ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АЗАМАТЫНА ТӘРБИЕ БЕРУДІҢ ҮЛГІСІ
МОДЕЛЬ ВОСПИТАНИЯ ГРАЖДАНИНА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
Алматы
2010 жыл
Дорожкина Л.А., Тайтанова Н.Қ., Маханбетова А.Ә., Қалдарова Қ.И. Қазақстан Республикасы азаматына тәрбие берудің үлгісі. Алматы, 2010 жыл 42 бет.
Қазақстан Республикасы азаматына тәрбие берудің ортақ үлгісін әзірлеу қажеттілігі туындап отырғанын ескере отырып, үлгіде қазіргі уақыттағы тәрбиенің дүниетанымдық негізі, идеологиясы, мақсаты мен міндеттері, мазмұны, қағидалары, тәрбиенің негізгі әдістері мен түрлері, тәрбие үдерісінің мониторингісі берілген, сонымен қатар, Қазақстан Республикасы азаматының және педагог-тәрбиешінің үлгілері бөліп көрсетілген.
Білім беру жүйесінің басшы және ғылыми-педагогикалық кадрлары біліктілігін арттыратын республикалық институттың сараптау кеңесінде қаралып, баспаға ұсынылды (хаттама №1 12.01.2010).
Кіріспе
Қазақстан Республикасы үздіксіз білім беру жүйесіндегі тәрбие тұжырымдамасын (2009 жылдың 16 қарашасында Білім және ғылым министрінің №521 бұйрығымен бекітілді) жүзеге асыру мақсатында Білім беру жүйесінің басшы және ғылыми-педагогикалық кадрлары біліктілігін арттыратын республикалық институттың тәрбие және түлғаны әлеуметтендіру кафедрасы қызметкерлерінің қатысуымен Қазақстан Республикасы азаматына жалпы адамзаттық және ұлттық құндылықтар негізінде тәрбие берудің үлгісі әзірленді.
Үлгінің авторлары қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы азаматына тәрбие берудің ортақ үлгісін әзірлеу қажеттілігі туындап отырғанын ескере отырып, қазақстандық қоғамның бірыңғай тәрбиелік кеңістігі болуы қажеттілігіне сүйеніп, осы мақсатқа сәйкес үлгіде жалпы тәрбие мәселелеріне және оның жеке аспектілеріне қатысты ортақ амалдар қарастыруды көздеді.
Үлгіде тәрбиенің дүниетанымдық негізін, идеологиясын, мақсатын, міндеттерін, мазмұнын, қағидаларын, тәрбие іс-әрекетіндегі негізгі әдістері мен түрлерін, тәрбие үдерісінің мониторингісін анықтайтын негізгі ой-пікірлер жиынтығы берілген, сонымен қатар, Қазақстан Республикасы азаматының және педагог-тәрбиешінің үлгілері бөліп көрсетілген.
Қазақстан Республикасы азаматына тәрбие берудің үлгісі 2009 жылдың 29-30 қыркүйегінде өткізілген «Отансүйгіштік және азаматтық тәрбие беру: жағдайы, мәселелері және шешу жолдары» атты Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция қатысушыларының талқылауына ұсынылып, олардың ескертулері мен нұсқауларына сәйкес жетілдірілді.
[pic]
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АЗАМАТЫНЫҢ ҮЛГІСІ
- Қазақстанның әлем қауымдастығында басты орындардың бірін алатын ірі мемлекет ретінде дамуы үшін күресетін және ұлттық сезімі бар қазақстандық елжанды азамат;
- әлеуметтік белсенділігі жоғары, биік мақсат мен жаңаны іздеуге ұмтылатын және әртүрлі өмірлік мәселелер жағдайында оңтайлы шешім қабылдауға қабілетті азамат;
- заңды құрметтейтін, әлеуметтік жауапкершілігі мықты, адамдық қадір-қасиеті жоғары, өзін-өзі бағалауға және басқалармен бәсекелестікке түсуге дайын, еркін азамат;
- өмірлік жетістіктерге және табысқа жетуге талпынады, әрдайым өзінің ақыл-ойы мен кәсіби қасиеттерін жетілдіріп отырады;
- өзінің дүниетанымдық көзқарастарын, адамгершілік идеалдары мен құндылықтарын сақтай отырып, экономикалық, әлеуметтік-саяси жағдайға бейімделе алады;
- өмірдің өзгерістеріне тез бейімделеді;
- өзінің жеке ұстанымы, қызығушылығы мен қажеттілігі бар, өзін-өзі тану және өзін-өзі тәрбиелеу дағдыларын игерген;
- ұтымды, баламалы ойы, толеранттылығы бар және өмірге прагматикалық тұрғыда қарайды;
- экстремизм мен радикализмнің барлық түріне қарсы тұра алады.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АЗАМАТЫН ТӘРБИЕЛЕУДІҢ МАҚСАТЫ
Қазақстан Республикасының әлеуметтік жағынан белсенді, бойында жоғары қазақстандық патриоттық сезімі бар, толерантты, жауапты және жан-жақты үйлесімді дамыған, рухани-адамгершілік жағынан бай тұлғаны қалыптастыру.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АЗАМАТЫН ТӘРБИЕЛЕУДІҢ НЕГІЗГІ МІНДЕТТЕРІ:
қазақстандық қоғамның жаңа әлеуметтік-саяси және экономикалық жағдайында жеке тұлғаны ізгілік ұстанымына, өмірлік мәнді құндылыққа, өмірден өз орнын табуына және тіршілік іс-әрекетінің мақсатына бағыттау, сана-сезімін, жоғары адамгершілік қасиетін қалыптастыру;
ұлттық сана-сезімін, азаматтық көзқарасын, қазақстандық патриотизмін, заң мен құқықтық тәртіпті және ішкі еркіндігі мен ар-намыс сезімдерін қалыптастыру;
жастарда жалпы адамзаттық құндылық пен ұлттық мәдениетті меңгеруге қажеттілікке, эстетикалық құндылық пен талғамын қалыптастыруға, рухани мәдениеттің құндылығын қалыптастыру мен көбейтуге ұмтылуға, қазақстандық қоғамның мәдени өміріне белсенді қатысуға тәрбиелеу;
жастарды жалпыадамзаттық моральдық нормаларды, ұлттық дәстүрді меңгеруге тарту, әртүрлі әлеуметтік топтарға сәйкес моральдық құндылық пен кәсіби әдеп кодексін құрметтеуге, өз қызметінің нәтижесін бағалай білуге тәрбиелеу;
бойындағы қабілеттерді анықтау және дамыту, соның негізінде оның тұлғалық ерекшеліктерін қалыптастыру, шығармашылық әлеуеті мен өзін-өзі дамыту қабілеттерін жетілдіру;
баланың жеке тұлға ретінде дамуына мәдени орта қалыптастыру және сол ортада өз орнын табуына көмек көрсету, баланы өзіндік іс-әрекет ортасын ұйымдастыру үрдісіне тарту;
еңбекті өмірдегі ең бірінші қажеттілік, ең жоғарғы құндылық, жетістікке жетудің басты тәсілі етуге, мақсатқа жетуге, кәсіпке бейімделуге, іс-әрекеттің барлық саласында бәсекеге қабілетті болуға тәрбиелеу;
жаңа ұрпақты салауатты өмір сүру салты мен денсаулық мәдениетіне қажеттілікке, отбасын құруға, ұрпақ жалғастыруға, материалдық қамтамасыз етуге ұмтылуға, ізгілік және демократиялық рухта тәрбиелеу.
ТӘРБИЕЛІК КЕҢІСТІК
Тәрбие тұлғаның даму үрдісіне дұрыс ықпал ететін тәрбиелік кеңістікті құрудан басталады. Тәрбие кеңістігі – баланы қоршаған әлеуметтік жағынан құнды жағдайлардың жиынтығы. Бұл құндылықтар баланың тұлғалық дамуына және оның қазіргі мәдениетке енуіне ықпал жасайды.
Тәрбие кеңістігі – бұл тәрбиелік міндеттерді шешуге бейімделген (табиғи, мәдени, әлеуметтік, ақпараттық) орта.
Тәрбие кеңістігі - өскелең ұрпақ дамуының және тәрбиеленуінің күшті факторы.
Ата-аналардың, педагогтардың, қоғамның алдында тұрған міндет – тәрбие кеңістігін бала үшін ыңғайлы ету, оның дамуына қолайлы жағдай жасау. Тәрбие кеңістігі құрамына әлеуметтік орта, мәдени орта, табиғи орта, ақпараттық орта және баланың сезімдер әлемі кіреді.
ОТБАСЫН ҚОСА АЛҒАНДАҒЫ ӘЛЕУМЕТТІК ОРТА
Әлеуметтік орта қоғамның экономикалық, саяси, әлеуметтік, мәдени дамуының және оның жеке әлеуметтік топтары: отбасының, ұжымның, бейресми бірлестіктерінің (саяси, мәдени, бос уақыты, әлеуметтік және т.б.) дамуы факторы ретінде баланы тәрбиелеу үшін қолайлы кеңістікті құрайды.
Отбасы
Балаларға білім мен тәрбие беруде, олардың қоғамда және мемлекетте толыққанды өмір сүруге дайындығында отбасы маңызды рөлді атқарады.
Отбасы – некеге және қандас туыстыққа негізделген шағын топ, бұл топтың мүшелері бір-бірімен тұрмыс ортақтығы, өзара адамгершілік жауапкершілік және өзара көмек көрсету арқылы байланысады.
