Батыс Қазақстан Облысы
Орал қаласы №19 орта жалпы білім
беретін мектебінің
Бастауыш сынып мұғалімі
Шайхуалиева Раушан Серікқызы
Түзету сыныбы
Қолдың ұсақ моторикасын дамытуға арналған ойындар
Алғаш рет 2008 жылы мектебімізден тірек қозғалысында ауытқулары бар балалар үшін сынып ашылды.Онда сал ауруына шалдыққан балаларға барлық жағдай жасалған. Сенсорлық бөлме жабдықталған. Мұнда балалар күнде 15-25 минут бойы өз қалаулары бойынша еркін демалады. «Жұлдызды аспан» немесе «Сарқырама» және «Көпіршікті тізбек» секілді түрлі жабдықтар қойылған. Жұмсақ төсеніштер, жарық шамдар мен тыныштандыратын музыка әр балаға түрліше әсер етеді.
Бұл бөлмеде балалар демалады, өздерін жақсы сезінеді. Шарлар толтырылған ваннада ойнайды. Қолдарына жаттығулар жасайды. Шамдардың астында жатып, миларын тынықтырады. Қолдарына, аяқтарына, бастарына, ми мүшелерінің жақсы істеуіне әсер етеді. Сенсорлық бөлмедегі мұндай жабдықтар адамның психологиялық жағдайына үлкен жағымды әсерін тигізеді. Сондықтан да бұл бөлмені психологиялық сергіту бөлмесі деп те атайды. Оқу , түзету дамыту жұмыстары жүргізілуде.
Логопед, дефектолог ,психолог мамандар әр баламен жекелей жұмыс істейді.
Оқушылар түрлі сайыстарға қатысып, жүлделі орындарды иеленіп жүр.
Балалардың церебральды салдығымен зардап шегетін балалар үшін түзете-дамыту жұмысының ерте басталғаны дұрыс, себебі қимылдық бұзылыстар басқа да қызметтердің екіншілік тежелуіне әкелетіндіктен, өмірінің алғашқы аптасынан және айынан бастау керек. Түзете-дамыту жұмыстары бұзылған және сау сақталған қызметтерді толығымен зерттеп білу негізінде ғана жүзеге асады. Сабақ кезіндегі дифференциалды ыңғай баладағы мүмкіндіктерді ескеру мен «оның жақын даму аймағында» орналасқан жаттығулар жүйесін құруды ескереді.
Түзету-дамыту жұмысының мақсаты дер кезіндегі тілдік және танымдық даму, баланың жеке тұлға ретінде қалыптасуы мен қоғамда бейімделуін қамтамасыз ететін іс-әрекеттер жүйесін бірізділікпен дамыту және түзету, қолдың ұсақ моторикасын қалыптастыру болып табылады.
Қолдың ұсақ моторикасын дамытуға арналған ойындар үшін: моншақтар, борпылдақ заттары бар банкі (ас бұршақ, жасымық, үрме бұршақ)қолданамыз.
Ұсақ моториканы дамыту жұмыстарын ерте сәбилік шақтан бастаған дұрыс. Омыраудағы баланың өзіне саусақтағы бас миымен байланысқан активті нүктелеріне әсер ете отырып массаж жасау керек. Ерте жаста және мектепке дейінгі кіші жаста қарапайым жаттығуларды жасауда өлеңмен, тақпақпен ұйқастырылған жаттығуларды пайдалану ұсынылады. Сонымен қатар өзіне -өзі қызмет ету дағдысын қалыптастыру: тиегін өзі салып, өзі ағыту, бауын байлау, т.б. Ал ересек топтағы балалар үшін ұсақ моториканы дамыту және қолдың икемділігін арттыруға арналған жаттығулар мектепке дайындықтың яғни, жазу, сызуға үйренудің маңыздысы болып саналады. Педагогтар мен балалар психологының мақсаты- ата – аналарға ұсақ моториканы дамыту ойындарының маңыздылығын ұғындыру. Баланы қызықтыруда және жаңа хабарларды игеруіне көмектесуде үйретуді ойынмен алмастыру, алға қойған мақсатына жетуін, тапсырманы орындауда қиындыққа кездессе мойымауына үйрете отырып, аз мөлшердегі жетістіктерін де бағалап, мадақтап қоюды да ұмытпауы керек.
