Сабақтың тақырыбы: Өрмекші, құмырсқа, қарлығаш.
Жіңішке дауысты дыбыстар.
Сабақтың мақсаты: Оқушылардың жіңішке дауысты дыбыстар жайлы білімдерін кеңейтуге мүмкіндік жасау.
2. Олардың таным аясын кеңейтіп, оқу дағдысын жетілдіру;
3. Табиғатты аялауға, еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі: Ы.Алтынсариннің, жәндіктердің суреті, жіңішке дауысты дыбыстар жазылған плакат, мақал-мәтел жазылған сөздер,
Сабақтың әдісі: СТО
Түрі: дамытушылық сабақ.
Пәнаралық байланысы: дүниетану, бейнелеу өнері, тіл дамыту.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі. Оқушыларды сабаққа даярлау, оқу құралдарын түгендеу. 3 топқа бөлу.Психологиялық сәт.
1. Ойға толып санамыз,
Бестік болып бағамыз.
Баласындай бір үйдің
Тату болсын арамыз.
2. Көңіл күй сыйлайық:
1 топ: Бір-бірімізге күннің шуағын,
2 топ: Аспанның ашықтығын
3 топ: Судың тазалығын,
Бәрі бірге: Сыйлаймыз!!!
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау:1. «Пингвин неге ұша алмайды?» сұрақ жауап арқылы сұралады: 1 топ. - Пингвин қандай құс? Пингвин – қанаты болса да, ұша алмайтын, тұрып жүретін жалғыз құс.
- Пингвиннің ұясы бола ма? Жоқ.
2 топ: - Пингвиндер жұмыртқасын қалай сақтайды? Әке пингвин жұмыртқаны көктемге дейін табанының үстінде ұстап, мамығымен жылытады.
3 топ: - Пингвиндер нені ұнатады? Ересек пингвиндер де, олардың балалары да төбешіктен сырғанағанды ұнатады.
2. Ереже қайталау:
1 топ: - Дауысты дыбыстар нешеге бөлінеді? Жуан, жіңішке дауысты дыбыстар
2 топ: - Жуан дауысты дыбыстарды ата: а, о, ұ, ы
3 топ: - Жіңішке дауысты дыбыстарды ата: ә, ө, ү, і, е
Тақтаға жіңішке дауысты дыбыстар жазылган плакат ілінеді.
ІIІ. Бағдарлау-мотивациялық кезең.
1. Мұғалім оқушыларға жұмбақтың жауабын шешіп, берілген тапсырманы орындамас бұрын, бүгінгі өтетін мәтіннің тақырыбын да өздері хабарлайтынын айтады.
1 топ:Ұзын – ұзын ұзардай,
Ұзыннан аққан сулардай,
Ағаш атқа мінгесіп,
Ұзартып қойған мұнардай. (Өрмекші)
2 топ: Бейнетқор көпшілікте көрдім халық,
Күнінде бір отырмас дамыл алып.
Өзінен ауыр жүкті көтереді,
Үйінде жатып жейді рахаттанып.(Құмырсқа)
3 топ: Бұдыр-бұдыр балшықты,
Жинады да талшықты.
Ұқсатып қамытқа,
Үй салды жабыққа. (Қарлығаш)
2. КІРІСПЕ СӨЗ: Ы.Алтынсариннің суретімен жұмыс.
- Ы.Алтынсарин кім?
- Кімнің есінде Әліппеден біз Ыбырай атаның қай әңгімелерін оқыдық?
Оқушылар жауабын тындау.
- Мұғалімнің кіріспе сөзі:
а). Ы. Алтынсарин – балалар әдебиетінің атасы. Бүкіл өмірін қазақ балаларын оқытуға арнаған. Сол мақсатпен алғаш рет балаларға арнап мектеп ашып, оқулық жазған.
