|
ВНИМАНИЕ! Это раздел УЧЕБНИКОВ, раздел решебников в другом месте.
[ Все учебники ]
[ Букварь ]
[ Математика (1-6 класс) ]
[ Алгебра ]
[ Геометрия ]
[ Английский язык ]
[ Биология ]
[ Физика ]
[ Химия ]
[ Информатика ]
[ География ]
[ История средних веков ]
« История Беларуси »
[ Русский язык ]
[ Украинский язык ]
[ Белорусский язык ]
[ Русская литература ]
[ Белорусская литература ]
[ Украинская литература ]
[ Основы здоровья ]
[ Зарубежная литература ]
[ Природоведение ]
[ Человек, Общество, Государство ]
[ Другие учебники ]
Хронология событий
ФЕДЕРАЦИЯ РЕЧЬ ПОСПОЛИТАЯ (1565 - 1795).
[ О периоде ] - [ Главные события ] - [ Хронология событий ] - [ Подробно о событиях ]
16 СТАГОДДЗЕ
1569 г., 1 ліпеня.
Люблінская унія — урачыстае абвяшчэнне пра аб'яднанне на аснове роўнасці Польскага Каралеўства (Карона) і Вялікага княства Літоўскага (Княства) у федэратыўную дзяржаву — Рэч Паспалітую. На чале дзяржавы быў кароль (ён жа і вялікі князь), якога выбірала шляхта «абодвух народаў», ствараўся агульны сойм з двух палат: сенат і пасольская ізба (па 2 паслы ад кожнага павета); абедзве дзяржавы захоўвалі суверэнітэт, асобную дзяржаўную адміністрацыю, войскі, скарб і права эмісіі аднолькавай манеты, судовы апарат, свае законы і сваю мытную сістэму; кожная краіна захоўвала свае дзяржаўныя мовы: Польшча — лацінскую Вялікае княства Літоўскае — беларускую.
1569 г., 3 жніўня.
Курляндыя і Ліфляндыя абвешчаны васаламі Рэчы Паспалітай.
1569 г.
Атрыманне мястэчкамі Дзісна і Радашковічы самакіравання паводле магдэбургскага права.
1570 г.
Заснаванне у Вільні езуіцкага калегіума (у 1578 г. рэарганізавана у акадэмію, ў 1579 г. — у Віленскі універсітэт).
1572 г.
Смерць Жыгімонта II Аўгуста, апошняга вялікага князя Вялікага княства Літоўскага і караля Польшчы з роду Ягелонаў.
1572—1630 г.
Жыццё і дзейнасць Мялеція Сматрыцкага — беларускага і ўкраінскага грамадска-палітычнага і царкоўнага дзеяча, пісьменніка-палеміста, аутара першай «Грамматики словенский правильная синтагма» (1619 г.).
Пачатак 1573 г.
Выдавнне законаў, паводле якіх шляхта набывала афіцыйнае права выбіраць караля польскага і вялікага князя Вялікага княства Літоўскага; феадалам Рэчы Паспалітай дазвалялася судзіць і караць сялян у сваіх маёнтках.
1573 г., 11 мая.
На элекцыйным сойме у Варшаве каралём польскім і вялікім князем Вялікага княства Літоўскага выбраны Генрык Валезы (каранаваны 24.2.1574 г.; правіў у Рэчы Паспалітай да 19.6.1574 г.; 15.1.1575 г. выбраны каралём Францыі як Генрых Валуа).
1573 г.
Прыняты акт аб свабодзе веравызнанняў у Рэчы Паспалітай.
1574 г., 10 снежня — 1653 г.
Жыццё і дзейнасць Мікалая Лянчыцкага — дзеяча беларускай культуры, стваральніка твораў маральна-рэлігійнага характару, прапаведніка талерантных міжканфесійных адносін.
1574 г.
Выданне Сымонам Будным Новага запавету, Бібліі (у мястэчку Лоск каля Валожына); прадмова, каментарыі і заўвагі выдання з'яўляюцца першай спробай рацыяналістычнай крытыкі евангелічных кніг.
1574—1623 г.
Дзейнасць у Вільні друкарні братоў Мамонічаў; заснаваў Пётр Мсціславец на сродкі магілёўскіх купцоў Мамонічаў; друкарня выпусціла каля 60 выданняў.
1575 г., 15 снежня.
Выбранне каралём Польшчы і вялікім князем літоўскім Стафана Баторыя (Сцяпан Батура, княжыў і быў каралём да 12 снежня 1586 г.).
1576 г.
Атрыманне мястэчкам Сураж (цяпер гарадскі пасёлак у Віцебскім раёне) самакіравання паводле магдэбургскага права.
1576 г.
Захоп рускімі войскамі горада Гомеля і вяртанне яго ў склад Вялікага княства Літоўскага з дапамогай войск Юрыя Радзівіла.
1576—1586 г.
Горад Гродна быў рэзідэнцыяй караля Польшчы і вялікага князя Вялікага княства Літоўскага Стафана Баторыя (Сцяпана Батуры).
1577 г.
Атрыманне гарадамі Магілёў, Мазыр і мястэчкам Ула (цяпер гар. пасёлак у Полацкім раёне) поўнага магдэбургскага права.
1579 г., ліпень.
Пачатак вызвалення арміяй Стафана Баторыя беларускіх зямель, захопленых рускімі войскамі.
1579 г., 4—30 жніўня.
Вызваленне Полацка ад рускіх войск.
1579 г.
Беларуска-літоўска-польскія войскі на чале з гетманам вялікім Мікалаем Радзівілам і яго сынам гетманам польным Крыштофам Радзівілам ад рускіх войскаў крэпасці Казяны, Сітна, Сокал, Суша.
1579 г.
Аблога войскамі Стафана Баторыя Езярышчанскага замка, захопленага рускімі войскамі.
1579 г.
Пераўтварэнне Віленскай езуіцкай акадэміі у Віленскі універсітэт першы універсітэт ва Усходняй Еўропе.
1579 г.
Атрыманне мястэчкам Мір самакіравання паводле магдэбургскага права.
1580 г., восень.
Войскі Стафана Баторыя занялі гарады Усвят, Веліж, Невель, Завалочча, Езярышча, Вялікія Лукі, Холм, Старую Русу.
1580 г.
Спаленне горада Магілёва рускімі войскамі на чале з князем Сярэбраным.
1580 (?) г.
Выданне беларускамоўнага «Евангелля»; яго пераклаў на беларускую мову, напісаў прадмову і выдаў у друкарні, заснаванай у сваім радавым маёнтку Цяпіна, Васіль Цяпінскі.
1581 г., 1 сакавіка.
Утварэнне Галоўнага літоўскага трыбунала — найвышэйшага судовага апеляцыйнага органа у Вялікім княстве Літоўскім.
1581 г., 26 жніўня.
Войскі Стафана Баторыя асадзілі Пскоў.
1581 г.
Заснаванне у Полацку езуіцкага калегіума (сярэдняй навучальнай установы класічнага тыпу); у 1812 г. пераўтвораны у акадэмію — першую вышэйшую навучальную ўстанову на тэрыторыі сучаснай Беларусі; пры калегіуме заснавана полацкая друкарня.
1581 г.
Атрыманне горадам Пінскам самакіравання паводле магдэбургскага права
1581 г.
Аблогі рускімі войскамі гарадоў Магілёва і Шклова, спусташэнне імі ваколіц Дуброўна, Оршы, Копысі, Шклова, Мсціслава.
1582 г., 15 студзеня.
Перамір'е на 10 гадоў паміж Расіяй і Рэччу Паспалітай, заключанае у г. Ям-Запольскім (падпісана расійскім царом Фёдарам Іаанавічам і канцлерам Вялікага княства Літоўскага Львом Сапегам). Паводле перамір'я Расія адмаўлялася ад Лівоніі, Полацка, Невеля, Веліжа; Рэч Паспалітая вяртала занятьш ей крэпасці на расійскай тэрыторыі; фактычнае завяршэнне Лівонскай вайны.
1582 г.
Першае ўпамінанне ў пісьмовых крыніцах гарадскога пасёлка Бягомль (у Докшыцкім раёне).
1583 г.
Пачатак рэканструкцыі Нясвіжскага замка Радзівілаў у палацава-замкавы комплекс; рэканструкцыя вялася паводле праектаў славутага Італьянскага архітэктара Джавані Бернардоні.
1584 г.
Заснаванне ў Нясвіжы езуіцкага калегіума; пазней падобныя калегіумы існавалі у Брэсце, Бабруйску, Віцебску, Гродне, Драгічыне, Магілёве, Менску, Навагрудку, Оршы, Слуцку і інш.
1586 г., 12 снежня.
Каралём польскім і вялікім князем літоўскім выбраны Жыгімонт III Ваза (правіў да 1632 г.).
1586 г.
Атрыманне горадам Нясвіжам самакіравання паводле магдэбургскага права.
1587 г.
