д) қол Е) ұғу

5. Сөйлемдегі зат есім қай сөз табынан жасалып тұр?

Мен кеше күрегімді жоғалтып алдым.

А) сын есім В) зат есім С) үстеу Д) етістік Е) ар-ұят

6. Деректі зат есімді тап.

А) тас В) шабуыл С) дәулет Д) азап Е) ар-ұят

7. Дерексіз зат есімді тап.

А) алтыбақан В) жер С) даңқ Д) дария Е) жусан

8. Зат есімнің рең мәнін тудыратын жұрнақтарын тап.

А) –лық,-лік В) –жан,-еке С) –ғы,-гі Д) –ым, -ім Е) –к,-ік

9. Жанама толықтауыш қызыметіндегі зат есімді тап.

А) Олар найманды шүйелемей қоймас.

В) Су ағын,жел соғуын тоқтатып,даланың қайғылы мұңын талай тыңдағаны рас. С) Еліміздің егемендігі мен тәуелсіздігінің бастауы—желтоқсан оқиғасы. Д) Ол өзінің ағасына хат жазды.

Е) Ана тілі ғасырлар бойында жасала да,жасара да береді.

10 Жалқы есімі бар сөйлемді тап.

А) Көрісіп амандасқаннан көзімді ала алмадым.

В) Мен сені Алатаудың аясында қарсы аламын.

С) Адам ұлы адамша өмір сүрсін.

Д) Үстінде шетін кестелеген ақ көйлек,қызыл пүліш камзол.

Е) Біреудің кісісі өлсе, қаралы ол

«Сын есім»тақырыбы бойынша

1. Заттанған сын есімнен жасалған толықтауышты тап.

А) Ілім-дария көл, надандық-сусыз шөл. В) Жаманға сөз айтсаң,ақыл таппас жауап айтады.

С) Ақымақ бұзуға бар,түзеуге жоқ. Д) Ердің атын еңбек шығарады.

Е) Жаман өз үйінде өзі қонақ.

2. Анықтауыш қызыметін атқарып тұрған қатыстық сын есімді тап.

А) Сәтжанның қабағы қатулы. В) Омар сабақты жақсы оқиды.

С) Қоңыр шашының арасынан бас құйқасы көрінеді.

Д) Бірі—сұлу,бірі—мықты, бірі—жүйрік.

Е) Адам—тастай берік,гүлдей нәзәк жаратылыс.

3. Күрделі сын есімнен жасалған анықтауышты тап.

А) Керегетастың азу-азу ирек-ирек тас биіктеріне күн сәулесі ілінді.

В) Күздің әдемі күні туып келеді. С) Ақшыл бұлттан аспан ашылды.

Д) Зейнеп—көргенді,тәрбиелі қыз.

Е) Жан-жақтан көк шалғынның,жусанның иісі аңқиды.

4. Негізгі сын есімнен жасалған бастауышты тап.

А)Арман—адам қанаты. В) Көрмес—түйені де көрмес.

С) Айла—алтау,ақыл—жетеу Д) Көне сөз—жаңа сөздің қазығы. Е) Жақсы байқап сөйлер,жаман шайқап сөйлер.

5. Салыстырмалы шырай қатысқан сөйлемді анықта.

А) Әуе тұп-тұнық,жібектей жұмсақ

В) Көкшенің қыр арқасы көкшіл гауһар тас сияқтанып тұр

С) Күнге шағылысқан аппақ қар көзіңді аштырмайды.

Д) Жуас торы ат үріккен жоқ.

Е) Ақкөңіл,өте қарапайым адамдар екен.

6. «Көкпеңбек,аппақ» сөздері қай шырайда қолданылып тұр?

А) жай шырай В) асырмалы шырай С) күшейтпелі шырай

Д) шырайы жоқ Е) салыстырмалы шырай

7. Сапалық сын есімнен жасалған баяндауышты тап.

А) Өнерлі бала сүйкімді. В) Көп сөз—күміс С) Ел жасымен көрікті

Д) Халық сөзі—қаһарлы. Е) Отан—оттан да ыстық.

8. Туынды сын есімді тап.

А) жылтыр В) биік С) момын Д) кенді Е) жұмсақ

9. Дара сын есімді тіркесті тап.

А) хош иісті зат В) аппақ қар С) киім тазаланды

Д) көгілдір аспан Е) теп-тегіс жол

10. Негізгі сын есімді тап.

А) түртіншек В) батыл С) шыдамды Д) адам Е) рухани

«Сан есім» тақырыбы бойынша

1. Күрделі сан есімді тап.

А) мыңдап В) елулерде С) жүз Д) екеу Е) екі бүтін оннан үш

2. Қай қатардағы сан есімдер арасына дефис қойылмайды?

А) он оннан В) отыз қырықтарда С) екеу үшеу

Д) төрт мың Е) үш төрт

3. Сан есімнің сөйлемде атқаратын негізгі қызметі не?

А) бастауыш В) баяндауыш С) толықтауыш Д) анықтауыш

Е) пысықтауыш

4. Шығыс септігінде тұрып,пысықтауыш болатын сан есім түрі қайсы?

А) есептік В) реттік С) жинақтық Д) бөлшектік Е) топтау

5. «-ншы» жұрнағы жалғанатын сан есімді тап.

А) екі В) он сегіз С) жиырма алты Д) он Е) мың

6. Реттік сан есім қай қатарда дұрыс жазылған?

А) X –сынып В) 2004-жылы С) 24-қараша Д) 1-інші үй Е) 3-алма алды

7. Баяндауыш қызметіндегі сан есімді тап.

А) Той өтті үшеуімізді күрсіндіріп. В) Екі жастың қуанышы тойланды.

С) Сіз бірінші орынға адамзаттың қара күшін қойдыңыз.

Д) Екеуіне сүйсінумен өтермін. Е) Ән айтатын өнерпаздар—осы үшеуміз

8. Қай сөйлемде сан есім емлеге сай жазылған?

А) 1845-жылы ұлы Абай дүниеге келген.

В) Жолдастарымның кеткеніне екі үш күн болды.

С) Сағат 6 ға 10 минут қалғанда Азамат пәтерінен шықты.

Д) 30-40-тай адам жиналған екен. Е) Біз 2-еу едік.

9. Есептік сан есім қатысқан сөйлемді тап.

А) Күллі ақыл мен ғалымды тоздыратұғын төрт нәрсе бар.

В) Құрдасының аулына Ұлжан отыз шақты кісімен келген.

С) Арада жыл жарым өтті. Д) Бір үйден он бес-жиырмадан мал өреді

Е) Мен 11-сыныпта оқимын.

10. Сан есім қандай жағдайда пысықтауыш қызметін атқарады.

А) Барыс,жатыс,шығыс,табыс септіктері тұлғасында

В) Заттанып,ілік септік жалғауы тұлғасында

С) Заттанып,атау септік тұлғасында

Д) Жіктеліп не көмекші етістікпен тіркесіп Е) Етістіктің алдында келіп.

«Есімдік» тақырыбы бойынша

1. Күрделі есімдіктер қатарын тап.

А) күллі,барша,тегіс В) өзім,өзді-өзі, өздеріңіз С) қашаннан? Қайсысы?

Д) әркім, қайсыбір,ешқашан Е) мынау,осыңыз,соным

2. Пысықтауыш қызметіндегі есімдікті тап.

А) Олар жиналысқа түгел қатысты. В) Мұны ертеңге қалдыруға болмайды.

С) Оның ағасы ешкімге тиіспейді. Д) Бұлардың ойы іске аспады.

Е) Барлық есті кісілер ертеңін ойлауға тиіс.

3. Жалпылау есімдігі қатысқан сөйлемді тап.

А) Ешкімге тіл қатушы болма. В) Саған тай сатып әперемін.

С) Өзің үлкен,қылығың—бала-шаға.

Д) Еріншектік—күллі дүниедегі өнердің дұшпаны.

Е) Әрбір жинақылықтың түбі—кеніш.

4. Тәуелденген тұлғадағы сілтеу есімдігін тап.

А) кіміңіз? Несі? В) бұнысы,мынауымыз С) соның,анаған

Д) өздерің,өзіңіз Е) барлығынан,бәрінің

5. Қай қатар есімдіктің бір мағыналық түріне жатпайды?

А) әркім,кейбіреу,әлденеше В) олар,мен,біз С) кім, қашан, неше

Д) біреу, ешбір,қайсыбір Е) бәрі,түгел,барша

6. Емлеге сай жазылған есімдіктер қатарын тап.

А) Еш уақытта, еш қашан В) әлде кім,әр адам

С) әркім,ешқайда Д) кей ағаң, кей біреу Е) бүгін,еш теңе

7. Есімдік сөйлемде қандай қызмет атқарып тұр?

Батырлар есімі ешқашан ұмытылмайды.

А) толықтауыш В) баяндауыш С) пысықтауыш

Д) бастауыш Е) анықтауыш

8. Болымсыздық есімдігін көрсет.

А) бірнеше В) саған С) дәнеңе Д) әлдекім Е) түгел

9. Тұлғасы өзгеріліп септелген есімдікті тап.

А) осынау В) оған С) әрне Д) кейбіреулер Е) ештеңе

10. Дұрыс септелген есімдікті тап.

А) менге В) сенмен С) сода Д) бұдан Е) сеннің

«Етістіктің түрлері» тақырыбы бойынша

1. Құранды етістікті тап.

А) уәде бер В) айта бар С) келе сал Д) айтып сал Е) барып қал

2. Туынды түбір етістікті тап.

А) қараған В) байымайды С) кеспейді Д) қадалды Е) батырыпты

3. Негізгі түбір етістікті тап.

А) ойлан В) сана С) шақыр Д) тазала Е) басқар

4. Қай етістік табыс септігіндегі сөз арқылы анықталады?

А) салт В) сабақты С) құранды Д) көмекші Е) құранды

5. Жеке тұрып сөйлем мүшесі бола алмайтын етістіктің түрін көрсет.

А) салт В) сабақты С) болымсыз Д) көмекші Е) құранды

6.Болымсыз етістікті тап.

А) Қалам бар (ма) В) Бұл—шығар(ма) С) Сабақтан қал(ма)

Д) Қызық жарна(ма) Е) Атым Ал(ма)

7. Етістіктің қай түрі іс-әрекеттәң жүзеге аспағанын білдіреді?

А) болымды В) күрделі С) болымсыз Д) негізгі Е) туынды

8. Болымды етістікті тап.