ә). Өрмекшінің түр-келбеті адамға үрей ұялататыны болмаса, оның адам баласына зәредей де зияны жоқ. Қайта өрмек-тұзағын құрып, шыбын, масаларды қорек қып, зиянкестерден тазартады. Олар тарататын ауру-сырқаудың алдын алуға жәрдем береді. Ал оның өрмегі қандай? Ешбір пенде дәл осындай өнер туындысын өмірге әкеле алмайды.
б). Құмырсқа - Денесі бас, көкірек және құрсақтан тұрады. Басы үлкен, жақтары жақсы жетілген, ауыз аппараты кеміргіш. Көкірек бөлімі жіңішке, онда үш жұп аяқтары жақсы жетілген. Көпшілік түрлерінің құрсақ бөлімінде шаншары мен улы бездері жақсы дамыған, улы бездерінен бөлінетін сұйықтық – құмырсқа қышқылы деп аталады.
в). Қарлығаш – қазақ халқы үшін киелі құс. Бір қазақ емес әлем халықтарын -да да оған деген құрмет ерекше. Бір елде ол – махаббат-мейірімнің, бір елде – достықтың, енді бір елде – сұлулықтың символы. Әдемі қанатты жайлы әңгімені діни әфсанадан бастайық.
Сендерді еңбекке, өнерге, мейірімділікке шақырады, жалқаулықтан жирендіреді. Пәк те, жалған дүниенің әліппесін жаңа парақтаған балаларды жақсылыққа тәрбиелейтін таптырмас құрал.
· Ел халқы өрмекшідей өнерлі, құмырсқадай тәртіпшіл, қарлығаштай қайырымды және үшеуіне де ортақ қасиет – еңбекқор болса, жасампаздықтың кілті, міне, осы.
ІҮ. Операционалдық-орындаушылық кезең. 1. Оқулықпен жұмыс.
- 28-жаттығу. "Өрмекші, құмырсқа, қарлығаш" мәтіні берілген.
а) Оқушылардың мәтінді мәнерлеп оқиды. /Хормен/
ә) Оқушылар тізбектеп оқиды.
б) Сөздік жұмысы:
өрмек - өрмекшінің құрған торы.
Түйір - ұсақталған бөлік.
Нанның уағы - нанның үгіні, қиқымы.
Ү. Сергіту сәті: Қарлығашқа ұқсайық
Қане, қанат қағайық
Ұшып – ұшып алайық
Орнымызға қонайық.
2.Мәтіннің мазмұны бойынша сұрақтар: Әңгіме сендерге ұнады ма?
- Өрмекші неге өрмек тоқып жүр?
- Құмырсқа не істеп жүр?
- Қарлығаш неге шөп жиып жүр?
- "Өрмекші, құмырсқа, қарлығаш" мәтінінің мазмұнының толық айтып беру
3. Мәтін бойынша оқулықта берілген тапсырмаларды орындау.
- рөлге бөліп оқу.
- Атаның сөзін тауып оқы, содан қорытынды жаса.
-Мәтіндегі жіңішке дауысты дыбысы бар сөздерді тауып, дәптерге өрмекші сөзін жазып, сөзіндегі жіңішке дауысты дыбыстардың астын сызып, түрін ажырат.
4. Әр топқа тапсырма беру:
а) Жұмбақ жазу (өрмекші, құмырсқа, қарлығашқа қатысты)
1 топ: Торын құрып қояды,
Шыбындарды жояды. (өрмекші)
2 топ: Екі басы жұдырықтай,
Ортасы қылдырықтай. (Құмырсқа)
3 топ: Құйқылжытып дала күйін,
Үй ішіне салады үйін. (Қарлыгаш)
5. Тақтамен жұмыс: 29-жаттығу орындалады. Мақал –мәтелдерді оқып, мәтін мазмұнына сай келетіндерін көшіріп жаз. Жіңішке дауысталып тұрған әріптердің астын екінші рет сыздырады. Оқушылар жіңішке дауысты дыбыстарды атап шығады.