Атрыманне горадам Лідай самакіравання паводле магдэбургскага права.
1587 — 1593 г.
Будаўніцтва у Нясвіжы фарнага касцёла — помнік архітэктуры барока; пабудаваны пад кіраўніцтвам Дж.Бернардоні.
1588 г., 28 студзеня.
Зацвярджэнне каралём Рэчы Паспалітай Жыгімонтам III Вазай 3-га Статута Вялікага княства Літоўскага — збору законаў феадальнага права; унікальны помнік беларускай мовы, пісьменнасці і юрыдычнай думкі. Дзейнічаў на Беларусі да 1840 г.
1589 г.
Атрыманне гарадамі Кобрын і Пружаны самакіравання паводле магдэбургскага права.
1589 г.
Утварэнне Брэсцкай, Гродзенскай і Магілёўскай эканомій.
1589 г.
Афіцыйнае зацвярджэнне права «Ліберум вета» («Забараняю») — звычаю у Рэчы Паспалітаи, паводле якога кожны пасол (дэпутат) сойма мог выказаць нязгоду з любой соймавай пастановай; кожная пастанова павінна была прымацца толькі пры аднагалоснай згодзе.
1590 г.
Атрыманне мястэчкам Любча (цяпер гар. пасёлак у Навагрудскім раёне) самакіравання паводле магдэбургскага права.
1590 г.
Захоп горада Быхава данскімі казакамі М.Федаровіча.
1590—1592 г.
Заснаванне першых на Беларусі праваслаўных брацтваў, у тл. брацкіх школ і друкарняў (у Магілёве, Менску, Вільні, Бярэсці, Гародні і інш.).
1592—1599 г.
Кароль Рэчы Паспалітай Жыгімонт III Ваза быў адначасова і каралём Швецыі.
1593 г.
Выданне ў друкарні Л.і К.Мамонічаў «Буквара» — аднаго з першых на Беларусі.
1594—1596 г.
Казацка-сялянскае паўстанне на Украіне; дзейнасць на поўдні Беларусі казацкіх загонаў (атрадаў) пад кіраўніцтвам Севярына Налівайкі.
1595 г., снежань.
Захоп казацкімі атрадамі С.Налівайкі гарадоў Петрыкава і Слуцка, спа ленне імі Магілёва; захоп казакамі на чале з Шавулам горада Прапойска (цяпер Слаўгарад).
1595 г., снежань.
Разгром казацкіх загонаў С.Налівайкі войскам Вялікага княства Літоўскага каля в. Буйнічы (пад Магілёвам).
1595—1618 г.
У Гародні пабудаваны комплекс кляштара і касцёла бернардзінцаў — помнік архітэктуры ранняга барока.
1596 г., 6 кастрычніка.
Берасцейская царкоўная унія — пагадненне пра аб'яднанне на тэрыторыі Рэчы Паспалітай праваслаўнай царквы з каталіцкай на ўмовах прызнання вяршэнства папы рымскага і асноўных догматаў каталіцкай царквы, за захаванне праваслаўных абрадаў, богаслужэння на роднай мове; утварэнне на Беларусі уніяцкай царквы.
1596 г.
Выданне у Вільні «Буквара» і «Грамматіки словенской...» Лаўрэнція Зізанія.
1596 г.
Перанясенне сталіцы Рэчы Паспалітай з Кракава у Варшаву.
1597 г.
Атрыманне горадам Віцебскам самакіравання паводле магдэбургскага права.
Каля 1597 г. — 1648 г., 15 верасня
Жыццё і дзейнасць Афанасія Філіповіча —- пісьменніка-палеміста, грамадскага і царкоўнага дзеяча Вялікага княства ЛІтоўскага; у 1649 г. кананізаваны праваслаўнай царквой у святыя.
1598 г.
Выданне на старабеларускай мове палемічнага твора Філалета Хрыстафора «Апокрысіс», скіраванага супраць брэсцкай уніі і яе абаронцаў П.Скаргі і І.Пацея.
1599 г.
Першае ўпамінанне у пісьмовых крыніцах горада Вілейкі як цэнтра староства.
1600 г.
Падпісана мірнае пагадненне на 20 гадоў паміж Расіяй і Рэччу Паспалітай (падпісалі расійскі цар Барыс Гадуноў і канцлер Вялікага княства Літоўскага Леў Сапега).
1600—1629 г.
Вайна Рэчы Паспалітай са Швецыяй.
1600(?)—1651(?) г.
Жыццё і навуковая дзейнасць Казіміра Семяновіча — тэарэтыка артылерыі, які ўпершыню прапанаваў ідэю шматступеньчатай ракеты; трымаўся гуманістычнага светапогляду і лічыў вайну найвялікшым няшчасцем для чалавецтва.
16 ст.
Пачатак развіцця на Беларусі вотчыннай прамысловасці.
16 ст.
Заснаванне у мястэчку Жыровічы (Слонімскі раён) праваслаўнага манастыра (з 1613 г. належаў базыльянам) — комплекс помнікаў архітэктуры 17—19 ст.
2-я палова 16 ст.
Дзейнасць першых на Беларусі бібліятэк: у Полацку, Слуцку, Менску,Магілёве.
2-я палова 16 ст.
Узнікненне і пашырэнне сатырычнага твора «Прамова Мялешкі», аўтарства якога прыпісваюць дзяржаўнаму і ваеннаму дзеячу Івану Мялешку.
2-я палова 16 ст. — пачатак 17 ст.
Стварэнне Баркулабаўскага летапісу.
2-я палова 16 ст. —пачатак 17 ст.
Дзейнасць на Беларусі арыянскіх школ: у Іўі (называлася акадэмія; у 1585—1593 г. яе рэктар Ян Ліцыній Намыслоўскі), Клецку, Любчы, Лоску, Нясвіжы, Навагрудку і інш.
Канец 16 —пачатак 17 ст.
Створаны «Дзённік» Ф.Еўлашэўскага — помнік беларускай мемуарной літаратуры.
17 СТАГОДДЗЕ
1601 г.
Атрыманне мястэчкам Масты самакіравання паводле магдэбургскага права.
1603 г.
Надрукавана першая дакладная карта Вялікага княства Літоўскага, награвіраваная Тамашам Макоўскім (захавалася 2-е яе выданне 1613 г.).
1604—1618 г.
Інтэрвенцыя Рэчы Паспалітай у межы Расійскай дзяржавы.
1605 г., 27 верасня.
Кірхгольмская бітва — польскае і літоўска-беларускае войска на чале з Янам Хадкевічам разграміла шведскія войскі.
1606—1608 г.
Выступленні гараджан Магілёва пад кірауніцтвам Стахора Мітковіча супраць магістрацкіх улад.
1609 г.
Беларуска-літоўскія войскі на чале з гетманам польным Я.К.Хадкевічам разбілі войскі шведау пад Рыгай, занялі Пярну, што на 8 гадоў прыпыніла ваенныя дэеянні са Швецыяй.
1609—1618 г.
Вайна Рэчы Паспалітай з Расіяй. Польскае і літоўска-беларускае войска разбіла рускія войскі пад Смаленскам і падышло да Масквы, дзе адбыўся пераварот (схінуты з трона Васіль Шуйскі), у выніку якога каралевіч Уладзіслаў (сын караля Рэчы Паспалітай Жыгімонта III Вазы) абвешчаны расійскім царом.
1609—1726г.
Дзейнасць Літоўскага скарбовага трыбунала — установы, якая ажыццяўляла кантроль за даходамі і расходамі у Вялікім княстве Літоўскім.
1610 г., верасень.
Польскае і літоўска-беларускае войскі занялі Маскву.
1611—1613 г.
Будаўніцтва ў Мінску Петрапаўлаўскай царквы — помнік архітэктуры барока.
1612 г., 22—26 кастрычніка.
2-е апалчэнне расійскіх войск пад кірауніцтвам Кузьмы Мініна і Дзмітрыя Пажарскага вызваліла Маскву ад войск Рэчы Паспалітай.
1612—1649 г.
Створаны абраз Маці Боскай Будслаўскай (мастак невядомы), які сярод католікаў Беларусі лічыцца цудадзейнай святыняй; цяпер абраз захоўваецца у Будслаўскім касцёле (Мядзельскі раен), пабудаваным у 1783 г.
1613 г.
Пабудаваны Гайцюнішскі дом-крэпасць, вядомы пад назвай «Замэчак» (в.Гайцюнішкі Воранаўскага раёна).
1615 г.
Выданне сацыяльна-палітычнага трактата беларускага гуманіста і мысліцеля Міхалона Літвіна «Аб норавах татараў, літоўцаў і масквіцян».
1616 г.
Выступление гараджан Мінска і Мазыра супраць Брэсцкай царкоўнай уніі.
1616—1773 г.
Дзейнасць у Магілёве брацкай друкарні.
1617 г.
