Предметные результаты по литературному чтению ( татарский язык)

ӘДӘБИ УКУ

УКУЧЫ ӨЙРӘНӘ

БҮЛЕК

“Сөйләм һәм уку эшчәнлеге төрләре” юнәлеше буенча

- Фольклор әсәрләрен (такмак, җыр, санамыш, табышмак, мәкаль, әйтем, әкият) аңлап зиһенгә кабул итә һәм аера белергә;

- төрле жанрдагы (хикәя, шигырь, әкият) әсәрләрне кычкырып укырга һәм эчтәлек буенча сорауларга җавап бирергә;

- әдәби әсәрне дөрес итеп әйтергә (авторның исем-фамилиясе, әсәрнең исеме);

- китап тышлыгын модельләштерергә: авторын, исемен, жанрын һәм темасын (туган ил, балалар, хайваннар, табигать турында) өйрәнә.

- укылганны аңларлык темпта бөтен сүзләр белән кычкырып укырга;

- укытучы җитәкчелегендә зур булмаган әсәрне эчтән (үзлектән) укырга;

- укыла торган әсәргә туры килгән темп, тонны саклап, тыныш билгеләренә игътибар итеп, әзер текстны сәнгатьле итеп укырга;

-укыла торган әсәр эчтәлеге буенча сорауларга җавап бирергә һәм әсәр, геройлар һәм аларның эш-гамәлләре турында диалог алып барырга;

- шартлы символик модельләштерү үрнәкләрен кулланып, китап һәм әсәрләрнең темасын, жанрын һәм авторга мөнәсәбәтен билгеләргә;

- әсәр тексттан мәкальләрне, чагыштыруларны табарга;

- әзер план буенча өйрәнелгән әсәр эчтәлеген сөйләргә, эчтәлек сөйләү алгоритмын үзләштерергә;

- тема, жанр, авторга мөнәсәбәте буенча китапларны төркемләргә;

- уку тирәлеген киңәйтү өчен китап уку кирәклегенә төшенергә;

- укылган һәм тыңланган әсәрләрнең эчтәлеген аңларга, аларның төп уен билгеләргә;

- орфоэпик нормаларны саклап, өченче сыйныф укучысының мөмкинлекләренә туры килгән һәм укыганны аңларлык темпта (минутка 60-75 сүздән ким булмаган) бөтен сүзләр белән кычкырып укырга;

- укытучы җитәкчелегендә зур булмаган әсәрне эчтән укырга;

- укыла торган әсәргә туры килгән темпны, тонны саклап, тыныш билгеләренә игътибар итеп, текстны сәнгатьле итеп укырга;

- текстларны яттан сөйләргә;

- теләк буенча һәм уку максатыннан чыгып, беренчел уку төрләрен кулланырга;

- әдәби, фәнни-популяр мәкалә, мәгълүмати текстларны гамәли аера белергә, охшашлык-аерымлык принцибы буенча агыштырырга;

- әсәр эчтәлеге буенча сорауларга җава бирергә һәм әсәр, геройлар, аларның эш-гамәлләре турында диалог төзергә;

- әсәр һәм китап исемен дөрес атарга, әсәр исемен, аның эчтәлеккә туры килүен аңлатырга;

- әсәр геройларының эш-гамәлләрен әхлакый күзлектән чыгып бәяләргә, үзенең эмоциональ-рухи байлыгын арттырырга;

- әзер план буенча өйрәнелгән әсәр эчтәлеген сөйләргә, эчтәлекне кыскартып һәм тулысынча сөйләү төрен үзләштерергә;

- тема, жанр һәм авторга мөнәсәбәте буенча әсәрне, китапларны төркемләргә, әсәрнең үзенчәлекле якларын ачыклый белергә;

- китап төрләрен (китап-әсәр, китап—җыентык), китап—җыентыкларны темасы һәм жанры буенча аера белергә;

- әсәрдәге рухи байлыкны аңларга һәм бәяләргә; “намуслык”, “җаваплылык”, “яхшылык”, “усаллык” төшенчәләрен аңлата белергә;

