[link]
Жоспары:
І. Кіріспе
Мектептегі дене шынықтыру және спорттық ойындар.
ІІ. Негізгі бөлім
Дене шынықтыру сабағында волейбол ойынының тәсілдерін
үйрету.
ІІІ. Қорытынды бөлім
Нәтижелерге сараптама
І. Кіріспе: «Мектептегі дене шынықтыру пәні спорттық ойындардың
маңызы мен міндеті».
Дене шынықтыру сабағы өсіп келе жатқан жас ұрпаққа білім мен тәрбие беру сапасының бір тармағы болып табылды және оқушылардың жан-жақты дамуына, күшті де, қуатты болып өсуіне, өмірге, еңбекке және Отанды қорғауға даярлауға қызымет етеді. Жалпы білім беретін мектептегі дене шынықтыру сабағының міндеті оқушылардың денсаулығын нығайту, табиғи күш-қуатын арттыру, дене мүшелерінің қимыл-қозғалысы, қабілеті мен мүмкіндіктерін және сол мүмкіндіктерді білу және сол мүмкіндіктерге орай өз бетінше қимыл-қозғалыс жаттығуларын орындап, өзін-өзі үнемі дұрыс ұстап, көңілді де сергек жүруге баулу.
Мектептегі дене шынықтыру салауатты өмір салтына бейімделуіне бірден-бір үлесін қосатын пән болып табылады. Бұл бағыт-өскелең ұрпақтың нашақорлыққа, маскүнемдікке, шылым шегуге әуестенбеуі үшін оларды өмір мен өлім арасындағы проблемаларға әкелмеуі үшін жасақталған. Дене шынықтыру сабағындағы әртүрлі ойындар оқушыларды тек татулықпен бірлікке ғана шақырып қана қоймай, сана сезімін, өмірдегі әртүрлі жағдайлардан оңай шығып кетуіне көмектеседі.Ал, егер оқушы жеке бір спорттың түрімен айналысса, ол өзінің ішкі жан дүниесіне үңіліп, мінез-құлқын дұрыстап, жасаған қабілеттерін сараптап, оны қайталамауға үйренеді.
Дене шынықтырумен және спортпен айналысу оқушыны адал, ар намысы жоғары ішкі де, сыртқы жан дүниесі бай болуына әсер етеді. Олар отансүйгіш ел үшін қандай жағдайда да өзіне-өзі берік болады. Тек қана спорт алаңдарында ғана емес, өмірде де өз күштерінің жемісін көретін болады. Мұндай қасиеттер қазіргі егемен Қазақстанның жас ұрпақтарына өте қажет. Ерте жастан дене шынықтырумен айналысу адамның дүниесіне ғана емес, оның сана сезіміне, ішкі жан дүниесіне қатты әсер етеді. Қазіргі кезде мектептегі дене шынықтыру пәніне мемлекет тарапынан, қоғамдық және жеке адамдар тарапынан көп қолдау қажет.
4
ІІ. Негізгі бөлім
«Дене шынықтыру сабағында волейбол ойынының тәсілдерін
үйрету»
Волейбол. Бұл ойынның пайда болғанына да баскетбол тәрізді 100 жылдай уақыт болған. Волейбол бүкіл дүние жүзіне тез әрі кең тараған. Ол спорттың қызықты және қолайлы түрінің бірі болып есептеледі.Бұл ойынның кең таралуына ережесінің қарапайымдылығы, орындалатын қимыл қозғалыстарының күрделі еместігі, сонымен бірге волейболды кез-келген жастағы адам ойнай алатындығы себеп болып отыр. Ойын бұлшық еттердің барлық топтарының секіргіштік, икемділік және қозғалыс реттілігің үйлесімді дамуына көмектеседі. Волейбол ойынының аумағы 9х18м болатын алаңда өткізілдеі. Ортадағы сызық алаңды екіге бөліа тұрады. Ортадағы сызықтың үстіне екі бағанға керілген волейбол төры орнатылады. Тордың биіктігі ойыншылардың жасына немесе ұл мен қыздыр командасына бөлініп ойнауына қарай әр түрлі болады. Ойынға әрқайысында 6 ойыншыдан бар екі команда қатысады. Әр команданың ойыншысы өз алаңында орналдасады.