Заснаванне ліцэя ў Слуцку — адной са старэйшых сярэдніх навучальных устаноў на Беларусі (з 1788 г. — публічнае евангелісцкае вучылішча, з 1809 г. — павятовае вучылішча, з 1827 г. -— гімназія, у 1868—1918 г. —- класічная гімназія).
1617—1618 г.
Паход на Маскву войск каралевіча Уладзіслава Жыгімонтавіча, які меў тытул «цара маскоўскага і ўсяе Русі»: расійскія ваяводы здавалі гарады «на імя царскае»; паход скончыўся Дэўлінскім перамір'ем.
1618 г., 1 снежня.
Дэўлінскае перамір'е (заключана ў в. Дэўліна пад Масквой) паміж Рускай дзяржавай і Рэччу Паспалітай, паводле якога да Вялікага княства Літоўскага адышло 29 гарадоў, у тым ліку землі Смаленшчыны з гарадамі Белы, Дарагабуж, Сярпейск, Рослаў, Старадуб, Трубчэўск, Чарнігаў, Ноўгарад-Северскі, Глухаў і інш. , каралевіч Уладзіслаў захаваў тытул «цара маскоўскага і ўсяе Русі»
1619 г.
Атрыманне мястэчкам Друя (цяпер гарадскі паселак у Браслаўскім раёне) самакіравання паводле магдэбургскага права
1619г.
Надрукавана «Грамматики словенския правильная синтагма» Мялеція Сматрыцкага
1620 г.
Атрыманне горадам Оршай самакіравання паводле магдэбургскага права
1620 г.
Пабудаваны Бераставіцкі касцел кармелітаў (гар. паселак Бераставіца) — помнік архітэктуры ранняга барока (з 1866 г. праваслаўная царква)
1623 г., 12 лістапада
Бунт гараджан Вщебска супраць Брэсцкай царкоўнай уніі, у выніку якога забіты уніяцкі архіепіскап Іасафат Кунцэвіч (прылічаны уніяцкай царквой да святых Беларусі).
1626 г.
Завершана будаўніцтва Смалянскага замка («Белы ковель», в. Смаляны Аршанскага раёна).
1629 г., 26 верасня.
Падпісана перамір'е паміж Рэччу Паспалітай і Швецыяй, якім скончана вайна 1600—-1629 г.
1629—1680 г., 25 жніўня.
Жыццё і творчасць Сімяона Полацкага — беларускага і рускага грамадскага і царкоўнага дзеяча, пісьменніка, публіцыста і педагога.
1630—1654 г.,
Дзейнасць друкарні ў Куцеінскім манастыры (цяпер у межах Оршы), заснавана беларускім асветнікам Спірыдонам Собалем; друкарня вывезена у Іверскі манастыр (пад Ноўгарадам).
1631 г.
У Куцеінскай друкарні выдадзены адзін з першых на Беларусі "Буквар", падрыхтаваны С. Собалем.
1632 г., 8 лістапада.
Выбранне польскім каралём і вялікім князем літоўскім Уладзіслава Вазы (сын Жыгімонта III Вазы, правіў да 20 мая 1648 г.).
1632 — 1634 г.
Вайна Расійскай дзяржавы супраць Рэчы Паспалітай (Смаленская вайна).
1633г., 11 — 13 чэрвеня.
Няўдалая аблога рускімі войскамі горада Полацка.
1633 г.
Атрыманне горадам Крычавам самакіравання паводле магдэбургскага права.
1633 г.
У Мінску заснаваны касцёл і кляштар бернардзінак — помнік архітэктуры (будынак касцёла ў 19 ст. пераабсталяваны пад праваслаўную кафедральную царкву).
1633 г.
Пабудавана Гайцюнішская кальвінская капліца (в.Гайцюнішкі у Воранаўскім раёне).
1633 г.
Выступление гараджан Магілёва супраць мясцовых улад; у выніку пажару згарэў Магілёўскі эамак.
1633 г.
Аблогі рускімі войскамі гарадоў Мсціслава (двойчы), Суража, Друі, Прапойска, Крычава.
1633,1648, 1649, 1651 (двойчы) г.
Аблогі ўкраінскімі казакамі горада Гомеля.
1634 г., 27 мая — 14 чэрвеня.
Палянаўскі мір паміж Рускай дзяржавай і Рэччу Паспалітай, якім закончана вайна 1632—34 г.; пацвердзіў умовы Дэўлінскага перамір'я 1618 г.; кароль Уладзіслаў Ваза адмовіўся ад тытула расійскага цара.
1634 г.
Атрыманне горадам Чавусы і мястэчкам Бешанковічы самакіравання паводле магдэбургскага права.
Каля 1634 г. — 1689 г., 30 сакавіка
Жыццё і дзейнасць Казіміра Ляшчынскага — беларускага мысліцеля-атэіста і матэрыяліста.
1636 г.
Атрыманне горадам Мсціслаў самакіравання паводле магдэбургскага права.
1637 г.
Атрыманне мястэчкам Ружаны (цяпер у Пружанскім раёне) самакіравання паводле магдэбургскага права.
1641 г.
Атрыманне мястэчкамі Астрына і Чэрыкаў самакіравання паводле магдэбургскага права.
1642 г.
Атрыманне мястэчкам Дзівін (цяпер у Кобрынскім раёне) самакіравання паводле магдэбургскага права.
1643 г.
Атрыманне мястэчкам Лагішын (цяпер гар. пасёлак у Пінскім раёне) самакіравання паводле магдэбургскага права.
1645 г.
Атрыманне мястэчкам Мальча (цяпер в.Малеч у Бярозаўскім раёне) самакіравання паводле магдэбургскага права.
1646 г.
Выданне «Дыярыуша» Афанасія Філіповіча, якім фактычна закончана развіццё на Беларусі палемічнай літаратуры; у «Дыярыушы» змешчаны адзін з найбольш ранніх нотных запісаў беларускай музыкі.
1648 г., май.
Пачатак паўстання ўкраінскіх казакаў пад кіраўніцтвам Б.Хмяльніцкага супраць Рэчы Паспалітай.
1648 г., лета.
На поўдні Беларусі паявіліся пасланыя Б.Хмяльніцкім казацкія загоны Галавецкага, А.Нябабы, Ф.Гаркушы, Крывашапкі, Міхненкі, Паддубскага, Мікуліцкага і інш., якія рабавалі панскія маёнткі, касцёлы і манастыры; да казакаў часам далучаліся сяляне і гараджане Беларусі; паўстанцы захапілі Гомель, Лоеў, Брагін, Мазыр, Тураў, Пінск, Бабруйск, Рэчыцу, аблажылі Мінск, Слуцк, Быхаў.
1648 г., лета.
Паражэнне казацкіх загонаў Ф.Гаркушы і С.Пабадайлы пад Чачэрскам ад войск Вялікага княства Літоўскага.
1648 г., восень.
Беларуска-літоускае войска пад камандаваннем гетмана польнага Януша Радзівіла, рухаючыся ад Брэста ўздоўж Прыпяці, вызваліла ад казакаў гарады Тураў, Мазыр, Бабруйск, Рэчыцу.
1648 г., кастрычнік.
Асада ў Пінску казакаў пад кіраўніцтвам А.Нябабы войскамі Вялікага княства Літоўскага.
1648г., 20 лістапада.
Выбранне каралём польскім і вялікім князем літоўскім Яна Казіміра (брат Уладзіслава Вазы; правіў да 1668 г.).
1648 г.
Адкрыццё у Оршы брацкай школы.
1648-1651 г.
Антыфеадальная вайна на Беларусі. Пачалася ў падтрымку паўстання казакаў на Украіне.
1648—1654 г.
Тры беспаспяховыя аблогі мястэчка Ляхавічы ўкраінскімі казацкімі атрадамі.
1648—1689 г.
Пабудова у Бярозе касцёла і кляштара картэзіянцаў — помніка архітэктуры сталага барока.
1649 г., студзень — люты.
Асада казакаў у Бабруйску войскамі Вялікага княства Літоускага.
1649 г., вясна.
На поўдзень Беларусі з Украіны накіраваны новыя казацкія загоны І.Галоты, С.Пабадайлы, Ф.Гаркушы, да якіх далучаліся і мясцовыя сяляне; захоп казакамі гарадоў Чачэрск, Тураў, Рэчыца.
1649 г., ліпень.
Б.Хмяльніцкі накіраваў на Беларусь 15-тысячнае казацкае войска на чале з Міхайлам (Станілавам) Крычэўскім, каб перашкодзіць войскам Вялікага княства Літоускага на чале з Янушам Радзівілам уступіць на Украіну.
1649 г., 31 ліпеня.
Бітва пад Лоевам паміж аб'яднанымі казацкімі атрадамі на чале з М.Крычэўскім і войскамі Вялікага княства Літоускага; разбітыя казацкія загоны часткова вырваліся з аблогі; М.Крычэўскі загінуў.
1650 г.