Отбасы репродуктивті, экономикалық, бос уақытты тиімді өткізу және т.б. сияқты бірнеше қызмет атқарады. Отбасы қызметінің ең маңыздысы – баланы тәрбиелеу. Отбасының әлеуметтенудің негізгі қайнар көзі ретінде басымдылығы бар және бала өмірінің алғашқы бес жылында психикалық үрдіс, эмоция, мінез-құлықты қалыптастыратын зор мүмкіндікке ие. Сондықтан да тәрбие берудегі отбасының жауапкершілігі орасан зор. Отбасының әлеуметтендіру қызметіне бірнеше факторлар әсер етеді: отбасының әлеуметтік және материалдық жағдайы, ата-ананың білімі мен айналысатын ісі, отбасындағы эмоционалдық-адамгершілік жағдай, оның ішінде дүниетанымдық көзқарас пен құндылықтар.
Отбасы әдетте тәрбиенің басты институты болып табылады. Бала сәби кезінен отбасынан алған тәрбиені өмір бойы алып жүреді. Бала өмірінің едәуір бөлігі отбасында өтеді және отбасының тұлғаға ықпалының ұзақтығын қоғамның басқа институттарымен салыстыруға келмейді. Отбасылық тәрбиенің күші оның терең эмоционалдылығында, сонымен қатар, бала мен ата-ана қарым-қатынасының шексіз сенімділікке құрылуымен ерекшелінеді.
Отбасы тәрбиесінің ерекшелігі сол, отбасында әр-түрлі жастағы әлеуметтік топтар бар: олар бір немесе екі, үш, тіпті кейде төрт әулетті құрайды. Ал бұл дегеніміз - әртүрлі құнды бағдарлар, өмірлік жағдайларды әртүрлі бағалау өлшемдері, әртүрлі идеалдар, көзқарастар, ұстанымдар. Отбасындағы тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің арасында өзіндік қарым-қатынас орнатылады: бір дастарханның үстінде отырып тамақтану, әңгімелесу, бірге демалу, бірге үй жұмыстарын атқару, белгілі бір отбасылық дәстүрлер орнату және т.б.
Қазақстанда көп әулетті, көп балалы отбасылардың саны басымырақ, мұндай отбасында баланың өзіне жүктелген белгілі бір әлеуметтік рөлі бар. Отбасында бала барлық маңызды іс-әрекеттерге: зияткерлік-танымдық, еңбек, қоғамдық, құнды-бағдарлы, көркемдік-шығармашылдық, ойын әрекеті, еркін қарым-қатынасқа енеді. Отбасында балаға махаббат сезімі анасының құрсағында жатқаннан бастап, ержеткенге дейін жалғаса береді. Бұл сезім баланың дамуына әсер етеді: ол өзін бақытты сезінеді, отбасында сыртқы қиыншылықтардан қорғанады, ал ата-аналарын бала беделді кеңесші, көмекші, қорғаушы, аға, жолдас ретінде қабылдайды.
Ұжым
Ұжым – қоғамдық маңызы бар мақсаттың, ортақ құнды бағдардың, өзара іс-әрекет пен қарым-қатынастың негізінде құрылған адамдардың әлеуметтік қауымдастығы.
Ұжымшыл адамның тұлғасын қалыптастыру көп жоспарлы балалар ұжымын, жүйесін ұйымдастыруды талап етеді. Осы жерде әр баланы жүйелі іс-әрекетке қосу маңызды, өйткені ұжымда ортақ әлеуметтік маңызды шешімдерді қабылдаудың баланың дамуында ықпалы үлкен. Негізін әлеуметтік іс-әрекеттер жүйесі құрайтын ұжымда баланы тәрбиелеу – ол маңызды тәрбие қағидаларының бірі ғана емес, өсіп келе жатқан адамды тұлға ретінде қалыптастырудағы ерекше сапалы амал.
Баланың ұжымда тәрбиеленуі бұл маңызды тәрбие қағидаларының бірі және өскелең ұрпақтың тұлға болып қалыптасуына деген ерекше көзқарас.
Адамдармен қарым-қатынас жасаған кезде өсіп келе жатқан бала білімді меңгереді, әртүрлі іс-әрекеттерге дағдыланады, айналасындағы адамдарды түсінуге және олармен дұрыс қарым-қатынас жасауға үйренеді, өмірлік жағдайларды бағалаудың өлшемдерін шығарады.
Оқушылар ұжымында мақсаттың, іс-әрекеттің, қарым-қатынастың салыстырмалы дербес жүйесі бар. Педагогтардың міндеті – оқушылармен осы жүйені бірге құру және олардың дербестігіне жағдай туғызу, сонымен қатар, оқушылардың өзін-өзі басқару ортасын кеңейту.
Ұжым балалардың әлеуметтік бейімделуінің, тіпті жиі әлеуметтік оңалтуының күшті факторы болып табылады. Балалардың ұйымдасқан қоғамдық бірлестіктері таңдау еркіндігі және мемлекет пен қоғам өміріне қатысу бойынша шешім қабылдау, болашақтың өзгерістерін ескере отырып, қоршаған ортаны жақсарту жағдайында балалардың жауапкершілігін тиімді қалыптастыруға қабілетті.
Бейресми бірлестіктер
Балаға тәрбиелік ықпал жасайтын ресми құрылымдармен қатар бейресми бірлестіктер де бар. Балалардың бейресми бірлестіктері әдетте сыныптарда, іскерлік қарым-қатынастарда емес, мектептен тыс туындайды. Олар балалар мен жасөспірімдердің өмірінде маңызды рөл атқарады, олардың ақпараттық, эмоционалдық және әлеуметтік қажеттілігін қанағаттандырады: үлкендер айтпайтын ақпаратты білуге мүмкіндік береді, психологиялық жайлылылықты қамтамасыз етеді, әлеуметтік рөлдерді орындауға үйретеді. Оқушы ресми құрылымдарға аз қатыстырылған сайын, ол соғұрлым бейресми бірлестіктерге талпынады, оның қарым-қатынасқа, жеке тұлғалық құндылықтарын мойындатуға қажеттілігі туындайды.
Бейресми топтар әртүрлі белгілермен: жас ерекшеліктерімен, әлеуметтік қатыстылығымен, ұйымдасу түрімен, бағыттарымен сипатталады. Ақырғы белгісіне сәйкес, топтар әлеуметтік (әлеуметтік жағынан мақұлданатын бағыт, мысалы, экология, ескерткіштерді қорғау), бейәлеуметтік (қоғамдық мәселелерден тыс), антиәлеуметтік (криминалды, агрессиялық-ұлтшылдық) болып бөлінеді. Барлық ағымдардың өкілдері өздеріне сай киімдерімен, мінез-құлықтарымен, айналысатын істерімен, салттарымен ерекшелінеді. Әдетте осындай топтарға еліктеген оқушылар мектеп пен ата-аналардың ықпалынан тыс қалады, олардың тәрбиеленуі мен әлеуметтенуі қиынға соғады. Көбінесе ата-аналар бейресми топтарға еніп кеткен өз балаларына шыдамсыздықпен, қатыгездікпен қарайды, мұндай қарым-қатынас балалармен тіл табысуды және олардың дұрыс қалыптасуын қиындатады. Ұстаз әдетте оқушыны тек мектептегі мінез-құлқы арқылы бағалайды. Тәрбиеші баланы қоршап тұрған шағын ортамен таныс болуы керек, егер ол орта баланың дұрыс қалыптасуына кедергі жасаса, мүмкіндігінше оны бейтараптау керек. Сонымен қатар, мынаны естен шығармаған жөн, оқушылардың мектептен тыс іс-әрекеттері мен қарым-қатынастары олардың дамуындағы маңызды фактор болып табылады.
Балалар мен жастардың қоғамдық ұйымдары
Жастардың бейресми ағымдарымен қатар, бүгінгі күні Қазақстан Республикасында 800 мың баланы қамтыған, ересектер басқаратын 250 қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстар бар. Жастардың қозғалыстары мен топтарына қатысты тәрбие институты ретіндегі мектептің жалпы ұстанымы мектеп оқушыларын нәтижелі тәрбиелеу үшін ол ұйымдарды білу және ынтымақтастықта жұмыс істеу.
МЕКТЕПТІ ҚОСА АЛҒАНДАҒЫ МӘДЕНИ ОРТА
Мәдени орта – адамдардың өмірлік іс-әрекетіндегі бірегей көрініс.
Мәдени орта (тұлғалық даму кеңістігі ретінде) қол жетерлік, ашық, әртүрлі және жеке білім берудің мақсатына бағытталған болса, онда ол балалар үшін маңыздырақ болып табылады.
Полимәдениетті тәрбие гуманизмге, қазақ халқының тарихы мен салтын, тілін сүю және құрметтеуге, оның таңдаулы дәстүрлерін сақтауға және оны дамытуға, Қазақстанның басқа халықтарының мәдениетін зерттеу және игеруге негізделген азаматтық ұстанымды, құқықтық және саяси мәдениетті, қалыптасқан ұлттық өзіндік сананы, ұлтаралық мәдени қарым-қатынасты, әлеуметтік және діни төзімділікті қалыптастырады.
Қазақстан Республикасы көпұлтты және көпмәдениетті ел бола отырып, ұлттық мәдениеттің, ұлтаралық келісімнің және әлемдік қауымдастыққа бірігудің маңыздылығын түсінген жағдайда үлкен жетістіктерге қол жеткізе алады.
Ұлттық мәдениет рухани-адамгершілік тәрбиенің маңызды факторы болып табылады. Рухани дамыған деп өзінің ұлттық мәдениетін қабылдайтын және оны арттыра түсетін адамды атауға болады. Балалар мен жастардың рухани дамуының негізінде, біріншіден, ұрпақтың тарихи сабақтастығы жататындықтан, тәрбие жүйесі модернизациясының нәтижелілігі оның мәдени-ағарту дәстүрлер мен тәжірибеге сәйкес болуында.