Ойынға диаметрі 65-68см салмағы 250г-дық доп пайдаланады. Бір команданың ойыншылары допқа үштен артық қол тигізуге болмайды. Осыдан кейін допты тордың келесі бетіне ауыструы тиіс. Сондай-ақ бір ойыншы допқа қатарынан екі рет қол тигізуіне рұқсат етілмейді. Ойынның барысында доп қай алаңға түссе сол команда ұпайдан айырылады. Допты ойынға қосу құқына ие болған қарсыластары сағат тілі бағытымен қозғалып, орын ауыстырады. Ойын осылайша жалғаса береді. Қарсыласынан екі ұпай артықшылығымен 25 ұпай жинаған команда жеңіске жетеді. Жасөспірімдердің ойыны 3 кезеңнен тұрады. Екі кезеңде де ұтқан команда жеңген команда болып есептеледі. Әр кезеңнен кейін командалар алаңдарын ауыстырады. Шешуші кезеңде бір команда 8 ұпай жинағаннан кейін екі команда алаңдарын ауыстырады. Волейбол ойынының ереже-талабы
5
мынадай тәсілдерден тұрады. Оқушылардың орнын ауыстырады, допты бір-біріне беруі, допты ойынға қосу, шабул соққысы және тосқауыл қою.
Жасөспірімдер 13-14 жас үшін 15-16 жас үшін 17-18 жас үшін
Ер балалар 2м 30см 2м 40см 2м 43см
Қыз балалар 2м 10см 2м 20см 2м 24см
Волейбол алаңының аумағы шағын болғаныны қарамастан ойын кезінде онымен тек өз орнын ғана сақтап тұрмайды. Ойын кезінде қажетті жағдайға байланысты орын ауыстыра беілуінің өзіндік үлкен мәні бар. Орын ауыстыру дегеніміз техникалық тәсілдермен тактикалық іс-қимылдарды шеберорындапшығу қсатында командаға ойыншылардың бір-бірімен орын ауыстыруы. Егер ойыншы бастапқы қалыпта қолайлы жағдайда тұрса, онда ол орын ауыстыруларды да оңай орындайды. Тіркемелі адым-ілгері, кейін, оңға, солға қозғалу кезінде жасалады. Ол орын ауыстыру бағыттына жақын тұрған аяқтан басталады. Тіркемелі адымдар жақын қашықтықта ауысу үшін және уақыт жеткілікті болған жағдайда қолданылады. Қосарланған адым допқа қозғалыс бағытына қашық тұрған аяқтан басталады. Жүгіру едәуір қашықтыққа тез жету кезінде (мысалы: доп алаңының сыртына шығып кеткенде) қолданылады. Жүгіруден кейін бірден тоқтай білуге машықтанған жөн. Секіру көп жағдайда шабуыл соққысымен тосқауыл кезінде қолданылады. Орынды кенет өзгерту қосарланған және тіркемелі адымдарға қарағанда, орын ауыстырудың ең тиімді шапшаң тәсілі. Ол қосарланған және тіркемелі адым жасаған сияқты орындалады. Құлай шабул соққысынан ұшқан допты жерге түсірмей үлгеріп алу кезінен қолданылады.
Допты алу үшін тұрып секіру негізгі тұрыс жағдайында орындалады. Бұл кезде қолды төмен және сәл артқа жіберінкіреп, кеудені аздап еңкейтіп, аяқпен серпіле көтеріледі. Секірту кезінде қолдың қалыпы дененің бағытынның өзгертуге де әсерін тигізеді.
6
Волейболда допты берудің екі тәсілі жоғарыдан және төменнен беру тәсілдері қолданылады. Допты жоғарыдан беру ойыншы мұнда негігі тұрыстан допты жоғары берудің ерекше жағдайына ауысады. Бұл тәсіл аяқты бір бағытта жазу үшін жасалады. Алдымен тізені баяу жазып, денені допқа қарай бағыттайды. Екі қол кеуде және екі аяқ бірден үйлесімді қозғалысқа көшеді. Екі қолдың сұлбасы бет деңгейіне келтіріліп, саусақтар допты қабылдау жағдайына дайын болады. Осы қалыпта тұрып допты өзгеге береді.
