Чаго дамагалася Марфа Пасадніца? История Беларуси в вопросах и ответах.

У другой палове ХV стагоддзя Маскоўская дзяржава пачала сілаю падпарадкоўваць іншыя княствы і землі Русі. Адным з найбольш зацятых супернікаў Масквы была Ноўгарадская баярская рэспубліка. Тут здаўна існавала моцная антымаскоўская партыя. Ноўгарад Вялікі меў вельмі шчыльныя гандлёвыя і культурныя кантакты з Эўропай. Ён не зазнаў мангола-татарскай няволі і адпаведна азіяцкага ўплыву на грамадска-палітычнае жыццё. Яго жыхары даражылі сваім рэспубліканскім ладам, незалежнасцю.

Калі Іван ІІІ пачаў называць Ноўгарадскую рэспубліку сваёй «вотчынай», ноўгарадцы моцна ўстрывожыліся і запратэставалі. Шукаючы заступніцтва ад маскоўскай дэспатыі, яны пастанавілі звярнуцца да Вялікага Княства Літоўскага. На чале гэтай антымаскоўскай партыі стаяла Марфа Барэцкая - удава ноўгарадскага пасадніка (таму яе называлі Пасадніцай) і яе сыны Фёдар і Зміцер.

У 1470 годзе на княжанне ў Ноўгарад быў запрошаны Альгердаў праўнук князь Міхал Алелькавіч. На неспакойных вечавых сходах ноўгарадцы тады крычалі: «Не хочам за вялікага князя маскоўскага, маскоўскі князь вялікія многія крыўды і няпраўды над намі чыніць». Ноўгарад хацеў далучыцца да Вялікага Княства, у якім разлічваў захаваць свабоду. Пэўна, на гэтае імкненне ўплывала і блізкасць паходжання: ноўгарадскія славене былі галіною крывічоў - продкаў беларусаў.

У 1471 годзе ўрад Ноўгарадскай рэспублікі накіраваў да Казіміра Ягайлавіча сваіх паслоў з зваротам: «Мы, вольныя людзі Вялікага Ноўгарада, б'ем чалом табе, чэснаму каралю, каб нашаму Вялікаму Ноўгараду і нам гаспадаром быў». Паслы прасілі таксама прыслаць архіепіскапа і князя. Ужо быў распрацаваны праект дамовы аб далучэнні Ноўгарада да нашага гаспадарства.

Аднак за гэтымі падзеямі пільна сачыла Масква. У 1471 годзе войска Івана ІІІ нечакана прыйшло пад Ноўгарад і разбіла на рацэ Шалоні ноўгарадскае апалчэнне на чале з Змітрам Барэцкім. Баярам, настроеным на хаўрус з Вільняй, Іван ІІІ загадаў адсекчы галовы (у тым ліку і сыну Марфы Пасадніцы). Так Ноўгарад Вялікі стаў васалам Масквы. А ў 1478 годзе ў выніку другога ваеннага паходу Івана ІІІ рэспубліка была канчаткова зліквідаваная. Вечавы звон - сімвал яе свабоды і дэмакратыі - быў вывезены ў Маскву. Марфа Барэцкая была зняволеная і разам з унукам Васілём высланая ў Маскву, потым пастрыжаная ў манашкі.

За наступныя сто гадоў маскоўскага панавання гэты квітнелы некалі край быў ператвораны ў глухмень. Заняпаў гандаль, рамёствы. Найбольш дзейная і адукаваная частка грамадства - носьбіт дэмакратычных традыцый і самабытнай культуры - была знішчаная або дэпартаваная ўглыб Маскоўшчыны. Завяршыўся гэты разгром у часе Івана Жахлівага. Ноўгарадская зямля, такім чынам, сталася вялікаю пусткаю.

Складанне: Іван Саверчанка, Зьміцер Санько
Крыніца: 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі. Менск, 1999.
1-е выданьне: 100 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі. Менск, Звязда, 1993.

Учебники по истории Беларуси за 6 класс

• История Беларуси с древнейших времен до середины XIII в.: учеб. пособие для 6-го кл. общеобразоват. учреждений с рус. яз. обучения / Г. В. Штыхов, С. Н. Темушев, В. В. Ракуть ; под ред. Г. В. Штыхова, Ю. Н. Бохана ; пер. с белорус, яз. Л. Г. Киселевой. — Минск: Изд. центр БГУ, 2009. — 143 с.: ил.

Учебники по истории Беларуси за 7 класс

• История Беларуси: вторая половина XIII — первая половина XVI в.: учеб. пособие для 7-го кл. общеобразоват. учреждений с рус. яз. обучения / Г. В. Штыхов, Ю. Н. Бохан, М. А. Краснова; под ред. Ю. Н. Бохана. — Минск: Нар. асвета, 2009. — 159 с.: ил.

Учебники по истории Беларуси за 8 класс

Учебники по истории Беларуси за 9 класс

Учебники по истории Беларуси за 10 класс

Учебники по истории Беларуси за 11 класс

• 23 билета (46 вопросов) по Истории Беларуси для экзамена за 9 и 11 классы
• История Беларуси (с древнейших времен до конца XIX в.)
• История Беларуси (XX - начало XXI в.)
• История Беларуси (много материалов) - основные события, даты, подробности, периоды