Сельская гаспадарка і гарадское жыццё ў Беларусі y XVI-XVII ст
Билеты и ответы для экзамена по Истории Беларуси за 9 и 11 класс.

1. У XVI ст. у ВКЛ паступова ўсталёўваеццафальварко- вая гаспадарка, прадукцыя якой прызначалася на продаж. Фальварак — двор і гаспадарка землеўладальніка. Пераход да фальварковай гаспадаркі быў звязаны з развіццём ганд- лю збожжам, які даваў феадалам усё большы прыбытак.

У 1557 г. вялікім князем літоўскім і каралём польскім Жыгімонтам II Аўгустам быў падпісаны дакумент пад на-звай «Устава на валокі», які прадугледжваў правядзенне шэ-рагу мерапрыемстваў у галіне сельскай гаспадаркі. Каб упа-радкаваць сялянскае землекарыстанне і павіннасці сялян, была ўведзена адзіная стандартная мера зямельнай пло-шчы — валока, роўная 21,36 га, з якой ад сялян патрабаваліся аднолькавыя падаткі і павіннасці. Сялянскія гаспадаркі ат-рымалі ў сярэднім адну валоку на дзве сям'і. Сярэдні сялянскі надзел складаў прыблізна 10,6 га — паўвалокі. Лепшыя землі адышлі пад панскія фальваркі.

Вытворчасць у фальварковай гаспадарцы была заснава-на на выкананні работ па апрацоўцы зямлі і зборы ўраджаю сялянамі. Але зямля не належала сялянам. Магнаты і шляхта заканадаўча аформілі сваё права на валоданне зямлёй. Сяляне вымушаны былі звяртацца да шляхціца, каб той вы-дзеліў ім зямельны надзел. За карыстанне надзелам селянін выконваў павіннасці. Галоўнымі з іх з'яўляліся паншчына — адпрацоўка пэўнай колькасці дзён на тыдзень на зямлі феа-дала (у XVI ст. яна павялічылася з 1 да 2, а ў XVII ст. склада-ла ўжо 3—4 дні на тыдзень) і чынш — грашовы падатак.

2. У XVI ст. адбываецца рост гарадоў і гарадскога на- сельніцтва ВКЛ. У большасці тагачасных гарадоў пражыва- ла ад 1,5 да 3 тыс. жыхароў. Значнымі цэнтрамі з насельніцт- вам больш за 10 тыс. жыхароў былі Берасце, Магілёў, Пінск, Віцебск. Практычна ўсе гарады ў XVI — першай палове XVII ст. атрымалі магдэбургскае права — самакіраванне. Ада- собленыя часткі горада, якія знаходзіліся пад уладай магната або царкоўнай установы, называліся юрыдыкамі. Ha ix не распаўсюджвалася ўлада органа гарадскога самакіраван-ня — магістрата. Кіруючыя пасады ў магістраце захопліва-ліся прадстаўнікамі багатых гарадскіх вярхоў, якія пера-кладвалі асноўныя падаткі на плечы простых гараджан. Магдэбургскае права мелі таксама некаторыя мястэчкі — населения пункты пераходнага ад вёскі да горада тьгау. Іх колькасць пастаянна павялічвалася.

У XVI ст. у беларускіх гарадах, лле ад 25 да 50% насель-ніцтвазаймалася рамяством, узнікаліг^эхг — арганізацыі май-строў па разнастайных спецыяльнасцях. Рамеснік, які не ўваходзіў у такую арганізацыю, не мог прадаваць сваю пра-дукцыю на мясцовым рынку. Каб дасягнуць высокага звання майстра, трэба было спачатку стаць яго вучнем, потым ча-ляднікам, здаць экзамен на званне майстра — вырабіць шэ-дэўр (арыгінальную рэч, якую называлі «штукай»).

Замацаванне ў сельскай гаспадарцы фальваркаў, прадук-цыя якіх прызначалася на продаж, садзейнічала развіццю гандлю. У малых гарадах і мястэчках звычайна з вясны да пачатку восені ў дні рэлігійных свят праходзілі кірмашы — адна-, двухдзённыя таргі. Буйныя гарады з'яўляліся гандлё-вымі цэнтрамі. Купцы, якія займаліся замежным гандлем, называліся гасцямі. Адсюль назва буйных гандлёвых шля-хоў — гасцінцы. Яны ўяўлялі сабой дарогі, абсаджаныя з абод-вух бакоў дрэвамі, захаваліся да цяперашняга часу.

3. У XVIII ст. цэхавая арганізацыя прамысловай вытвор-часці пачынае саступаць месцамануфактурнай вытворчасці. Мануфактурамі называлі прадпрыемствы, заснаваныя на ручной працы і шырокім яе падзеле.

У адрозненне ад цэха на мануфактурах выкарыстоўвала-ся наёмная праца (за пэўную плату на працягу пэўнага рабо-чага часу) і існаваў яе падзел. Мануфактуры ўзнікалі най-перш у малых гарадах і мястэчках, таму што ў буйных гарадах значную канкурэнцыю ім складалі цэхі. Першыя мануфак-турыз'явШсяў 10—ЗО-xrr.XVHI ст. ГэтаНалібоцкаяіУрэц- кая шкляныя мануфактуры. Урэцкая мануфактура стала першым прадпрыемствам па вырабе люстэркаў ва ўсёй Рэчы Паспалітай. Широкую вядомасць мелі Слуцкая і Нясвіж-ская мануфактуры шаўковых паясоў, якія належалі Радзівілам. Ткацкая мануфактура ў Карэлічах славілася сваімі вырабамі — шпалерамі (бязворсавымі дыванамі), на якіх ад-люстроўваліся гістарычныя падзеі, абрусамі, палатном для абіўкі сцен.

Паноў С. В., П16 Гісторыя Беларусі: білеты: 9 клас / С. В. Паноў. — 2-е выд. — Мн.: Аверсэв, 2006. — 111с. — (Экзамены). ISBN 985-478-820-2.

Учебники по истории Беларуси за 6 класс

• История Беларуси с древнейших времен до середины XIII в.: учеб. пособие для 6-го кл. общеобразоват. учреждений с рус. яз. обучения / Г. В. Штыхов, С. Н. Темушев, В. В. Ракуть ; под ред. Г. В. Штыхова, Ю. Н. Бохана ; пер. с белорус, яз. Л. Г. Киселевой. — Минск: Изд. центр БГУ, 2009. — 143 с.: ил.

Учебники по истории Беларуси за 7 класс

• История Беларуси: вторая половина XIII — первая половина XVI в.: учеб. пособие для 7-го кл. общеобразоват. учреждений с рус. яз. обучения / Г. В. Штыхов, Ю. Н. Бохан, М. А. Краснова; под ред. Ю. Н. Бохана. — Минск: Нар. асвета, 2009. — 159 с.: ил.

Учебники по истории Беларуси за 8 класс

Учебники по истории Беларуси за 9 класс

Учебники по истории Беларуси за 10 класс

Учебники по истории Беларуси за 11 класс

• 150 вопросов и ответов по Истории Беларуси
• История Беларуси (с древнейших времен до конца XIX в.)
• История Беларуси (XX - начало XXI в.)
• История Беларуси (много материалов) - основные события, даты, подробности, периоды