Тема: Вера Байлак - дайынчы эне.
Сорулгазы: 1.Уругларга ада – чурттун дайынынга киржип чораан хоочунувус Байлак Вера Чулдумовнаны таныштырып билиндирери.
2.Уругларнын дыл- домаан улегер домактарнын, шулуктернин дузазы-биле сайзырадыр.
3. Уругларны торээн чуртунга ынак,эрес- дидим,толептиг кижилер болурунга кижизидер.
Дерилгези: чуруктар, номнар, слайд,шарлар,ТСО.
I Организастыг кезээ: 1.Оореникчилерни шын олуртуру.
2. Башкынын эге созу.
II. Кол кезээ. 1.Байлак Вера дугайында тайылбыр.
2.Чуруктар тайылбыры.
3.Физминутка.
4 Улегер домактар сайгарылгазы.
5..Вера Байлактын уругларга чагыг-созу (видео ).
6.Шулуктер.
III.Туннели. Быжыглаашкын.
Айтырыглар.
1.Вера Байлак 1924 чылда Чоон-Хемчик кожууннун Хайыраканга торуттунген.1940 чылда Чадаананын чеди чыл школазын дооскан.Хайыракан эге школахынга кижизидикчи башкы болуп бир чыл ажылдап турда, 1941 чылда Ада-чурт Улуг ССРЭ-же немец фашистиг эжелекчилер араатанзыг оор езу-биле халдаан. Байлак Вера 1942 чылда оол уруг божуп алган,оонун ээзи Чадаана ортумак школазынын башкызы Сарыглар Хапылак Москвада Чоон Чуктун ажылчы чоннарынын Коммунистиг Университединче ооренип чоруй барган турган.Байлактын оглу хун келген тудум озуп,мандып кырган ада-иезинин хайгааралында,Байлакты-даа тоовас.Байлактын байгы-ла бодалы фронтуда.Хайыракан-биле Чадаана аразынга маннап,кожуун товунде эки турачылар хулээп алыр комиссияга барып тургаш фронтуже чоруур чопшээрелди алган.Ада- иезинге эрге- чассыг уруун фронтуже чорудары берге турган,ынчалза-даа уруунун изиг кузелин билип,чопшээрешпес арга чок болганнар. Кады торээн акылары Данзы-Белек,Комбуй база Байлакты ачазы чагыг-созун берип,менди-чаагай чанып кээрин кузеп,Кызылдан удеп,байырлашкан.1943 чылдын сентябрь 1-де дайын шолунче тыва оолдар, кыстар чорупканнар.
Байлак эки турачы кыс эштери-биле дайын шолунге кижи кайгап ханмас дидими-биле узуктел чок долу чаап турган ышкаш, айыылдыг октарнын адаа-биле унгеп-союп чорааш, балыгланган солдаттарнын амы-тынын камгалап,эрес-дидим демисежип чорааннар.Эки турачылар хулээлгезин алдарлыы-биле куусеткеш,1944 чылдын июнь айда Байлак дайынчы эш-оору, акылары-биле онча-менди торээн Тывазынче ээп чанып келгеннер.
Коргар чурек чок маадыр Байлак Чулдумовнанын хорээн Ада-чурт дайыны орденнин I, II чергелеринин орденнеринин, «Куш-ажылдын Кызыл Тук орденинин, «Тыва Республиканын кодээ ажыл-агыйнын алдарлыг ажылдакчызы» «Тиилелгение 65 чыл ою» медальдарнын эдилекчизи..
Вера Чулдумовна фронтудан ээп келгеш,оскен чурту Хайыраканга ангы-ангы ажылдарга ажылдап,торээн Тывазынын сайзыралынга улуг-хуузун киирген.Хой чылдарда малчыннап,мурнакчы хойжуларнын санынга киргеш, «Тыва АССР-нин алдарлыг малчыны» деп хундулуг атты тывыскан. .Сарыглар Хапылак биле Вера Чулдумовнанын ог-булези он уругну доруктуруп остургеш,толептиг кижилер кылдыр кижизиткен.ажыл-ишчи, эрес-кежээ билиглерже сундулуг ада-иезин дозеп салгаан уруглары,оолдары шуптузу ортумак болгаш дээди ооредилге черлерин дооскаш,ангы-ангы мергежилдин толептиг кижилери болуп Тыванын ангы-ангы булуннарында чурттап,ажылдап чоруурлар.
2.Чуруктар биле таныштырар.( слайд)
3.. Физминутка.
4.Улегер домактар сайгарылгазы.
5.Вера Байлактын уругларга чагыы.(видео коргузер)
6.Шулук. «Солдат кыска»
Дайын,тайбын чуртталганы
Дадай дивээн,тооваан-даа.
Чуу-даа бергээ моондакталбас
Чулдум уруу Вера Байлак.
Тыва чоннун чоргаао кызын,
Тываларнын ховар уруун
Делегейнин чону билир,
Дендии кайгап,мактап турар.
Ажы-толу, уйнуктары
Аал сынмас озуп-мандаан,
Ажыл-ишке шупту ынак,
Авазын дозеп,салгаан.
Чернин кыры Ортемчейге
Черге чедир согурбушаан
Вера Чулдумовна Байлак
Быжыглаашкын.
Айтырыглар: 1 Кым деп эненмн дугайында чугаалаштывыс, уруглар?
2.Кайы суурга, кажан торуттунген эне-дир, уруглар?
3. Дайынче кажан аъттаныпкан-дыр, уруглар?
4.Кандыг-кандыг шаннал-макталдарнын эдилекчизи-дир, уруглар?
5. Уруглары каш болганыл, уруглар?