- үзен Россия гражданины итеп танырга, туган ил һәм дөнья әдәбияты кыйммәтләрен аңларга;

- кешеләргә игътибарлылык һәм теләктәшлек белдерергә, чит халыклар мәдәниятенә хөрмәт белән карарга;

- универсаль уку гамәлләрен (укытучы һәм сыйныфташларыңны тыңлый белүне, башкаларның фикерен һәм позициясен хөрмәт иткән хәлдә, үз позицияңне дөрес белдереп аралашуны) кулланырга;

- әсәр, китап, бүлек һәм тема буенча бирелгән проектлар өстендә мөстәкыйль, парлап яки төркемнәрдә эшләргә;

- әдәби әсәр өстендә эшләгәндә, үз эшчәнлегеңне оештырырга, регулятив универсаль уку гамәлләреннән файдаланырга;

- укуга карата кызыксыну булдырырга, уку эшчәнлеген китап укучы тәҗрибәсен баету максатыннан кулланырга;

- укый белү осталыгын интеллектуаль, рухи-әхлакый, эстетик үсеш, белем һәм тәҗрибә туплау чарасы буларак кулланырга;

- укуны төрле уку бурычларын хәл итү, китап укучы мәнфәгатен канәгатьләндерү, предметара дәрәҗәдә мәгълүмат эзләү максаттыннан кулланырга;

- укыганны аңларга мөмкинлек тудырырлык темпта кычкырып һәм эчтән укырга;

- орфоэпик нормаларга туры китереп, сайлап алынган яки алда өйрәнелгән әсәрләрне сәнгатьле итеп укырга;

- укуның төрле төрләреннән (танышу максатыннан, өйрәнү максатыннан, карап чыгу максатыннан уку) файдаланырга;

- сайлап алынган уку төрен һәм формасын аңлатырга;

- әдәби, фәнни-популяр, уку һәм белешмә әсәрләрне аера белергә;

- әдәби әсәр эчтәлегендә ориентлаша белергә; мөстәкыйль рәвештә әсәрнең темасын, жанр төрен, авторга мөнәсәбәтен һәм төп уен билгеләргә; вакыйгалар үсешенең сәбәп-нәтиҗә бәйләнешен, эзлеклелеген табарга; сорауларга җавап бирергә, үзе дә сораулар бирергә һәм башкаларның җавапларын тулыландырырга;

- әдәби. Фәнни-популяр һәм белешмә текстлар белән эшли белергә;

-әсәр героеның эш-гамәлләрен аңларга һәм аңлатып бирергә, аларга карата үз фикерен белдерергә; автор позициясен билгеләргә;

- әсәр эчтәлеген телдән яки язмача улы итеп, кыскартып яки сайлап алып сөйләргә;

- шигъри әсәрләрне яттан сөйләргә;

- үрнәк буенча әсәргә яки китапка кыскача аннотация язарга;

- каталогтан файдаланырга, китапханәдә кирәкле китапны үзлектән табарга;

Башка фәннәрне өйрәнгәндә һәм көндәлек тормышта

куллану

Әдәбиятны сәнгатьнең башка төрләре белән бәйләп, рәсем, музыка сәнгатьләре турында мәгълүмат бирү;

- туган телнең матурлыгын, байлыгын күрсәтү;

- рус һәм башка халыклар әдәбияты үрнәкләре белән чагыштырып һәм бәйләп укыту;

- әдәби әсәрләрнең һәм халык авыз иҗаты үрнәкләренең темасындагы, образлар бирелешендәге үзенчәлекләрне һәм уртак якларны таба белү;

Әдәбиятны сәнгатьнең башка төрләре белән бәйләп, рәсем, музыка сәнгатьләре турында мәгълүмат бирү;

- туган телнең матурлыгын, байлыгын күрсәтү;

- рус һәм башка халыклар әдәбияты үрнәкләре белән чагыштырып һәм бәйләп укыту;

Татар әдәбиятын рус әдәбияты белән бәйләп, әдәбиятлар һәм халыклар арасындагы уртак хәзинә