Выйшаў у свет трактат беларускага інжынера Казіміра Семяновіча «Вялікае мастацтва артылерыі. Частка першая», у якім апісаны канструкцыі і выкарыстанне гармат і ракет, упершыню прапанавана ідэя шматступеньчатай ракеты, ракетных батарэй і стабілізатараў да ракет.
Сярэдзіна 17 ст.
На Беларусі існуе больш за 450 гарадоў і мястэчак.
Сярэдзіна 17 ст. — 1730 г.
Жыцце і дзейнасць беларускіх друкароў і гравераў па медзі і дрэве Вашчанкаў (Максім Ярмалініч —- бацька, Васіль Максімавіч —- сын)
1651 г., лета
Казацка-сялянскія выступленні у раене Мсціслава, Прапойска, Чачэрска, Горваля.
1651 г., ліпень
Беларуска-літоўскае войска на чале з Я Радзівілам накіравалася на задушэнне казацкага паўстання на Украіне Па дарозе каля лоеўскіх перапраў разграміла 15-тысячнае казацкае войска М.Нябабы (Нябаба загінуў) і вызваліла Кіеў.
1651 г., верасень.
Белацаркоўскі мірны дагавор паміж гетманам Украіны Б. Хмяльнщкім і Рэччу Паспалітай, паводле якога з Беларусі выведзены ўсе казацкія атрады.
1651—1675 г.
У Пінску пабудаваны калегіум езуітау —- помнік архітэктуры барока.
Каля 1651—1714 г.
Жыццё і дзейнасць І.Ф.Капіевіча — беларускага асветніка і кнігавыдаўца, аўтара каля 20 падручнікаў, слоўнікаў, навучальных дапаможнікаў.
1652 г.
Атрыманне мястэчкам Капыль самакіравання паводле магдэбургскага права.
1653 г.
У Куцеінскай друкарні (пад Оршай) друкар І.Труцэвіч выдаў кнігу П.Бярынды «Лексіконъ славеноросскій именъ толъкованіе».
1654 г., 18 студзеня.
Пераяслаўская рада зацвердзіла рашэнне Маскоўскага сабора пра далучэнне Украіны да Расійскай дзяржавы.
1654 г., вясна — 1667 г.
Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай за Беларусь і Украіну; гэга вайна стала нацыянальнай трагедыяй беларускага народа: большасць гарадоў, мястэчак і вёсак была разрабавана і спалена, гаспадарка прыйшла у заняпад, колькасць насельніцтва скарацілася напалову.
1654 г., май.
Пачатак наступления расійскіх войск: галоўныя сілы на чале з царом Аляксеем Міхайлавічам наступалі на Смаленск, армія В.П.Шарамецева — на Полацка-Віцебскі раён, армія А,М.Трубяцкога — на Рослаўль і Мсціслау, саюзныя Расіі украінскія казакі на чале з наказным гетманам І.Н.Залатарэнкам —— на Гомель, Прапойск, Стары Быхаў, атрады Л.Салтыкова і Я.Ялагіна —- на Люцын, Рэжыцу, Дзвінск.
1654 г., май—чэрвень.
80-тысячная расійская армія заняла Дарагабуж, Рослаў, Мсціслаў, Копысь, аблажыла Смаленск (узяла праз 3 месяцы) казацкія войскі (3 палкі, 20 тыс. чалавек) занялі Гомель, Чачэрск, Новы Быхаў і аблажылі Стары Быхаў.
1654 г., ліпень — 12 кастрычніка
Аблога і штурм царскімі воискамі города Дуброўна.
1654 г., 24 жніўня
Ўзяцце расійскім войскам горада Магілева.
1654 г., лета.
Расійская армія на чале з В. П. Шарамецевым заняла на поўначы Беларусі гарады Полацк, Невель, Дзісну, Усвят.
1654 г., сярэдзіна жніўня — 18 лістапада
Аблога і ўзяцце 20-тысячным расійскім войскам горада Віцебска.
1654 г., жнівень — 1657 г., студзень
Беспаспяховыя аблогі ўкраінскімі казакамі і рускімі воискамі горада Стары Быхаў.
1654 г., верасень — 1655 г., сакавік.
Аблога воискамі Вялікага княства Літоўскага горада Дзісна
1654 г.
Аблога расійскімі войскамі Смаленска, Чачэрска і іншых гарадоў Беларусі.
1654, 1659, 1660 г.
Аблогі і штурмы расійскімі войскамі гарадоў Мсціслаў і Нясвіж; беспаспяховыя аблогі города Ляхавічы.
1654, 1658, 1661 г.
Аблогі і штурмы расійскімі войскамі горада Крычава.
1654—1667 г.
Існаванне і дзейнасць Беларускага казацкага палка на чале з магілёўскім шляхціцам К.Ю.Паклонскім; полк створаны расійскім урадам, але ў лютым 1655 г. перайшоў на бок беларуска-літоўскага войска.
Канец 1654 г. — пачатак 1655 г.
Беларуска-літоўскія войскі пад кіраўніцтвам Я.Радзівіла, А.Гансеўскага, П.Сапегі, Глябовіча, Аскеркі пачалі вызваленне гарадоў, занятых расійскімі арміямі; знялі аблогу Старога Быхава, вызвалілі Копысь, Дуброўну, Оршу.
1655 г., студзень — лістапад.
Аблога расійскімі войскамі Езярышчынскага замка і горада Суража.
1655 г., 6 лютага — 1 мая.
Аблога і вызваленне войскамі Вялікага княства Літоўскага на чале з гетманам Я.Радзівілам і А.Гансеўскім горада Магілёва.
1655 г., лета.
Расійскія войскі і казакі І.Залатарэнкі распачалі новае наступление на землі Беларусі; зноў захоплены Дуброўна, Орша, Копысь, Барысаў, Мінск, у жніўні — Вільня.
1655 г., лета.
Расійская армія А.М.Трубяцкога не здолела авалодаць Старым Быхавам і Слуцкам, затое рэйдам прайшла па Беларусі, заняла і спаліла гарады і мястэчкі Клецк, Ляхавічы, Мыш, Сталавічы, Слонім, Навагрудак, Нясвіж, Капыль; атрад Валконскага абрабаваў і спаліў Тураў, Давыд-Гарадок, Столін, Пінск; дзесяткі тысяч сялян і гараджан з Беларусі выведзены ў Расію.
1655 г., лета.
Заняцце шведскімі войскамі гарадоў Браслава, Друі, крэпасці Іказнь (непадалёку ад Полацка).
1655 г., 17 жніўня і 20 кастрычніка.
Кейданскі дагавор пра ўстанаўленне уніі (саюза) Вялікага княства Літоўскага са Швецыяй (заключаны у г. Кейданы, Літва); ініцыятарамі саюза была вялікая група паноў і шляхты з Жамойціі, да якіх далучыліся Януш і Багуслаў Радзівілы.
1655 г., 26 верасня.
Аблога і спаленне расійскімі войскамі горада Пінска.
1655 г., верасень.
Дзве беспаспяховыя аблогі расійскімі войскамі горада Слуцка.
1655 г.
Штурм і спаленне казацкімі войскамі І.Залатарэнкі горада Бабруйска.
1655, 1659 г.
Аблога казакамі І.Залатарэнкі і расійскімі войскамі князя І.А.Хаванскага Лідскага замка.
1655, 1660 г.
Аблогі і ўзяцце расійскімі войскамі Новагародскага замка.
1656 г., 24 кастрычніка.
Віленскае перамір'е паміж Расіяй і Рэччу Паспалітай у час вайны 1654 — 1667 г.; расійскаму цару перамір'е патрэбна было для падрыхтоўкі да вайны супраць Швецыі.
Да 1656 г.
Дзяржаўны дзеяч, дыпламат, пісьменнік Піліп Абуховіч (?—1656 г.) у сваім «Дыярыушы» апісау падзеі грамадска-палітычнага жыцця Рэчы Паспалітай за 1630—54 г.
1656—1659 г.
Існаванне Беларускага казацкага палка на чале з Іванам Нячаем; у 1658 г. полк перайшоу на бок Рэчы Паспалітай і пачаў вызваляць ад расійскіх войск гарады ўсходняй Беларусі: Быхаў, Чавусы, Мсціслаў, Рагачоў і інш., полк размяшчаўся ў г.Чавусы (адсюль яго другая назва — Чавускі беларускі полк).
1656—1664 г.
Дзейнасць Сімяона Полацкага у Полацкай брацкай школе.
1658 г., 16 верасня.
Гадзяцкі дагавор паміж Рэччу Паспалітай і ўкраінскім гетманам І.Выгоўскім, паводле якога да Рэчы Паспалітай вярталіся Чарнігаўскае, Кіеўскае і Брацлаўскае ваяводствы, казацтва абвяшчалася саюзнікам польска-беларуска-літоўскага войска.
1659 г., 14 лютага.
Расійскія войскі штурмам узялі Стары Быхаў, дзе знаходзіліся казацкія войскі, што перайшлі на бок Рэчы Паспалітай, і жорстка расправіліся з імі.