А) Бет қаратар емес В) Жалған айтып суыспа

С) Енді топтың ішін көрмек емес Д) Жүйрік алысқа шабады.

Е) Енді бұлай істемегейсің.

9.Күрделі етістіктің қатарын белгіле.

А) балтала,ойлан,ақылдас

В) жұлқылады,тарсылдады,ойбайлады

С) жүре бер,әуре-сарсаңға түсті,әперді

Д) көңілден,ағар,үшеуле

Е) жаздыртты,оқытты,сөйлесті.

10Сабақты етістікті тап.

А) Келгеніне қатты қуанып еді.

В) Дала тіршілігі басталғалы тұр.

С) Қаңтардың қақаған қарлы бораны да келіп жетті.

Д) Ғарышкер болғысы келеді.

Е) Тәжірибесін үйретумен келеді.

«Есімше», «Көсемше» тақырыптары бойынша

1. Бұрынғы өткен шақ көсемшенің жұрнағын тап.

А) –қан В) –атын С) –ып Д) –ды Е) –а

2. Қай қосымша жіктелмейді?

А) –атын В) –ғалы С) –ған Д) –ар Е) –с

3. Ауыспалы өткен шақ жасайтын есімшенің жұрнағы қайсы?

А) –атын В) –ған С) –ар Д) –мақ Е) –с

4. Көсемшелі сөз тіркесін тап.

А) айтқалы келді В) жазбақ екен С) айтып берді

Д) айта салды Е) жаза тұр

5. Көсемше жұрнақтарының қатарын тап.

А) –ған,-ген,-қан,-кен В) –а,-ып,-ғалы,-й С) –атын,-етін,-р

Д) –е,-іп,-ар,-ер Е) –с,-атын,-гелі,-п

6. Көсемше тұлғалы етістіктің жіктеліп тұрған түрін тап.

А) келгелі,үйренгелі В) айттым,қалдым С) бітіпті,тозады

Д) табатын,үндемес Е) барған емеспін,келер еді

7. Есімшенің тәуелденген түрін көрсет.

А) аяқта,ұқ В) бұзар,шабар С) егер,ендеше

Д) көргенің,айтарым Е) жазым,басылым

8. Есімшенің қысқарған түрін тап.

А) Көрмес—түйені де көрмес. В) Мен отырман билерше бос мақалдап.

С) Мен келем тау ішінде түнделетіп Д) Алаған қолым береген.

Е) Қазіргі уақытта көреген кісілер аз.

9. Бастауыш қызметін атқарып тұрған есімшені тап.

А) Көп күн өтіп кетті ғой сен кеткелі В) Туған жердей жер болмас.

С) Ел аралаған сыншы болар. Д) Ат айналып қазығын табар.

Е) Айыратын жаман бар,қосатын жаран бар.

10. Пысықтауыш қызметіндегі көсемшені тап.

А) Абай өзін де,айнала жұртты да тегіс ұмытыпты.

В) Адам сөйлей-сөйлей шешен болады.

С) Тарантас зырлап келеді.

Д) Жанар орнынан тұрып қонақтарды қарсы алды.

Е) Жел басылып қалған екен.

«Етістіктің шақтары»тақырыбы бойынша.

1. Қай сөйлем сөйлеп тұрған уақытқа дейін әрдайым болып тұрған іс-әрекетті білдіріп тұр?

А) Біз жазда өзенге шомылуға баратынбыз.

В) Мен сабаққа дайындалдым. С) Олар ертең балық аулауға бармақшы.

Д) Ол үйде жалғыз отыр Е) Ол ертең келеді.

2. Баяндауышы мақсатты келер шақ тұлғасындағы етістіктен жасалған сөйлемді көрсет.

А) Ертең ол да Қарқаралыға жүрмек.

В) Түн ортасында аттарды жемдеп алармыз. С) Кешке алтыбақан құрамыз.

Д) Олардың ақылдылығына ,білімділігіне піріндей сенеді.

Е) Көрмес—түйені де көрмес.

3. Сөйлеп тұрған кезде болып жатқан іс-әрекетті тап.

А) Марат маған айтып тұрды. В) Олар сенің кітабыңды кеше сыныпта алып жүрген. С) Ол екі бұрын қалаға бара жатқан.

Д) Салтанат сабақ түсіндіріп тұр. Е) Мақсатым—тіл ұстартып,өнер шашпақ.

4. Баяндауышы ауыспалы келер шақ тұлғасындағы етістіктен жасалған сөйлемді тап.

А) Ертең ол да Қарқаралыға жүрмек.

В) Түн ортасында аттарды жемдеп алармыз. С) Кешке алтыбақан құрамыз.

Д) Олардың ақылдылығына ,білімділігіне піріндей сенеді

Е) Атасы бәрін түсінетін.

5. Күрделі нақ осы шақты тап.

А) айтып тұрды В) алып жүрген С) бара жатыр еді

Д) оқымай жүр Е) Сурет салып отырмақшы

6. Етістіктің болжалды келер шақ түрін тап.

А) сөйледі В) сөйлеген С) сөйлер Д) сөйлейді Е) сөйлеп отыр

7. Етістіктің жедел өткен шақ түрін көрсет.

А) жеткізер В) жеткізген С) жеткізетін Д) жеткізеді Е) жеткізді

8. Ауыспалы өткен шақ тұлғасындағы сөзді тап.

А) Қадірледі В) қадірлейтін С) қадірлеген емес

Д) қадірлейді Е) қадірлепті.

9. Қалып етістігін тап.

А) жүр В) е С) ет Д) де Е) кел

10. Бұрынғы өткен шақта тұрған сөзді тап.

А) танысқан екен В) танысты С) танып тұрмын

Д) таниды Е) танитынмын

«Етістіктің райлары» тақырыбы бойынша

1. Шартты райлы етістікті тап.

А) Бір көрсем,арманым болмас еді. В) Содан кейін мені бір сына.

С) Өзің білесің,біз момақан шаруамыз.

Д) Теңді шештірме,үйге де әбігер болма.

Е) Тамақ жегім келмей тұрғаны.

2. Қай сөйлемде бұйрық рай қолданып тұр?

А) Оның қазақ тілін үйренгісі келеді. В) Осы сұрақтың жауабын түсіндіріңіздер

С) Менің дәптерімді табыңдар. Д) Олар үйге ертерек жетсін.

Е) Күн жылы болса,тауға шығамыз.

3.Шартты райлы етістікті тап.

А) Бір түрлі ұйықтағым келіп тұрғаны. В) Үйге тезірек келсейші

С) Осы сұраққа жауап берсеңіз екен. Д) Қазір демалыс болса ғой!

Е) Жазсам,бітіріп тастаймын.

4. Қалау райды тап.

А) Тез жазып бітір В) Бүгін бізге келерсің С) Үйге ертерек барса игі еді.

Д) Жазса,тез бітіреді. Е) Оған айт,үйге тез жетсін.

5. Бұйрық райдың 3-жағын тап.

А) табыңдар В) түсініңіздер С) үйренгісі келеді

Д) жетсін Е) ұнатты.

6. Үш шақтың бірінде қолданылып, сөйлеушінің шындыққа қатысты баяндауы райдың қай түріне тән?

А( шартты рай В) ашық рай С) ешбірі Д) қалау рай Е( бұйрық рай

7. Қалау райлы етістікті тап.

А) толқыса В) алса игі еді С) оқысаңыз Д) айтсаңшы Е) көрген

8. Қалау райдың қосымша жасалу жолын тап.

А) –ғай,-қай В) –мақ,-бақ С) –са,-се Д) –сын,сін Е) –ған,қан

9. Шартты райды тап.

А) Қазір әкем келсе ғой! В) Бүгін үйге келсеңізші.

С) Тезірек жазып болсай. Д) Келгісі келсе,келсін.

Е) Қап,сонда айтсамшы.

10. Қалау,ниет сияқты ойды білдіретін бұйрық райды тап.

А) Тезірек болсайшы! В) Кел,балалар,оқылық!

С) Айтып болдыңыз ба? Д) Түсте асханаға барайын.

Е) Маған көмектесіңізші.

«Етіс», «Тұйық етістік тақырыптары бойынша»

1. Қай етістің жұрнағы салт етістікті сабақтыға айналдырады?

А) өзгелік В) өздік С) ырықсыз Д) ортақ Е) ешбірі

2. Бірыңғай етіс жұрнақтарын тап.

А) –ар,-ып,-ыр В) –т,-с,-л С) –а,-е,-й Д) –ғыз,-ған,-ғалы

Е) –р,-с,-п

3. Қай етісте іс-қимыл өздігінен орындалғандай болады?

А) ортақ В) өздік С) өзгелік Д) ырықсыз Е) ешбірі

4. Өзгелік етістің жұрнағын тап.

А) –ын,-ін,-н В) –ыл,-іл,-л С) –ыс,-іс,-с

Д) –дыр,-гіз,-т Е) –ған,-ар,-с

5.Емлеге сай жазылған тұйық етістікті тап.

А) тасыу В) кепу С) жуу Д) жайу Е) суыу

6. Дұрыс жазылған етістікті тап.

А) жуыу В) байыу С) кею Д) сыйу Е) төку

7. Ырықсыз етіс қатысқан сөйлемді тап.

А) Алғысын жаудырды. В) Қасиетті туған жерді көркейт.

С) Дұрыс қанаттанған түзу ұшар Д) Жиналыс өткізілді.

Е) Тайынбаған тауды жығады.

8. Қимылдың атын білдіретін,шақпен,жақпен байланысты болмайтын етістіктің тұлғасын көрсет.

А) Тұйық етістік В) Сабақты етістік С) құранды етістік

Д) Көмекші етістік Е) Болымды етістік

9. Етіс нені білдіреді?

А) Сөйлеп тұрған сәтке қатысты қимылдың өту кезеңін білдіреді.

В) Іс-әрекеттің орындаушыға,қимыл иесіне қатысын айқындайды.

С) Сөйлеушінің сөзі арқылы қимылдың шындыққа қатысын білдіреді.

Д) Шақпен,жақпен байланысты болмай,қимыл іс-әрекеттің атын білдіреді.

Е) Әрі есім,әрі етістік мәнінде жұмсалатын етістіктің ерекше түрі.

10. Бастауыш қызметіндегі тұйық етістікті тап.

А) Үлкенге—құрмет,кішіге—ізет. В) Арақты сатпау керек.