- рухи кыйммәтләргә хөрмәт, башка милләт - халыкларга карата түземле – ихтирамлы мөнәсәбәт (толерантлык) тәрбияләү; дөнья культурасы, кешелек тарихы төшенчәләрен үзләштерүләренә ирешү;

Татар әдәбиятын рус әдәбияты белән бәйләп, әдәбиятлар һәм халыклар арасындагы уртак хәзинә

- рухи кыйммәтләргә хөрмәт, башка милләт

- халыкларга карата түземле - ихтирамлы мөнәсәбәт (толерантлык) тәрбияләү; дөнья культурасы, кешелек тарихы төшенчәләрен үзләштерүләренә ирешү;

“Әдәби пропедевтика” юнәлеше буенча

- өйрәнелә торган әсәрләрнең жанрларын һәм темаларын билгеләргә һәм әйтергә;

- сөйләмдә әдәби төшенчәләрне (әдәби әсәр, авторның исеме һәм фамилиясе, әсәрнең исеме) кулланырга;

- шигырь, хикәя, табышмак, мәкаль, әкият жанрларын аерырга;

- халык һәм автор әкиятләрен үзенчәлекләре буенча аерырга;

- шигъри һәм чәчмә әсәрләрне аерырга;

- әкият, хикәя, шигырь жанрына хас үзенчәлекләрне билгеләргә;

- сөйләмдә әдәби төшенчәләрне (әкият, хикәя, шигырь, диалог, әсәр, әсәр авторы, әсәр герое) кулланырга;

- мәкаль һәм табышмакларны темасы буенча аерырга;

- шигъри һәм чәчмә әсәрләрне аерырга; шигъри һәм чәчмә әсәрләрне атый белергә;

- 2-3 билгесе буенча әсәрнең жанр төрен (әкият, хикәя, шигырь) билгеләргә;

- әдәби әсәр текстындагы үзләрнең синонимнарын табарга, сүзнең туры һәм контексттагы мәгънәсен аңларга;

- әсәр текстларындагы эпитетларны, чагыштыруларны, сынландыруларны (җанландыруларны) табарга;

- сөйләмдә жанр төрләренең исемнәрен һәм әдәби төшенчәләрне (әкият, хикәя, шигырь, тылсымлы әкиятләр, хайваннар турында әкиятләр, көнкүреш әкиятләре, диалог, әсәр, әсәр авторы, әсәр герое, чагыштыру, эпитет) кулланырга;

- әдәби, шигъри, чәчмә әсәр һәм фәнни-популяр текстларны аерырга; текст төрләрен чагыштырырга;

- төзелеше буенча фольклор әсәрләре жанрларын (әкият, җыр, мәсәл, мәкаль) чагыштырырга;

- сөйләмдә әдәби төшенчәләрне (әсәр, әсәрнең темасы һәм төп уе, әсәрнең жанры, автор, төп һәм ярдәмчел геройлар, уңай һәм тискәре герой) кулланырга;

- тексттан сәнгать чараларын (эпитет, чагыштыру, сынландыру (җанландыру), метафора, гипербола) гамәли таба белергә, аларның ролен аңлатырга;

- контексттагы мәгънәсенә карап, сүзләрнең синонимнаррын, антонимнарын табарга;

Башка фәннәрне өйрәнгәндә һәм көндәлек тормышта

куллану

Татар телен рус теле белән бәйләп, телләр һәм халыклар арасындагы уртак хәзинә – рухи кыйммәтләргә ихтирам, башка милләт вәкилләренә карата түземле–ихтирамлы мөнәсәбәт тәрбияләү; телләрнең үзара багланыш-мөнәсәбәтләрен, шул мөнәсәбәтләр нәтиҗәсендә уртак төшенчәләр һәм тел берәмлекләре барлыкка килүне аңлау;

“Иҗади эшчәнлек” юнәлеше буенча

- диалог формасындагы кечкенә әсәрләрне рольләргә бүленеп укырга;

- укылган яки тыңланган текстның төп эчтәлеген сөйләп бирү, герой яки үз исеменнән әсәр эчтәлеген сөйләргә өйрәнә.