Білім беру ұйымдары
Білім беру – тұлғаның даму және өзін-өзі дамыту үрдісі, ол білімде, біліктілікте, шығармашыл іс-әрекетте және әлемге деген эмоционалды-құндылық қарым-қатынаста іске асырылған адамзаттық әлеуметтік маңызды тәжірибені меңгеруімен байланысты; қоғам мен тұлғаның материалдық және рухани мәдениетті дамыту мен сақтау бойынша іс-әрекетінің қажетті жағдайы.
Мәдени орта – мектеп өмірі ырықтануының маңызды факторы, өйткені тұлғаның және мектеп қауымдастығының өмірлік іс-әрекетіне жалпыадамзаттық негіз береді. Мектептегі орта баланың көңіл-күйін анықтайды, жайлылықты, қауіпсіздікті сезіндіреді. Оң жұмыс жасайтын орта ынтымақтастық пен жағымды қарым-қатынасты орната отырып, шешім қабылдауда демократиялық қағидалардың орнығуына көмектеседі. Осындай ұйымдасқан мектеп ортасының арқасында үлкендер мен балалардың өзара қарым-қатынасында қолайлы ахуал нығайтылады.
Мектеп тәрбиесі балаға жан-жақты тәрбиелік ықпал жасау үшін үлкен мүмкіндіктерге жағдай туғызады. Мектепте кездесетін әр адам балаға бір жаңалық ашады. Бұл жағдайда ұстаздың тұлғасы және құрбы-құрдастарымен қарым-қатынастар сипаты үлкен рөл атқарады.
Білім беру ұйымдарында тұлғаны тәрбиелеу баланың өмірлік іс-әрекеті үрдісін педагогтың дұрыс ұйымдастыруы және бағыт беруі арқылы жүзеге асады.
Мәдени ортаның қатарына балаға тәрбиелік ықпалы бар мына ұйымдарды кіргізуге болады:
Үкіметтік емес, халықаралық ұйымдар;
Құқық қорғаушы ұйымдар;
Экологиялық ұйымдар;
Медициналық, дене шынықтыру және спорт ұйымдары.
Өсіп келе жатқан адам тұлғасының қалыптасуына қоғамның театр, баспасөз құралдары, радио, теледидар, бейнефильмдер сияқты ықпал жасау факторлары да әсер етеді.
Жастар субмәдениеті жасөспірімдерге өз ықпалын тигізеді. Бір жағынан ол жастарды мәдениеттен алыстатады, екінші жағынан – құндылықты, норманы, әлеуметтік рөлді игеруге ықпал жасайды. Бұл жерде мәселе мынада: жастардың құндылығы мен қызығушылығы өз бос уақытын қалай өткізетініне қарай шектеледі, мысалы, сән үлгісімен, музыкамен, ойын-сауық шаралармен, мағынасыз қарым-қатынаспен. Жастар субмәдениеті танымдық, жасампаз және шығармашылдық жағынан емес, керісінше, ойын-сауық пен өз қажеттілігін ғана қанағаттандыратын сипатымен ерекшелінеді. Ол ұлттық құндылыққа емес, батыс құндылыққа, көпшілікке ортақ мәдениетке бағытталады. Ұстаз оқушылардың әдеттерімен, нормаларымен, құндылықтарымен – олардың әлемімен таныс болуы керек. Қаншалықты қиын болса да оларға түсінушілікпен қарауы керек, жасөспірімдер өзінің өмірлік көзқарасына, мәдениетіне құқығы бар. Сонымен қатар, білім беру ұйымдары оқушылардың жастар мәдениеті арқылы жалпыадамзаттық мәдениетке жол табуына көмектесуі қажет. Сол арқылы олар өздері өмір сүріп жатқан қоғамның құндылықтарын меңгереді.
ТАБИҒИ ОРТА
Табиғат – адамзат қоғамының өмір сүруіне қолайлы жағдайлар жиынтығы.
Қазақстан Республикасы табиғатының сұлулығы мен табиғи байлықтары бала тұлғасының даму үдерісіне оң әсер етеді. Табиғатта бала өмірдің үйлесімділігін таба алады, табиғаттан бала шығармашылыққа керек күш пен ынтаны, өзін-өзі таныту үшін әртүрлі жолдарды табады.
Білім беру ұйымдары оқушының бойында табиғат байлықтарын сақтауға деген жеке жауапкершілік сезімін қалыптастыруы керек. Экологиялық тәрбиенің негізі, алдымен, қоршаған ортаны және халықтың денсаулығын қорғауды, еліміздегі экологиялық жағдайы туралы тұрғындарды ақпаратпен қамтамасыз етуді көздеуі керек.
АҚПАРАТТЫҚ ОРТА
БАҚ, Интернет, жарнама
Бұқаралық ақпарат құралдары – баспа, радио, теледидар арқылы ақпаратты жүйелі түрде тарату. Олардың мақсаты – қоғамның рухани құндылықтарын нығайту және адамдардың баға беруіне, пікірлеріне, мінез-құлықтарына идеологиялық, саяси, экономикалық, ұйымдастыру тұрғысында ықпал жасау. Құрамдас бөліктері болып табылатын – рухани-адамгершілік, саяси, экологиялық мәдениет баланың дүниетанымдық мәдениетін қалыптастырады. Бұқаралық ақпарат құралдары арқылы әртүрлі тәрбиелік әсер ықпал ету жүзеге асады. Бұқаралық ақпарат құралдарының артықшылығы сол, педагогика мен мәдениеттің үлгілерін олар әсер етудің қайнар көзі ретінде қолдана алады. Алайда бұқаралық ақпарат құралдарының тәрбие институты ретінде кемшіліктері бар. Бала БАҚ ішіндегілерді сараптай алмайды, ондағы беріліп жатқан мәліметтердің бәрін бірдей түсіне алмайды және айналасында болып жатқан жағдайларды үнемі дұрыс бағалай бермейді, сондықтан бұқаралақ ақпарат құралдарының балаға деген теріс ықпалына шек қою керек.
Қазіргі заман оқушысының маңызды қасиеті – ол қазіргі кеңістікте жақсы бейімделе біледі, яғни бұл оқушының ақпараттық құзыреттілігі деп аталады. Ақпараттың тез жаңаруы жағдайында ақпаратты жинау және есте сақтау маңызды емес, ақпараттық технологиялармен қарулану, олардың күшті және әлсіз жақтарын, пайдалану аясын түсіну, алынған ақпаратқа сыни көзбен қарай білу маңызды.
Тұлғаның ақпараттық сауаттылығы қатарына жаңа ақпаратты іздеу мәдениеті, оқу және ақпаратты қабылдау мәдениеті, жаңа технологиялар мен зияткерлік әдістемелердің көмегімен көлемді ақпаратты қайта өңдеу икемділігі, коммуникациялық құзыреттілік деңгейі, шетел тілдерін білу жатады.
Біздің қоғамымыздың ең өзекті мәселесі – кітап оқуға деген қызығушылықтың төмендеуі. Әлемдегі және Қазақстандағы кітап оқитын адамдардың сандық пайызы интернетті қолданушылардың сандық пайызымен салыстырғанда едәуір төмендеген.
Адамзаттың мол мұраны игеру үрдісі тек кітап оқу арқылы жүзеге асады. Кітап оқу – адам білімін каталогтаудың, тұлғаны әлеуметтендірудің күшті амалы, сондықтан кітап оқу адам өмірінің барлық салалары мен кезеңдеріне: сәби кезіне, балалық, жастық, қартайған шағына енеді. Кітап оқу адамның зияткерлік дамуымен тығыз байланыста болғандықтан, ол оның зияткерлік қаруына айналуы керек. Кітап оқымайтын тұлға өзінің ақпараттық мәдениетін қалыптастыра алмайды.
Оқушыны кітап оқуға баулу керек, мектеп немесе мектептің кітапханасы оқушыны ақпараттарда бейімделе алу икемділігіне, білімді жүйелендіруге, кітап оқудың ұлттық басымдылығын арттыруға үйрету керек.
МЕН ӨЗІМ
Өзін-өзі тану, өзін-өзі тәрбиелеу, өзіндік талдау, өзіндік бақылау, өзін-өзі анықтау, өзін-өзі бағалау, өзіне-өзі есеп беру, өзін сендіру, өзін-өзі алып жүру, өзіндік реттелу, өзіндік бақылау және т.б.
Тәрбие мазмұны, әдістері, түрлері тәрбиеленушінің жас ерекшелігіне, жыныстық және жеке ерекшелігіне байланысты.
Егер отбасындағы, мектептегі, жұртшылықпен жұмыстағы тәрбие үдерісі өзін-өзі тану және өзіндік тәрбиелеу жағдайына жауап бере алатын болса ғана, өзін-өзі таныта алатын тұлғаны тәрбиелеуге болады.
Адам барлық өмір кезеңдерінде өзіндік дамуға талпынады: балалық кездегі «Мен өзім» жасөспірімнің өзіндік тәрбиеленуіне, одан кейін мақсатқа бағдарланған өзіндік жетілуіне айналады.
Өзін-өзі тану және өзін-өзі тәрбиелеу әдістерімен, құралдарымен қарулану, балалардың өзіндік тәрбиеленуін ретке келтіру тәрбие үдерісінің маңызды аспектісі болып табылады.
Бүгінгі күні қоғамды жеке тұлғаның адамгершілік тәрбие ортасындағы, танымдық дамуындағы сәтсіздіктер, адам, отбасы, Отан, туған өлке, денсаулық, салауатты өмір сүру салты, еңбек, білім, мәдени мұра, тіл, достық сияқты адамгершілікті жалпыадамзаттық құндылықтарды ұмытуы алаңдатады.
