Пераказ: Дзед і ўнук - Экзаменационные изложения и пересказы для 11 класса по белорусскому языку.

Нетаропка Пятро Уласік ішоў дарогаю, абапал якой жоўта гарэлі адуванчыкі, усмешліва жмурыўся, зіркаў наўкола руха-вымі васільковымі вочкамі, насвістваў.

Супраць сынавай хаты ён стрэў унука Цімку.

— А ты куды, дзядуля? — запытаў унук.

• На лог.
• А чаму?
• Гайда — убачыш, — мігнулі Петраковы вочкі.

Цімка сцяміў: не так сабе шыбуе дзед у лог. Штосьці наду-маў там рабіць. Цімку заўсёды весела з дзедам. Аб чым ні паці-каўся — раскажа. Таму хлапчук, не дапытваючыся, перакінуў цераз плячо лук і маўкліва пакрочыў побач.

Лог цягнуўся здалёку, аж з-за Змеевай гары. Па лозе то купкамі, то даўжэзнымі косамі вакол завадзей кучаравіўся прыземісты, амаль непралазны шыза-зялёны лазняк, кучмаці-ліся крохкія шурпатыя вербы. Асабліва гонка выносіліся вер-бы, пасаджаныя гадоў дванаццаць таму Уласікам. Кінулася Пятру ў вочы, што размываюць веснавыя ручайкі стромы, што абрываюцца, месцамі нават апаўзаюць узлобкі. I вось неяк пас-ля пасяўной вольным адвячоркам узяў ён сякеру, нацерабіў вярбовых ды ракітавых дручкоў, абтыркаў імі скрозь гару. Калкі дружна прыняліся, хутка абгалінаваліся. Між імі завя-заўся алешнік, ухапіўся асіннік. Ніхто не чапае ні гожа аблесе-най гары, празванай Петраковым гаем, ні хмызоў усцяж логу.

Звілістаю сцежкаю Уласік і Цімка спусціліся са стромы, пайшлі нізам. Відаць, напалохалі крокі і гамана, бо ў голлі крывастволай вярбіны затропала сарока, узляцела на самую вершаліну, без лішняй траскатні трывожна загушкалася. Пят-ро задраў галаву, цмокнуў:

• От прахвостка! Цёпленькае абрала месцейка.
• Гняздо зрабіла? — утаропіўся ўнук.

— Ага. Вунь адбудавалася. Адвадзіць бы бандытку, прагнаць, каб і духу не было. Спароць, разбурыць трэба зладзейскае котлішча.

Хлапчук не паверыў вушам.

• Там жа птушаняткі!
• Я ж не кажу — цяпер. Позна, канечне. Раз ужо займела малых — няхай гадуе. Вясной не даць гняздзіцца. Лес ці ельнік вакол пуцей — во яе вотчына. А адсюль — кыш! Нельга ёй тут

пырхаць.

• Чаму?! — здзівіла Цімку.
• Бачыш, дзе гэтая балаболка селіцца — там салоўку або малінаўцы не ўратавацца. Не дасць прайдзісветка ім спакою. Чаго, скажы, збяднеў лог салаўінымі спевамі?
• Сарокі разагналі салаўёў?

— Хто ж! Вядома — яны, злыдні. Гады два, здаецца, распеўся перад маім акном салавейка. Выйду прыцемкам, апушчуся пры ганку, сцішуся, быццам мяне няма. Ну ён усядзецца на вішаньку і заходзіцца, заліваецца. Спярша думалася — залётны які весяліць мяне. Аж аказалася — не. Прыхарошваў я нешта парэчнік. Расхінуў адзін куст, гляджу — гняздо,а ў ім — яечкі. Вечары са тры яшчэ распяваў мой шэранькі.
Потым, як пастракатала ля дома сарока, змоўк. Не чуваць і не чуваць. Што такое, разважаю. Не вытрымаў, асцярожненька разгарнуў лісткі. Э-э, пустое гняздзечка. Аграбіла яго белабокая злыдня. Пахапала яечкі, — уздыхнуў Уласік і дадаў: — Сарокі-праныры нават курыныя яйкі крадуць. Высачаць — ніводнага не пакінуць.

Спыніўся Пятро перад затравелай крыніцай. Калісьці яна была абстаўлена нізенькім зрубчыкам. Але непрыкметна плаш-кі пагнілі, і ніхто дасюль не даўмеўся ці не лічыў патрэбным зрабіць новую аправу.

Гаспадарлівы Уласік агледзеўся.

Унук здзіўлена зіркнуў: што ж тут цікавага?

• Табе даводзілася піць крынічную ваду? — заўважыў яго разгубленасць дзед.
• Не.
• Э-э-э. Тады зараз паспрабуем. Уміг моцным станеш. Адра-зу сілай нальешся. Толькі спачатку трэба пачысціць крынічку.

Вядром Пятро вычарпаў чорную жыжку, потым паглыбіў лунку. Увачавідкі ажыў, байчэй запульсаваў, забіў фантанчык.

Цімка прынёс крупкаватага жвіру, і Пятро прытрусіў ім донца. Тое адразу прыветна зажаўцела.

— О — люба глянуць! — усцешыла Пятра.

Вада стала чыстай, празрыстай. Самыя драбнюткія камень-чыкі заблішчалі, заззялі залацінкамі.

• Цяпер не грэх I асвяжыцца.

Потым Улас i к абмерау ложа крын i цв.

• Хачу змайстраваць зрубчык, каб не ацякалі краі.
• А я... а я пасаджу ля крынічкі чаромху.
• Нядрэнна прыдумаў! — ухваліў Пятро. — Пасадзі, пасадзі.

Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь. Зборнік экзаменацыйных матэрыялаў па беларускай мове для агульнаадукацыйных устаноў (ўзровень агульнай сярэдняй адукацыі). Тэксты для пераказаў. 2007

Отсканировано и вычитано Андреем Суворовым