Ұсақ моториканың қимылдары мен қолдың икемдігі бас миының құрылымының даму деңгейін көрсетеді. Осыдан келіп қол қимылдарын басқара білу туады. Сондықтан ешқашан да баланы мәжбүрлеуге болмайды.
Әрбір заттарды пайдалану арқылы қолдың білезіктері мен саусақтарына арналған жаттығулар ұсынылады:
-пирамида, мозайка , матрешка құрастыру
-тоқымаға шеңбер өткізу
-қағазға түйме , жіп, замок әртүрлі ұзындықта жапсыру жұмысы
-тиындарды іріктеу
-жарманы жинау
-сіріңкемен жұмыс
-қағазбен жұмыс
-жапсыру(балшықтан, пластилиннен)
-арнайы шеңберге ,бәтеңкеге бау байлау
-құммен, сумен ойнау
-конструктор,кубикпен ойнау
-ауада сурет салу
-әртүрлі материалдармен сурет салу(қарандаш,қалам,бор және т.б.)
Баланың қол моторикасын дамытуға арналған ойындар .
ҚАЙЫҚ
Екі алақаныңыз қабырғаға қойылған және қосылған «ожау сияқты», үлкен саусақтарым алақанымда қысылған
Кішкентай қайық өзенде жүзіп келеді,қайық балаларды серуенге апарады.
ӨЗЕН МЕН БАЛЫҚ
Өзен –босаңқы қол буындарының иректі, толқынды қимылдары.
Балық – түзу алақандар бір-біріне қысыңқы жабысқан. Саусақтар «өзінен» жақтарға бағытталған.
Бір-біріне жабысқан алақандарды оңға және солға балықтың құйыршығы қимылын келтіріп қозғау.
ШАРИКТЕР
Екі қолымыздың саусақтары «Шөкіммен» жиналған және ұштары бір-біріне тиелген.
«Шарды үрлейміз»: саусақтардан қолыңда доп немесе шар ұстағандағы қалып қандай болады, сондай қимыл жасау.«Шар жарылды»: саусақтар бастапқы қалпына келеді.
Өрмекші
Өрмекші бұталармен жүрді.(Қолдар айқастырылған ;қолдың әрбір саусақтары иықтың үстімен «жүгіреді».)
Артынан балалары жүреді.(Басқа қолдың иығымен жүреді.)
Кенеттен жаңбыр жауады.(Білезік еркін түсіріліп ,босаңсу қозғалыстары орындалады.)
Өрмекшілер жерге шайылып қалды .(Алақандарымен үстелді,тізені шапалақтау.)
Күн қыздыра бастады. (Бір-біріне саусақтарын қысып ,қолдарын шайқалту.)
Өрмекші қайта өрмелей бастады (күн жарқырап тұр.)
Бұтада серуендеу үшін оның артынан балалары өрмелеп барады.«Өрмекшілер баста өрмелеп жүреді».
АҒАШ
Алақандарыңды өзіңе қарай қолыңның буындарын алдыңа орналастыр. Саусақтарың жан-жаққа шашыратылған және кернеулі. Тапсырманы орындап біткеннен кейін қолыңның буындарын сілкілеу керек.
ТҮБІРЛЕР
Алақандарыңыз төменге түсірілген. Саусақтар жан-жаққа айырылысқан және осындай жағдайда қолдарды күштеп 50-ге дейін ұстап тұру. Жаттығудан кейін қолдың буынын сілкілеңіз, қолдарыңызбен сілкілеңіз.
Шайхуалиева Раушан
Орал қаласы №19 ЖОББМ