Жеке тұлғаның дамуы сыртқы және ішкі, әлеуметтік және табиғи, басқарылатын және басқарылмайтын факторлар ықпалына байланысты жүреді. Адам үлкен әлемге биологиялық дене ретінде кіреді және оған қамқорлық жеке, ішкі, психологиялық және физикалық жағдайлар болып табылады. Ақырындап өз «Мені» қалыптасуы арқылы әр жеке тұлғаның ерекшелігі байқалады. Адамды әлеуметтендіру үдерісі осы қоғамға тиесілі әлеуметтік байланыстар мен әлеуметтік тәжірибелердегі әлеуметтік жалпылыққа, топқа және өндіріске, сондай-ақ тәртіп үлгілерін, ережелерін, құндылықтарын ұғынулары арқылы жүреді. Адамның жетілуі жеке тұлғаның үздіксіз өзіндік санасын дамытуы арқылы жүзеге асады.
Өзіндік сана басты үш құрамды құрайды: өзін-өзі тану, өзін-өзі бағалау және өзін-өзі тәрбиелеу. Өзіндік сана тұлғаның өзіндік «Мені» арқылы өзін басқа адамдармен салыстыруы, өзі туралы, қоршаған ортадан көптеген жеке ерекшеліктері арқылы бөліп алу санасының қалыптасуы. Өзіндік сана адамға өзін және өз Менін қорғауға, сондай-ақ ішкі жан дүниесі әлемінің барлық қиын жағдайларын шешуіне көмектеседі.
Адам психикасының биік шыңы өзара өзін-өзі тану, өзіндік талдау, өзіндік бақылау, өзін-өзі бағалау, өзіндік жетілу, өзіндік сана сияқты компоненттерді өз құрамына кіргізеді.
Өзін-өзі танудың дамуы өзін басқалармен салыстырудан басталады.
Өзіндік талдау – бұл рефлексивті үдеріс, қорытындысында білім алушы өзінің жетістіктері мен сәтсіздіктерінің себеп-салдарын жасырады, өзіндік санасын дамытады, өзіндік жауапкершіліктің негіздерін қалыптастырады.
Өзіндік бақылау ішкі тәртіптің реттеушісі, дербес тұлға болып қалыптасуының көрсеткіші ретінде маңызды рөл атқарады.
Өзіндік бағалау өзіндік жетілу мен өзіндік бақылауды дамытудың үздіксіздігі болып табылады. Өзіндік бағалау білім алушының тұлғалық дамуының деңгейімен, дүниетанымымен, мұраттарымен анықталады.
Өзін тану және бағалау арқылы адам өзінің тәртібін ақылмен басқарады және өзін-өзі тәрбиелеумен айналысады. Өзін-өзі тәрбиелеуді жеке тұлғаның саналы өзгеруіне бағытталған өзін-өзі басқару үдерісі деп түсінуге болады. Адам үшін - өзін-өзі басқару нені және қалай жасау керектігін шешу. Адамның өзін-өзі реттеуі ойлау белсенділігі мен өзгермелі жағдайларда өз тәртібін реттей алу білігін дамытумен өте тығыз байланысты. Егер өзін-өзі реттеу дегеніміз болашақтағы міндеттерді шешу болса, өзін-өзі басқаруда өзін-өзі тәрбиелеу идеяларын нақтылау, өзіндік жетілу міндеттерін қою, өмірлік ұстанымдар таңдау, ұзақ мерзімді жоспарлар құру көзделеді.
ТӘРБИЕНІҢ ҚАҒИДАЛАРЫ:
Табиғилылық қағидасы
Мәдени сәйкестілік қағидасы
Мақсаттылық қағидасы
Гуманистік бағыт қағидасы
Этникалық қағида
Бірлік талабы мен сабақтастықты қамтамасыз ету қағидасы
Тәрбиенің үздіксіздік қағидасы
Әлеуметтік өзара іс-әрекеттер тиімділігі қағидасы
Әлеуметтік барабар қағидасы
Демократияландыру қағидасы
Вариативтілік қағидасы
ТӘРБИЕНІҢ МАЗМҰНЫ
Білім берудің жаңа моделіне өту жағдайында және тәрбиенің білім беру үрдісіндегі рөлінің өсуіне байланысты тәрбие мазмұнын қайта бағдарлау даму заңдылығы болып табылады.
Қазір білім беру үдерісінде жеке тұлғаның рухани-адамгершілік дамуына үлкен мән беріліп отыруына орай, адамгершілікке тәрбиелеу мен рухани жағынан қалыптасуы барлық тәрбие үдерісінің өзегі болып отыр.
Тәрбиенің мазмұны оның мақсаттары мен міндеттері арқылы анықталады және ол қоғамдық дамудың бағыты мен мазмұнына заңды тұрғыда тәуелді болады.
Тәрбие мазмұны адам тұлғасының гуманистік құндылықтар жүйесін игеру негізінде қалыптасуын, оның барлық мәндік сферасының дамуын қамтамасыз етуге жұмылдырады.
Қазір білім алушыларды сан алуан шығармашылық іс-әрекетке, оның ішінде танымдық, құнды-бағдарлық, көркемдік, қоғамдық, еңбектік, спорттық, еркін қарым-қатынастық іс-әректтерге тарту арқылы, соның нәтижесінде жеке тұлғаның тәрбиесі мен қалыптасуы жүзеге асатын тәрбиенің ерекше құрамын анықтау маңызды.
Сонымен бірге, тәрбиеге әлеуметтік-рөлдік көзқарас тұрғысында адам көптеген әлеуметтік жүйенің компоненті болып саналады: отбасы, ұжым, кәсіби топ, этнос, қоғам және т.б. Сондықтан, тәрбие мазмұны құндылық қарым-қатынас жүйесімен: өзіне, өзінің отбасына, мектепке, қоршаған ортаға, Отанына, Жер әлеміне, сондай-ақ, әлеуметтік рөл жүйесімен де сәйкестенеді: адам, ұл (қыз), аға, немере (немере қыз), туыс, оқушы, ұжым, топ мүшесі, көшбасшы, иегер, көрші, бірлестіктің, топтың, этностың мүшесі, дос, құқық қорғаушы, елжанды азамат, қорғаушы, ұлттық мәдениетті қорғаушы және жасаушы, еңбекші, әлем азаматы, бейбітшілік орнықтырушы, эколог.
ТӘРБИЕНІҢ ДҮНИЕТАНЫМДЫҚ НЕГІЗІ
идеология, мақсат, мазмұн, міндеттер, қағидалар
тәрбие субъектілерінің тәрбиелік іс-әрекеттерінің негізгі әдістері мен түрлері
осы іс-әрекет кезіндегі тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің арасындағы өзара іс-қимыл тәсілдері
ТӘРБИЕНІҢ МӘНІ
Қазақстандық қоғамның жеке тұлғаға мүдделілігі және қоятын талаптары
Жеке тұлғаның қызығушылықтары және оның қоғам мен мемлекетке қарым-қатынасы
Жеке тұлға қоғамнан тыс өмір сүрмейді
Қоғам жеке тұлғаға мүдделі
ТӘРБИЕНІҢ ИДЕОЛОГИЯСЫ
болашаққа ұмтылудың басты бағыттары ретінде мемлекеті мен қоғамының интеграциялануы мен тұтастығының қайнар бастауы болатын, қазақстандық қоғам мүшелері түгел ұстанатын және қоғамдық даму барысында пікірлер жүйесі арқылы талданатын, заңмен қорғалатын, ресми түрде ұлттық мәртебесі бар әлеуметтік құндылықтар жүйесі.
ТӘРБИЕ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ
«Қалай?» тәрбие технологияларының байырғы сұрағы. Нақты мақсатты анықтау: технологиядағы мақсат – технологиялық жобаның болжамдық идеясы. Теориялық негіздемелердің «пакетін» әзірлеу: халықтық дәстүрлер негізінде құрылған көпмәдениетті тұлғаны тәрбиелеудің қазақстандық үлгісін жүзеге асыру.
Тәрбиелеудің қазақстандық үлгісі жергілікті тәрбие жүйесі және балаларды педагогикалық жетелеу жүйесі негізінде құралады.
Іс-әрекеттің кезеңдік, қадамдық құрылымы: кезеңдердің қызметін тәрбиелік (дайындық, қызметтік, бақылау, қорытынды) жағдайлар орындайды.
Қазіргі педагогикалық практикада В.П. Беспалько, М.В. Кларин, Н.Е. Щуркова, Ф.А. Мустаева, Л.Е. Никитина, И.П. Подласый, Г.К. Селевко, М.М.Жанпеисова, Л.В.Занков, Д.Б. Эльконин, В.В.Давыдов, Карл Попер, Н. Нұрахметов сияқты авторлардың тәрбие технологиялары қолданылады.
Қазақстан Республикасының білім беру ұйымдарында тиімді қолданылып жүрген тәрбие технологиялары:
Модульдік (М.М. Жанпейісова).
Дамыту ( Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов).
Дебат (Карл Попер).
Төрт деңгейлі саралап жіктеу (Ж. Қараев).
Оқытудың ұжымдық жолы (Н. Нұрахметов, В.К.Дьяченко).
Оқытудың сигналдық әдісі. Тірек конспектілері (В.Ф. Шаталов).
«Табыс жағдайын» ұйымдастыру технологиясы ( Н.Е. Щуркова).
Адамгершілік-тұлғалық амалға негізделген жүйе (Ш.А. Амонашвили).
Ұжымдық оқыту тәсілі (В.К.Дьяченко).
Ұжымдық шығармашылық іс-әрекет әдістемесі (И.П.Иванов).
«Дамыту ортасы» бастауыш білім беру үлгісі (И.И.Ильясов).
Іс-әрекетті-коммуникативті негізде құрылған жүйе (Л.Ф.Климанова).
Тәрбие технологиялары (Н.Е.Щуркова).
Вальдорф педагогикасы (Р.Штайнер).