1659 г., восень.
На Беларусь накіравана расійская армія пад камандаваннем І.А.Хаванскага, якая ў снежні захапіла Гародню, 15 студзеня 1660 г. — Бярэсце.
1659 г.
Аблога расійскімі войскамі горада Чачэрска.
1660 г., 18 чэрвеня.
Паражэнне пад Ляхавічамі расійскіх войск на чале з ваяводам І.А. Хаванскім.
1660 г., 25 чэрвеня.
Аблога і штурм украінскімі казакамі горада Пінска.
1660 г., 28 чэрвеня.
Аб'яднанае беларуска-літоўскае (камандуючы П.Сапега) і польскае (камандуючы С.Чарнецкі) войска разбіла каля в. Палонка (Слонімскі павет) армію І.А.Хаванскага; 3 ліпеня вызваліла Мінск і тэрыторыю Беларусі да р. Бярэзіна.
1660 г., 8 кастрычніка.
Беларуска-літоўскія і польскія войскі адбілі каля г.Чавусы наступление расійскай арміі і вымусілі яе адступаць да Смаленска.
1661 г., 12 лютага.
Паўстанне ў Магілёве; гараджане знішчылі 3-тысячны гарнізон расійскіх стральцоў, узялі ў палон салдат гарнізона і трох ваявод.
1661 г., красавік.
Антырасійскія паўстанні ў Дзісне, Себежы, Гомелі і інш. акупіраваных гарадах Беларусі.
1661 г., 3 лістапада.
Паражэнне групы расійскіх войск на чале з І.А. Хаванскім і Ордын-Нашчокіным каля в. Кушлікі (пад Вільняй); 2 снежня 1661 г. вызвалена Вільня.
1661 г., 6 лістапада.
Войскі Вялікага княства Літоўскага на чале з С.Чарнецкім разбілі каля г. Глыбокае расійскае войска (больш за 18 тыс. чалавек) на чале з І.А.Хаванскім.
1664 г.
Аблога казацкімі і расійскімі войскамі гарадоў Пінск і Магілёў; у Магілёве спалены замак.
1664—1666 г.
Дзейнасць у Бярэсці манетнага двара, дзе чаканіліся медныя соліды з гербам «Пагоня».
1667 г., 30 студзеня.
Андросаўскае перамір'е паміж Расіяй і Рэччу Паспалітай, якім закончылася вайна 1654—1667 г.; у выніку да Расіі перайшлі Смаленскае ваяводства і Левабярэжная Украіна з Кіевам. Скончыўся перыяд, які ўвайшоў у гісторыю Беларусі пад назваю «20-гадовая смута».
1667 г.
Адкрыццё першага міждзяржаўнага паштовага маршруту праз Беларусь: Вільня-Мінск—Магілёў—Смаленск—Масква.
1667—1681 г.
Беларускі разьбяр па дрэве, майстра «беларускай рэзі» Арсеній (Старац) кіраваў арцелямі 20 беларускіх майстроў і Палатай разьбярных і сталярных спраў, якія афармлялі царскі палац у Каломне і Маскоўскім крамлі; гэта спрыяла развіццю мастацкай разьбы у Расіі.
1668 г., 16 верасня.
Кароль польскі і вялікі князь літоўскі Ян Казімір, расчараваны няўдачамі, адрокся ад трона (праз 4 гады памёр).
1669 г., 19 чэрвеня.
Каралём польскім і вялікім князем літоўскім выбраны Міхал Вішнявецкі; правіў да 10 лістапада 1673 г.
1670 г.
Атрыманне горадам Гомелем самакіравання паводле магдэбургскага права.
1671—1765 г.
У Віцебску пры езуіцкім калегіуме дзейнічаў школьны тэатр.
1672 г.
Указ расійскага ўрада, якім дазвалялася купцам Рэчы Паспалітай гандляваць у гарадах Расійскай дзяржавы.
1673 г.
Пастанова сойма аб правядзенні кожнага трэцяга сойма Рэчы Паспалітай «у Вялікім княстве Літоўскім у горадзе Гродне».
1674 г., 8 мая.
Выбранне каралём польскім і вялікім князем літоўскім палкаводца Яна Сабескага; правіў у Рэчы Паспалітай да 1696 г.
1676 г. і 1683—1699 г.
Вайна Рэчы Паспалітай супраць Турцыі і яе васала — Крымскага ханства; вайна даведзена да перамогі
1681 г.
Выступленні праваслаўных жыхароў Полацка супраць уніяцкага мітрапаліта Жахоўскага.
1682 г.
Заснаванне горада Ветка стараверамі-бежанцамі з Расіі.
1686 г., 16 мая.
Заключэнне «Вечнага міру» — мірнага дагавора паміж Расіяй і Рэччу Паспалітай, паводле якога да Расіі адышлі Смаленскія землі і Кіеў; створаны спрыяльныя ўмовы для сумесных дзеянняў супраць Турцыі і Крымскага ханства.
1693 г.
Стварэнне Магілёўскай хронікі — помніка гарадскога летапісання, апошняга беларускага летапіснага зводу; створаны Трафімам Суртам і Юрыем Трубніцкім, пазней прадоўжаны яго сынам Аляксандрам і ўнукам Міхаілам (да 1856 г.).
1693 г.
Створаны рукапісны зборнік «Аршанскі кодэкс» (у Аршанскім езуіцкім калегіуме), у які ўключаны і 4 драмы з беларускімі інтэрмедыямі.
1695 г.
Узброенае выступление гараджан Слуцка і сялян навакольных вёсак супраць самавольства магнатаў Радзівілаў і Сапегаў.
1696 г., 29 жніўня.
Пастанова ўсеагульнай канфедэрацыі саслоўяў (канфедэратыўнага сойма) Рэчы Паспалітай пра тое, каб у Вялікім княстве Літоўскім дзяржаўныя документы пісаліся не на беларускай, а на польский і лацінскай мовах.
1696 г., 8 лістапада.
Выступленні сялян Крычаўскага староства супраць пастояў солдат.
1696—1700 г.
Барацьба шляхты Рэчы Паспалітай (рэспубліканцаў) пад кіраўніцтвам вялікага харунжага літоўскага Р.Апнскага супраць Сапегаў набыла характар грамадзянскай вайны; у лістападзе 1700 г. войскі Сапегаў разбіты.
1697 г., 27 чэрвеня.
Каралём польскім і вялікім князем літоўскім выбраны курфюрст саксонскі Аўгуст II Моцны (правіў да 1733 г.).
1699—1706 г.
Беларускі кнігавыдавец і асветнік Ілья Капіевіч (Капіеўскі) склаў і выдаў у Амстэрдаме каля 20 свецкіх навуковых кніг.
1700, 1703 г.
Магілёўскі гравёр па дрэве Фёдар Ангілейка зрабіў гравюры для кніг, выдадзеных у Магілёўскай друкарні М.Вашчанкі.
1700—1721 г.
Паўночная вайна Расіі і Рэчы Паспалітай супраць Швецыі, многія падзеі якой адбываліся на тэрыторыі Беларусі; вайна прычыніла вялікія страты Беларусі, многія яе гарады былі спалены, колькасць насельніцтва значна паменшала.
17 ст.
У Полацку складзены зборнік беларускай музыкі 16—17 ст. «Полацкі сшытак».
17—18 ст.
Будаўніцтва у Гродне касцёла і кляштара езуітаў.
Канец 17 ст. — 1-я палова 18 ст.
Дзейнасць на Беларусі базыльянскіх школ у Навагрудку, Мінску, Пінску, Віцебску, Брэсце, Магілёве, Полацку, Ружанах, Жыровічах, Вішневе, Талачыне, Баркулабаве, Чарэі, Ушачах і інш.
Канец 17 ст. — пачатак 19 ст.
Стварэнне Гродзенскіх філасофскіх рукапісаў (каля 50 трактатаў аб'ектыўна-ідэалістычнага кірунку).
18 СТАГОДДЗЕ
1701 г.
Пабудаваны Беніцкі Троіцкі касцёл бернардзінцаў (у в. Беніца Маладзечанскага раёна) — помнік архітэктуры сталага барока.
1702 г., пачатак.
Уступленне шведскіх войск на чале з каралём Карлам XII у межы Рэчы Паспалітай; узяцце шведскімі войскамі горада Гродна.
1702 г.
Дагавор паміж Расіяй і Вялікім княствам Літоўскім пра ўзаемную дапамогу ў барацьбе супраць Швецыі.
1702—1705 г.
Пабудова у мястэчку Івянец (Валожынскі раён) касцёла і кляштара францысканцаў — помнік архітэктуры сталага барока.
1702, 1706 г.
Штурмы і разбурэнне шведамі Лідскага замка.
1703 г., вясна.
Стварэнне у Вялікім княстве Літоўскім Генеральнай канфедэрацыі, якая дамагалася саюза з Расіяй.