- әсәр геройларының образ үзенчәлекләрен аңларга һәм рольләргә бүленеп укырга;

- зур күләмле булмаган әсәрләрне сәхнәләштерергә;

- әкиятләр сөйләргә;

- әсәр геройлары турында төрле вакыйгалар уйлап чыгарырга яки әсәрне дәвам итәргә;

-әсәр геройларының образ үзенчәлекләрен аңларга, рольне сайларга, герой репликаларын, образга туры китереп, рольләргә бүленеп укырга;

- зур күләмле булмаган әсәрләрне яки аерым эпизодларны сәхнәләштерергә;

- әкиятләр сөйләргә;

- әсәр геройлары турында төрле вакыйгалар уйлап чыгарырга яки әсәрнең ахырын дәвам итеп сөйләргә;

- әдәби әсәрне рольләргә бүленеп укырга; әсәрләрне сәхнәләштерергә;

- аналогия буенча төрле жанр әсәрләре (табышмак, әкият, хикәя, мәсәл) уйларга;

- мөстәкыйль, парлап, төркемнәрдә иҗади проектлар төзергә; мәгълүмат тупларга, тупланган материалны кулъязма китап формасында бизәргә, эш нәтиҗәләре белән конкурсларда, күргәзмәләрдә, китапханә дәресләрендә, мәктәп бәйрәмнәрендә катнашырга;

- тәкъдим ителгән тема, картина буенча кечкенә сочинение, китап, әсәр геройлары турында бәяләмә язарга;

Башка фәннәрне өйрәнгәндә һәм көндәлек тормышта

куллану

Татар әдәбиятын рус әдәбияты белән бәйләп, әдәбиятлар һәм халыклар арасындагы уртак хәзинә

- рухи кыйммәтләргә хөрмәт, башка милләт

- халыкларга карата түземле

- ихтирамлы мөнәсәбәт (толерантлык) тәрбияләү;

дөнья культурасы, кешелек тарихы төшенчәләрен үзләштерүләренә ирешү;

Татар әдәбиятын рус әдәбияты белән бәйләп, әдәбиятлар һәм халыклар арасындагы уртак хәзинә - рухи кыйммәтләргә хөрмәт, башка милләт - халыкларга карата түземле – ихтирамлы мөнәсәбәт (толерантлык) тәрбияләү; дөнья культурасы, кешелек тарихы төшенчәләрен үзләштерүләренә ирешү;

“Уку материалы белән эшләү” юнәлеше буенча

- әсәр геройлары турында әсәрдән мәгълүмат табарга;

- текстның төптемасын һәм фикерен билгеләргә;

- әсәрнең төп уен билгеләргә;

- әдәби әсәр текстында әсәр геройлары, китапның структур элементлары- авторы, жанр төре турында мәгълүмат табарга;

- әсәр текстларын кисәкләргә бүләргә, текст планнары төзергә;

- текстның төле кисәкләрендә булган мәгълүматны чагыштырырга һәм гомумиләштерергә;

- әсәр текстында төп һәм өстәмә мәгълүматны таба белергә;

- исеме һәм эчтәлеге, аннотация һәм титул бите буенча китап эчтәлеген күзалларга;

- пейзаж һәм герой портретларын сурәтләү өчен әсәр текстындагы мәгълүматны куллнырга;

- төрле мәгълүмати чаралардан (сүзлек, энциклопедия, Интернет-ресурс) файдаланырга; төрле чыганаклардан алынган мәгълүматны чагыштырырга;

Башка фәннәрне өйрәнгәндә һәм көндәлек тормышта

куллану

Телне әдәбият белән бәйләп, укыган яки тыңлаган әсәрнең эчтәлеген, планын, конспектын, резюмесын логик эзлекле итеп язарга, сөйләргә өйрәтү;

телне мәдәният белән бәйләп, татар теленең байлыгына һәм матурлыгына хөрмәт, зәвык тәрбияләү;