С) Темекі шегу денсаулыққа зиян Д) Нанды жерге тастауға болмайды.

Е) Сауысқанның тамағы шоқуменен табылған.

«Үстеу» тақырыбы бойынша.

1. Күрделі үстеуді тап.

А) бүгін келдім В) кеше бардым С) әрең көтердім

Д) балаша сайрады Е) шикілей әкелді.

2. Мезгіл үстеуін көрсет.

А) өте үлкен екен В) ілгері жүрді. С) әрең ұйықтады.

Д) Қыруар жұмыс істедік Е) Бүрсігүні аттанды.

3. Мекен үстеуін тап.

А) Алға қадам басты. В) Әрең-әрең бара жатты.

С) Қасақана істеген. Д) Амалсыздан үйіне жүрді.

Е) Қолма-қол тапсырды.

4. Мақсат үстеуін тап.

А) әлгінде,емін-еркін В) орасан,әжептеуір С) жорта,әдейі

Д) тысқары,мұнда Е) Амалсыздан,бекерге

5. «тым,ең,кілең» үстеулері үстеудің қай түріне жатады?

А) мекен үстеуі В) мезгіл үстеуі С) күшейткіш үстеуі

Д) мақсат үстеуі Е) себеп-салдар үстеуі

6. Септік жалғауларының түбірге сіңісіп,көнеленуі арқылы жасалған туынды үстеулерді тап.

А) сұңқардайын,осылай В) биыл,соншалық С) әрең-әрең,қыстай

Д) жаздыгүні,күн ұзаққа Е) қапыда,текке

7. Пысықтауыш қызметін атқарып тұрған сын-қимыл үстеуін тап.

А) Поездан әдейі түсіп қалдым. В) Күндіз де,түнде ол Барластың қасынан шықпайды. С) Соншама қандай қуаныш?!

Д) Жоғарыдан бетіме бірдеме тарс ете түсті.

Е) Ыза кернеп зорға тұрмын.

8. «қалай қарай?» сұрағы қай үстеуге тән.

А) мақсат В) мезгіл С) мекен Д) сын-қимыл Е) мөлшер

9. Туынды үстеудің жұрнағын тап.

А) –дай В) –даған С) –ың Д) –ғыр Е) –дық

10. Мөлшер үстеудің сұрағын тап.

А) қашаннан? В) қаншама? С) қайдан?

Д) кімше? Е) қандай?

«Еліктеу сөз», «Одағай» тақырыптары бойынша

1. Одағайға тән ерекшелікті тап.

А) Басқа сөздермен байланысқа түспейді.

В) Сөз бен сөзді байланыстырады.

С) Қимыл,іс-әректтің белгісін білдіреді.

Д) Заттардың қозғалысын,күйін көру арқылы бейнелейді.

Е) Өзінен бұрын тұрған сөзді айқындайды, дәлелдейді.

2. Күрделі еліктеу сөз қатысқан сөйлемді тап.

А) –Сауға,--деді саңқ етіп.

В) Қараторғай көк аспанды матадай дар еткізіп, қақ айырғандай құлдилады.

С) Тар бөлменің іші бұрқ етіп,шаң-тозаңға толып кетті.

Д) Шаңқ еткен мылтық түтіннің ішінде Ұрқия да,қабан да көрінбей кетті.

Е) Сайдағы ауыл жақтан көп иттің арс-ұрс,шәу-шәу етіп үргені естіледі.

3. Баяндауыш қызметін атқарып тұрған еліктеуішті тап.

А) Үрінді қарды борт—борт басысып қос аттылы Бүркітті бауырын өрлеген.

В) Сейіт күтпеген сөзге селк етті.

С) Су түбінде малта тастар жалтырап,су сылдыр-сылдыр етеді.

Д) Алаң да алаң,алаң жұрт,ақала ордам қонған жұрт.

Е) Аулада асық ойнаған балалардан басқа селт еткен жан жоқ.

4. Шақыру одағайын тап.

А) ойпырмай В) түу С) шөре-шөре Д) беу Е) тәйт

5. Көңіл-күй одағайын тап.

А) тек В) мәссаған С) құрау-құрау Д) айт Е) қош-қош

6. Еліктеу сөздің қандай қызмет атқарып тұрғанын анықта.

Қашан үйге жеткенше,артына жалтақ-жалтақ қарайды.

А) баяндауыш В) толықтауыш С) анықтауыш

Д) бастауыш Е) пысықтауыш

7. Бейнелеуіш сөзді тап.

А) тарс В) сыңғыр С) жалт-жұлт Д) арс-арс Е) шаңқ

8. Өкіну мәнін білдіретін одағай қайсысы?

А) уау В) әйда С) моһ-моһ Д) әттең Е) қане

9. Туынды еліктеу сөз жасайтын жұрнақты тап.

А) –ын,-ін,-н,-ыл,-іл В) –аң,-ең,-ың,-ің,-ң

С) –ыс,-іс,-с,-ым,-м Д) –ғы,-гі,-қы,-кі,-к Е) –ыра,-іре,-ғыр,-гір

10. Жекіру одағайын тап.

А) көс В) шіркін-ай С) уһ Д) пәлі Е) Жә

«Шылау» тақырыбы бойынша

1. Қай сөзде «-ды» нақтылау мәнді демеулік шылау болып тұр?

А) Қараған(ды) жер В) Ол көргенін айтқан(ды)

С) Бала қаз(ды) қуды. Д) Әуелі қатты қысыл(ды)

Е) Бар(ды) бағалай біл.

2. «Оның кітабы соғыс туралы ма екен?» -сөйлемінде қандай шылаулар қатысқан?

А) жалғаулық-демеулік В) септеулік-демеулік

Д) жалғаулық-септеулік Д) демеулік-септеулік Е) септеулік-жалғаулық

3. Нақтылау мәнді демеулікті тап.

А) ма,ме,ба,бе В) –ақ,-ау,-ай,да С) –ды,-ді,ғой,қой

Д) түгіл,тұрсын,тұрмақ Е) ғана,-мыс,-міс

4. Бірыңғай септеулік шылаулар қатарын көрсет.

А) әрі,бері,гөрі В) не,я,да С) –ды,-мыс,-ау

Д) мен,бен,пен Е) қой,ғана,ше

5. Шылауға тән емес ерекшелікті тап.

А) Толық лексикалық мағынасы болмайды. В) Түрленбейді.

С) Адамның әр түрлі көңіл-күйін білдіреді. Д) Сөйлем мүшесі бола алмайды

Е) Сөзді байланыстырады,не сөзге қосымша мән үстейді.

6. Күшейткіш демеулікті тап.

А) Оның сөзінен өкініш те,ыза да сезіледі.

В) Біз де естіп,қуанып жатырмыз. С) Жайдақ суды ит те,құс та жалайды.

Д) Айып менде екені рас. Е) Екі-үш күнде әзер жеттік.

7. Шектеу демеулігін тап.

А) Бұрын бір шал болыпты-мыс. В) Ол үйіне ерте келген-ді.

С) Қоңырау соғылып қалса ше? Д) Ол түгіл мені таныған жоқ.

Е) Мен-ақ сабаққа бармадым.

8. Ыңғайластық жалғаулықты тап.

А) Бұдан әрі оның тыңдауға шамасы келмеді.

В) Ол тәрбиелі әрі жігерлі. С) Ол Маратқа да алма берді.

Д) Тек кейде бұршақ жауады. Е) Сол сияқты балалар өте көп.

9. Себеп-салдар шылауды тап.

А) Бүгін ерте келдік,бірақ жарыстан қалып қойдық.

В) Ол кеше көп ойнаған,сондықтан бүгін демалды.

С) Олар біресе ойнайды,біресе отырады.

Д) Біз кешке сабақ оқимыз және тамақ жейміз.

Е) Олар не бүгін келеді,не ертең келеді.

10. Қай сөйлемде үш түрлі шылау қатысқан?

А) Марат та,Сәкен де сабақта жоқ. В) Ертеңге дейін барып қалармын.

С) Олар туралы бұдан кейін де еститін шығармыз.

Д) Қызым, сабаққа дейін тамағыңды ішпедің бе?

Е) Қыста қар жаумаса ше?

«Сөздердің байланысу тәсілдері мен түрлері» тақырыптары бойынша.

1. Сөздердің септеулік шылау арқылы байланысын тап.

А) Ел арасына сыйлы В) Ұлттық ойын ойнайды

С) Ақылды сөз айтылды. Д) Жыл сайын толықты Е) Өмірдің мәнін түсінді.

2. Сөздердің орын тәртібі арқылы байланысын тап.

А) Желмаяға міну В) Өмір үшін күресті С) Өмірдің мәнін түсінді

Д) Ашық аспан Е) Ғылымды игеру

3. Матасуды тап.

А) Төребек үйі В) Ашынған әйел С) Күн сайын күтті

Д) Жайын айтты Е) Өзі келді

4. Меңгеру арқылы байланысып тұрған тіркесті тап.

А) Шарықтап тұр. В) Балаға қара С) Оқушының жабдығы

Д) Тоқымы белбеу Е) Қызық кітап.

5. Қабысуды тап.

А) үйінің қасына жетті. В) Халықпен бірге жасайды

С) қара торы бала Д) дүниенің өзгерісі Е) қиыннан қиыстыру

6. Жанасуды тап.

А) жұп-жұқа бөліну В)ғалымдардың пікірі С) бірте-бірте ашылды.

Д) алма алдырыпты Е) ешкімге соқтықпау

7. Байланысу түрлеріне қатысты талдаудың қайсысы дұрыс емес?

А) Тоғыз адам—қабысу В) Оқуға лайық—меңгеру С) кең бөлме—жанасу

Д) Біздің Жамбыл—матасу Е) Хат жазу—меңгеру

8.Бастауыш пен баяндауыштың байланысу түрі қалай аталады?

А) қиысу В) меңгеру С) матасу Д) қабысу Е) жанасу

9. Сөздердің жалғау арқылы байланысын тап.

А) Ерекше мінез В) Ол сұрасын С) Әзер жетті

Д) Әлді адам Е) Отан үшін аянба.

10. Интонация арқылы байланысты тап.

А) Өнер қуу В) Ақ қайың С) Өмірді сүю Д) Сенімді ақта Е) Бұл—жігіт

«Сөз тіркесі» тақырыбы бойынша

1. Қай қатарда тұрақты тіркес бағыныңқы сыңарда тұр?