1704 г., май.
Утварэнне Сандамірскай канфедэрацыі, якая ў жніўні 1704 г. абвясціла пра саюз з Расіяй у барацьбе супраць Швецыі.
1704 г., 13 ліпеня.
Канфедэрацыя, арганізаваная шведскім каралём Карлам XII, выбрала каралём польскім і вялікім князем літоўскім пазнанскага ваяводу Станіслава Ляшчынскага.
1704 г.
60-тысячная расійская армія над камандаваннем А.Л.Рапніна ўступіла на тэрыторыю Беларусі; да лета 1705 г. заняла Мінск і Гродна.
Пачатак 1706 г.
Шведскія войскі аблажылі расійскі гарнізон у Гродне; у сакавіку 1706 г. расійскаму войску ўдалося вырвацца з аблогі і праз Брэст адысці у Кіеў.
1706 г.
Узяцце і спаленне шведскімі войскамі гарадоў Нясвіж, Клецк, Полацк і Навагрудак; аблога горада Дяхавічы.
1706—1707 г.
Шведскае войска разам з атрадамі К.А.Сапегі прайшло па цэнтральнай Беларусі, руйнуючы маёнткі шляхты, якая падтрымала саюз з Расіяй.
1706—1707 г.
Дзейнасць у Гродне манетнага двара, які чаканіў металічныя грошы, у тым ліку шастакі.
1707 г.
Аўгуст II Моцны адмовіўся ад каралеўскай кароны Рэчы Паспалітай на карысць Станіслава Ляшчынскага.
1707 г.
Антырасійскае выступленне генерала Сініцкага ў Быхаве; аблога, штурм і ўзяцце горада расійскімі войскамі на чале з Пятром I.
1708 г., 14—15 ліпеня.
Бой паміж шведскімі і расійскімі войскамі каля мястэчка Галоўчын (цяпер веска ў Бялыніцкім раёне Магілёўскай вобл.), у якім корпус А.І.Рапніна быў разбіты (Рапнін разжалаваны у радавыя салдаты).
1708 г., ліпень.
Узяцце шведскімі войскамі горада Магілёва.
1708 г., верасень.
Расійскія войскі Пятра I, адступаючы на Украіну, спалілі гарады Віцебск, Дуброўна, Орша, Магілёў, Мсціслаў, Быхаў і інш.
1708 г., 9 кастрычніка.
Разгром расійскімі войскамі шведскага корпуса генерала Левенгаўпта каля вёскі Лясная (Слаўгарадскі раён Магілёўскай вобл.).
1708 г.
Захоп шведскімі войскамі Карла XII Горскага замка (мястэчка Горы, Горацкі раён).
1709 г., 8 ліпеня.
Палтаўская бітва — разгром расійскімі войскамі шведскіх войск.
1709 г.
Былы кароль Аўгуст II вярнуўся ў Рэч Паспалітую і аднавіў саюз з расійскім царом Пятром I.
1709 г.
Аблога расійскімі войскамі Пятра I Ляхавіцкага замка, дзе засеў украінскі гетман Мазепа.
1712 г.
Будаўніцтва ў Навагрудку фарнага касцёла — помніка архітэктуры сталага барока; у кампазіцыю будынка ўключаны капліцы гатычнага касцёла 14-15 ст.
1716 г., 23 сакавіка.
Утварэнне Віленскай канфедэрацыі літоўскай і беларускай шляхты, якая далучылася да Тарнагродскай канфедэрацыі 1715 г. і выступала супраць караля Рэчы Паспалітай Аўгуста II Моцнага (караля падтрымлівалі Расія і Прусія); у выніку каралеўская ўлада абмежавана, а правы шляхты пашыраны.
1717 г., 1 лютага.
Аднадзённы «нямы» сойм, на якім прынята рашэнне пра абмежаванне ўлады караля і гетманаў Рэчы Паспалітай, пра колькаснае скарачэнне польскай і беларуска-літоўскай армій, пацверджана права liberum veto.
1717 г., 20 лістапада — 1795 г., 13 лютага.
Жыцце і дзейнасць Г.Каніскага — палітычнага, царкоўнага і культурнага дзеяча Беларусі; кананізаваны праваслаўнай царквой у святыя Беларусі.
1718 г.
Дэкрэт Галоўнага літоўскага трыбунала (найвышэйшай судова-апеляцыйнай інстанцыі ў Вялікім княстве Літоўскім) аб затрыманні і вяртанні прыгонных сялян-уцекачоў.
1721 г., 30 жніўня.
Ніштацкі мірны дагавор Расіі з Швецыяй, якім закончылася Паўночнаявайна 1700—-1721 гадоў.
1728 г., 30 верасня — 1810 г., 20 лютага.
Жыццё і дзейнасць беларускага астранома і асветніка Марціна Пачобут-Адляніцкага.
1729 г., 4 студзеня — 1812 г., 4 сакавіка.
Жыццё і дзейнасць Іахіма Ігнація Храптовіча — грамадскага і дзяржаўнага дзеяча, філосафа, публіцыста і паэта.
1720-я гады.
Заснаванне Налібоцкай гуты (Стаўбцоўскі раён).
1730 г. — 1800 г., 31 мая
Жыццё і дзейнасць Міхала Казіміра Агінскага — дзяржаўнага дзеяча, мецэната, кампазітара і пісьменніка.
1732—1782 г.
Выданне «Валюміна легум» — 8-томнага збору законаў, соймавых пастаноў, прывілеяў і іншых заканадаўчых актаў Рэчы Паспалітай, якія дзейнічалі на тэрыторыі Польшчы, Беларусі і Літвы з 1347 г. да 18 ст.
1733 г., 12 верасня.
Каралём польскім і вялікім князем літоўскім выбраны Станіслаў Ляшчынскі; гэта не адпавядае інтарэсам Расіі, якая ўвяла свае войскі і арганізавала новыя выбары.
1733 г., 5 кастрычніка.
Каралём польскім і вялікім князем літоўскім выбраны Аўгуст III (курфюрст Саксонскі, сын Аўгуста II Моцнага).
1733 г.
Пабудаваны Воўчынскі Троіцкі касцёл (в. Воўчын Камянецкага раёна, каля палацавай рэзідэнцыі князя К.Чартарыйскага) — помнік архітэктуры позняга барока.
1733—1764 г.
У Нясвіжскім замку Радзівілаў працаваў жывапісец і гравёр Ксаверы Дамінік Гескі; для галоўнага алтара Нясвіжскага касцёла езуітаў ён напісаў карціну «Тайная вячэра» (1753), пісаў фрэскі, партрэты Радзівілаў, дэкарацыі для Нясвіжскага камедыенгаўза, узоры для габеленаў, што ткаліся на мануфактурах у Карэлічах, Нясвіжы, Міры і інш.
1735 г.
Першае выгнанне старавераў: 5 палкоў расійскіх войск гвалтоўна ўварваліся на Беларусь і выгналі з раёна горада Веткі у Сібір больш за 13 тыс. так званых раскольнікаў, якія жылі тут з 17 ст.
1736—1844 г.
Дзейнасць у Слуцку мануфактуры шаўковых паясоў, дзе вырабляліся слуцкія паясы.
1738—1846 г.
Дзейнасць у мястэчку Урэчча (Любанскі раён) шкломануфактуры.
1738—1752 г.
Пабудова у Магілёве касцёла кармелітаў (Станіславаўскага касцёла) — помніка архітэктуры позняга барока.
1740 г., красавік.
Антыпрыгонніцкае выступление сялян у Быхаўскім старостве.
1740—1744 г.
Антыпрыгонніцкае выступление сялян Крычаўскага староства пад кіраўніцтвам Васіля Вашчылы, Івана Карпача і інш.
1740—1791 г.
Дзейнасць у Нясвіжы тэатра Радзівілаў.
1744 г., студзень.
Баі каля Крычава і вёскі Царковішча паміж атрадамі паўстаўшых сялян на чале з В.Вашчылам і карным войскам Радзівілаў.
1746 г., 4 лютага — 1817 г., 15 кастрычніка.
Жыццё і дзейнасць Андрэя Тадэвуша Касцюшкі — палітычнага і ваеннага дзеяча Рэчы Паспалітай беларускага паходжання, кіраўніка вызваленчага паўстання 1794 г.
1749—1800г.
Жыццё і дзейнасць Мацея Радзівіла — драматурга, кампазітара, удзельніка вызваленчага паўстання 1794 г.
1750—1791 г.
Дзейнасць другой нясвіжскай друкарні (у замку Радзівілаў).
Да 1751 г.
У Гродне пабудаваны Каралеўскі палац (Новы замак) — помнік архітэктуры позняга барока.
1753 г.
Заснаванне Віленскай астранамічнай абсерваторыі (пры Віленскім універсітэце) — адной з найстарэйшых у Еўропе.
1754 г.