УКУЧЫГА ҮЗЛӘШТЕРҮ МӨМКИНЛЕГЕ БИРЕЛӘ

БҮЛЕК

“Сөйләм һәм уку эшчәнлеге төрләре” юнәлеше буенча

Укылган әсәрнең әхлакый эчтәлеген аңларга, әсәр һәм геройлар турында фикерләрен җиткерергә, әсәр өзекләреннән укылган әсәрләрне танырга өйрәнергә

мөмкинлек туа;

- укылган әсәрнең әхлакый эчтәлеген аңларга һәм аңлата белергә, гомум кулланышта булган әхлакый нормаларга таянып, геройларның эш-гамәлләре турында үз фикерен белдерергә;

- әсәр һәм өйрәнелә торган бүлек буенча мөстәкыйль сайлап алынган китапларны укыганда, эчтән уку күнекмәләрен кулланырга;

- уку максатыннан чыгып, беренчел, өйрәнү һәм эзләнү кебек уку төрләреннән файдаланырга;

- балалар өчен иҗат ителгән вакытлы матбугаттан файдаланырга һәм алардан өйрәнелә торган бүлек һәм тема буенча әсәрләр табарга;

- укылган әсәрнең әхлакый эчтәлеген аңларга, гомумкулланышта булган әхлакый нормаларга таянып, геройларның эш-гамәлләренә бәя бирергә, әсәр турында үз фикерен белдерергә;

- автор позициясен аңларга, автор фикере белән килешү- килешмәвен дәлилли белергә;

- төрле типтагы китаплар: китап-әсәр, китап-җыентык белән эшләргә, китапның тиешле структур элементларын (эчтәлек, кереш сүз, тема, автор, сүзлек) таба белергә;

- балалар өчен иҗат ителгән вакытлы матбугат, тема, жанры һәм авторга мөнәсәбәте буенча әсәрләр табу максатыннан китапханә фондыннан файдаланырга;

-әдәби әсәрне сәнгатьнең бер төре буларак кабул итәргә;

- автор позициясен ачыкларга һәм әсәр геройларына һәм аларның эш-гаиәлләренә мөнәсәбәт белдерергә;

- әдәби әсәрне укыганда үзенең эмоциональ халәтендәге үзгәрешләрне билгеләргә;

- аермалы якларына басым ясап, әдәби һәм фәнни-популяр әсәрләрне чагыштырырга;

- автор текстына таянып, үз фикереңне монологик сөйләм (хикәяләү, сурәтләү, фикерләү) формасында төзергә;

- балалар өчен бастырылган вакытлы матбугат (газета, журнал) белән эшләргә;

Башка фәннәрне өйрәнгәндә һәм көндәлек тормышта

куллану

Әдәбиятны сәнгатьнең башка төрләре белән бәйләп, рәсем, музыка сәнгатьләре турында мәгълүмат бирү; - туган телнең матурлыгын, байлыгын күрсәтү; - рус һәм башка халыклар әдәбияты үрнәкләре белән чагыштырып һәм бәйләп укыту; - әдәби әсәрләрнең һәм халык авыз иҗаты үрнәкләренең темасындагы, образлар бирелешендәге үзенчәлекләрне һәм уртак якларны таба белү; аерым эпизодларны парлап яки төркемләп сәхнәләштерү; телдән кечкенә хикәя, әкият уйларга өйрәнү;

“Әдәби пропедевтика” юнәлеше буенча

әкият һәм шигырь, табышмак һәм мәкаль текстларын чагыштырырга; тексттан чагыштырулар, эндәшләр табарга; тексттан геройлар арасындагы диалогны табып укырга; рәсеме һәм тышлыгы буенча китапның якынча темасын билгеләргә мөмкинлек туа;

- әсәрләрнең әхлакый һәм эстетик кыйммәтен аңларга;

- әсәр, герой һәм аларның эш-гамәлләре турында фикерен белдерергә;

- тексттан чагыштыру, сынландыруларны табарга;

- сүзләрнең синонимнарын табарга, сүзнең туры һәм контексттагы мәгънәсен аңларга;

- әсәрләргә анализ ясаганда, өйрәнелгән әдәби төшенчәләрне кулланырга;