А) Айтқаның есімнен шығып кетті. В) Дұшпанның салы суға кетті.

С) Науқастың беті бері қарады. Д) Көзіне көк шыбын үймелейтінін айтып салды. Е) Бізге тісін қайрап жүр.

2. Сөз тіркесінің белгісі қайсы?

А) Зат,құбылыстың атауы болу керек.

В) Толық мағыналы ең кемі 2 сөз болуы керек.

С) Зат есімнің қосарлы сыны ретінде жұмсалады.

Д) Сөз мағынасын басқа сөзбен дәлеледеп түсіндіреді.

Е) Синтаксистік қызметі бірдей сөздерден құралады.

3. Бірыңғай есімді сөз тіркесін тап.

А) Үлкен үй, үйді көру В) Жолдасын шақыру,менің үйім

С) Сабаққа дайындалу,жаттап алу Д) Сыйлық алу,үздік оқушы

Е) Мөлдір су,оқуға ынталы

4. Анықтауыштық қатынастағы сөз тіркесін тап.

А) Бұлардың жағдайлары В) Балуанмен күресті

С) Ғалымды көрсеңіз Д) Ғалымнан басқа Е) Асығып сөйледі.

5. Басыңқы сыңары етістіктен болған сөз тіркесін тап.

А) Суыққа шыдамады В) Белгілі кісі С) жақсы оқиды

Д) түрлі бұйымдар Е) қиын есеп

6. Етістікті тіркесті тап.

А) Өнерлінің ырысы В) Іске шебер С) Асқарда бесеу

Д) Елді қорғау Е) Ізгі сөз

7. Төменде берілген сөздер қалай аталады.

Айтарым—осы

А) Есімді сөз тіркесі В) етістікті сөз тіркесі

С) тұрақты тіркес Д) еркін тіркес Е) сөйлем

8. Сөз тіркесін тап.

А) өгіз аяң В) бара жатыр С) жүз он бес Д) бірінші үй

Е) қара торы

9. Қай тіркестің бағыныңқы сыңары «қалай?» сұрағына жауап береді?

А) бұл жерде В) жасыл қала С) бес бала

Д) тез кел Е) айтып болды.

10. «Кітабыңызды оқығым келеді» тіркесіндегі басыңқыны қай қатарға жатқызымыз?

А) ырықсыз етіс В) Есімше С) Тұйық етістік

Д) Қалау райлы етістік Е) Көсемше

« Сөйлемнің айтылу мақсатына қарай түрлері» тақырыбы бойынша

1. Хабарлы сөйлемді тап.

А) Ал сосын В) Ойсыздарға қосылма С) Неге бұғасың

Д) Қайдағы жау Е) Жел де жоқ

2. Сұрау есімдігі арқылы жаслған сұраулы сөйлемді тап.

А) Қар жауса ше? В) Балам,аманбысың? С) Бұл сен бе?

Д) Жағдай қалай? Е) Мынау сен шығарсың?

3. Бұйрықты сөйлемді тап.

А) Егіс көлемін ұлғайт. В) Тіл қандай С) Сен енді бала емессің

Д) Ал Жамал ше Е) Бұл—тарихи жер

4. Адамның түрлі көңіл-күйін білдіретін сөйлем қалай аталады?

А) лепті В) сұраулы С) хабарлы Д) бұйрықты Е) атаулы

5. Сұраулы сөйлемді тап.

А) Қарағым,тоқтай тұршы В) Пай-пай,шабысының қаттысын-ай

С) Сен жазып келген шығарсың. Д) Дала айдай жарық

Е) Мектептің кең залы.

6. Одағай сөйлем қатысқан лепті сөйлемді тап.

А) Ойпырым-ай,балаңның мінезі қандай жаман еді.

В) Көрсетпе көз жасыңды. С) Жүр,жарысайық

Д) Балам,жөніңді айтшы Е) Амал нешік,пешенеме жазғаны осы болды.

7. Сұраулық шылау арқылы жасалған сұраулы сөйлемді тап.

А) Ол кісі қайда тұрады. В) Неге үндемейсіз,әже,барамыз ба?

С) Ол жерге неге отырасың. Д) Ойбай,сен былай тұр Е) Мен күні бойы жұмыста болдым ғой.

8. Бұйрықты сөйлемді тап.

А) Сен менен аулақ жүр В) Біреу көп үшін,көп біреу үшін.

С) Жеріміз біздің неткен бай. Д) Сүйіндік жігіттері он шақты күнде Омбыға келіп қалды. Е) Қазір қай жерде тұрасыз.

9. Тыныс белгісі дұрыс қойылған сөйлемді тап.

А) Жарайсың,қалқам?! В) Енді мені ұрайын деп пе едің?!

С) –Ешкімге сенуші болма,--деп айқайлады.

Д) –Рас па! –деп бажырая қарады. Е) Тәйт. Тыныш отыр

10. Дауыс ырғағы арқылы жасалған лепті сөйлемді тап.

А) –Жасасын,Қазақстан! В) –Жолдастар,тынышталыңыздар!

С) –Мынау дегенің әдемі ғой! Д) –Шіркін,орманның таза ауасын-ай!

Е) –Бәрекелді! Бәрекелді! Жарадың,қалқам!

« Жай сөйлемнің түрлері» тақырыбы бойынша

1. Қайсысыжақсыз сөйлемнің жасалу жолына жатпайды?

А) –ғы,-гі,-қы,-кі тұлғалы қалау райлы етістік

В) Құрамында бастауыш тұлғалы сөзі бар идиомалар

С) Атау немесе барыс септігіндегі тұйық етістіктен соң «керек», «мүмкін» сөздерінің тіркесуі Д) Баяндауышы зат есімнен басталады.

Е) Барыс септігіндегі тұйық етістіктен соң «бол», «жара», «тура», «кел» көмекші етістіктерінің тіркесіп келуі.

2Жақсыз сөйлемді тап.

А) Бүгін емтиханға дайындалу керек.

В) Жартастың басынан қарауытқан бір нәрселер көрінеді.

С) Ойнап сөйлесең де,ойлап сөйле. Д) Ауыл маңы тып-тыныш

Е) Оқу—білім бұлағы

3. Жақты сөйлемді тап.

А) Сенің балмұздақ жегің келе ме? В) Оның айтқандарын түсініп болмайды

С) Бұл оқиғаны енді айтпасқа болмайды Д) Оның үрейден төбе шашы тік тұрды.

Е) Ертең сабаққа келесің бе?

4. Жалаң сөйлем дегеніміз не?

А) Бастауыш пен баяндауыштан ғана құралған сөйлем.

В) Тұрлаулы мүшелерімен қатар,тұрлаусыз мүшелері де бар сөйлем

С) Мазмұны толық берілген сөйлем. Д) Бастауышы жоқ сөйлем

Е) Бастауышы әрдайым жасырын тұратын сөйлем

5. Жайылма сөйлемді тап.

А) Мен барамын. В) Айдала С) Ол—сері жігіт

Д) Үй жап-жарық Е) Сендер қараңдар

6. Қай сөйлем түрі екеуара сөйлескенде жиі қолданылады?

А) Толымсыз сөйлем В) жақсыз сөйлем С) жалаң сөйлем

Д) атаулы сөйлем Е) жайылма сөйлем

7. «Кең зал.Құжынаған халық.» -қандай сөйлем?

А) Жақты сөйлем В) жақсыз сөйлем С) жайылма сөйлем

Д) атаулы сөйлем Е) Толымды сөйлем

8. Бастауышы жасырын тұрған сөйлем қалай аталады?

А) жалаң В) жайылма С) жақты Д) жақсыз Е) толымды

9. Тұрлаусыз мүшелердің болу-болмауына қарай жай сөйлемдер қалай бөлінеді?

А) жақты,жақсыз В) атаулы С) толымды,толымсыз

Д) жалаң,жайылма Е) жай,құрмалас

10.Жалаң сөйлемге жетпей тұрған сөзді көп нүктенің орнына қойыңыз. «........оқып шықсын».

А) тез В) ол С) оған Д) сенімен Е) қайратпен

«Сөйлем мүшелері-1» тақырыбы бойынша

1.Сілтеу есімдігінен жасалған баяндауышты тап.

1. А) Біз үшеуміз мәселені дұрыс шештік деп ойлаймыз
2. В) Ақ бесті қара қасқадан сытылып шықты.
3. С) Мен өзім де сізден осыны сұрағалы отыр едім.
4. Д) Ауылдың маңы—терең сай Е) Сұрап отырғаны—осы
6. 2. Бірыңғай толықтауыш қатысқан сөйлемді тап.
7. А) Оның бос сөзді сүймейтін,жақтырмайтын мінезі бар.
8. В) Шәкенді,Баймағамбетті,Ерболды бұл сөз күлдірді
9. С) Жиренше Абаймен көп сөйлесті,ұзақ ақылдасты.
10. Д) Көп сөз—көмір, аз сөз—алтын. Е) Еріншектің ертеңі бітпес.

3. Күрделі сан есімнен жасалған баяндауышты тап.

А) Осы араға жиналғанымыз жетеу В)Жиналысқа келгендері—он-ақ адам

С) Жеті жердегі жеті—қырық тоғыз Д) Оның жасы жирмада

Е) Оның қасиетті саны –бес

4. Себеп пысықтауышты тап.

А) Батпаған ай батыстан қарап тұрды.

В) Кешеден бері сақтаған нанды жеп отырмын. С) Бала кітап алғалы келіпті

Д) Сен мұнда ойнауға келген жоқсың,білім алуға келдің.

Е) Ол табанда ақшасын өндіріп алды.

5. Қашанғы?қайдағы?-қай сөйлем мүшесінің сұрақтары?

А) пысықтауыш В) анықтауыш С) бастауыш

Д) толықтауыш Е) баяндауыш

6. Сөйлем құрауға негіз болатын сөйлем мүшесін тап.

А) баяндауыш В) анықтауыш С) пысықтауыш

Д) толықтауыш Е) айқындауыш

7. Бірыңғай анықтауышты тап.

А) Далада қызыл-сары гүлдер жайқалып тұр.

В) Шаршаған кішкентай боталар артта қалып қойды.

С) Біз таудың ең биік шыңына шықтық.

Д) Оның әкесі—кең жауырынды,ұзын бойлы кісі.

Е) Мария Бәкенді де,оның ағасын да үйіне алып жүрді

8. Мезгіл пысықтауышты тап.