ә) 1 топ: *Екі оқушы еңбекке қатысты мақал жазу.
«Еңбек етіп ас ішсең, балдан тәтті болады».
* Екі оқушы «Өрмекші» сөзіндегі әріптерді пайдаланып бірнеше сөз жазу: Өрмек, көмір, екі, өр, ер, ішек, кем, өрік.
*Екі оқушы өрмекшінің пайдасын жазу: өнерлі, мейірімді, өрмек-тұзағын құрып, шыбын, масаларды қорек қып, зиянкестерден тазартады.
2 топ: *Екі оқушы еңбек туралы мақалды аяқтап жазу.
Еңбектің наны тәтті,.......... ( жалқаудың жаны тәтті)
* Екі оқушы «Құмырсқа» сөзіндегі әріптерді пайдаланып бірнеше сөз жазу: құмыра, қысқа, қар, қыс, қамыр, қасық.
*Екі оқушы құмырсқаның пайдасын жазу: еңбекқор, әділдік, тазалық.
өнерлі, тәртіпті, мейірімді.
3 топ: * Екі оқушы санды келтіріп мақал жазу.
«Еңбек – адамның екінші анасы».
Екі оқушы «Қарлығаш» сөзіндегі әріптерді пайдаланып бірнеше сөз жазу: қар, ағаш, ар, ал, аш, қарлыға, қарлы, қаш, қарға.
*Екі оқушы қарлығаштың пайдасын жазу: үй салады, өнерлі, мейірімді, қайырымды,
б) сурет салу 1 топ- өрмекші, 2 топ: құмырсқа, 3 топ: қарлығаш
ҮI. Рефлекциялық-бағалау кезеңі.
Төменде берілген сөздерді жіңішке дауысты дыбыстармен толықтыр.
Әт...ш, ...рм...кш..., ерт...г..., әд...п, к...ш, ...ңб...к, әңг...м..., ес...к
Оқушылар өздерін бағалайды. "5" - барлығы дұрыс орындалса;
"4" - 1-2 қате жіберілсе; "3" - 3- тен артық қате болған жағдайда қойылады.
ҮІІ. Қорытынды бөлім. - Ал енді не түсінгенін кім айтып бере алады?
- Мәтіннің мазмұнын айту.
- Әңгіме не туралы, басты кейіпкерлерді кім айтады? - Басты кейіпкерлер: өрмекші, құмырсқа, қарлығаш.
- Әкесі баласына нені үлгі етіп тұр?
Үш жәндіктің еңбегін әкесі баласына түсіндіріп, сен де еңбектен деп тұр.
- Ендеше, балалар, әңгімеде әкесі баласына ғана айтып тұр ма әлде барлығымызға айтып тұр ма?
Барлығымызға да босқа жүрмей еңбектеніңдер, осы кішкентай жәндіктердің ісінен үлгі алыңдар деп тұр екен.
- Сонда бүгінгі таңда біздің еңбегіміз не екен балалар? - Оқу.
- Сендер жақсы оқысаңдар, үйге көмектессеңдер, айналадағыларға көмектессеңдер, қамқоршы бола білсеңдер, бұл да үлкен еңбек екен, балалар!
- Балалар, осы оқудың өзі – еңбек деп аталады. Біз оқымасақ,
еңбектенбесек бізге еш нәрсе дайын күйінде келмейді екен. Ол үшін еңбектенуіміз қажет. Ыбырай Алтынсарин тек қана оқуға, өнерлі болуға шақырмайды, сонымен бірге еңбектенуге, ерінбеуге шақырады екен. Сондықтан, біз өзіміз еңбектенуіміз керек. Сабақты қорытындылау, үйге тапсырма 30 жаттығуды беру, оны түсіндіру. ҮІІІ. Бағалау.Оқушылардың еңбегін мадақтау.