Выданне у Нясвіжы кнігі «Артыкулы ваенныя» — першага сістэматызаванага збору юрыдычных актаў па ваенным праве Беларусі і Літвы.
1756—1811 г.
Жыццё і дзейнасць Іосіфа Яленскага — аднаго з першых на Беларусі прадстаўнікоў утапічнага камунізму.
1757 г., 16 лютага — 1841 г., 21 мая.
Жыццё і дзейнасць польскага пісьменніка беларускага паходжання Юльяна Нямцэвіча.
1760 г.
Пабудаваны Быстрыцкі Крыжаўзвіжанскі касцёл (в. Быстрыца Астравецкага раёна) — помнік архітэктуры позняга барока.
1762 г.
Атрыманне мястэчкам Бобр самакіравання паводле магдэбургскага права.
1762—1785 г.
Дзейнасць у Гродне балетнага вучылішча.
1763 г.
Заснаванне расійскіх гандлёвых консульстваў у Віцебску і Шклове.
1764 г., 7 верасня.
Каралём польскім і вялікім князем літоўскім выбраны Станіслаў Аўгуст Панятоўскі.
1764 г.
Утварэнне ў Вялікім княстве Літоўскім Генеральная канфедэрацыі, якая выступіла на баку расійскіх войск супраць груповак Радзівілаў і Патоцкіх.
1764 г.
Другое выгнанне так званых раскольнікаў; расійскія войскі выгналі з раёна Веткі ў Сібір 20 тыс. старавераў.
1764, 1768г.
Пастановы соймаў Рэчы Паспалітай пра забарону самавольнага збірання пошлін з расійскіх купцоў.
1765 г., 25 верасня — 1833 г., 15 кастрычніка.
Жыццё і дзейнасць Міхала Клеафаса Агінскага — дзяржаўнага дзеяча, дыпламата і кампазітара.
1765 г.
Увядзенне ў Расіі новага мытнага статута, паводле якога жыхарам Рэчы Паспалітай дазвалялася бяспошлінна правозіць тавары у Рыгу.
1765—1775 г.
Будаўніцтва Агінскага канала, які злучыў басейны Немана і Дняпра.
1766 г.
Пастанова сойма пра ўвядзенне ў Вялікім княстве Літоўскім адзінай сістэмы мер і вагі.
1767 г., 20 сакавіка.
Утварэнне Слуцкай канфедэрацыі пратэстанцкай і праваслаўнай шляхты, якую ўзначальваў кальвініст граф Грабоўскі і праваслаўны епіскап Георгій Каніскі; створана пры падтрымцы расійскага пасла ў Рэчы Паспалітай М.В.Рапніна; Кацярына II прыслала ім і іншым канфедэратам на «дапамогу» 40-тысячную армію.
1767 г.
Пастанова сойма Рэчы Паспалітай пра ўраўнаванне ў палітычных правах усіх дысідэнтаў щляхецкага паходжання, у тым ліку праваслаўных, пратэстантаў і католікаў.
1768 г., 29 лютага.
Утварэнне шляхтай Рэчы Паспалітай Барскай канфедэрацыі (у г. Бар, Украіна), якая выступіла за цэласнасць і незалежнасць дзяржавы; у ліку кіраўнікоў гэтай патрыятычнай канфедэрацыі ў розны час былі К.Радзівіл, вялікі гетман літоўскі М.Агінскі, маршалак літоўскі М.Пац, арміяй канфедэратаў камандаваў Ю.Сапега.
1768 г., кастрычнік.
Расійскія войскі разграмілі атрады Барскіх канфедэратаў пад мястэчкам Дзярэчын (Слонімскі павет), занялі Нясвіжскую і Слуцкую крэпасці.
1768 г.
Стварэнне жыхаром Віцебска С.Аверкам Віцебскага летапісу (вядомы ў гісторыі як летапіс Аверкі); складзены на аснове мясцовага летапісу М.Панцырнага, запісаў Чарноўскіх, Г.Аверкі і матэрыялаў, сабраных С.Аверкам.
1768 г.
Пабудаваны Вольнаўскі уніяцкі касцёл (цяпер Троіцкая праваслаўная царква у в. Вольна Баранавіцкага раёна) — помнік архітэктуры.
1769 г.
Заснаванне ў в. Бабоўня (Капыльскі раён) суконнай мануфактуры.
1769 г.
Атрады канфедэратаў перамаглі расійскія войскі пад Бераставіцай, Слонімам і Мышшу (каля Баранавіч).
1769 г.
Пабудова ў мястэчку Жыровічы (Слонімскі раён) Богаяўленскай і Крыжаўзвіжанскай цэркваў.
1769—1780 г.
Дзейнасць у Гродне тэатра Тызенгаўза.
1770 г.
Дзейнасць атрада канфедэратаў на чале з Ш.Касакоўскім у раёнах Мядзеля, Радашковіч, Мінска; атрады разбіты расійскімі войскамі пад Навагрудкам.
Каля 1770 г. — 1790 г.
Дзейнасць у Слоніме тэатра, створанага М.К.Агінскім.
1771 г., 12 верасня.
Расійскія войскі на чале з А. В. Суворавым у бітве каля вескі Сталавічы (Баранавщкі раен) перамаглі войска гетмана вялікага літоўскага М. К. Агінскага
1772 г.
Першы падзел Рэчы Паспалітай паміж Расіяй, Прусіяй і Аўстрыяй (паводле Пецярбургскай канвенцыі ад 5 8 1772 г ), далучэнне ўсходняй часткі Беларусі да Расійскай Імперыі.
1772 г.
Ва ўсходняй Беларусі, далучанай да Расійскай Імперыі, утворана Магілеўская губерня, Аршанская, Магілеўская, Мсціслаўская і Рагачоўская правінцыі Віцебская і Полацкая правінцыі ўключаны ў склад Пскоўскай губерні.
1772—1823 г.
Існаванне Беларускага генерал-губернатарства.
1773 г.
Заснаваны Воўчынскі Троіцкі касцел (в. Воўчын Камянецкага раена) помнік архітэктуры позняга барока.
1773—1794 г.
Дзейнасць у Рэчы Паспалітай Адукацыйнай народнай камісіі, намаганнямі якой на Беларусі адкрыта 20 акруговых і падакруговых школ.
1774 г., люты.
Грамата расійскай Імператрыцы Кацярыны II пра заснаванне Беларускай каталіцкай епархіі.
1775 г.
Закладка у Гродне батанічнага саду — першага батанічнага саду на тэрыторыі Беларусі.
1775-1781 г.
Дзейнасць у Гродне Вышэйшай медыцынскай акадэміі — першай медыцынскай навучальнай установы на тэрыторыі Беларусі; кіраўнік Ж.Жылібер.
1776 г., 4 верасня.
Утварэнне Полацкай губерні.
1776 г., 2 снежня — 1835 г., 26 красавіка.
Жыццё і дзейнасць Анёла Доўгірда — беларускага філосафа, логіка і псіхолага.
1776 г.
Пазбаўленне гарадоў і мястэчак усходняй часты Беларусі, уключанай у склад Расійскай імперыі, самакіравання паводле магдэбургскага права.
1776—1783 г.
Выданне «Газеты Гродзеньскай» («Gazeta Grodzienska») — першага перыядычнага выдання на тэрыторыі сучаснай Беларусі.
1777 г.
Пачата будаўніцтва Гомельскага палацава-паркавага ансамбля; палац пабудаваны да 1796 г. у стылі класіцызму.
1779 г.
Пачата будаўніцтва Днепра-Бугскага канала, які злучаў Дняпро (па рацэ Прыпяць і Мухавец) з Заходнім Бутам і Віслай.
1770-я гады.
Пабудаваны Бешанковіцкі палац —- помнік архітэктуры класіцызму; пры ім закладзены парк.
1780 г.
Заснаванне ў Магілёве тэатра.
1780 г.
Утварэнне ў Магілёве каталіцкага архіепіскапства, якому падпарадкоўваліся ўсе касцёлы у Расійскай імперыі.
1780—1870 г.
Дзейнасць у мястэчку Вішнева (Валожынскі раён) металургічнага завода, які працаваў на мясцовай сыравіне.
1783 г.
Пабудаваны Будслаўскі касцёл бернардзінцаў (в. Будслаў Мядзельскага раёна) — помнік архітэктуры позняга барока.
1784 г. 8 лістапада — 1864 г.
Жыццё і дзейнасць Тэадора Нарбута — гісторыка і археолага, аўтара 9-томнай «Гісторыі літоўскага народа», шматлікіх іншых прац па гісторыі Беларусі.
1785 г., 21 красавіка.
Даравальныя граматы дваранству (збор саслоўных прывілеяў) і гарадам (асновы самакіравання) Расійскай імперыі; пашыраліся і на ўсходнія землі Беларусі.
1785 г.
Адкрыццё суднабудаўнічай верфі у горадзе Крычаве.
1786 г., 22 сакавіка — 1861 г., 29 мая.