А) Ер жолдасы—тәуекел. В) Олар Абаймен біресе жарысады,біресе қалжыңдасады

С) Олар екі күннен кейін келіп қалар.

Д) Жұрт Дәметкеннің қылығына әрі сүйсінді,әрі аяды.

Е) Ауыл жастары бұндай нәрселерге қызықпайды.

9. Асты сызылған сөздердің қайсысы өзгелерінен басқа қызметте жұмсалып тұр?

А) Жақсы сөз-жарым ырыс В) Ол қазақша жақсы сөйлейді.

С) Оның жақсы іске жаны жолдас

Д) Ол көршілерімен жақсы қарым-қатынас орнатқан.

Е) Ол жақсыкиімдерді таңдап алды.

10. Қай сөйлемде іс-қимылдың мезгілін білдіретін сөз бар.?

А) Марат бұл жерге екі рет келді. В) Ат баспаймын деген жерін екі басады

С) Олар бұл жерге екіде келді. Д) Олар сыныпқа екі-екіден кірді.

Е) Ол алманың екеуін алды.

«Сөйлем мүшелері-2» тақырыбы бойынша

1. Сөйлем мүшесіне талданатын сөзді тап.

А) сондықтан В) меніңше С) әрине Д) керісінше Е) балам

2. Бірыңғай мүшелерді байланыстыратын ыңғайластық жалғаулық шылаулар қайсы?

А) та,не,немесе В) және, мен,әрі С) бен,я,яки Д) мен,бірақ,алайда

Е) ма,ме,ше

3. Бірыңғай мүшелерді байланыстыру үшін қандай жалғаулық шылау қолдану керек?

Ол....биік,....аласа,....қатал,.....жұмсақ мінезді еді.

А) бірақ В) және С) немесе Д) да Е) бірде

4. Тыныс белгісі дұрыс қойылған сөйлемді тап.

А) Бұл не деген үлкен қала. В) Ауа райы қандай тамаша?

С) Тыңда,дала,Жамбылды. Д) Бұл өңірде,әсіресе Алатау маңында тарихи

ескерткіш көп.

Е) Бәрекелді,балам,осы бетіңнен тайынба!

5.Берілген сөйлемдерден оңашаланған айқындауышты тап.

А) Ауыр жол ерді сынайды. В) Менің жеңгем—Қалиса

С) Адам баласына адам баласының бәрі—дос .

Д) Бала кезімізде Абайдың көп өлеңін жатқа білетінбіз.

Е) Жазда,демалыс кезінде,балық аулауға барамыз.

6. Қай сөйлемде барлық сөздер сөйлем мүшесіне талданады?

А) Меніңше,осы істегеніміз дұрыс емес. В) Жасеке,жоғары шығыңыз!

С) Бәрекелді,қарағым,өркенің өссін! Д) Дала суық,қараңғы.

Е) Е,бәсе,сенің бүйтпейтініңді біліп едім.

7. Айқындауыш мүше қатысып тұрған сөйлемді тап.

А) Біз,жастар,еңбекте,оқуда алда болуымыз керек.

В) Содан бері бір қыс,екі жаз өтті. С) Айқыз ірілеу бір тасқа келіп,отыра кетті.

Д) Мүйізінен ұстады да,сол қалпы қатты да қалды.

Е) Ұжым тамаша табыстарға жетіп келді.

8. Қыстырма сөз қолданылған жай сөйлемдерді тап.

А) Ойбай,Жақа,ол Жоламанның дүмпуі ғой.

В) Шынында да, халіміз онша мәз емес. С) Жігіттер,ойын арзан,күлкі қымбат.

Д) Толғауы тоқсан қызыл тіл,сайраймын десең,өзің біл.

Е) Қарағым,дұғагөйім,қамқор анам!

9. Жалпылауыш сөздердің анықтамасы қайсы?

А) Бірыңғай мүшелерден бөлініп айтылады,жеке сөйлем мүшесі болады.

В) Бірыңғай мүшелердің мағынасын нақтылап тұрады.

С) Сөйлем мүшесіне талданбайтын сөйлем.

Д) Бірыңғай мүшелерден тыс жүретін сөздер

Е) Бірыңғай мүшелермен қызметтес болып,оған жинақтау мағынасын қосатын сөздер.

10. Кею мағынасында қолданылған одағайды тап.

А) Па,жігіт-ақ екен! В) Әй,көзіңе қара! С) А,мен кешіккен екенмін ғой.

Д) Япырай,-деп ойлады ақырында. Е) Құр-құр...-десті қора ішінен екі дауыс.

«Төл сөз.Автор сөзі.Төлеу сөз» тақырыптары бойынша.

1. Төл сөзді сөйлемді тап.

А) Сен дегенде сөз барма? В) Әй дер әже,қой дер қожа жоқ.

С) Балалардың соңғы ермегі—«Ақсүйек», «Соқыртеке».

Д) «Осы күні сол ара жайнаған қызыл гүл»,-дейді.

Е) Саутты болу дегеніміз-дұрыс жазып,дұрыс сөйлеу.

2. Төл сөзді сөйлемді тап.

А) Туған жер—алтын бесік.

В) –Білмеске сөзің қор боп кетер,-деген М.Дулатұлы.

С) Бала жігіт бұйрықты екі етпейді Д) Бұл-ойланатын нерсе. Е) Әркім-әуелі өз аулының баласы.

3. Төлеу сөзді тап.

А) Бүгін жылқышыларға да бірдеме болған сияқты. В) Жұман отыратын жерге бір әулие келіпті.

С) Үйге кіре бере қара саба жарылып кетті. Д) «Білмегенді біле бер»,-дейді Шәкәрім.

Е) Әжем үйге кіріп,малдың өрістен қайтқанын айтты.

4.Айжан: «Менің үйім алыс еді,ертерек қайтайын»,-деді.Қай жауап толымды және дұрыс?

А) Айжан өзінің үйінің алыс екенін айтты.

В) Айжан өзінің үйінің алыс екенін және ертерек қайту керекекенін айтты.

С) Айжан ертерек қайту керектігін айтты. Д) Үйіне қайту керектігін Айжан айтты.

Е) Айжан айтты үйге қайтамын деп.

5.Тыныс белгілері дұрыс қойылған төл сөзді тап.

А) Ол: «Арман қалыңыз қалай»?-деді. В) Ол, «Арман, қалыңыз қалай?-деді.

С) Ол: «Арман, қалыңыз қалай?»-деді. Д) Ол: «Арман қалыңыз қалай?»-деді.

Е) Ол: «--Арман, қалыңыз, қалай?»-деді.

6. Сұрау есімдігі қатысқан төл сөз төлеу сөзде қандай өзгіріске түседі?

А) Төлеу сөзде сұрау есімдігі түсіп қалады.

В) Сөйлем мазмұнына қарай басқа сөз табына ауысады.

С) –ма,-ме шылауға айналады. Д) сұраулық шылауға айналады.

Е) Сұрау есімдігі сол күйінде сақталады.

7. Төл сөздің тыныс белгілері қай қатарда дұрыс қойылмаған?

А) –Неге қорқады?—дейсіз ғой. В) –Көкпардан қалайша болады?—дейсіз ғой.

С) –Жұрт қалай таратады екен,--деді. Д) –Соғымның сирағы кесіле ме?-деді,анау екеуі.

Е) –Қап,әттеген-ай!-деді анау екеуінің біреуі.

8.Төлеу сөздің баяндауышы етістің бұйрық райынанболса,төлеу сөзде қандай өзгеріске ұшырайды?

А) тұйық етістікке айналып,оған барыс,табыс септік жалғауы,немесе туралы жөнінде,жайында шылыулары мен «керек» сөзінің бірі қосылып айтылады.

В) Өзгеріске түспейді. С) Есім сөздерге айналады. Д) Есімше жұрнағы жалғанады.

Е) жедел өткен шақ жұрнағы жалғанады.

9.Төл сөздің баяндауышы етістіктің ашық райынан болған жағдайда төлеу сөзде бұл сөз қалай өзгереді?

А) Тұйық етістікке айналады В) сол қалпында қала береді.

С) сол қалпында қалып,одан кейін туралы шылауы жазылады.

Д) Есімшеге айналып,оған –дық,-дік жұрнағы тәуелдік жалғауы және табыс септігі жалғанады да,толықтауыш болады.

Е) «екенін» деген көмекші етістік жалғасады.

10. Төл сөзде «мен» деп берілген сөз төлеу сөзде қандай өзгеріске түседі?

А) маған В) мені С) өзінің Д) оның Е) оған.

Қазақ тіл біліміне шет тілдерден енген термин сөздер

Дыбыс және әріп

Дауысты дыбыс

Дауысты дыбыстардың емлесі

Дауыссыз дыбыс

Дауыссыз дыбыстардың емлесі.

Буын.тасымал,екпін

Үндестік заңы,ілгерінді ықпал.

Кейінді ықпал,орфог,орфоэпия

Көнерген,жаңа,диалект

Термин,кірме,кәсіби

Табу,эвфемизм,дисфемизм

Тұрақты тіркес

Мақал-мәтел,нақыл сөз

Туражәне ауыспалы мағ

Омоним,антоним

синоним

Сөз құрамы

қосымша

Зат есім

Сын есім

Сан есім

Есімдік

Етістіктің түрлері

Есімше.көсемше

Етістіктің шақтары

Етістіктің райлары

Етіс.Тұйық етістік

Үстеу

Еліктеу.Одағай.

Шылау

Сөздердің байланысу тәсілдері.

Сөз тіркесі

Сөйлемнің айтылу мақ. т

Жай сөйлемнің түрлері

Сөйлем мүшелері-1

Сөйлем мүшелері-2

Төл сөз.Автор сөз ?

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Тіл ұстарту

Сабақтың мақсаты :

а) Оқшылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету. Ойлау шеберлігін сөйлеу мәдениетін арттыру;

ә) Оқушыларға ұлттық тіліміздің өркендеп оянуына ана тілімізді сүюге,ана тілін аяққа баспай мәртебесін биік ұстау жөнінде түсіндіру,соған дәріптеу;

б) Оқушылардың білімін бақылау арқылы дұрыс жаза білуге үйрету.

Сабақтың түрі : Қайталау сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,іздену

Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар

Халықтық педагогика

элементтерін қолдану : нақыл сөздер

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру,сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Мәтін дегеніміз не ?

2. Мәтіндегі ой бөліктері дегенді қалай түсінесіңдер ?

