Чым вызначыўся Януш Радзівіл? История Беларуси в вопросах и ответах.

Найвышэйшы гетман і віленскі ваявода Януш Радзівіл (1612-1655) быў высокаадукаваным чалавекам. Ён вучыўся ў славутых універсітэтах Нямеччыны, Нідэрляндаў, Францыі, Англіі. Меў надзвычайны вайсковы талент і быў гарачым прыхільнікам незалежнасці Вялікага Княства Літоўскага. Яшчэ ў маладосці ў Вільні ў прысутнасці манарха кінуў польскім сенатарам: «Прыйдзе час, - паны-палякі да дзвярэй не патрапяць: праз вокны іх выкідваць будзем». Ужо ў 1649 годзе ён стаў шукаць кантакту са Швецыяй у мэтах умацавання пазіцый Вялікага Княства. Будучы палявым гетманам, князь Януш паспяхова правёў свае першыя кампаніі супраць казацкіх аддзелаў, якія засылаліся Багданам Хмяльніцкім у Беларусь. У 1649 годзе пад Лоевам ён разграміў 15-тысячнае казацкае злучэнне палкоўніка Крычэўскага, праз два гады паканаў войска Нябабы ды заняў Кіеў. Між тым украінскія казакі былі тады магутнай вайсковай сілай. Нездарма ж яны шматкроць дазвання разбівалі польскую армію.

З пачаткам маскоўскай агрэсіі ў 1654 годзе на Янушу як найвышэйшым гетмане трымалася абарона ўсёй краіны. Маючы толькі 10 тысяч жаўнераў, ён мусіў стрымліваць наступ ледзь не 100-тысячнай арміі Маскоўскай дзяржавы. Першую вялікую бітву з ворагам у жніўні пад Шкловам ён выйграў, страціўшы там толькі 700 чалавек, тым часам як маскоўцы - амаль у 10 разоў болей. Ды неўзабаве царскія ваяводы заціснулі ягоны корпус паміж Цяцерынам і Шапялевічамі, і гетман мусіў прыняць новую бітву. Загінула блізу тысячы ягоных жаўнераў, астатнія рассеяліся. Гэта была першая параза ў жыцці Януша Радзівіла.

Страціўшы надзею абараніць дзяржаву, 17 жніўня 1655 года ў Кейданах Януш Радзівіл падпісаў пагадненне аб вуніі Вялікага Княства Літоўскага са Швецыяй, разлічваючы такім шляхам надалей бараніць нашу Бацькаўшчыну ад польскай экспансіі і агрэсіі з боку Масквы.

Вунія з Польшчай, такім чынам, скасоўвалася. Вялікае Княства, пераходзячы, па сутнасці, пад пратэктарат Швецыі, згодна з умовай пагаднення, мелася супольна з ёю ваяваць супраць і маскоўскага, і польскага войскаў. Але акт Кейданскай вуніі не ажыццявіўся. Супраць Януша Радзівіла ўзбунтаваліся харугвы ягонага ж войска. З рэштай адданых сілаў ён зачыніўся ў Тыкоцінскім замку, дзе неўзабаве і памёр (паводле некаторых звестак, быў атручаны).

Цела бунтоўнага гетмана і пасля смерці трэба было ўтойваць ад ворагаў: спачатку ў Тыкоцінскім замку, потым у вёсцы Сялец, што на Берасцейшчыне. Толькі пасля вайны Януша Радзівіла ўдалося па-людску пахаваць у кальвінскім зборы ў Кейданах.

Складанне: Іван Саверчанка, Зьміцер Санько
Крыніца: 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі. Менск, 1999.
1-е выданьне: 100 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі. Менск, Звязда, 1993.

Учебники по истории Беларуси за 6 класс

• История Беларуси с древнейших времен до середины XIII в.: учеб. пособие для 6-го кл. общеобразоват. учреждений с рус. яз. обучения / Г. В. Штыхов, С. Н. Темушев, В. В. Ракуть ; под ред. Г. В. Штыхова, Ю. Н. Бохана ; пер. с белорус, яз. Л. Г. Киселевой. — Минск: Изд. центр БГУ, 2009. — 143 с.: ил.

Учебники по истории Беларуси за 7 класс

• История Беларуси: вторая половина XIII — первая половина XVI в.: учеб. пособие для 7-го кл. общеобразоват. учреждений с рус. яз. обучения / Г. В. Штыхов, Ю. Н. Бохан, М. А. Краснова; под ред. Ю. Н. Бохана. — Минск: Нар. асвета, 2009. — 159 с.: ил.

Учебники по истории Беларуси за 8 класс

Учебники по истории Беларуси за 9 класс

Учебники по истории Беларуси за 10 класс

Учебники по истории Беларуси за 11 класс

• 23 билета (46 вопросов) по Истории Беларуси для экзамена за 9 и 11 классы
• История Беларуси (с древнейших времен до конца XIX в.)
• История Беларуси (XX - начало XXI в.)
• История Беларуси (много материалов) - основные события, даты, подробности, периоды