Жыццё і дзейнасць Іахіма Лялевеля — гісторыка, вучонага, патрыёта.
1788—1792 г.
Вялікі сойм Рэчы Паспалітай, празваны Чатырохгадовым, правёў некалькі наспелых рэформ.
1788 г., 26 верасня — 1877 г., 25 ліпеня
Жыццё і дзейнасць Івана Іванавіча Насовіча — беларускага філолага, этнографа і фалькларыста, стваральніка «Слоўніка беларускай мовы».
1789 г.
Адкрыццё ў Магілёве і Полацку галоўных народных вучылішчаў; аналагічнае вучылішча ў 1793 г. адкрыта ў Мінску.
1791 г., 3 мая.
Прыняцце Вялікім соймам Рэчы Паспалітай новай канстытуцыі, якая мела на мэце спрыяць палітычнаму і эканамічнаму развіццю краіны, гарантавала, што кіруючыя органы дзяржавы будуць складацца напалову з прадстаўнікоў польскіх зямель, напалову — з зямель Вялікага княства Літоўскага.
1791 г.
У Пінску адбылася Кангрэгацыя праваслаўнай царквы Польшчы, Літвы і Беларусі, якая прызнала яе аўтакефальнасць (самастойнасць) і стварыла сваю кансісторыю.
1792г., 27 красавіка.
Стварэнне Таргавіцкай канфедэрацыі (існавала да верасня 1793 г.) саюза магнатаў і шляхты Рэчы Паспалітай, незадаволеных рашэннямі Чатырохгадовага сойма 1788—1792 г. і Канстытуцыяй 3 мая 1791 г.; расійскія войскі перайшлі граніцу Рэчы Паспалітай і памаглі канфедэратам захапіць уладу.
1792 г., май—ліпень.
Расійскія войскі з баямі занялі Браслаў, Ушачы, Бабруйск, Нясвіж, Навагрудак, Слонім, Гродна; 11 чэрвеня пад Мірам разбіты корпус Ю.Юдзіцкага; 3 ліпеня адбылася бітва пад Зэльвай, 10 ліпеня — пад Мсцібавам, 23 ліпеня — пад Брэстам.
1792 г., 25 чэрвеня.
Утварэнне Літоўскай генеральнай канфедэрацыі на чале з канцлерам літоўскім А.Сапегам.
1792 г., 6 верасня — 1852 г., 13 лістапада.
Жыццё і дзейнасць І.І.Грыгаровіча —- беларускага гісторыка афіцыйнага кірунку, археографа, мовазнаўца.
1792 г., верасень.
Польская і Літоўская часткі Таргавіцкай канфедэрацыі аб'ядналіся ў Брэсце ў «Найсвятлейшую канфедэрацыю абодвух народаў».
1792 г., верасень.
Інтэрвенцыя Расійскай імперыі на тэрыторыю Рэчы Паспалітай; адмена Канстытуцыі 3 мая 1791 г. Рэчы Паспалітай і рэформ Чатырохгадовага сойма.
1793 г., студзень.
Другі падзел Рэчы Паспалітай (паводле Пецярбургскай канвенцыі ад 23.1.1793 г.); далучэнне да Расійскай Імперыі цэнтральнай часткі Беларусі і Правабярэжнай Украіны.
1793 г., 3 красавіка.
Утварэнне Мінскай губерні (існавала да 1921 г.).
1793 г., 17 чэрвеня — 23 верасня.
Гродзенскі сойм — апошні сойм Рэчы Паспалітай (у горадзе Гродне; палац, у якім адбываўся сойм, быў абкружаны расійскімі войскамі), прыняў новую канстытуцыю Рэчы Паспалітай і у канцы маўкліва прыняў рашэнне аб 2-м падзеле дзяржавы.
1793 г., верасень.
Роспуск Таргавіцкай канфедэрацыі і стварэнне Гродзенскай канфедэрацыі.
1793 г., лістапад.
Сойм Рэчы Паспалітай прыняў Гродзенскую канстытуцыю, якая аднаўляла ўсе ранейшыя прывілеі шляхты і захоўвала liberum veto.
1793 г.
Утварэнне Мінскай праваслаўнай епархіі.
1793—1795 г.
Утварэнне і існаванне ў Рэчы Паспалітай Браслаўскага і Гродзенскага ваяводстваў.
1794 г., 24 сакавіка — 16 лістапада.
Вызваленчае паўстанне ў Рэчы Паспалітай пад кіраўніцтвам Андрэя Тадэвуша Касцюшкі.
1794 г., 23 красавіка.
Вызваленчае паўстанне пачалося ў Вялікім княстве Літоўскім; створаны паўстанцкі ўрад —- «Найвышэйшая рада літоўскага народа»; у Вільні дзейнічала паўстанцкая арганізацыя «Віленскія якабінцы»; выдавалася «Віленская народная газета» (на польскай мове).
1794 г., красавік.
Мясцовыя органы вызваленчага паўстання (камісіі парадку) створаны ў Гродне, Брэсце, Ваўкавыску, Слоніме, Навагрудку, Пінску, Ашмянах, Кобрыне, Лідзе, Браславе і шш.; штаб паўстанцкай арміі Я.Ясшскага размяшчаўся ў Ашмянах.
1794 г., 7 мая.
А. Касцюшка выдаў Паланецкі універсал, якім абвясціў сялян свабоднымі ад прыгону, але без прадастаўлення зямлі.
1794 г., 23 мая.
Указ Кацярыны II пра ўвядзенне у Расійскай імперыі «мяжы яўрэйскай аселасці»; уключала ўсе беларускія губерні (скасаваны 2.4.1917 г.).
1794 г., 10 чэрвеня.
Утварэнне ў Гродне Цэнтральнай дэпутацыі Вялікага княства Літоўскага — выканаўчага органа паўстання.
1794 г., 25 чэрвеня.
Паражэнне паўстанцкага войска (тры корпусы пад камандаваннем Я.Ясінскага, Ф.Сапегі, А.Хлявінскага, палкі на чале з Ю.Беляком, Кіркорам, Бараноўскім, Ахматовічам) пад мястэчкам Солы.
1794 г., 4 верасня.
Бой паміж паўстанцкімі войскамі і расійскім атрадам на чале з П.Дз.Цыцыянавым каля мястэчка Любань; атрад паўстанцаў пад кіраўніцтвам С.Грабоўскага разбіты і капітуляваў.
1794 г., 17 верасня, 19 верасня
Корпус расійскіх войск на чале з А.В.Суворавым у баях пад Крупчыцамі і Брэстам нанёс паражэнне корпусу К.Серакоўскага.
1794 г., 10 кастрычніка.
Перамога расійскіх войск над войскам паўстанцаў у баі пад Мацяёвіцамі; паранены А.Т.Касцюшка трапіў у палон; гэты бой фактычна прадвырашыў лес паўстання.
1794 г. — 1851 г., 11 сакавіка.
Жыццё і дзейнасць беларускага і польскага пісьменніка Яна Баршчэўскага.
1794—1912 г.
Існаванне Літоўскага (з 1830 г. называлася Віленскае, з 1893 г. — Віленскае, Гродзенскае і Ковенскае) генерал-губернатарства, у склад якога ўваходзіла большая частка тэрыторыі Беларусі, да 1796 г. яго цэнтр г. Гродна, потым — Вільня.
1795 г., кастрычнік.
Трэці падзел Рэчы Паспалітай (паводле Пецярбургскай канвенцыі ад 24.10.1795 г.) — далучэнне да Расійскай імперыі заходняй часткі Беларусі, часткі Літвы (да Коўна) і Курляндыі; паўднёва-заходняя частка Берасцейскага ваяводства была далучана да Аўстрыі, паўночна-заходняя частка Гродзеншчыны — да Прусіі.
1795 г., 25 лістапада.
Кароль польскі і вялікі князь літоўскі Станіслаў Аўгуст Панятоўскі адмовіўся ад трона на карысць расійскай імператрыцы Кацярыны II; федэратыўная дзяржава Рэч Паспалітая і абедзве краіны ў яе складзе — Каралеўства Польскае і Вялікае княства Літоўскае — спынілі свае дзяржаўнае існаванне.
Были использованы материалы с сайта PROBELARUS.ru
1. ПЕРВЫЕ ЖИТЕЛИ (100.000 до н.э. - 900 н.э.)
2. УДЕЛЬНЫЕ КНЯЖЕСТВА (900-1253)
3. ГОСУДАРСТВО ВКЛ (1253 - 1565)
4. ФЕДЕРАЦИЯ РЕЧЬ ПОСПОЛИТАЯ (1565 - 1795)
5. В СОСТАВЕ РОССИЙСКОЙ ИМПЕРИИ (1795 - 1919)
6. В СОСТАВЕ СССР (1919 -1991)
7. РЕСПУБЛИКА БЕЛАРУСЬ (1991 - н.в.)
Все учебники по Истории Беларуси
Другие учебные материалы по Истории Беларуси:
|