3. Тақырып пен мазмұнның байланысы дегеніміз не ?

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

тақтамен жұмыс :

1) Сөздің оң жақта бір бөлігі,солжақта бір бөлігі берілген.Екі бөлікті қосып,күрделі сөз жасау. Сөз мағыналарын түсіндріп беру.

Бел – құлақ кемпір қазық

Қырық қосақ темір басқа

Саңырау аяқ тас беу

2) Оңнан оқыса да, солынан оқыса да өзгермейтін 3 әріптен тұратын 10 сөз ойлап жазу.

Нан шаш кек тұт іні

көк қақ тот сұс құқ

3) Беоілген буындардан сөз құрап жазу.

Най зе ре шың о лау

ба те ғай жа ұр нын

пан ла за дық ше кө

Білімді бекіту : Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Білімді бағалау : Оқушылардың білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма :Оңнан солға қарай оқыса да,соңнан оңға қарай оқыса да өзгермейтін 5 әріптен тұратын сөздер жазып келу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Қайталау

Сабақтың мақсаты :

а) Оқушылардың ойын кеңеңйтіп,тілді байытатын мазмұнды да көркем сөз үлгіліері мол мақал-мәтелдер,нақыл сөздер үйрету.

ә) Оқушылардың бойына әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру.

б) Оқушыларға сабақ барысында сөйлемдерді талдай білуге үйрету.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі : кеспе қағаздар,плакат

Халықтық педагогика Оқусыз білім жоқ

элементтерін қолдану : білімсіз күнің жоқ

Пәнаралық байланыс : әдебиет.

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын иексеру. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Сөз құрамына қарай нешеге бөлінеді ? 2.Дар сөздер дегеніміз не ?

3.Күрделі сөздер дегеніміз не ? 4.Қосымша нешеге бөлінеді ?

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Оқушыларға сөйлем талдатқызамын.

Мысалы : Олар өздері атап отырып,Әйгерімнің рсы жаз бойы Біржаннан үйренген бар әндерін кезек – кезек айтқызды. ( М.Әуезов )

Олар – дара,түбір сөз

өздері – дара,түбір сөз

атап – дара туынды түбір,ат – а,зат есімнен етістік жасаушы –а –жұрнағымен жасалған.

Отырып – дара,түбір сөз.

Әйгерімнің – күрделі,біріккен сөз,Әй және керім сөздерінің бірігуі арқылы жасалған.

осы – дара,түбір сөз.

жаз бойы – күрделі,тіркескен сөз.

Біржаннан – күрделі біріккен сөз.

үйренген – дара,түбір сөз.

бар – дара,түбір сөз

әндерін – дара түбір сөз

кезек – кезек – күрделі,қос сөз

айтқызды – дара.

Білімді бекіту : Түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Білімді бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : қайталау.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Тіл мәдениеті

Сабақтың мақсаты :

а) Тіл мәдениеті туралы түсінік бере отырып балалардың тапқырлық,жылдамдық,есте сақтау қабілеттерін артыру.Сөйлеу тілін жетілдіріп,шешендік өнерге баулу. ;

ә) Оқушылардың туған жер тарихына деген патриоттық сезімін ояту,адамгершілікке баулу,,халық даналығы,халық өсиеттерінен нәр алғызу,сөз өнеріне деген қызығушылығын арттыру ; б) Ой еркіндігіне,ізденімпаздыққа баулу,сөйлеу мәдениетін жетілдіру,өз бетімен әрекеттенуге дағдыландыру.

Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,тіл дамыту т.б.

Сабақтың көрнекілігі : кітаптар т.б.

Халықтық педагогика сақтықта қорлық жоқ.

элементтерін қолдану :

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

б) Жаңа сабақты түсіндіру :

Тіл екі түрде қызмет етеді. Бірі-сөйлеу тілі,екіншісі-жазба тіл.Сөйлеу тіл мен жазба тілдің бір-бірінен үлкен айырмашылықтары бар. Сөйлеу тілі бетпе-бет сөйлеу арқылы жүзеге асады. Сондықтан ол көбіне диалог түрінде өтеді. Алжазба тіл- әр түрлі жазба әдебиеттердің тілі. Ол-қолма-қол оқуға да, келесі ұрпақтардың оқып үйренуіне де ,білуіне де арналатын мәңгілік мұра.

Жаттығумен жұмыс : Мәтінді түсініп оқыңдар. Ақыл-білімді ауыр, оқу-ғылымды терең, адам өмірін ыстық, тәкаппардың көңілін биік деудің мәнісін түсіндіріңдер.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау : Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: қайталау

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Жұрт алдында сөйлеу мәдениеті

Сабақтың мақсаты :

а) Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс істеуіне ықпал ету.Ойлау шеберлігін сөйлеу мәдениетін арттыру

ә) Оқушылардың оқулықпен жұмыс істеу дағдыларын жетілдіре отырып,логикалық ойын дамыту жолдастық көмекке қашанда әзір болу қасиетіне,ұлттық дәстүрді қатерлеуге үйрету.

б) Оқушыларды тілдерін бұрмаламай ашық, таза сөйлеуге дағдыландыру.

Сабақтың түрі : Дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ-жауап,тіл дамыту әдістері

Сабақтың көрнекілігі : плакат,кеспе қағаздар

Халықтық педагогика

элементтерін қолдану : Көз жетпеген жерге сөз жетеді

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру,сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген тапсырманы тексеремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Шылау дегеніміз не? 2. Шылау нешеге бөлінеді?

3.Септеулік шылау дегеніміз не? 4. Жалғаулық шылау дегеніміз не

5.Тіл мәдениеті дегеніміз не? 6.Тіл қанша түрде қызмет етеді?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Жұрт алдында сөйлеуге адам бірте-бірте дағдыланады.Сондықтан сөйлеуге үйренудің жолдарын меңгеру әр адамға қажет нәрсе.Ол үшін,біріншіден,адам сөйлеуге өзін-өзі психологиялық жағынан дайындауы тиіс.Өз бойындағы қорқынышты,сенімсіздікті жоюдың бірден-бір жолы – сол сөздің айтылу қажеттігіне деген сенім,не айтатынды және не үшін айтатыныңды анық түсіну,өз ойыңды қалай жеткізетініңді жоспарлап алу.Екіншіден,жұрт алдында сөйлейтін сөздің мағыналы,жүйелі шығуы үшін,әрине,күнделікті оқып,жинайтын ақпараттардың мәні зор.Атап айтқанда,түрлі ғылыми-көпшілік әдебиеттер,баспасөз материалдары,көркем әдебиеттер саған үлкен көмек береді.Оларды жай оқып қана қоймай,олардан қажетіңді іріктеп жазып алып отыруға,дәйек сөздерді арнайы қойын кітапшаңа түсіріп алуға дағдыланасың,ол қашан да саған сүйеніш болады.Оның үстіне қаламмен қағазға жазғаның ойыңа жазғаның емес пе?! Өзіңнің жеке папкіңде газет-журнал қиындыларын,өзіңе ерекше әсер еткен сұрақтарды,үлкен оқымыстылардан естіген сөздеріңді жинақтаудың да көмегі үлкен.Үшіншіден,сөйлеу техниакасына төселуің қажет.Оңашада айнаға қарап,өзіңнің бет құбылысыңды байқап,дене,қол қимылдарыңды басқаруға үйренуге тырыс.Даусыңды айтатын сөзіңе қарай құбылту – тыңдаушыны еліктірудің бір тәсілі.Сөзің қанша мәнді болса да,оны соған лайық әуенмен,әуезбен айта білмесең,еңбегің еш болатынын жадыңда ұста! Төртіншіден,ауызша сөйлейтін сөзіңді ең әуелі жазбаша құрып ал.Сонда сөзің әрі жүйелі,әрі көркем болып шығады.Бірақ,мүмкіндігінше,қағазға қарамай сөйлеуге дағдылан.Қағаздан оқып сөйлеу сөздің әсерлілігін төмендетеді.Бесіншіден,шешендердің сөзіне үнемі құлақ түріп жүр.Өзің үлгі тұтатын достарыңның,мұғалімдеріңнің,ата-аналарыңның сөзін мұқият бақылап,жақсысын үйренуден,жаманнан жиренуден жалықпа! Егер осы кеңеске құлақ асып,үнемі есте ұстасаң,сен де өзіңнен кейінгілер үлгі алатын шешен боларың анық.Саған табыс тілейміз,оқушым!

Білімді бекіту: Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Білімді бағалау: Оқушылардың ынтасына қарай,сұраққа жауап бергеніне қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: .Өздерің ұнататын өнер түрі туралы шағын шығарма жазыңдар.Мәтіндегі сөздердің мағыналы,жүйелі,әсерлі болуына көңіл бөліңдер.Биылғы өткен грамматикалық тақырыптардың пайдасы тиді ме,өзіңе есеп бер.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Портрет

Сабақтың мақсаты:

а) әдебиет теориясынан мәлімет бере отырып,оқушылардың сабаққа деген қызығушылықтарын арттыру;

ә) оқушылардың өз ойын айта білуге,ойлау қабілетін арттыруға,шығармашылық ізденіске жол ашу;

б) оқушылардың білімін бақылау арқылы мәнерлеп оқуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, т.б

Сабақтың көрнекілігі:, кітаптар, суреттер т.б

Пәнаралық байланыс: тарих, қазақ тілі

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі:

ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген тапсырманы сұраймын. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Көркем әдебиетте адамның сырт бітімін,кескін-кейпін, жүріс-тұрысын суреттеуді портрет дейді. Оқырман өзі оқып отырған шығармадағы кейіпкердің сыртқы түрін көргісі келеді, сөйтіп оның қандай адам екенін көз алдына елестетеді. Ал жазушы өз оқушысының кейіпкерді тануына жәрдемдесіп отырады. Портрет бір-екі сөйлеммен де ,бірнеше сөйлеммен де беріледі. Мысалы: «Ақын қонақтар» әңгімесінде М.Әуезов он үш жасар Абайдың портретін былай берген:

«Бойы өскен. Қол-аяғы ұзарған. Бұрын мұрны шолақтау болушы еді,биыл біраз ұзарып қалыпты. Бет-бейнесі баладан гөрі іріліңкіреп ,бала- бозбалалық қалпына бейімделген...» -десе, ал Барлас ақынды: «Шоқшалау ғана ақ сақалы бар, келбетті келген , зор дауысты ақсары кісі» деп суреттейді.

