Баяндама тақырыбы:1 сыныпоқушыларының мектепке бейімделу деңгейі
(ата - аналар жиналысы)
Бәрі де оқудың ойдағыдай болып, көп ыңғайсыздық тудырмауын қалайды.
«Сен мектепте қалай оқитын боласың?» - деген сұраққа болашақ бірінші сынып оқушылары «беске оқитын боламын» - деп сенімді түрде жауап береді. Жетістік деген түсініктің өзі де салыстырмалы болғанымен, мектепте жетістікке жету, шынымен де, өте маңызды. Кейбір балалар мұндай қиыншылықтарды ешкімнің көмегінсіз оп - оңай жеңеді. Бірақ басқа да балалар бар – олар үшін мектепке, оның тәртібі мен талаптарына бейімделу оңайға соқпайды.
Мектепке бейімделу деген не, соның басын ашып алайық. Психологияда бұл термин баланың ойлауы мен іс - әрекеті оның мектеп ортасына үйлесімді «сәйкестенуіне» мүмкіндік беретіндей өзгеруі деп түсіндіріледі, яғни:
1. бала өзінің « істегімкеледісін» мектептің «істеукерегіне» сәйкес келтіруі керек;
2. тапсырмаларды (кейде балағаонша қызықты емес) өз бетімен орындауға үйренуі керек;
3. мектеп тәртібін сақтауға, онымен есептесуге, өзінің тәртібімен басқа балаларға кедергі келтірмеуге және мұғалімдердің басын ауыртпауға үйренуі керек;
4. достық қарым - қатынас орнатып, оны ұстануға, басқа баланың ұнауына не ұнамауына қарамастан онымен тіл табысуға, тым болмаса қарым - қатынас жасауға үйренуі керек;
5. мектептегі оқуы – оның «жұмысы» екенін, оқушы болу - өте маңызды екенін түсінуі керек!
Балалардың бейімделуі қалай өтеді? Ата - аналардың бірі балаларға оқу « оншақиынемес» деп, ал ендібірі «оқуқиын, бірақкүшімізжетеді» депесептейді. Ата - аналарүйжұмысындайындаукезіндебалалардыңтерісэмоцияғаберіледідепесептейді. Олардыңсебептеріретіндееңбектеншаршау, руханишаршау, материалдардыоншаұқпау, тапсырманыұмытыпқалу, көшірукезіндеқатежіберу, тапсырманыорындағысыкелмеуіаталады. Ұйықтардабалалардыңбірітың, бірішамалышаршаңқыкөңіл - күйде болу себебі не? Қиындыққақарамастан, балалардыңкөбіоқуғаойдағыдайбейімделеді. Бірақкөмеккерекететінбалалар да болады. Кімгекөмеккерекекенінқалайанықтауғаболады? Әдеттемектепкебейімделудің 4 деңгейіболады: жоғары, орта, төменжәнеөтетөмен.
Бейімделуіжоғарыдеңгейдегі бала мектептіжақсыкөреді, оқушыболғанынақуанышты. Олүшіноқужеңіл, жаңабілімдіқызығушылықпенқабылдайдыжәнеайналасындағылар-мен қуанабөліседі, тапсырманымектепте де, үйде де ынтаменорындайды ( сырттайбақылаужасамай - ақжәнеқысымкөрсетпей - ақ), сабақтамұғалімдіынтасыментыңдайды, өзібелсенділіктанытып «бағдарламадантыс» бірнәрсеістеуге не жаттауғақабілетті, «қоғамдықтапсырмаларды» абыройменорындайды, сыныптастарыменоңайтілтабысады.
Бейімделуі орта деңгейдегі бала да мектепкебаруғақарсыемес, сабақтарға да кет әріемес, сыныптастарыменжәнемұғалімдерменжақсықарым - қатынаста, сабақтаберілгенматериалдымеңгеругеқабілетті, бірақмектепте де, үйде де ересектердіңбақылауында, солардыңбұйрығыменғанажұмысістеудіқалайды. Өзбетіменжұмысмұндайбалаларда «жүрмейді». Мектептебұлбалағабілімемес, оқушыдәрежесімаңыздырақ, сондықтан оны жаңанымеңгеруемес, «бәрінережебойыншаістеу» қызықтырады. Қызықтыболғаннәрселерді – жақсыорындайды – егербірнәрсешықпайқалса не «көңілсіз» болса – оқупроцесітоқырауғаұшырайдыжәне тек ересектердіңкөмегіменғанаалғажылжиды. Бірсөзбен, мұндайбалаларғаүздіксізбақылауқажет, білімалуғақұлшынысбілдірмейді, тікелеймүддесінеқажетемесістердіөзбетіменістеуінашардамыған. Мұндайбіріншісыныпбаласынаүйдеқарап, сабаққарауыбірнешесағатқасозылыпкетпеуінқадағаласа, ал мектептемұғалімнен «балаға аса көңілбөлуді» өтінсе (жұмысістеугеынталандыруүшін) – бәрі де жақсыболады.
