Ада кижинин ог-буледе ролю.
(Класс шагы)
Сорулгазы: Ада кижинин ог-буледе ролюн билиндирер уруглар кижизидилгезинге
харыысалгазын бедидер хей-аъдын кодурер.
Школа биле харылзаазын быжыглаар.
Ог -буледе ада-ие биле уругларнын аразында харылзаазын
быжыктырар.уругларнынсос-домаан сайзырадыр .
Дерилгези: Ада дугайында улегер домактарны, шулуктерден одуругларны чараштыр
бижээш азар.
Кичээлдин чорудуу.
1.Организастыг кезээ .
-Экии уруглар ,эргим ачалар болгаш хундулуг аалчылар! Клазывыс шагында киржип чедип келгенинер дээш силерге-улуу-биле ооруп четтирдивис.Богунгу класс шагында ог буле дугайында чугаалажып клазывыстын оореникчилеринин ог-булелери-биле таныжар бис.
Бо чылын силернин ог-булелеринерге кадыкшылды аас-кежиин, найыралды чедиишкиннерни кузедивис.Уруглар аас-кежии чуден хамааржырыл .(Оореникчилернин харыызын дыннаар).А силер чуу деп бодаар- дыр силер, ада- иелер аас-кежии чуден хамааржырыл? (Ада-иелернин харыызын дыннааш башкы туннеп чугаалаар).
Хундулуг аалчылар, эргим ад- иелер. Клазывыс оореникчилеринин ог-булелери-биле силерни таныштырдывыс. Бо ог-булелерде ада кижинин ролю чугула черде турарын кордувус. Ог- буленин аас-кежии ында чурттап турар кижилернин боттарындан хамааржыр, ындыг- даа болза кол харыысалга ада-иенин мурнунда турар дээрзин билип алдывыс.
2.Кол кезээ.
Ада кижинин ог-буледе ролю чунун-биле илереп чоруурул? Ог-буленерде кол кижи кымыл? Аванар бе, азы ачанар бе? Эки ада деп кымыл?
Ада кижинин ог-буледе ролю огнун эр ээзи ажы-толунун ачазы, сумелекчизи, деткикчизи, камгалакчызы болурундан ангыда, ада-огбе ызыгуурунун уламчылакчызы болуп чорууру биле хундуткелдиг.
Бичии кижи чажындан тура ачазын эки деп санаар, оон четпестерин эскербес, ачам куштуг, ол кажан- даа, каяа-даа ыяп -ла дузалап чедип келир деп чувеге бузурээр. Оол уруг ачазын дозексээр. Чугаа-домаан, кылажын дээш, ачазынын эки багай -даа талазын оттунуп алыксаар.
Кыс уруг бир дугаарында ачазын коруп, эр кижинин характери-биле таныжар
Кыс уругга ада кижинин улегери эки болза, уруунун ог-булез, чуртталгазы аа- кежиктиг болур.
Ада кижи чоннун эки чанчылдарын болгаш культуразын ажы-толунге дамчыдып бээр. Оларны эртем- билигге хандыкшылдыг, амыдыралдын кадык хевиринге чуткулдуг чоруур кылдыр остурер.
Ада кижи ажы-толунге эш, оннук болур. Буянныг сеткилдиг, сагыш- човангыр ачазын ажы-толу кажан-даа утпас, оон чырык адын монгежидип чоруур.
Ада кижинин ажы -тол кижидилгезинге ролю улуг. Уруглары унген-кирген чонунга экииргек, дузааргак биче сеткилди авазындан дозеп алыр ,куш- шыдал талазы-биле баштайгы дадыгыышкынны ап, спортка хандыкшылды, бергелерге торулбас шыдамык чорукту ачазындан коруп улегерлеп алыр, Торээн чуртунга ынак патриотчу болурунга, куш- ажылга ачазы ооредир.
Ажы-толу эртем-билиглиг, культурлуг, ниитилелге ажыктыг ажылды кылып чоруур болза, ачазынга улуг оорушку чоргаарал болур чоннун мындыг мерген чугаазы бар «адазы кандыг болдур ажы толу база ындыг болур».
Ам оюндан ойнаалынар уруглар.
Оюн. «Эн- не.эн-не!»
-Оюннун сорулгазы -ачаларынарны чаптанчыг, чече- мерген, кымдан-даа артык кылдыр мактаар силер. Кымнын ачазы. «Эн-не, эн-не» эвес. Кым эгелептерил уруглар. (Оюннун киржикчизи туруп келгеш: «Мээначам»… деп чугаазын эгелээш, хоглуг-баштак кылдыр уламчылаар).
Оореникчилерге айтырыглар.
Ачаннын, (акыннын, честеннин) кандыг чанын дозеп алыксаар сен?
Ачан-биле кандыг ажыл кылыксаар сен?
Ачаларга айтырыглар.
Оглунарнын (уруунарнын) сонуургалдарын чугаалап корунерем?
Оглунарнын (уруунарнын) адын чуге ынчаар адааныл? Тоогузун сактып чугаалап корунерем.
Адаларнын хей-адын бедидери-биле адалар кодекзин тургускан. (Башкы номчуп таныштырар)
Кичээлдин туннели.
Кичээливистин тончузунде чуну туннеп чугаалап болурул, уруглар? Богунгу кичээливиске ада кижинин ог-буледе ролюнун дугайында чугаалажып, ада кижи огнун эр ээзи, ажы- толунун ачазы, сумелекчизи, деткикчизи, камгалакчызы болурундан ангыда, ад- огбе ызыгуурунун уламчылакчызы болуп чоруурун билип алдывыс.
Ынчангаш ачаларывска кырган-ачаларывыска, акыларывыска, даайларывыска тураскаадып ачай деп ырыны ырлап берээлинер, уруглар
Эр адын алдар-биле бургетсинзе,
Эргим торээн ынак аван арны хун дег
Эр адын хирге чамга боразынза,
Эргим торээн ынак аван арны дун дег.