Ойын технологиясы (Л.В. Занков, Д.Б. Эльконин, В.В.Давыдов).
Қазіргі педагогикалық технологияларды қолдану тәрбие үрдісінің қызметтерін тиімді жүзеге асыруға ықпал жасайды.
ТӘРБИЕ ҮДЕРІСІНІҢ ҚЫЗМЕТТЕРІ:
Талдаушылық
Диагностикалық
Болжамдық
Нәтижелік
Рефлексивті
Түзетушілік
Дамытушылық
Қалыптастырушылық
Тәрбие жетістіктері, тәрбие үдерісінің нәтижелілігі көбіне қолданылатын тәрбие әдістері мен тәсілдеріне байланысты болады, олардың ішіндегі ең тиімділері мыналар:
Танымды қалыптастыру әдістері
Сендіру
Әңгімелесу
Түсіндіру
Дәрістер
Баяндама
Этикалық әңгіме
Иландыру
Нұсқау беру
Пікірталас
Үлгі көрсету
Іс-әрекетті ұйымдастыру және мінез-құлық тәжірибесін қалыптастыру әдістері
Жаттығулар
Педагогикалық талап
Қоғамдық талап
Тапсырма беру
Тәрбиелеу жағдайлары
Ынталандыру әдістері
Ынта
Жарыс
Мадақтау
Жазалау
Бұл кезде:
тәрбие үрдісінің мазмұны мен ұйымдастыру түрлерінің өзара байланысы
тәрбие үрдісіне қатысушылар іс-әрекетінің бірлігі
тәрбие үрдісін ұйымдастырудың оқушылардың жас және жеке ерекшеліктеріне тәуелділігінде
тәрбиелеу мен оқыту үдерістерінің өзара байланысы
тұлғалық және қоғамдық мүдделердің үйлесімділігі
тәрбие үдерісі мазмұнының келісілгендігі қамтамасыз етіледі.
ТӘРБИЕ ҮДЕРІСІНІҢ МОНИТОРИНГІСІ
Тәрбие үдерісінің мониторингісі Қазақстан Республикасының азаматын тәрбиелеу моделіне сәйкес, оның күтілетін нәтижесіне немесе алғашқы болжамдар мен зерттеулерге, бағалауға, болжам жасауға, жағымды үдерістердің дамуына және жағымсыз үдерістердің алдын алуға сәйкес болуын анықтау мақсатында жүзеге асырылады.
ТӘРБИЕ МОНИТОРИНГІСІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ
тәрбие үдерісін бақылау бойынша тәрбие жағдайын зерттеу;
тәрбие үдерісінің жағдайын бағалау;
тәрбие үдерісінің дамуын болжау;
жағымды үдерісті дамыту және анықталған келеңсіз әрекеттердің алдын алу бойынша шаралар жасау.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ АЗАМАТЫН ТӘРБИЕЛЕУ МОНИТОРИНГІСІ ТЕХНОЛОГИЯСЫНЫҢ ҚҰРАУЫШТАРЫ
Педагогикалық мәселелерді анықтау Шешімді дайындау
Мақсат пен міндеттерді белгілеу
Объектіні анықтау
Мониторингі субъектілерін және олардың дайындықтарын анықтау
Өлшемдер мен көрсеткіштер құрылымын жасау
Мониторинг аспаптарын таңдау
Қолданбалы бағдарламалардың пакеттерін әзірлеу
II. Негізгі-диагностикалық
Ақпаратты іріктеп алу
Нәтижелерді сандық және сапалық жағынан өңдеу
Педагогикалық сараптау
Мәселелерді анықтау
Мәселелерді себептерді түсіндіру арқылы іріктеу
Басқару шешімдерін қабылдау
III. Жоспарлы-болжау
Негізгі мақсатты болжау
Педагогикалық шаралардың жоспарын әзірлеу
Тәрбие үдерісінің қатысушылары іс-әрекетінің құқықтық-зерттеу үлгісін құру
IV. Мазмұнды-технологиялық
Педагогикалық және ұйымдастырушылық жұмысты жүргізу
V. Қорытынды-аналитикалық
1. Қорытынды жасау
2. Атқарылған жұмысты сараптау
VI.Ұйымдастырушылық-басқару
Педагогикалық іс-әрекет жүйесін жоспарлау
Тәрбие үдерісін жетілдіру бойынша басқару шешімдерін қабылдау
Жалпы адамзаттық құндылықтарға негізделген ұстанымы бар, өз Отанын сүйетін, өз жерінің, елінің патриоты болып табылатын ұстаз ғана ақыл-ойы озық, ұлттық рухы күшті жастарды тәрбиелей алады.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ПЕДАГОГЫНЫҢ ҮЛГІСІ
өз халқы, оның дәстүрлері мен мәдениетін мақтаныш тұтатын Қазақстан Республикасының елжанды азаматы;
жалпыадамзаттық негіздер мен құндылықтарды құрайтын саналы көзқарастар мен қағидаларды ұстанады;
қазіргі білім саласындағы, педагогикадағы, әдістемедегі, философиядағы мақсаттық бағдардың мәнін түсінеді;
Қазақстан Республикасы азаматын тәрбиелеудің үлгісіне сәйкес этнопедагогика, этнопсихология, этномәдениет негізінде тәрбие үрдісін ұйымдастырады;
әртүрлі технологияларды, оқушыларды оқыту мен тәрбиелеудің әдістері мен тәсілдерін жақсы біледі;
білім берудің мақсаттары мен мазмұнына сәйкес оқушы тұлғасын дамытатын оқытудың және тәрбиелеудің тиімді әдістерін қолданады;
оқушылардың іс-әрекетін белсенді ету және өмірге әлеуметтік жағынан бейімдеу мақсатымен олардың қызығушылықтарын дамытуда тәрбие әдістерін қолданады;
тәрбие үдерісінде тәрбиелеудің белсенді түрлерін қолданудың жолдарын және мәнін біледі;
баланың психологиялық-физиологиялық, педагогикалық дамуының ерекшеліктерін біледі;
білім берудің мәдени-шығармашылық қызметін түсінеді, қандай да болмасын жағдайларда педагогикалық әдептің ережелерін сақтайды, баланың ар-намысына тимейді;
білімдарлығы мен ой-өрісі кең;
оқушыларды табысты іс-әрекетке бағыттайды, олардың шығармашылығы мен білімқұмарлығын дамытады және қолдау көрсетеді.
[pic]
Введение
В целях реализации Концепции воспитания в системе непрерывного образования Республики Казахстан (утверждена приказом Министра образования и науки 16 ноября 2009 года №521) специалистами кафедры воспитания и социализации личности Республиканского института повышения квалификации руководящих и научно-педагогических кадров системы образования (РИПКСО) разработана модель воспитания гражданина Республики Казахстан на основе общечеловеческих и национальных ценностей.
Авторы исходят из идеи наличия единого воспитательного пространства казахстанского общества, что ставит общество перед необходимостью выработки общей модели воспитания гражданина Республики Казахстан. Согласно этой задаче данная модель содержит предельно общие подходы ко всем рассматриваемым в ней вопросам, к пониманию проблемы воспитания в целом и отдельным ее аспектам.
Модель представляет собой совокупность идей и положений, определяющих мировоззренческие основы, идеологию, цель, задачи, содержание, принципы, основные формы и методы воспитательной деятельности субъектов воспитания, мониторинг воспитательного процесса, а также обозначает модели гражданина-воспитанника и педагога-воспитателя РК.
Проект модели воспитания гражданина Республики Казахстан был представлен на обсуждение участникам Международной научно-практической конференции «Воспитание патриотизма и гражданственности: состояние, проблемы и пути решения» (29-30 сентября 2009 г.) и доработан в соответствии с замечаниями и рекомендациями ее участников.
МОДЕЛЬ ГРАЖДАНИНА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
- имеет национальное сознание казахстанского гражданина, патриота, борющегося за становление Казахстана, как великой державы, занимающей одно из ведущих мест в мировом сообществе;
- обладает высокой социальной активностью, целеустремленностью и предприимчивостью, стремлением к поиску нового и способностью находить оптимальные решения жизненных проблем в нестандартных ситуациях;
- законопослушный, социально ответственный, обладает развитым чувством внутренней свободы и собственного достоинства, способен к объективной самооценке и конкуренции с другими;
- имеет потребность в жизненных достижениях и успехе, способности к самостоятельному принятию решений, постоянному саморазвитию своего интеллекта и профессиональных качеств;
- умеет ориентироваться в экономической, социально-политической обстановке, сохраняя свою мировоззренческую позицию, гуманистические идеалы и ценности;
- быстро адаптируется к изменяющимся условиям жизни;
- имеет в разумной мере индивидуалистические установки, ориентацию на себя, свои интересы и потребности, владеет навыками самопознания и самовоспитания;
- обладает рациональным, альтернативным мышлением и прагматическим отношением к жизни, толерантностью;
- умеет противостоять различным формам экстремизма и радикализма.
ЦЕЛЬ ВОСПИТАНИЯ ГРАЖДАНИНА РК
Формирование ответственного и социально активного гражданина Республики Казахстан с чувством высокого казахстанского патриотизма, гражданственности, толерантности, разносторонней и гармонично развитой, духовно-нравственной, физически здоровой личности.
Общая цель воспитания достигается посредством решения конкретных задач.