Бейімделуітөмендеңгейдегібалаларбұдан да көпназараударудықажететеді. Мұндайбалалармектепкетеріскөзқарастанемесенемқұрайлыболады, сабақтабұйығы, «жоқ» секілді. Немесе, керісінше, жиітәртіпбұзады, оқуматериалынтолықмеңгермейді, жұмыстыөзбетіменқиындықпенжәнекөңілсізорындайды, үйтапсырмаларынанда - сандаорындайды( соныңөзіндежақындарыныңбақылауыжәнеқысымыарқылы). Жаңаматериалдымеңгеруүшіноғанмұғалімі мен ата - аналарыныңкөмегіқажет: бірнешереттолықтүсіндіружәнеқайталау, басқаларғақарағандакөпуақытбөлусияқты. Қоғамдықжұмыстардыбұлбалаларынтасызорындайды, көбінесесыныптажолдастары - достарыболмайды, керекдесебалардыңесімдерін де жылаяғынадейінбілмеуімүмкін.
Төртіншідеңгей «қатерлі» депаталады, бұлрасында да бала үшін де, ата - анаүшін де, мұғалімдерүшінқатерлі. Еңауыржағдайдабаланыңжұмысынан не талапетілгенінмүлдемтүсінбейтінінкөругеболады. Ондайбалаларжекежұмыстаүлкендерменқарым - қатынасқатүсіп, оныңнұсқаулықтарынтүсінеалады, осыныескеріп, бастапқыкездемұғалімменжекежұмыстаржасалады.
Егерсіздіңбалаңыздыңбейімделудеңгейітөменболса, – оғанкөмектесіңіз, әйтпесебаланыалда «мектеп неврозы» күтіптұр.
Егерсізбаланыңбойынанбейімделудіңтөмендеңгейібелгілерінбайқасаңыз, балаға да, сізгекөмеккерекекенінбілгеніңіздұрыс! Көмексұрауданұялмаңыз! Мұғалімдер мен психологтардыңсізгекөмектесеалатынынасенімдіболыңыздар!
Ата - аналарғаұсыныс:
1. Баланы жайлапоятыңыз: оянғандаолсіздіңкүлімдегеніңіздікөріп, еркелеткендауысыңыздыестісін. Таңатпай оны ұсақ - түйекпенасықтырмаңыз, кешеескерткенболсаңыз да, қателіктері мен жаңсақтықтарыүшінкінәламаңыз.
2. Баланы мектепкетаңғыассызжібермеңіз: мектептегітамақтануғадейіноғанкөпжұмысістеукерекболады.
3. Қоштасардаескерту, ақылайтыңыз: тентекболма, өзіңдіжақсыұста, бүгінжаманбағаларболмасынжәне т. б. Балағасәттіліктілеңіз.
4. БҮГІН ҚАНДАЙ БАҒА АЛДЫҢ дегенсөздіұмытыңыз. Мектептенкейінбаланыбайыптықарсыалыңыз, оғанкөпсұрақтарқоймаңыз, босаңсуғамүмкіндікберіңіз.
5. Егербалаңыздыңренжулі, бірақүндемейтінінбайқасаңыз, сұрапқинамаңыз, саябырланғансоңөзіайтады.
6. Мұғалімніңескертуінести сала, ұрсысуғаасықпаңыз, мұғалімменбаланыңқатысуынсызсөйлесугетырысыңыз.
7. Мектептенкелебалағасабақорындауғаасықтырмаңыз, күшжинауға2 - 3 сағатқажет (1 сыныпта 1,5 сағатұйықтапалғаныжақсы). Сабақдайындауғатиімдіуақыт - 15 - 17 сағатаралығында.
8. Біротырғаннанбарлықсабақтыорындатпаңыз, 15 - 20 минут сабақтанкейін 10 - 15 минут үзілісқажет.
9. Сабақорындағандаүстінентөніптұрмаңыз, өзінежұмысістеугемүмкіндікберіңіз, бірақсіздіңкөмегіңізкерекболғандасабырлықсақтаңыз. Байыптысөйлеп, қолдау, мақтауқажет.
10. Баланың бас ауруына, шаршауына, көңіл - күйініңнашарлауынашағымданса, назарсалыңыз. Бұлкөбіндеқажудың, сабақтағықиналудыңбастыкөрсеткіштеріболады.
