Куш-ажыл кичээли
Темазы: Сыгар арга-биле кылган чалгынныг кушкаш.
Сорулгазы: Саазынны шугум, карандаш дузазы-биле хемчээвейн,
карак-биле коруп сыгарынга ооредир.Уругларнын
холдарынын салааларын,чувени карак-биле хемчээп
билиринге сайзырыдыр. Арыг- силиг, камныг ажылдап
билиринге кижизидер.
Коргузуг материалы: кылып каан белен хевир, магнитофон, кассетада
куштар уннери.
Ажыглаар херекселдер: клей, хачы, фломастер, оннуг саазын,
картон, шаблон.
Кичээлдин чорудуу:
I. Организастыг кезээ.
Кичээлдин темазын, сорулгазын дамчыдар.
- Бо кичээлде бистер чараш кушкаштар кылыр бис.
II.
1. Киирилде беседа
- Чылдын кандыг уезил? (кыш)
-Кыштын айларны аданарам. (декабрь, январь, февраль)
-Кыштын соонда чылдын кандыг уези келирил? (час)
-Частын демдектерин аданар. Чазын чулер чылыг чурттардан чанып келирил? (куштар)
- Кандыг куштар чанып келирил? (Кара-баарзыктар, хараачыгайлар, хектер…)
(Башкы куштарнын чуруктарын коргузуп тайылбырлаар)
- Кандыг кыштаар куштар билир силер?
(Башкы куштарнын чуруктарын коргузер).
2. Самбырада домак-биле ажыл
Куштар-бистин оннуктеривис.
-Чуге куштарны бистин оннуктеривис дээрил? Олар бойдусту камгалап турарлар.Унуштернин бурулерин урегдеп турар хоралыг курттарны куштар чип турарлар. Кыжын оларга чем тывылбас, ынчангаш куштар кижиден чем манаарлар. Куштарны чемгерерде оваарымчалыг болур. Оларга дээп болбас. Амгы уеде куштар аары бар. Ол кижиже шилчиир болза айыылдыг болур.
Удавас час келир. Чылыг черлерден кушкаштар ээп келирлер. Бис клазывыска болук кушкаштардан (стая) кылып алыылынар.
3. Улегернин анализи
-Кылган кушкаш каш кезектен тургустунган? (2)
-Кандыг материалдар-биле кылганыл? (оннуг саазын, картон)
-Кандыг арга- биле кушкаштын чалгынын кылганыл? (сыгар)
4. Канчаар кылырын башкы коргузер.
5. Физминутка
Хараачыгай ужар бе?
Хайыракан ужар бе?
Автомобиль ужар бе?
Алак-таагы ужар бе?
Бора-хокпеш ужар бе?
Борбак-кулча ужар бе?
Кара-баарзык ужар бе?
Кара-саазын ужар бе?
6. Хачы-биле ажылдаарынын дурумнерин катаптадыр.
7. Ажылдаарынын дурумнери:
-Ажыл уезинде чугааланма.
-Чуве айтырарда холун кодур.
-Башкынын айытканы ёзугаар кыл.
-Дурзуну сыгарда стол кырынга салып ал.
-Шын кылып алган болзунза, чанында эжинге дузалаш.
-Ажыл соонда олудун арыгла.
8. Самбырада улегер домактар-биле ажыл
Шевер кижи мактадыр,
Чевен кижи бактадыр.
Сеткилге ак херек,
Ажылга шынар херек.
-Бо улегер домактарнын утказын качаар билип тур силер?
-Эки , арыг- силиг ажылдаар кижини улустарга мактаар, а ажыл кылып билбес кижини улус кочулаар.
III. Бот-ажыл
Уруглар ажылдап турар уеде, башкы оларнын чанынга барып дузалажыр.
IV. Ажылдарнын делгелгези
Белен кушкаштарны ыяшка азып чараштаар, уругларга демдектер салыр.
- Кылып алган кушкаштарывысты диригжидип алыылынар. Куштар канчаар эдерил? (уруглар куштар эдерин отуннерлер)
Магнитофонда салган куштар уннерин уругларга дыннадыр.
V. Кичээлдин туннели.
-Бо кичээлде чуну кылдывыс?
-Кыштаар куштарны аданарам.
-Чылыг чурттардан чанып келир куштарны кым адаптарыл?