ОСНОВНЫЕ ЗАДАЧИ ВОСПИТАНИЯ ГРАЖДАНИНА РК:
- ориентация личности на гуманистические установки и смысложизненные ценности в новых социально-политических и экономических условиях казахстанского общества, определение своего места и целей жизнедеятельности, формирование гуманистически направленных высших потребностей;
- формирование национального самосознания, гражданственности, казахстанского патриотизма, уважения к законности и правопорядку, внутренней свободы и чувства собственного достоинства;
- воспитание потребности молодежи к освоению ценностей общечеловеческой и национальной культуры, формированию эстетических ценностей и вкуса, стремления к созданию и приумножению ценностей духовной культуры, участию в культурной жизни казахстанского общества;
- приобщение молодежи к общечеловеческим нормам морали, национальным традициям, кодексам профессиональной чести и моральным ценностям соответствующих социальных слоев и групп, воспитание адекватной самооценки результатов своей деятельности;
- выявление и развитие задатков, формирование на их основе общих и специфических способностей, индивидуальности личности, возвышение ее творческого потенциала и способности к саморазвитию;
- создание культурной среды развития личности ребенка и оказание ему помощи в нахождении своего места в ней, включение детей в процессы организации среды своей жизнедеятельности и овладения способами культурной самореализации в ней;
- воспитание потребности к труду как первой жизненной необходимости, высшей жизненной ценности и главному способу достижения жизненного успеха, целеустремленности и предприимчивости, конкурентоспособности во всех сферах жизнедеятельности;
- воспитание потребности к физической культуре и здоровому образу жизни, стремления к созданию семьи, продолжению рода, материальному обеспечению и воспитанию нового поколения в духе гуманизма и демократии.
ВОСПИТАТЕЛЬНОЕ ПРОСТРАНСТВО
Воспитание начинается с создания для растущего человека воспитывающего пространства, целенаправленно позитивно влияющего на процесс развития личности.
Воспитательное пространство включает в себя такие основные составляющие, как социальная среда, культурная среда, природная среда, информационная среда и мир чувств ребенка.
Задача родителей, воспитателей, педагогов, общественности гуманизировать воспитательное пространство, сделать его комфортным для ребенка, благоприятствующим его развитию.
СОЦИАЛЬНАЯ СРЕДА, ВКЛЮЧАЯ СЕМЬЮ
Социальная среда как фактор экономического, политического, социального, культурного развития общества в целом и отдельных его социальных групп: семьи, коллектива, неформальных объединений (политических, культурно-досуговых, социальных и т.д.) создает позитивное пространство для развития ребенка.
Семья
Ведущую роль в воспитании, образовании детей, подготовке их к полноценной жизни в обществе и государстве играет семья.
Семья – основанная на браке или на кровном родстве малая группа, члены которой связаны общностью быта, взаимной моральной ответственностью и взаимопомощью.
Она имеет ряд функций: репродуктивную, экономическую, досуговую и пр. Одна из главных функций семьи воспитательная. Семья имеет приоритет как основной источник социализации и обладает огромными возможностями в формировании личности, особенно в первые пять лет жизни ребенка, сензитивный период, когда формируются психические процессы, эмоции, характер. Поэтому так велика ответственность семьи за воспитание. На социализирующую функцию семьи оказывает влияние ряд факторов: социальное и материальное положение, род занятий и образование родителей, эмоционально-нравственная атмосфера в семье, в том числе мировоззрение, ценности.
Семья традиционно является главным институтом воспитания. То, что ребенок в детские годы приобретает в семье, он сохраняет в течение всей последующей жизни. Важность семьи как института воспитания обусловлена тем, что в ней ребенок находится в течение значительной части своей жизни, и по длительности своего воздействия на личность ни один из институтов общества не может сравниться с семьей. Сила семейного воспитания в его глубокой эмоциональности, кроме того отношения с любимыми и любящими родителями отличаются предельной доверительностью.
Особенностью семейного воспитания является то, что семья представляет собой разновозрастную социальную группу: в ней есть представители двух, трех, а иногда и четырех поколений. А это значит – различные ценностные ориентации, различные критерии оценок жизненных явлений, различные идеалы, точки зрения, убеждения. Своеобразные жизненные позиции воспитателей и воспитуемых в семье: сидят за одним дастарханом, вместе отдыхают, ведут домашнее хозяйство, создают определенные семейные традиции, вступают в самые различные по характеру взаимоотношения.
Характерной особенностью Казахстана является значительное количество многопоколенных и многодетных семей, где ребенка окружает разновозрастная группа людей, в котором каждому члену семьи отведена определенная социальная роль и это благотворно влияет на развитие ребенка.
В семье ребенок включается во все жизненно важные виды деятельности – интеллектуально-познавательную, трудовую, общественную, ценностно-ориентировочную, художественно-творческую, игровую, свободного общения.
Чувство любви сопровождает ребенка в семье, начиная с внутриутробного его существования до взрослости. Это чувство благотворно влияет на развитие и воспитание ребенка: дает ему непреходящее ощущение счастья, надежности существования, защищенности от внешних невзгод, а в лице родителей – авторитетных советчиков, помощников, защитников, старших друзей.
Коллектив
Коллектив – социальная общность людей, объединенная на основе общественно значимых целей, общих ценностных ориентаций, совместной деятельности и общения.
Формирование личности человека-коллективиста требует организации системы многопланового детского коллектива, системы. При этом важно направленное включение каждого ребенка в развернутую социально одобряемую деятельность в системе именно такого специально заданного многопланового коллектива по решению общих социально значимых задач.
Воспитание ребенка в коллективе, основу которого составляет система просоциальной деятельности – это не один из ряда важных воспитательных принципов, а особый, качественно своеобразный подход к формированию растущего человека как личности.
В общении с людьми растущий человек приобретает научные и житейские знания, осваивает навыки и умения в разнообразных видах деятельности, учится понимать окружающих людей и строить нормальные с ними отношения, вырабатывает критерии оценки жизненных явлений.
Ученический коллектив имеет относительно самостоятельную систему целей, деятельности, отношений. Задача педагогов - строить эту жизнь вместе с ними, предоставляя им все больше самостоятельности, расширяя сферу ученического самоуправления, которая вначале будет довольно узкой и заключается в систематической и последовательной подготовке детей к участию в самоуправлении.
Коллективы являются весьма мощным фактором социальной адаптации, а очень часто и социальной реабилитации детей. Именно детские организованные сообщества способны весьма эффективно формировать ответственность детей в условиях свободы выбора и принятия решения по своему участию в жизни государства и общества на общее благо, улучшение окружающей действительности с учётом не только ближней, но и дальней перспективы.
Неформальные объединения
Наряду с официальными структурами существуют неформальные объединения. Неформальные группы детей возникают обычно не в классе, не в деловых отношениях, а наряду с ними и вне школы. Они играют важную роль в жизни детей и подростков, удовлетворяют их информационные, эмоциональные и социальные потребности: дают возможность узнать то, что не говорят взрослые, обеспечивают психологический комфорт, учат выполнению социальных ролей. Замечено, что чем меньше школьник вовлечен в официальные структуры, тем больше он стремится в неформальные объединения, что говорит о потребности в развивающих контактах, признании ценности своей личности. Неформальные группы характеризуются по разным признакам: возрасту, социальной принадлежности, форме организации, по направленности. Согласно последней, группы бывают просоциальными (социально одобряемое направление, например, экология, охрана памятников), асоциальными (в стороне от общественных проблем), антисоциальными (криминальные, агрессивно-националистические). Представителей всех течений отличают особенности одежды, нормы, правила поведения, род занятий, ритуалы. Обычно учащиеся, увлекшиеся своей группой, выпадают из сферы влияния школы и родителей, их социализация и воспитание становятся проблематичными. Родители чаще нетерпимо, агрессивно относятся к детям, чрезмерно ушедшим в свои группы, что затрудняет их контакт с ребенком и правильное его формирование. Учителя имеют привычку быть школоцентричными: видят и оценивают школьника только по его поведению в школе. Учителю следует знать микроокружение ребенка и, если оно мешает правильному формированию, по возможности нейтрализовать его. Вместе с тем надо помнить, что общение и деятельность учеников вне школы - неизбежный и важный фактор в их развитии.
Детские и молодежные общественные организации
Наряду с неформальными течениями молодежи сегодня в Республике Казахстан существует более 250 детских и молодежных организаций и движений с охватом около 800 тысяч детей Казахстана, руководимых взрослыми. Общая позиция школы как института воспитания по отношению к молодежным движениям и группам должна быть такой: знать и сотрудничать для эффективного воспитания школьников.
КУЛЬТУРНАЯ СРЕДА, ВКЛЮЧАЯ СИСТЕМУ ОБРАЗОВАНИЯ
Культурная среда – уникальное проявление жизнедеятельности людей. Культурная среда (как пространство личностного развития), если она организована как доступная, открытая и разнообразная, непосредственно ориентированная на цели индивидуального образования, оказывается часто более значимой для детей, чем «целенаправленное воздействие».
Поликультурное воспитание формирует правовую и политическую культуру, развитое национальное самосознание, культуру межнациональных отношений, социальную и религиозную толерантность, основанные на гуманизме, любви и уважении к языку, истории и обычаям казахского народа, сохранении и развитии его лучших традиций, изучении, приятии и освоении культур других народов Казахстана.
Являясь многонациональной и поликультурной страной, Республика Казахстан может достичь расцвета при осознании важности возрождения национальной культуры, межнационального согласия и интеграции в мировое сообщество.
Важнейшим фактором духовно-нравственного воспитания является национальная культура. Духовно развитым считается человек, принимающий и приумножающий свою национальную культуру. Исходя из того, что в основе духовного развития детей и молодежи должна лежать, в первую очередь, историческая преемственность поколений, эффективность модернизации воспитательной системы обеспечивается ее соответствием культурно-образовательным традициям и предшествующему опыту.
Организации образования
Образование - процесс развития и саморазвития личности, связанный с овладением социально значимым опытом человечества, воплощенным в знаниях, умениях, творческой деятельности и эмоционально-ценностном отношении к миру; необходимое условие деятельности личности и общества по сохранению и развитию материальной и духовной культуры.