- геройларның монологик сөйләмен, диалогларны табып укырга;

- әдәби төшенчәләрне (шигърии һәм чәчмә әсәр, фольклор һәмм автор әсәре) кулланып, текстларны чагыштырырга һәм аларга характеристика бирергә;

- тексттан әсәр геройларының монологын, диалогын, пейзаж һәм геройларның сурәте табарга;

- “әсәр”; “китаап”, “вакытлы матбугат” (газета, журнал) төшеннчәләрен аерырга, аларны уку мәсьәләләрен чишү өчен кулланырга өйрәнергә;

Башка фәннәрне өйрәнгәндә һәм көндәлек тормышта

куллану

Татар телен әдәбият белән бәйләп, тел чараларының матур әдәбият әсәрләренең тәэсир көчен, сәнгатьлелеген булдырудагы ролен ачыклау;

“Иҗади эшчәнлек” юнәлеше буенча

укылган әсәрнең аерым эпизодларына рәсем ясарга; аерым эпизодларны парлап яки төркемләп сәхнәләштерергә; телдән кечкенә хикәя, әкият уйларга;

- өйрәнелә торган әсәрләргә иллюстрацияләр ясарга;

- әсәрнең аерым өлешләренең сүзле сурәтен “ясарга”;

- мөстәкыйль яки төркемнәрдә “Халык авыз иҗаты”, “Яраткан язучыларыбыз һәм әсәрләребез” темаларына проектлар эшләргә өйрәнергә;

- өйрәнелә торган әсәрләргә иллюстрацияләр ясарга;

- әсәрнең аерым эпизодларына сүзле сурәт “ясарга”

- темалар буенча, “Халык һәм автор әкиятләре” темасына күмәк яки шәхси проектлар эшләргә;

- герой исеменнән, үз исеменнән, автор исеменнән әсәр эчтәлеген үзгәртеп сөйләргә;

- бирелгән рифма һәм строфа буенча шигырь уйлпрга;

- аерым эпизодларны укып, әсәр эчтәлеген сөйләргә, әсәрнең аерым эпизодларын яттан укырга;

- шәхси текстлар (аналогия буенча хикәяләргә, фикерләргә, сорауларга тулы җавап бирергә, сурәтләргә- геройларга характеристика бирергә һәм пейзажны сурәтләргә);

Башка фәннәрне өйрәнгәндә һәм көндәлек тормышта

куллану

телне мәдәният белән бәйләп, татар теленең байлыгына һәм матурлыгына хөрмәт, зәвык тәрбияләү;

“Уку материалы белән эшләү” юнәлеше буенча

- дәреслектән һәм белешмәлекләрдән кирәкле мәгълүмат табарга;

- китап аппаратыннан аның турында мәгълүмат табарга;

- модельләре буенча әсәрләрне чагыштырырга, тулыландырырга, төзәтерргә, ачыкларга;

- укылган текст турында бәяләү фикерләрен әйтергә;

- дәреслектән һәм белешмәлекләрдән кирәкле мәгълүматны мөстәкыйль таба белергә;

- китап аппаратыннан китап, китапның авторы турында мәгълүмат табарга;

- фәнни-популяр әсәр текстыннан һәм белешмәлекләрдән предмет, күренеш турында мәгълүмат туплый белергә;

- текстта булган мәгълүматны мәгълүмати чыганаклар белән чагыштырырга;

- модельләре буенча әсәрләрне чагыштырырга, тулыландырырга, төзәтергә, ачыкларга;

- белешмәлекләрдән һәм энциклопедияләрдән китап, автор турында мәгълүмат тупларга;

- тема һәм бүлекләргә тәкъдим ителгән проектларны үтәү өчен кирәкле мәгълүмат җыярга, аларны гомумиләштерә белергә өйрәнергә

Башка фәннәрне өйрәнгәндә һәм көндәлек тормышта

куллану

Рус һәм чит телләр, әдәбиятлар белән бәйләп, татар теленең милли-мәдәни үзенчәлекләрен өйрәтү, алган белемнәрне төрле тел күренешләрен аңлатуда куллану;