Шығармашылық жұмыс: Бір-біріңе қарап отырып портрет жазыңдар.

Білімді бекіту:

Өтілген тақырыпқа байланысты бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Портрет дегеніміз не?

Білімді бағалау:

Оқушылырдың жауаптарына, сабаққа белсене қатысып отырғандарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: Портретті оқып келу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Диктант

Сабақтың мақсаты :

а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру.

ә) Мұхият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету.

б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі: баяндау

Сабақтың көрнекілігі : диктанттар жинағы

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқушылардың зейінін аудару.

Тақтағы бүгінгі күн мен диктанттың тақырыбын жазып қоямын.

ә) Жаңа сабақты түсіндіру;

Ата көрген оқ жонар

Ата-бабамыз ұлды өздеріндей еңбексүйгіш, малсақ,жауынгер,әнші, күйші,аңшы,құсбегі-бесаспап азамат етіп тәрбиелеуді мақсат еткен. Жігіттің бойына өнер мен еңбекті,ізгі адамгершілік қасиеттерді қатар сіңірген. Ер баланы бес жасынан бастап ат жалын тартып азамат болғанға дейін мал бағу мен аң аулауға ,отын шабуға, қора салуға, ағаштан, теріден, темірден түрлі тұрмысқа қажетті бұйымдар жасауға, яғни, қолөнер шеберлігіне баулыған. Әкелері мен аталары ұлдарға мал жаюдан бастап шаруаның алуан тәсілдерін үйретіп баққан.

Ежелден мал бағып,айға қарап,жұлдыз санап күн кешкен қазақ халқы өз ұрпағын өсімдіктің түр-түсін ажырата білуге,қараңғы түнде жұлдызды аспанға қарап бағыт-бағдар белгілеп, қоныс суды дәл табуға үйреткен.

Қонақ күту,үлкенге иіліп сәлем беру,ән айтқызу, домбыра тартып,күй шерткізу, өлең-жыр жаттату,жаңылтпаш, жұмбақ үйрету немесе теңге алу,жамбы ату, аударыспақ, сайыс,көкпар, күрес сияқты ұлт ойындарын үйрету-тәрбиенің басты шарты болып есептелген.

Мәтінді оқып беремін,оқушылар тыныс белгілерін қояды

Үйге тапсырма : қайталау

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Қатемен жұмыс

Сабақтың мақсаты :

а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру.

ә) Мұқият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету.

б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі: талдау,түсіндіру

Сабақтың көрнекілігі : деңгейлік тапсырмалар

Халықтық педагогика мақал-мәтелдер.

элемен н қолдану ттері:

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын тексеру:

Жіберілген қателер бойынша тақтаға шығып қатемен жұмыс жүргізеді.

Орфографиялық сөздікпен жұмыс жүргіземін

Тақтамен жұмыс: Тақтаға бірнеше сөздерді жазып морфологиялық,, фонетикалық талдау жүргізеді.

Білімді бекіту : Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоя отырып түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау : Оқушылардың ынтасына,сұраққа жауап бергеніне қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Ережелерді жаттап келуге беремін

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Қатемен жұмыс

Сабақтың мақсаты :

а) Балалардың есте сақтау қабілетін дамыту,өз ойын еркін жеткізе білуге,сауатты жазуға дағдыландыру.

ә) Мұқият тыңдап, ұқыпты жаза білуге үйрету.

б) Өз ісіне ұқыпты,мейірімді,кешірімшіл болуға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : қайталау

Сабақтың әдісі: талдау,түсіндіру

Сабақтың көрнекілігі : деңгейлік тапсырмалар

Халықтық педагогика мақал-мәтелдер.

элемен н қолдану ттері:

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын тексеру:

Жіберілген қателер бойынша тақтаға шығып қатемен жұмыс жүргізеді.

Орфографиялық сөздікпен жұмыс жүргіземін

Тақтамен жұмыс: Тақтаға бірнеше сөздерді жазып синтаксистік, морфологиялық, фонетикалық талдау жүргізеді.

Білімді бекіту : Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоя отырып түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.

Бағалау : Оқушылардың ынтасына,сұраққа жауап бергеніне қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : Ережелерді жаттап келуге беремін

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы : Диалог

Сабақтың мақсаты :

а) Диалог туралы түсінік беру және тыныс белгілерін меңгерту;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау,топтастыру

Сабақтың көрнекілігі :үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар,деңгейлік тапсырмалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Диаолг-сөйлеу, әңгімелесу деген сөз.

Көркем шығармаларда екі я одан да көп адамдардың бір-бірімен тікелей сөйлескен сөздері беріледі. Екі кісінің осындай бір-бірімен тікелей сөйлескен сөзін диалог деп атайды. Диалог көркем шығармада ғана емес,ауызекі сөйлеу тілінде де қолданылады.

Диалогте әрбір кісінің сөзі жаңа жолдан басталып,алдына сызықша қойылып жазылады.

Жаттығумен жұмыс: 307-жаттығу Төмендегі диалогті рөлге бөліп мәнерлеп оқыңдар.

-Екі көзің не үшін керек?

-Жақсыларды көру үшін.

-Екі қолың не үшін керек?

-Елге көмек беру үшін.

-Құлақ деген не үшін керек?

-Ақыл-кеңес тыңдау үшін.

-Тіл мен жағың не үшін керек?

-Ақиқатты айту үшін.

Шығармашылық жұмыс: Мақал-мәтелді қатыстыра отырып диалог құрастырады.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 308-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы Монолог

Сабақтың мақсаты :

а) Монолог туралы түсінік беру;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты,көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі : аралас сабақ

Сабақтың әдісі : сұрақ – жауап,түсіндіру,талдау,топтастыру

Сабақтың көрнекілігі : таблицалар,деңгейлік тапсырмалар

Пәнаралық байланыс : әдебиет

Сабақтың барысы :

а) Ұйымдастыру кезеңі :

ә) Үй тапсырмасын пысықтау :

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Монолог-бір кісінің сөйлеуі немесе ойы. Монологте белгілі бір тақырыпты баяндап,сипаттап, әңгімелеп айтып беру мақсаты көзделеді. Онда адамның ойы,пікірі, көңіл-күйі,психологиялық ішкі толғанысы,саяси, ғылыми көзқарасы,дүниетанымы-бәрі анық байқалады. Белгілі тақырыпқа көпшіліктің алдында жасалған лекция , баяндамалар да монологке жатады. Монолог күрделі ойға құрылады.,әдеби сөйлеу үлгісіне жатады.

Жаттығумен жұмыс: 309-жаттығу Қожаның монологін мәнерле оқып, мәтінге ат қойыңдар. Диалогпен салыстырыңдар.

Топпен жұмыс: «Сөйлей білу- үлкен өнер» деген тақырыпта пікір сайыс өткізеді.

Білімді бекіту : Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Білімді бағалау :Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма : 310-жаттығу.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Зат есімнің түрленуі.Көптік жалғау

Сабақтың мақсаты: білімділік – оқушылардың зат есім тақырыбынан алған білімдерін еске түсіре зат есімнің түрленуі туралы ұғымдарын,сөз таптары жайлы білімдерін жетілдіре түсу; дамытушылық – зат есім туралы түсініктерін дамыту,сөздік қорын молайту,ойлау,қабылдау,меңгеру қабілеттерін қалыптастыру; тәрбиелік - елжанды,жан-жақты білімді,қоғамға лайықты жеке тұлғаны тәрбиелеу.

Пайдаланылған әдебиет: Қазақ тілі (жоғары оқу орындарына түсушілеріне арналған тест).А., «Шың кітап»,2008.

Көрнекілік: интерактивті тақта,демонстрациялық құралдар,сызбалар,даналық сөздер.

Сабақтың барысы.

І.Ұйымдастыру: оқушылармен сәлемдесу,түгелдеу;сынып бөлмесіндегі ауаның таза болуына көңіл аудару.

ІІ.Өткен сабақ бойынша оқушылардың білімдерін тексеру.

Морфология нені зерттейді?
Сөз таптары дегеніміз не? Тілімізде сөз таптары нешеу?
Зат есім дегеніміз не? Сұрақтары нендей?
Зат есім тұлғасына қарай нешеге бөлінеді? Ережелерін айт.
Зат есім құрамына қарай нешеге бөлінеді? Ережелерін айт.
Жалпылай,жекелей атауына қарай зат есім қалай бөлінеді? Ерекшеліктерін айт.
Зат есімнің мағынасына қарай түрлерін ата,түсіндір.
Зат есім тудырушы жұрнақтарды да атап өтейік.

Жауаптарды қорытындылау,толықтыру,оқушылар зейінін интерактивті тақтадағы алдын ала жазылған мысалдарға аудару.

- Балалар,қазақ тілінің мемлекеттік тіл ретінде қабылданғанына 20 жыл толуына байланысты тіліміз туралы ұлағатты сөздерге көңіл аударайық.

Қазақ тілі – бай тіл.Оралымды,ырғақты,теңеу-бейнелеулері ерте туған тіл.

Ғабит Мүсірепов.

Қазақ тілінің мәртебесін көтерсек,ұлттық мемлекет құрудың негізін қалыптастырамыз.

Елбасы жолдауынан.

- Тіліміз туралы кім мақал-мәтелдер,даналық сөздер біледі екен?

ІІІ. – Балалар,ана тілімізді терең меңгеруден жалықпайық.Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: Зат есімнің түрленуі.Көптік жалғау.

Сабақтың мақсаты айтылып,зат есімнің түрленуі туралы түсінік беріледі.

1.Зат есімді түрлендіретін оның жалғаулары болып табылады.

2.Көптік ұғымды білдіретін көптік жалғаулар зат есімге үндестік заңы бойынша жалғанады.

3.Лексикалық мағынасы көптік ұғымды білдіретін зат есімдерге көптік жалғауы жалғанбайды: бидай,шаш,су,ақша,қымыз,көмір,ұн,күріш,т.б.

Оқушылармен біріге отырып,зат есімнің тірек сызбасын сызамыз.

негізгі,туынды

дара,күрделі

жалқы,жалпы

[pic] [pic] [pic]

деректі,дерексіз

[pic] [pic]

кім?не?

көптеледі

тәуелденеді

септеледі

жіктеледі

[pic] [pic] [pic] [pic] [pic] [pic]

IV. Сабақты бекіту.

1. Интерактивті тақта арқылы еліміздің көрікті табиғаты көрсетіледі.