Культурная среда – важнейший фактор либерализации школьной жизни, поскольку задает общечеловечеcкое основание жизнедеятельности личности и школьного сообщества. Среда и окружение ребёнка в школе определяет его самочувствие, даёт ощущение комфортности, безопасности, привычности обстановки. Позитивно работающая среда становится одним из условий сотрудничества и доброжелательного общения, помогает утверждению демократических принципов принятия решений. Благодаря так организованной школьной среды во взаимоотношениях детей и взрослых утверждается благоприятный нравственный климат, т.е. устойчиво сохраняющийся настрой и направленность отношений на сотрудничество.
Школьное воспитание предоставляет широкие возможности для оказания разностороннего воспитательного воздействия на ребенка. Каждый человек, с которым ребенок сталкивается в школе, несет в себе для него что-то новое. В данных условиях большую роль играет личность учителя и позитивный характер общения со сверстниками.
Воспитание личности в организациях образования должно происходить в организованном и направляемом педагогом процессе жизнедеятельности ребенка. Культурная среда может включать в себя такие составляющие, как:
НПО, международные организации.
Правоохранительные организации.
Экологические организации.
Медицинские и спортивные организации.
Свою лепту в формирование личности растущего человека вносят и такие факторы воздействия общества, как театр, печать, радио, телевидение, видео, то есть те факторы, с которыми ребенок каждый день соприкасается.
Молодежная субкультура также оказывает неоднозначное влияние на подростков. С одной стороны, она отчуждает, отделяет молодежь от всеобщей культуры, с другой - способствует освоению ценностей, норм, социальных ролей. Проблема в том, что ценности и интересы молодежи ограничены в основном сферой досуга: модой, музыкой, развлекательными мероприятиями, часто малосодержательным общением. Молодежная субкультура носит развлекательно-рекреативный и потребительский характер, а не познавательный, созидательный и творческий. Она ориентируется на западные ценности, массовую культуру, а не на ценности национальной культуры. Молодежная субкультура требует следующей педагогической позиции. Учитель должен знать ее, знать привычки, нормы, ценности учеников - их мир и, как это ни трудно, не относиться к нему агрессивно, допускать, что подростки имеют право иметь свои взгляды, культуру. Вместе с тем организация образования должна делать так, чтобы учащиеся от молодежной культуры шли к культуре общечеловеческой и таким образом усваивали бы ценности нормы общества, в котором живут.
ПРИРОДНАЯ СРЕДА
Природная среда - это совокупность компонентов природной среды, природных и природно-антропогенных объектов.
Красота и природные богатства Республики Казахстан, окружающий мир целенаправленно позитивно влияют на процесс развития личности ребенка. Именно в природе ребенок находит для себя гармонию жизни, в ней он черпает силы и стимулы для творчества, для различных способов самоотдачи, самовыражения.
Организации образования должны воспитывать у ребенка чувство личной ответственности за состояние природных ресурсов и разумное взаимодействие людей с ними. Основой экологического воспитания является, прежде всего: охрана окружающей среды и здоровья населения, обеспечение информированности населения об экологической ситуации в стране.
ИНФОРМАЦИОННАЯ СРЕДА
СМИ, Интернет, реклама
Средства массовой информации – систематическое распространение информации через печать, радио, телевидение с целью утверждения духовных ценностей данного общества и оказания идеологического, политического, экономической или организационного воздействия на оценки, мнения и поведение людей. Средства массовой информации формируют мировоззренческую культуру, компонентами которой являются духовно-нравственная, политическая, экологическая культура. Через средства массовой информации осуществляется разнообразное воспитательное воздействие. Основное преимущество их состоит в том, что в качестве источника влияния могут быть использованы образцы педагогики и культуры. Существенным недостатком средств массовой информации как института воспитания является то, что влияние этого источника рассчитано на среднюю личность, поэтому ребенок не всегда может правильно понять и оценить происходящее, в связи с этим есть необходимость в ограничении внешнего отрицательного влияния СМИ на ребенка.
Важнейшим качеством современного школьника является умение грамотно ориентироваться в современном пространстве, т.е. информационная компетентность. В условиях быстрого обновления информации необходимо не столько запоминать и накапливать информацию, сколько, владея информационными технологиями, осуществлять ее грамотный поиск и строить на этой основе необходимую аналитическую базу.
Информационная грамотность личности включает в себя культуру поиска новой информации; культуру чтения и восприятия информации; умение перерабатывать большие массивы информации с помощью новых технологий и интеллектуальных методик; умение генерировать собственные базы данных и личные поисковые системы; повышение уровня коммуникационной компетентности, знание иностранных языков.
Самая злободневная проблема нашего общества - массовое падение интереса к чтению. Процент читающих людей в мире и в Казахстане значительно уменьшился по сравнению с процентом интернет-пользователей.
Весь процесс освоения огромного человеческого наследия происходит посредством чтения. Чтение - это сильнейшее средство каталогизации человеческих знаний, социализации личности, именно поэтому чтение проникает во все сферы и этапы жизни человека: младенчество, детство, юность, старость. Так как чтение напрямую связано с интеллектуальным развитием человека, оно должно стать его интеллектуальным орудием. Нечитающая личность не может сформировать информационную культуру.
Необходимо сделать учащегося человеком читающим, школа или ее библиотека должны обучать умению ориентироваться в информации, систематизировать знания, повысить национальный приоритет чтения.
Я САМ
Самопознание, самовоспитание, самоанализ, самонаблюдение, самоопределение, самооценка, самоотчет, самовнушение, самоорганизация, саморегуляция, самоконтроль и др.
Содержание, методы, формы и весь характер воспитания зависят от возрастных, половых и индивидуальных особенностей воспитуемых.
Самоактуализирующая личность может быть воспитана, если воспитательный процесс в семье, школе, социуме будет отвечать такому условию, как самопознание и самовоспитание.
Стихийно человек на протяжении всей жизни стремится к саморазвитию: детское «Я сам!» постепенно превращается в стихийное самовоспитание подростка, а потом – и в целенаправленное самосовершенствование.
Существенным аспектом воспитательного процесса становится аспект стимулирования самовоспитания детей, вооружение их методами и приемами самопознания и самовоспитания.
Современное общество с тревогой осознает неблагополучие в сфере нравственного воспитания личности, увлекшись интеллектуальным развитием, забыв о нравственности, о таких человеческих ценностях, как человек, семья, Родина, родной край, здоровье, здоровый образ жизни, труд, образование, културное наследие, язык, дружба.
Развитие личности осуществляется под влиянием внешних и внутренних, социальных и природных, управляемых и не управляемых факторов. Человек вступает в большой мир как биологический организм и его основной заботой является собственный, внутренний, психологический и физический комфорт. Постепенно через формирование собственного «Я», проявляется уникальность каждого индивида личности. Процесс социализации человека идет как усвоение ценностей, норм, установок, образцов поведения, присущих данному обществу, социальной общности, группе и производству им социальных связей и социального опыта.
Совершенствование человека как самоорганизующейся личности возможно только при одном условии – непременном развитии самосознания.
Самосознание включает три главных компонента: самопознание, самооценку и самовоспитание. Самосознание предполагает осознание своего «Я» во всем многообразии индивидуальных особенностей, выделение себя из окружающего мира и представление о себе в сопоставлении с другими людьми. Самосознание помогает человеку сохранить себя и свое «Я», а также регулировать всю сложную систему внутреннего психического мира.
Самосознание как вершина человеческой психики включает такие тесно взаимосвязанные компоненты: самопознание, самоанализ, самоконтроль, самооценка, самосовершенствование.
Развитие самопознания начинается с процесса познания себя через сравнение с другими.
Самоанализ – это рефлексивные процессы, в результате которых обучаемый скрывает причинно-следственные связи своих успехов и неудач, развивает самосознание, формирует основу для новых самообязательств. Самоконтроль играет роль внутреннего регулятора собственного поведения, в то же время он – важный показатель становления личностной самостоятельности.
Самооценка является непременным условием реализации самоконтроля и самосовершенствования. Самооценка определяется мировоззрением, идеалами, уровнем развития личности обучаемого.
Познав и оценив себя, человек может более сознательно, а не стихийно управлять своим поведением и заниматься самовоспитанием. Самовоспитание можно понимать как процесс самоуправления, направленный на осознанное изменение своей личности. Самоуправление для человека – это решение вопросов о том, что и как делать. Саморегуляция человека очень тесно связана с развитием умственной активности и пластичностью, то есть умением настраивать свое поведение в изменяющихся условиях. Если саморегулирование подчинено, как правило, решению задач ближайшего будущего, то самоуправление может быть нацелено на более долгосрочную перспективу, выбор жизненного пути, постановку задач самосовершенствования, конкретизация идей самовоспитания.
ПРИНЦИПЫ ВОСПИТАНИЯ
природосообразности
культуросообразности
целенаправленности
гуманистической направленности
этничности
обеспечения преемственности и единства требований
непрерывности воспитания
эффективности социального взаимодействия
социальной адекватности
демократизации
вариативности
СОДЕРЖАНИЕ ВОСПИТАНИЯ ГРАЖДАНИНА РК
Содержание воспитания определяется его целями и задачами, которые закономерно зависят от содержания и направленности общественного развития.
Содержание воспитания призвано обеспечить становление личности человека на основе усвоения системы гуманистических ценностей, развития всех ее сущностных сфер. Сегодня целесообразно определить такие характерные составляющие воспитания, как вовлечение обучающихся в разнообразную творческую деятельность, в ходе которой осуществляется воспитание и развитие личности: познавательная, ценностно-ориентировочная, художественная, общественная, трудовая, спортивная, свободное общение.
