«Yгин урлдан» наадн
Орлцачнр: Нааднд 4 классмудын 5 баг ( баг болһнд 4 сурһульчнр) орлцна. Баг болһн эврә нерәдлһтә болн йилһвр темдгүдтә.
Күсл: Сурһульчнрин келлһнә чадврнь өөдлүлх, үгин көрң байҗулх. Урднь дассн төрмүд давтх. Амн урн үгин зөөрлә цааранднь таньлдулх. Хальмг келндән дурта болдг сурһмҗ өгх.
Багш: Мендвт бичкдүд,наадна орлцачнр, ирсн гиичнр!
Күн болһн эврәннь төрскн келтә, эврәннь һазр-уста. Мана төрскн
һазр-Хальмг Таңһч. Мана төрскн келн-хальмг келн. Хальмг келн-
хальмг улсин чилшго зөөр. Хальмг келнә үгин саң байн, урн, сәәхн.
Ик кезәнәс нааран мана өвкнр эн келән хадһла юмн. Мана өвкнрин
һо-сәәхн седклнь, һольшг бәәдлнь, хурц ухань, төрскн келнә гүн
утхнь, амн урн үгин зөөр тодрхаһар медүлнә. Тегәд чигн бичкдүд,
төрскн келән сәәнәр медҗ, өвкнрин авъяс –заңшал хадһлҗ, эврәннь
үрдүдтән зааҗ, үйәс үйд үлдәҗ өгх зөвтәт.
1-гч умшач: “Хальмг келн” Тачин Анҗа
Хальмг келн, чамдан
Ханлтан келхәр седләв.
Ухаһан сонсҗах нандан
Уурлшгоһичн би медләв.
Ээҗәсн һарснасн авн
Эңкр келән амллав
“Кезәнә бәәҗ болна...”
Кедү тууль соңслав.
Келн, келн, келн,
Кен чамаг заясм,
Келнәс талдан белн
Кишг күмнд бәәсм.
Хальмг келн- мини келн-
Зөөрәс даву зөөр!
Хальмг келн-мини келн –
Зөвәс даву зөв!
Хальмг келн-мини келн-
Хазнас даву хазн!
Хальмг келн-мини келн-
Хааҗ болшго нарн!
2-гч умшач: “Төрскн келн” Саңһҗин Бося
Хальмгин эклц өвкнрм
Хальмг келән үүдәсәр
Орчлң нег келәр
Өдгә күртл байн.
Хама йовдг болвчн:
-Хальмгв!- гиҗ бахтнав,
Хәрин кел даснав,
Хойр дамар байҗнав.
Цуг келнд дуртав,
Цусм зуг хальмг,
Эврә келән шиңгрәсн
Ээҗиннь уургар өсләв.
Хама йовдг болвчн:
-Хальмгв!-гиҗ бахтнав,
Келән мартҗв гихлә-
Кенәхнәв гиҗ санхв?!
Багш: Эндр мана школд, Нарт делкән төрскн келнә өдрт нерәдсн «Yгин урлдан» гидг наадн давх. Эн нааднд 4 “А” классин “Нарн” , 4 “Б” классин “Хамдан” , 4 “В” классин “Бадм цецг”, 4 “Г” классин “Харадас” болн 4 “Д” классин “Җирһл” гидг нертә багмуд орлцҗана. Альхан ташад, эдниг дөңнтн!
Мана наадна орлцачнрин хәрүһинь соңсх, чик буруһинь йилһх, болн наадна аш
һарһх күндтә жюрин гешүд:
Ода баг болһна капитанмуд нааран һарад, нег цаас шүүҗ автн. Ямаран дараһар
наадна даалһврмуд күцәхинь медҗ авхмн.
Даалһвр «Таньлдлһн»
Наадна орлцачнр бийиннь тускар келҗ өгх зөвтә.
2. Даалһвр «Товчлгч үг»
Эн ширә деер карточкс белдәтә. Карточк болһнд нег төр бичәтә. Капитанмуд нааран һарад, нег карточк шүүҗ автн. Баг болһн өрәл минутын алднд шүүҗ авсн төрәр үгмүд келх зөвтә.
1. Күүнә цогцин - мөчмүд: толһа, үсн, хамр, шүдн, келн, урл, чикн, күмсг, ээм, дал, күзүн, маңна, тоха, өвдг, гесн, нурһн, көл, хумсн, hap, эркә, хумха, дундк, нерн уга, чигчә, альхн, тавг, өскә, халх, чирә...
2.Йиртмҗ болн йиртмҗин бәәдл: теңгр, һазр, уул, хур, цасн, мөндр, салькн, шуурһн, теңгс, һол, нур, бальчг, боран, цецг, хамтхасн, модн, боран, цандг, будн, царң, һооҗур, бүчр, ноһан, шагшг...
3.Aah -сав: утх, серә, тәрлк, ниск, таава, чирк, бyhш, aah, хәәсн, еңг, ухр, суулһ, бортх, тавг, тевш, дөнҗг(чайник), күв, шаңһ, таңг(котелок) , элгг(сито), утхур(кожаное ведро), бөрв(фляга).