- Балалар,табиғат көрінісіне қарап,зат есімдерді қатыстыра қосымша мәтін құраңдар.Сөйлемдерің мағыналы,әдемі болсын.Мәтінге ат қойыңдар.Қандай зат есім түрлерін қамтыдыңдар? Ең әдемі мәтін бағаланады.

Сұлу табиғат

Қазақстанның табиғаты өте керемет.Көз тартарлық ғажайып көрінісінің бірі – Көкшетаудағы Бурабай.Бурабай өзінің Жұмбақтасымен,Оқжетпесімен және биші қайыңдарымен,көкке өрлеген биік шыршаларымен,таза ауасымен әлемге танымал.Ақындар мен жазушылар сексен көл қоршаған Көкшетаудың көз тоймас сұлу табиғатын жырлап тауыса алмаған.

2. Оқулықпен жұмыс. 34-жаттығуды ауызша орындап мақсатын айқындау. (Жаттығудың мазмұнына, авторы Тоныкөк (646-741ж.) екеніне басты назар аудару).

3. Тақтамен жұмыс. Екі оқушы тақтаға шығарылып,мұғалімнің қалауымен жаттығу ішінен екі сөйлемге морфологиялық талдау жасау.

Ел төре-сі жау-ла-ма-са, о-ған ер-іп мен жау-ла-ма-сам, ел-ім, халқ-ым жой-ы-лар е-ді.

О-ның шаб-у-ыл-ы-ның нәтиже-сі-н-де, ме-нің шаб-у-ыл-ым-ның нәтижес-сі-н-де ел-іміз қайта ел болды,халқымыз қайта халық болды.

4. Қалған оқушылардың назары интерактивті тақтадағы алдын ала компьютер арқылы сызылып дайындалған «Зат есім» сөзжұмбағына аударылады.

Сөзжұмбақты шеш.

Ұлттың аты
Әженің сөзі
Дауыс толқыны
Сөзді,оның мағынасын зерттейтін сала
Тиянақты ойды білдіреді
Септік атауы
Затты ажарландыра түсу үшін ұқсас затқа балау,құбылту.

5.«Кім жылдам?» ойыны. Логикалық тапсырма.

І топқа

Төмендегі сөздерден алдымен етістік,содан кейін қайтадан зат есім жасаңдар: ес,ой,жиын,бас,хабар, бір.

ІІ топқа

Төмендегі сөздерден алдымен зат есім,содан кейін қайтадан етістік жасаңдар: жина,ойын,кес,теп,айт, бұр, соқ, тала.

ІІІ топқа

Төмендегі сөздерден алдымен зат есім,содан кейін үндестік заңына байланысты көптік жалғауын жалғаңдар: ойна,көр,қыс,тап,тара,шай,жама,өлше,шал,кес,түс,қуан.

V. Сабақты қорытындылау:

1. Зат есімнің түрленуі дегеніміз не?

2. Көптік жалғауларын ата.

3. Көптік жалғауы қандай сөздерге жалғанбайды?

VI. Оқушы білімін бағалау.

VII. Үйге тапсырма. Зат есімнің түрленуі.Көптік жалғау. 35-жаттығудың мақсатын толық орындау.Соңғы бес сөйлемге морфологиялық талдау.

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Септік жалғау.Жай септеу,Тәуелді септеу

Сабақтың мақсаты: 1) оқушыларға септік жалғаулары,жай және тәуелді септеу туралы мағлұмат бере отырып,олардың теориялық және тәжірибелік білім деңгейін,ой-өрісін,іскерлік дағдыларын,шығармашылық қабілеттерін байқау және бағалау; 2) оқушылардың ойлау қабілеттерін жетілдіру,өздігінен іздену дағдыларын қалыптастыру,сөйлеу тілін дамыту; 3) шапшаңдыққа,тиянақтылыққа тәрбиелеу,халық даналығы – мақал-мәтелдердің мағынасын аша отырып,оқушыларды ізгі істерге баулу.

Сабақтың типі: жаңа материалды игерту.

Сабақтың әдісі: хабарлау,баяндау,сұрақ-жауап,топпен жұмыс.

Пәнаралық байланыс: қазақ әдебиеті.

Көрнекілік: сызба-кесте,жетондар,бағалау парақтары,үстел сілтемелері,топтастыру,кеспе қағаздар,диаграмма.

Сабақтың барысы.

Ұйымдастыру: а) оқушылармен сәлемдесу,түгелдеу; ә) сабаққа даярлықтарын тексеру.

Ой шақыру.

а) Морфология нені зерттейтін ғылым?

ә) Сөз құрамы туралы не білесіңдер?

б) Түбір мен қосымша морфема дегеніміз не?

в) Топтастыру сратегиясын негізге ала отырып жалғау мен жұрнақтың түрлеріне топтау жасаңдар (әр топқа парақ таратылады).

Қосымша

Жұрнақ Жалғау

(Жұмысын аяқтаған оқушы өз топтастыруын тақтаға сызып түсіреді)

Қазір бүкіл әлем жұртшылығы экономикалық дағдарыстың қиындықтарын бастан өткеруде. Міне,осы мәселеге орай 7-наурызда елбасымыздың «дағдарыстан дамуға» атты жолдауы жарияланды. Қазір осы жолдау мәтіннен алынған үзіндімен жұмыс жүргіземіз.Алдымен мәтінді оқып шығып,асты сызылған сөздерді құрамына қарай талдаймыз.

Әлемнің дағдарыс жағдайында экономикалық қауіпсіздік проблемасын шешу жолдарын іздестіру әлемнің барлық елдерінде жүріп жатыр. ТМД елдерінің арасында Қазақстанның әлемдік қаржы дағдарысын бірінші болып сезінгені белгілі.Түбегейлі жаңарту жоспарының бір нұсқасын Қазақстан ұсынады.Әлемдік валюталық-қаржылық жүйенің терең қайшылығы бізге оның архитектурасын реформалау жолын да анық көрсетіп отыр.

Елбасы осындай ойларды айта келе жаңа үйлесімді жүйенің даму негізі жаңа әлемдік валюта болуы тиіс екендігіне сенімділігін жеткізді.

Мұндай жүйе адамзат тарихында алғаш рет әбден заңды және жария әлемдік валютаны құру үшін негіз бола алар еді.Тек қана күш жігерді біріктіру нәтижесінде ғана ЕурАзЭҚ елдерінің экономикасына төнген жаһандық дағдарыстың талқандаушы зардаптарын төмендетіп, оны еңсере және жаңа болмысты қалыптастыра аламыз.

Тек осындай қадам ғана бүкіл ЕурАзЭҚ кеңістігінде ғылымды, білім мен мәдениетті орнықты және стратегиялық дамытуды қамтамасыз ете алады.Жүйелік дағдарыстан тек қана жүйелік жаңару жолы арқылы шығуға болады.Дағдарыс біз оған сайма-сай әрекет ете бастағанда ғана аяқталатындығы анық.

а) Септік жалғаулы сөздердің астын сызып,үстіне сұрақтарын жаз.

ә) Қарамен жазылған ілік септік жалғаулы сөздерді салыстыр. (әлемнің,елдерінің)

б) Табыс септік жалғаулы сөздерді салыстыр. (валютаны,дағдарыстан)

в) Барыс септік жалғаулы сөздерді салыстыр. (бізге,экономикасына)

г) Табыс септік жалғаулы сөздерді салыстыр (ғылымды, зардаптарын)

д) Осы талданған сөздердің септеулерінде қандай ерекшелік бар?

Септік жалғауы туралы түсінігімізді кесте-сызбаны пайдалана отырып пысықтап кетейік.

Септік

Сұрақтары

Жай септеу

Тәуелді септеу

Атау

Ілік

Барыс

Табыс

Жатыс

Шығыс

Көмектес

кім,не

кімнің,ненің

кімге,неге

кімді, нені

кімде,неде

кімнен,неден

кіммен,немен

әке,дала

әкенің,даланың

әкеге,далаға

әкені,даланы

әкеде,далада

әкеден,даладан

әкемен,даламен

әкем,далам

әкемнің,даламның

әкеме,далама

әкемді, даламды

әкемде,даламда

әкемнен,даламнан

Септік жалғауы да көптік жалғауы сияқты сөз бен сөздің арасын байланыстырып,оларды өзара қарым-қатынасқа түсіреді.Септік жалғауы дегендегі «септік» деген термин «сеп» (жәрдем,көмек,дәнекер) деген ұғымды береді.Осы сөзден туған «септеу» деген сөз екі түрлі мағынада жұмсалады: бірі – екі нәрсені жалғау,ұластыру; екіншісі – сөздердің септік жалғауларын қабылдап өзгерілу жүйесі.

Қазақ тілінде мынадай септіктер бар: атау,ілік,барыс,табыс,жатыс,шығыс,көмектес.Әрбір септіктегі сөз белгілі бір сұрақтарға жауап береді.Сөзің қай септікте тұрғанын оның сұрағына қарай ажыратамыз.

Жаттығулармен жұмыс.

а) Тірек сөздер таратылады.Әр топ ойыншылары сол сөздерге байланысты мақал айтады.

ә) Берілген тірек сөздерге лексика-грамматикалық талдау жасау.

Кеспе қағаздармен жұмыс.

а) Мақалдың мағынасын түсіндіріңіз.

ә) Септік жалғаулы сөздерді табыңыз.

б) Мақалға байланысты шағын әңгіме жазыңыз.

Берілген сөздерді жай және тәуелді септеңіз.

Қазақ. Жақсылық. Халық. Көңіл. Дала.

Сабақты бекіту.

Септік жалғаулы сөзді табыңыз.

а) қалалық ә) мақал-мәтелдер б) оқушыларым в) оқығансың г) оқығанға

Тәуелді септеуді табыңыз.

а) кітапты ә) қаламмен б) айтқаннан в) бесікте г) даланың

Берілген сөздер қай септік жалғауын қабылдап тұр?

а) барыс ә) шығыс б) жатыс в) көмектес г) табыс

Шығы септік жалғаулы сөзді табыңыз.

а) қарамастан ә) келгенімен б) көргенін в) қалада г) әкесіне

Кімді,нені,кімін,несін сұрақтары қай септікке тән?

а) атау ә) ілік б) барыс в) табыс г) көмектес.

Үйге тапсырма беру.

Оқушыларды бағалау.