Вместе с тем в рамках социально-ролевого подхода к воспитанию человек является компонентом множества социальных систем: семьи, коллектива, профессиональной группы, этноса, общества и др. Поэтому содержание воспитания соотносится с системой ценностных отношений: к себе, к своей семье, к школе, к окружающим людям, к Родине, к планете Земля, а также с системой социальных ролей: Человек, Сын (дочь), Брат (сестра), Внук (внучка), Родственник, Учащийся (студент), Член объединения, группы, этноса, Друг, Товарищ, Правозащитник, Патриот, Гражданин, Защитник, Хранитель итворец национальной культуры, Труженик, Гражданин мира, Миротворец, Эколог.
МИРОВОЗЗРЕНЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ВОСПИТАНИЯ
идеология, цель, содержание, задачи, принципы
основные формы и методы воспитательной деятельности субъектов воспитания
способы взаимодействия воспитателей и воспитуемых в процессе этой деятельности
СУЩНОСТЬ ВОСПИТАНИЯ
Интересы и требования казахстанского общества к личности
Интересы самой личности и ее отношение к обществу и государству.
Личность немыслима вне общества
Общество предполагает личность
ИДЕОЛОГИЯ ВОСПИТАНИЯ
система социальных ценностей, официально имеющих национальный статус, которых придерживаются члены всего казахстанского общества и которые интерпретируются через систему идей в ходе общественного развития, охраняются законом как исходное начало интеграции и сохранения целостности общества и государства - РК как главные ориентиры движения в будущее.
ТЕХНОЛОГИИ ВОСПИТАНИЯ
«КАК?» - коренной вопрос технологии в области воспитания.
Определение четкой конкретной цели: цель в технологии – гипотетическая идея всего технологического проекта.
Разработка «пакета» теоретических оснований: реализация Казахстанской модели воспитания поликультурной личности, построенной на основе народных традиций.
Казахстанская модель воспитания строится на создании локальных воспитательных систем и на моделях педагогического сопровождения детей.
Поэтапная, пошаговая структура деятельности: в качестве этапов выступают воспитательные ситуации (подготовительная, функциональная, контрольная, итоговая).
Воспитательная технология - совокупность и последовательность реализации форм, методов, приемов и средств воспроизведения теоретически обоснованного процесса воспитания, позволяющего достигать поставленные воспитательные цели.
В современной педагогической практике используются различные технологии воспитания: В.П. Беспалько, М.В. Кларин, Н.Е. Щуркова, Ф.А. Мустаева, Л.Е. Никитина, И.П. Подласый, Г.К. Селевко, М.М.Жанпеисова, Л.В.Занков, Д.Б. Эльконин, В.В.Давыдов, Карл Попер, Н. Нурахметов и др.
Практика показала, что наиболее эффективными технологиями воспитания используемыми в организациях образования Республике Казахстан являются:
Модульная (М.М. Жанпеисова).
Развивающая ( Л.В.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов).
Дебатная (Карл Попер).
Четырехуровневая дифференцированная (Ж. Караев).
Коллективный способ обучения (Н. Нурахметов).
Сигнальный метод обучения. Опорные конспекты (В.Ф. Шаталов).
Технология организации «ситуации успеха» (идеи Н.Е. Щурковой)
Система, основанная на гуманно-личностном подходе (Ш.А. Амонашвили).
Коллективный способ обучения (В.К.Дьяченко).
Методика коллективной творческой деятельности (И.П.Иванов).
Модель начального образования "Развивающая среда" (И.И.Ильясов).
Система, созданная на деятельностно-коммуникативной основе
(Л.Ф.Климанова).
Технология воспитания (Н.Е.Щуркова).
Вальдорфская педагогика (Р.Штайнер).
Игровая технология (Л.В. Занков, Д.Б. Эльконин, В.В.Давыдов).
Использование современных педагогических технологий способствует эффективной реализации функций воспитательного процесса.
[pic]
Успех воспитания, результативность воспитательного процесса во многом зависит от используемых форм и методов воспитания, наиболее эффективными из них являются:
[pic]
При этом обеспечивается:
единство действий участников воспитательного процесса;
зависимость организации воспитательного процесса от возрастных и индивидуальных особенностей учащихся;
взаимосвязь процесса воспитания и обучения;
гармонизация личных и общественных интересов;
обусловленность содержания воспитательного процесса.
МОНИТОРИНГ ВОСПИТАТЕЛЬНОГО ПРОЦЕССА
Мониторинг воспитательного процесса осуществляется в соответствии моделью воспитания гражданина Республики Казахстан с целью выявления его соответствия желаемому результату или первоначальным предположениям и изучения, оценки, прогноза, развития позитивных и предупреждения негативных процессов.
СТРУКТУРА МОНИТОРИНГА ВОСПИТАНИЯ:
изучение состояния воспитания путем непосредственного наблюдения за воспитательным процессом;
оценка состояния воспитательного процесса;
прогноз развития воспитательного процесса;
выработка предложений мер по развитию позитивных и предупреждению выявленных негативных процессов.
КОМПОНЕНТЫ ТЕХНОЛОГИИ МОНИТОРИНГА ЭФФЕКТИВНОСТИ ВОСПИТАНИЯ ГРАЖДАНИНА РК
1. Определение педагогической проблемы 2. Подготовка решения
3. Постановка цели и задач
4. Определение объекта и предмета
5. Определение субъектов мониторинга, их подготовка
6. Структурирование критериев и показателей
7. Выбор инструментария
8. Разработка пакетов прикладных программ
II. Исходно-диагностический
1. Отбор информации
2. Качественная и количественная обработка результатов
3. Педагогический анализ
4. Выявление проблем
5. Ранжирование проблем с объяснением причин
6. Принятие управленческих решений
III. Планово-прогностический
1. Прогнозирование тенденций
2. Разработка плана педагогических мероприятий
3. Построение нормативно-поисковых моделей
деятельности участников воспитательнго процесса
IV. Содержательно-технологический
1. Проведение педагогической и организационной работы
V. Итогово -аналитический
1. Подведение итогов
2. Анализ проделанной работы
VI.Организационно-управленческий
1. Планирование системы педагогической деятельности
2. Принятие управленческих решений по совершенствованию воспитательного процесса
Воспитать гражданина своей страны может только такой учитель, который сам является патриотом и гражданином, с обостренным чувством гордости за свой народ, традиции, культуру. Обладает взглядами и позициями, базирующимися на общечеловеческих основах и ценностях.
МОДЕЛЬ ПЕДАГОГА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
- является патриотом и гражданином Республики Казахстан с чувством гордости за свой народ, традиции и культуру;
- обладает идейными взглядами и позициями, которые базируются на общечеловеческих основах и ценностях;
- понимает сущность целевых ориентаций в современной сфере образования, педагогики, методологии, философии;
- организует воспитательный процесс на основе этнопедагогики, этнопсихологии, этнокультуры в соответствии с представленной моделью воспитания гражданина РК;
- ориентируется в многообразии и сущностных характеристиках различных технологий, методик, методов и приемов обучения и воспитания учащихся;
- владеет и применяет продуктивные методы обучения, развивающие личность ученика, адекватные целям и содержанию образования;
- использует средства воспитания в активизации деятельности учащихся и развитии их интересов с целью социальной адаптации к жизни;
- знает сущность и условия успешного применения активных форм воспитания в воспитательном процессе;
- знает психолого-физиологические, педагогические особенности развития ребенка;
- осознает культурно-творческие функции образования, культуру взаимоотношений, владеет приемами саморегуляции, педагогическим тактом в любых педагогических ситуациях, не унижает личное достоинство ребенка;
- обладает широкой эрудицией и кругозором;
- направляет учащихся на успешную деятельность, развивает и поддерживает творчество и любознательность учащихся.
Қолданылған әдебиеттер
Использованная литература
Алътшуллер Г. С. Творчество как точная наука. М., 1979 ж.
Голованова Н.Ф. Общая педагогика. Санкт-Петербург, 2005 ж.
Демеуова М.Е., Аратай Л.Б., Ахметова А.И. Проблемы социализации личности школьника в условиях перехода на 12-летнее обучение. Алматы, 2007 ж.
Иванов И.П. Энциклопедия коллективных творческих дел. М., 2000 ж.
Караковский В.А., Новикова Л.И. Теория и практика школьных воспитательных систем. – М.: Новая школа, 1996 ж.
Крившенко Н.П. Педагогика. М.: Проспект, 2005 ж.
Қожахметова К.Ж., Демеуова М.Е. Воспитательные системы школ Казахстана. Алматы, 2006 г.
Козлов И.Ф. Педагогический опыт Макаренко. – М.: Просвещение, 1987 ж.
Құсайынов А.К., Қожахметова К.Ж., Демеуова М.Е. Біз өз балаларымызы білеміз бе? Знаем ли мы своих детей? Алматы, 2004 ж.
Никандров Н.Д. Россия: социализация и воспитание на рубеже тысячелетий. М., 2000 ж.
Пидкасистый П.И. Педагогика. М., 2003 ж.
Сокольников Ю.П. Системный анализ воспитания школьников. – М., 1986 ж.
Поляков С.Д. Психопедагогика воспитания. – М.: Новая школа, 1996 ж.
Сластенин В.А. Педагогика. – М.: Школа-Пресс, 2000 ж.
Щуркова Н.Е. Вы стали классным руководителем. М., 2004 ж.
Фурманова О. В. Методы и формы научного познания (Учебно-методическая разработка для преподавателей). М., 1987 ж.
Шер Р.П., Қожахметова К.Ж., Демеуова М.Е. Тәрбие үрдісі мен оқушылардың тәрбиелік деңгейін бағалаудың өлшемдері. Критерии оценки воспитательного процесса и уровня воспитанности учащихся. Алматы, 2005 ж.
Штофф В. А. Введение в методологию научного познания: Учебное пособие. Л., 1972 ж.
Яценко Л. В. Взаимодействие теории и метода.
Проект Концепции воспитания в системе непрерывного образования Республики Казахстан.
43