4.Хувцн: бүшмүд, майг, өөмсн, шантг, нимгн киилг, киилг, шалвр, кофт, махла, бүсләч, камчатк, цегдг, күлт, девл, тоорцг, беелә, күзүвч, альчур, тиирцг, көдрг (плащ), курта (улв)..
5.Хот-хол:өдмг, боорцг, хәлш (батон), һуйр, тутрһ, бор зарм (гречиха), аадмг, тосн, чандцн (варенье), шикр, үсн,чигән, шүүсн,ээзгә, өрм, шүүрмг, өндгн, балта, ноһамл, кампадь, нуһлур (колбаса), махн, бөөрг, сегсрдг, булмг, дотр, будан, цә, шөлн, күр, түнтг (пельмени), заһсн, сакса(плов), һальш (паштет), зуш (холодец). Шорлг (шашлыки)...
6.Өрк-бүл. Элгн садн: аав, ээҗ, эцк, эк, дү күүкн, дү көвүн, ах, эгч, һаһа, авһ, авһ бергн, нахцх, нахц бергн, нахц эгч, күргн ах, ач көвүн, ач күүкн, зе вүн, зе күүкн, бер, хадм эцк, нахц аав, нахц ээҗ...
3. Даалһвр «Капитанмудын марһан»
Баг болһна капитан йөрәл келх зөвтә.
4. Даалһвр « Эн юмб?»
Баг болһн дараһар Эн юмб? гидг сурврт чик, күцц хәрү өгх зөвтә.
1 - гч баг 2 – гч баг
Хамр - эн юмб? (хамр-эн күүнә цогцин мөч)
Киилг- эн юмб?(киилг-эн хувцн)
Махн - эн юмб? (махн -эн хот-хол)
Цецг - эн юмб? (цецг –эн йиртмҗ)
Өдмг -эн юмб? (өдмг -эн хот -хол)
Хәәсн -эн юмб? (хәәсн – эн ааһ-сав)
Ээм -эн юмб? (ээм-эн күүнә цогцин мөч).. .б.н.ч.
Һар - эн юмб? (һар-эн күүнә цогцин мөч)
Майг- эн юмб?(майг-эн хувцн)
Тосн - эн юмб? (тосн -эн хот-хол)
Модн - эн юмб? (модн –эн йиртмҗ)
Ээзгә-эн юмб? (ээзгә -эн хот -хол)
Ухр -эн юмб? (ухр – эн ааһ-сав)
Толһа-эн юмб? (толһа-эн күүнә цогцин мөч).. .б.н.ч.
3 - гч баг
4 - гч баг
Көл - эн юмб? (көл-эн күүнә цогцин мөч)
Шалвр- эн юмб?(шалвр-эн хувцн)
Балта - эн юмб? (балта-эн хот-хол)
Цандг- эн юмб? (цандг –эн йиртмҗ)
Өндгн -эн юмб? (өндгн -эн хот -хол)
Ааһ-эн юмб? (ааһ– эн ааһ-сав)
күзүн-эн юмб? (күзүн-эн күүнә цогцин мөч).. .б.н.ч.
Чикн - эн юмб? (чикн-эн күүнә цогцин мөч)
Күлт- эн юмб?(күлт-эн хувцн)
Шикр - эн юмб? (шикр -эн хот-хол)
Салькн - эн юмб? (салькн –эн йиртмҗ)
Кампадь -эн юмб? (кампадь -эн хот -хол)
Ниск-эн юмб? (ниск – эн ааһ-сав)
өвдг-эн юмб? (өвдг-эн күүнә цогцин мөч).. .б.н.ч.
5-гч баг
Амн - эн юмб? (амн-эн күүнә цогцин мөч)
Бүшмүд- эн юмб?(бүшмүд -эн хувцн)
Бөөрг - эн юмб? (бөөрг-эн хот-хол)
Ноһан- эн юмб? (ноһан –эн йиртмҗ)
Өрм -эн юмб? (өрм -эн хот -хол)
Таава-эн юмб? (таава– эн ааһ-сав)
Альхн -эн юмб? (альхн - эн күүнә цогцин мөч).. .б.н.ч.
5. Марһан «Зөрүд чинртә үг»
Зөрүд чинртә үгмүдиг татасар негдүлх.
Цаһан Җөөлн
Әмтәхн
Халун
сән
өдр
ут
ах
өндр
үвл
ик
Хату
Киитн
Хар
сө
Һашун
маштг
му
зун
бичкн
ахрхн
дү
Наадачнр “Зөрүд чинртә үгмүд” гидг даалһвр күцәсн цагт, хәләһәчнрин дунд “Илвтә түңгрцг” гидг наадн давулгдна . (Тәәлвртә туульс)
6. Даалһвр “Герин даалһвр”
Баг болһн билг-эрдмән үзүлнә (багш болһна хәләцәр).
Багш: Бичкдүд, ода болхла жюрин гешүд наадна аш һарһх. Мадн болхла хамдан босад наадхм.
Наадн “Махла”
Би “Шарка-барка”