Допты төменнен беру. Допты дәл беруден кейін қолды дұрыс ұстаудың үлкен мәні бар. Қолды, білекті сәл қана қисайтып ұстау доптың қайта серпілу кезіндегі бағытын өзгертіп жібереді. Допты қабылдау үшін екі алақанды жоғары қарата біріктіріп және қолды бос, еркін ұстауы керек.
Ұшып келе жатқан допқа қарсы бейімделе отырып, екі шынтақты жақындата қолды жәйлап көтереді. Қолдың қимылы бүгілген тізенің тез жазылуымен қатар жүреді. Жоғары жылдамдықпен ұшып келе жатқан доп білекке келіп тигенде де қатты серпіліп ұшады. Осының салдарынан кейді алаңның сыртына шығып кетуіде мүмкін. Сондықтан зулап келе жатқан доптың екпінін азайтуға әрекеттену керек. Ол үшін доп білекке тие бергенде қолды бос ұстап, сәл шегіндіре қойған жөн. Ал енді орташа жылдамдықпен ұшып келе жатқан допты қабылдау үшін ойыншы оның түсу бағытынан сәл шетке шығып, екі білекті доптың ұшу бағытына ол тікбұрыш жасап, түсетіндей қалыпта бұрылу керек. Бұл кезде ойыншы допқа қарай жартылай бұрылады. Допты осы тәсілмен кері қайтару (немесе басқа ойыншыға беру) допты төменнен беру түріне жатады. Волейболда допты жоғарыдан беру көп қолданылады. Допты жоғарыдан беру әдісін меңгеріп алу үшін допты төбеге бірнеше рет беру және екі адам допты бір-біріне жоғарыдан беруге машықтанған жөн.
7
Орын ауыстыру:
Ойын барысында әр түрлі техникалық әдіс – тәсілдерді орындау үшін ойыншы алаңда орын ауыстырулар жасайды. Мұндай орын ауыстырулар қорғанысқа және шабулға байланысты техникалық – тактикалық әдістер жасағанда, өз орнын табу және шешім қабылдау үшін қолданылады.
8
Техникалық-тактикалық мақсаттағы орын ауыстыруларды үйретіп, жетілдіруге қажет болатындай жаттығулар: 1 бір орында жүгіруден қашықтыққа жүгіруге ауысу. 2 тізені көтеріп жүгіру. 3 жүгірісті секірумен алмастыру. 4 оң және сол жақ бұйірге қарай жүгіру. 5 арнайы белгіге дейін жәй жүгіруді шапшаң жүгіруге алмастыру. 6 орын ауыстырудан кейін кез-келген бағытқа сеіру. 7 кез-келген техникалық әдістерді қайталау.
Допты қабылдау жаттығушы әр түрлі жағдайдан допты жоғары лақтырады, ойыншының бастапқы қалыбымен допты төменнен қабылдайды, бірақ ойыншы допқа жүгіріп шығып, допты төменне қабылдап, қайта береді.
Волейбол ойыншыларға мынадай гиниеналық талаптар қояды.
1 Тырнақ өспеген болуы крек
2 Сонадй-ақ сақина , сырғалар болмауы керек.
3 Ойыншының қажетті киімі болуы керек.
Волейболмен жаттығу, үйрену жекелей, топтың немесе командалық түрде ұйымдастырлады.
ІІІ. Қорытынды бөлім
Нәтижелерге сараптама
Бүгінгі күні еліміздің рухани адамгершілік байлығын, мәдени мұрасын зерттеп, оны оқушы-жастар бойына жұғысты қасиет етіп меңгерту, сол арқылы ізгі жүректі, қайырымды, іскер азамат тәрбиелеп шығару жаңа тұрпатты мектептердің алдында тұрған келелі порблемма. Ол ағарту жүиесінің мазмұнын жаңарту, оның құрлымдық жүйесіне ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықты кіріктіре отырып үйрету бағытында іске асырылмақшы. Мен осы бағыттарда үнемі мектеп оқушыларына жаңа тұрпаттағы технологиялар арқылы жұмыстар жүргізіп отырамын. Мысалы: Жаңа мультимедиялық құралдарды пайдалана отырып деңгейлік тапсырмалар берумен бірге сыни тұрғыдан ойлауды қалыптастырып отырамын
